mikroekonomia , 1


  1. Gospodarka towarowo-pieniężna

Gospodarka naturalna, to taki typ gospodarki, w którym producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb. Nie ma więc wymiany i rynku, bo producent jest jednocześnie konsumentem wytworzonych przez siebie produktów. Występowała w okresie wspólnoty pierwotnej i dominowała w niewolnictwie i feudalizmie.

Gospodarka towarowa, to taki typ gospodarki, w którym producenci wytwarzane produkty przeznaczają na wymianę, czyli na sprzedaż. Przedmiot wymiany staje się towarem. Towar to wszystkie dobra konsumpcyjne, produkcyjne i usługi.

Gospodarka towarowa powstała w wyniku społecznego podziału pracy i ekonomicznego wyodrębnienia się producentów, uwarunkowanego prywatną własnością środków produkcji.

Zaczęły się wyodrębniać grupy ludzi, trudniące się określoną produkcją.

Trzy wielkie społeczne podziały pracy:

I - pod koniec wspólnoty pierwotnej - wyodrębnienie się rolnictwa z pasterstwa

II - w okresie niewolnictwa - wydzielenie się rzemiosła z rolnictwa

III - pod koniec niewolnictwa - powstała klasa kupców pośredniczących w wymianie między różnymi producentami

oraz oddzielenie się miast od wsi.

W związku z postępem technicznym w metodach produkcji wyodrębnił się termin techniczny podział pracy. Odnosi się to do specjalizacji w ramach produkcji danego dobra poprzez podział pracy na szereg czynności czy operacji między robotnikami danego zakładu. Podział techniczny dokonuje się wewnątrz społecznego podziału pracy. Produkt końcowy jest rezultatem połączonych wysiłków wyspecjalizowanych pracowników.

Rodzaje specjalizacji:

- specjalizacja gałęzi przemysłu w poszczególnym produkcie, czy procesie np. w produkcji paliw, chemikaliów,

- specjalizacja firm - firmy łącznie tworzą dany przemysł, często specjalizują się w wykonaniu jednego z procesów

produkcyjnych,

- specjalizacja regionów - terytorialny podział pracy. Ważne tu są czynniki geograficzne: położenie, surowce, warunki

Naturalne, tradycje wytwórcze wśród mieszkańców

- specjalizacja międzynarodowa (międzynarodowy podział pracy). Wytwarzanie określonych towarów w pewnych krajach.

Dot. To warunków klimatycznych, glebowych, istnienia złóż wartościowych minerałów (kawa - Brazylia, złoto - Afryka,

Kuwejt - ropa)

Warunek społecznego podziału pracy nie jest jedynym niezbędnym warunkiem istnienia gospodarki towarowej, drugim jest odosobnienie producentów. Polega to na tym, że producent jest właścicielem środków produkcji, czyli może dysponować wytworzonym przez siebie produktem.

Zakres gospodarki towarowej

Przedmiotem wymiany, obok innych towarów jest praca.

Cechy PROSTEJ GOSPODARKI TOWAROWEJ

- prywatna własność środków produkcji

- produkcja na rynek

- właściciel środków produkcji jest jednocześnie producentem

- mała skala produkcji i świadczonych usług.

TOWAR jest produktem pracy ludzkiej, przeznaczonym do sprzedaży. Jest przedmiotem społecznego zapotrzebowania dzięki swojej wartości użytkowej.

WARTOŚĆ UŻYTKOWA TOWARU to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim może zaspokoić określoną potrzebę.

SPOŁECZNA WARTOŚĆ UŻYTKOWA (użyteczny nie tylko dla producenta)

Źródłem wartości użytkowej jest praca i przyroda. Produkty dostarczane przez przyrodę człowiek w procesie pracy w sposób celowy je przeobraża. Wartość użytkowa jest kategorią obiektywną. Nie należy jej utożsamiać z użytecznością.

WARTOŚĆ WYMIENNA jest stosunkiem ilościowym (proporcją) w jakiej jeden towar jest wymieniany na inny. Można to wyrazić zapisem:

X towaru A = Y towaru B

Przy czym towar B odgrywa rolę ekwiwalentu towaru A. Z czasem ekwiwalentem tym stał się pieniądz. Ogólna forma wartości wymiennej ma postać:

X towaru A = Y jednostek pieniężnych

Jest to cena. CENA jest najwyższą formą wartości wymiennej i oznacza ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru.

MARKSOWSKA KONCEPCJA określa, że praca jest jedynym czynnikiem produkcji, który tworzy wartość towaru. Pozostałe czynniki stanowią jedynie warunki pozwalające pracy tworzyć wartość towaru.

KONCEPCJA NEOKLASYCZNA zakłada, że wszystkie czynniki produkcji tzn. praca, kapitał i ziemia są wartościotwórcze.

Suma opłat za usługi stanowi koszt produkcji.

Definicje pieniądza:

PIENIĄDZ to powszechnie zaakceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczane dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Jest to środek wymiany.

  1. Pieniądz jest towarem

  2. Pieniądz jest produktem umowy społecznej, na mocy której jest powszechnie akceptowany.

Pieniądz pojawił się w gospodarce wymiennej towarowej, wówczas, gdy wymiana dóbr i usług przekształciła się w wymianę regularną, a nie przypadkową.

Przedtem była to wymiana bezpieniężna, czyli barter.

Początkowo ustalano ogólny ekwiwalent - towar, który występował w obrocie najczęściej (zboże u ludów rolniczych, bydło u pasterskich, skóry u myśliwskich, w Polsce sól).

Takie ekwiwalenty miały wady: nietrwałość, uciążliwość przechowywania, niepodzielność. Niektóre były pozbawione obciążeń (srebro, miedź, brąz, złoto, żelazo), na swoim terytorium stawały się pieniądzem.

PIENIĄDZ jest towarem, który pełni funkcje powszechnego ekwiwalentu.

Wskutek rozwoju pojawiały się rodzaje pieniądza. Poprzednio był to pieniądz towarowy, a potem symboliczny (papierowy i bilon) oraz bezgotówkowy. Podstawowe znaczenie ma nie postać pieniądza (fizyczna substancja), ale umowa społeczna, na mocy której jest on bezwarunkowo akceptowany jako środek wymiany.

FUNKCJE PIENIĄDZA

Funkcje pieniądza określają jego przydatność:

  1. Miernik wartości (jednostka rozrachunkowa)

  2. Środek cyrkulacji (środek wymiany)

  3. Środek tezauryzacji (środek przechowywania wartości)

  4. Środek płatniczy.

Na początku był to tylko środek wymiany i miernik wartości.

MIERNIK WARTOŚCI stanowi o tym, że wartość towaru wyrażona w pieniądzu jest jego ceną.

ŚRODEK CYRKULACJI jest najistotniejszą cechą. Ma powszechne zastosowanie. Wymiana ta to dwa akty P -> T, T -> P. Te dwie transakcje nie muszą występować jednocześnie, ale mogą być rozdzielone w czasie i przestrzeni.

TEZAURYZACJA - gromadzenie skarbu. Przechowywanie rezerw wartości w czasie. Do tych celów konieczny jest pieniądz realny, czyli kruszcowy, posiadający własną, wewnętrzna wartość. Inny może tracić na wartości (inflacja, wycofanie z obiegu).

ŚRODEK PŁATNICZY w tej funkcji pieniądz występuje przy spłacie zobowiązań dłużnych, kredytów, podatków, odszkodowań, czynszy.

RODZAJE PIENIĄDZA

P I E N I Ą D Z T O W A R O W Y

P I E N I Ą D Z S Y M B O L I C Z N Y jest to środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, przewyższa koszt jego wytworzenia lub jego wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniu.

3. Rynek i gospodarka rynkowa

R Y N E K to proces, za pomocą którego kupujący określają, co chcą kupić lub sprzedać i na jakich warunkach. Rynkiem określa się jeszcze ogół transakcji kupna-sprzedaży lub inaczej ogół stosunków wymiennych oraz warunków umożliwiających ich realizację.

Aby istniał rynek potrzebne są co najmniej dwa podmioty wymiany, tj. producenta-sprzedawcy i konsumenta-nabywcy.

PRZEDMIOTEM WYMIANY może być wszystko, co znajduje sprzedawcę i nabywcę. Ze względu na rodzaj przedmiotów wymiany wyróżniamy:

  1. Rynek dóbr i usług konsumpcyjnych

  2. Rynek czynników wytwórczych (rynek pracy, ziemi i kapitału)

ZASIĘG TERYTORIALNY. Rynek ze względu na zasięg terytorialny dzielimy na:

  1. Rynek lokalny (rynek województwa, miejski, wiejski)

  2. Rynek krajowy

  3. Rynek międzynarodowy

  4. Rynek światowy.

LICZBA PODMIOTÓW. Ze względu na liczbę podmiotów, rynek dzielimy na:

  1. Wolnokonkurencyjny

  2. Zmonopolizowany

W rynku wolnokonkurencyjnym, kiedy działa nieograniczona liczba sprzedawców, pośredników i nabywców, przy czym żaden z nich nie ma wpływu na poziom cen, które kształtują się pod wpływem relacji między globalną podażą a globalnym popytem istnieje konkurencja doskonała. Przykładem może być rynek płodów rolnych.

Rynek zmonopolizowany przyjmuje następujące postaci:

- konkurencja monopolistyczna - na rynku występuje duża, ale nie nieograniczona liczba dostawców produktów zaspokajających określoną potrzebę,

- konkurencja monopsoniczna - na rynku występuje duża liczba nabywców określonego dobra lub usługi,

- oligopol - dobra i usługi określonego rodzaju dostarczane są w kraju przez kilka lub najwyżej kilkanaście przedsiębiorstw ( samochody, wyroby tytoniowe)

- oligopson - nabywcami dóbr i usług jest kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw w kraju

- monopol pełny (absolutny) - występuje jeden sprzedawca dobra lub usług (np. usługi pocztowe)

- monopson pełny - na rynku istnieje tylko jeden nabywca określonych towarów lub usług (zamówienia rządowe na produkcję zbrojeniową)

WPŁYW PAŃSTWA. Ze względu na wpływ państwa rynek dzielimy na:

  1. Wolny rynek - wtedy gdy na żadnym z rynków pojedynczych nie ma bezpośredniej kontroli władz gospodarczych

  2. Rynek sterowany (planowany) - występuje wtedy, gdy nie producenci i konsumenci, ale państwo podejmuje część decyzji, co oznacza, że określa ono rozmiary i kierunki alokacji czynników wytwórczych, a pozostałe podmioty gospodarcze postępują zgodnie z jego nakazami.

LEGALNOŚĆ RYNKU. Podział rynku z punktu widzenia ich legalności:

  1. Rynki legalne (białe)

  2. Półlegalne (szare) - wtedy, kiedy przedmioty wymiany nie są objęte zakazem obrotu, ale źródła ich pochodzenia lub warunki zawierania transakcji nie odpowiadają przepisom prawa

  3. Nielegalne (czarne)

RÓWNOWAGA RYNKOWA. Ze względu na kryterium równowagi rynkowej rozróżniamy:

  1. Rynek zrównoważony - wielkość popytu równa się wielkości podaży

  2. Rynek niezrównoważony - rozmiary popytu nie są sobie równe, ceny ulegają zmianom lub trwale odchylają się od ceny równowagi.

  1. PRAWO POPYTU I PODAŻY

PRAWO POPYTU I CZYNNIKI POZACENOWE DETERMUNUJĄCE (WPŁYWAJĄCE NA) POPYT

POPYT to relacja pomiędzy ceną dobra lub usługi, a ilością, jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, czyli to ILOŚĆ dobra lub usługi, które konsumenci nabędą przy różnych poziomach ceny.

ROZMIAREM lub WIELKOŚCIĄ popytu nazywa się ilość dobra lub usługi, którą konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. tygodnia, miesiąca czy roku).

PRAWO POPYTU to prawidłowość, która określa, zależność między ceną a ilością. Oznacza to, że Gdy cena wzrasta, wielkość popytu zmniejsza się i odwrotnie, gdy cena ulega obniżeniu, wielkość popytu rośnie.

Zależność ta jest zwykle ujemna (odwrotna), bo przy niższych cenach nabywcy kupują więcej towarów, przy wyższych - mniej.

KATEGORIE POPYTU

Popyt indywidualny - wielkość popytu ze strony pojedynczego podmiotu gospodarczego na określone

dobro lub określoną usługę przy różnych możliwych cenach.

Popyt rynkowy - jest sumą popytów indywidualnych, obrazuje wielkość popytu wszystkich

podmiotów gospodarczych na określone dobro lub usługę przy różnych jego cenach.

Przy graficznym przedstawieniu rozmiarów popytu za zmianę ceny uzyskujemy zwykle krzywą, która jest zwykle o nachyleniu ujemnym opadająca.

PARADOKSY

Są to sytuacje, w których zmiany rozmiarów popytu i cen są jednokierunkowe.

Paradoks Giffena - określa sytuację taką, kiedy popyt na dane dobro powiększa się mimo wzrostu cen. To dobro, którego dotyczy ten paradoks musi być dobrem specyficznym, które nie ma bliskich substytutów, więc nie sposób go wyeliminować z nabywanych dóbr i usług (chleb). Te dobra zwane są dobrami Giffena.

Paradoks Veblena - dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych. Razem ze wzrostem cen towarów i usług luksusowych, wzrasta wielkość popytu na nie. (Efekt demonstracyjny, prestiżowy).

Efekt spekulacyjny - podobny do paradoksu Veblena, podmioty gospodarcze zwiększają wielkość popytu na niektóre dobra, mimo wzrostu ich cen, w przekonaniu, że ceny będą rosnąć stale, co pozwoli im osiągnąć określone korzyści (zapasy dóbr po niższej cenie, lub realne przychody z zysku sprzedaży np. papierów wartościowych).

Funkcje w tych przypadkach są funkcjami rosnącymi.

Efekt owczego pędu (naśladownictwa) - konsumenci pragną kupować pewne dobra i usługi nawet powyższych cenach tylko dlatego, że inni też je kupują. Ta krzywa jest położona wyżej od krzywej konsumentów typowych, a tendencja opadająca jest słabsza.

Efekt snobizmu - występuje wówczas, gdy niektórzy konsumenci ograniczają nabywanie dóbr, które nabywane są przez inne gospodarstwa domowe. Ograniczają, bądź nawet eliminują. Krzywa popytu jest położona poniżej krzywej konsumenta typowego, a opadająca tendencja jest znacznie silniejsza.

Zmianę ceny może wywołać zmiana popytu.

DETERMINANTY POPYTU

CZYNNIKI RYNKOWE kształtujące popyt na dane dobro lub usługę to:

CZYNNIKI POZARYNKOWE wpływające na popyt to:

Przy zmianach czynników wpływających na popyt następuje wzrost lub spadek wielkości popytu na dane dobro lub usługę.

Graficznie - krzywa popytu przesuwa się w prawo, gdy popyt rośnie, a w lewo, gdy popyt maleje.

Decydującym czynnikiem, kształtującym popyt są zasoby pieniężne. Zależność między dochodami i popytam jest jednostronna. Popyt jest zależny od dochodów, sam nie ma wpływu na dochody.

Popyt na dobra normalne (większość dóbr i usług) rośnie wraz ze wzrostem dochodu (krzywa w prawo) i spada, gdy dochód obniża się (krzywa w lewo).

Dobra podrzędne - to dobra, na które popyt zmniejsza się przy wzroście dochodów, a zwiększa, gdy dochód maleje.

Wzrost ceny określonego dobra powoduje wzrost popytu na dobra substytucyjne, którymi nabywca może zaspokoić tę samą potrzebę, pod warunkiem, że ceny dóbr substytucyjnych nie zmieniają się, spadają albo rosną wolniej niż cena dobra zastępowanego.

W przypadku dóbr komplementarnych (uzupełniających się w procesie konsumpcji), wzrost ceny dobra głównego to obniżenie popytu na dobra komplementarne i odwrotnie - obniżenie ceny dobra głównego to wzrost popytu na dobra uzupełniające.

PRAWO PODAŻY I CZYNNIKI POZACENOWE DETERMINUJĄCE PODAŻ

PODAŻ to relacja pomiędzy ilością dobra, jaką producenci są skłonni zaoferować w określonym czasie, a ceną, przy założeniu niezmienności pozostałych zjawisk rynkowych.

Przy różnych cenach producenci będą mogli wyprodukować i zaoferować kupującym różne wielkości (rozmiary) podaży.

Zależność między wielkością podaży a ceną można przedstawić w ujęciu tabelarycznym i graficznym.

Tabela to zestawienie uporządkowanych, możliwych do przyjęcia przez producentów cen danego produktu i odpowiadającej im podaży. Po przeniesieniu danych do układu wyznacza krzywą podaży danego dobra lub usługi.

Zmiany rozmiarów podaży pod wpływem cen to przesuwanie się wzdłuż krzywej podaży w prawo przy wzroście cen i w lewo, gdy ceny maleją. Zależność rozmiarów jest dodatnia - jednokierunkowa.

Wyższa cena = większa wartość podaży, niższa cena = mniejsze rozmiary podaży.

Cena wpływa na rozmiary podaży, ale rozmiary podaży nie wpływają na cenę.

Zmianę ceny może spowodować zmiana podaży. To jest zależność ujemna (odwrotna).

Tu występuje również podaż indywidualna - podaż określonego dobra ze strony odkreślonego jednego producenta i podaż rynkowa, tj. podaż danego produktu ze strony wszystkich jego producentów.

Podaż wszystkich dóbr (lub usług) ze strony wszystkich producentów, to podaż zagregowana.

D E T E R M I N A N T Y P O D A Ż Y

Wzrost podaży występuje wtedy, gdy przy każdej cenie następuje wzrost ilości dóbr i usług, którą sprzedawcy chcą i mogą zaoferować do sprzedaży.

Spadek podaży - przy określonych cenach następuje zmniejszenie oferowanych dóbr i usług.

Graficznie oznacza to przesunięcie krzywej podaży w prawo przy wzroście i w lewo, gdy podaż spada.

Podaż uzależniona jest przede wszystkim od kosztów produkcji. Obniżka kosztów produkcji przy danych cenach, zachęca producentów do wzrostu produkcji, bo pozwala osiągnąć wyższy zysk jednostkowi
i całkowity.

Koszty produkcji danego dobra mogą zmieniać się pod wpływem zmian cen zasobów niezbędnych do procesu produkcji, cen materiałów, surowców, paliw, energii, siły roboczej.

Wzrost cen może być spowodowany dostępnością tych mediów (duży popyt na nie), wyczerpywania się zasobów naturalnych.

Obniżka bywa spowodowana np. rezultatem postępu technicznego, organizacyjnego w jego produkcji.

Zmiany podaży mogą być wywołane zmianami cen dóbr pokrewnych. Przy wzroście cen produktu substytucyjnego producent ogranicza jego produkcję, a zwiększa produkcję tego, którego cena rośnie.

Produkty komplementarne powstają zwykle w tym samym procesie produkcji obok siebie, jeden z nich jest zwykle produktem głównym, a pozostałe ubocznymi. Wzrost podaży produktów ubocznych może być rezultatem wzrostu podaży produktu głównego, jeśli jego cena rośnie.

Inne czynniki wywołujące zmiany podaży to:

warunki naturalne - zbiory wysokie lub nieurodzaj powodują, że przy danych cenach producenci mogą dostarczyć więcej lub mniej produktów niż dotychczas,

rozmiary importu i eksportu - import z zagranicy zwiększa podaż, eksport ją zmniejsza

inwestycje - wprowadzenie do eksploatacji realizowanych wcześniej inwestycji zwiększa podaż.

C E NA R Ó W N O W A G I

Popyt reprezentuje grupę uczestników wymiany, którą są kupujący, a podaż - sprzedających.

Interesy, w zakresie ustalenia ceny, obu grup są różne.

Nabywcy chcą kupić jak najtaniej, producenci jak najdrożej.

Nabywca nie może zapłacić każdej ceny, a producent nie może sprzedać swojego produktu taniej, niż wynika to z kosztów produkcji i określonego minimalnego zysku. Przy zbyt niskiej cenie należałoby ograniczyć produkcję lub z niej zrezygnować.

Cena równowagi rynkowej to wartość, przy której dochodzi do zrównania wielkości popytu i podaży.

E - punkt równowagi rynkowej

p - cena równowagi rynkowej

e

Gdyby w momencie spotkania na rynku nabywców i sprzedawców cena dobra (lub usługi) wynosiła p , czyli byłaby bardzo niska, wielkość popytu byłaby wówczas duża q , a wielkość podaży niewielka q . Na rynku istniałby niedobór wielkości podaży względem wielkości popytu, czyli niedobór rynkowy. Część konsumentów jednak jest w stanie zapłacić wyższą cenę za dane dobro lub usługę. Wzrost ceny to zachęta producentów do większej produkcji, ale zmniejszenie się wielkości popytu. Kolejne podwyżki cen do prowadzają do wyrównania rozmiarów popytu i podaży w punkcie E i ustalenia ceny równowagi na poziomie p .

Stan równowagi nie jest trwały. Jego naruszenie może być spowodowane wzrostem podaży, wynikającym ze zwiększenia importu, bądź wprowadzenia do eksploatacji inwestycji. Krzywa podaży przesunie się w prawo a proces dostosowawczy doprowadza do ustalenia nowego punktu równowagi, przy nowej niższej cenie i wyższych rozmiarach podaży i zaspokojonej przez nie wielkości popytu.

Jeśli popyt i podaż będą wzrastały równocześnie i w tym samym tempie, cena równowagi nie ulegnie zmianie.

Jeśli wzrost popytu będzie wyższy niż podaży, cena równowagi będzie wyższa, w przypadku odwrotnym - niższa.

M I A R Y E L A S T Y C Z N O Ś C I

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU

Elastyczność popytu to relacja wyrażonej w procentach zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany czynnika, który tę zmianę wywołał.

Jest to możliwe tylko dla określenia elastyczności tych czynników, kształtujących popyt, które są mierzalne.

Stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro lub usługę, na zmianę ceny, nazywamy cenową elastycznością popytu.

Stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro lub usługę, na zmianę ceny tego dobra , nazywamy prostą cenową elastycznością popytu.

Współczynnik tej elastyczności wyrażony jest wzorem:

E = (-) : = (-) *

Gdzie

E - elastyczność popytu względem ceny (prosta cenowa elastyczność popytu)

- wyrażona w procentach zmiana wielkości popytu

- wyrażona w procentach zmiana ceny.

Znak „-„ znajdujący się przed współczynnikiem wskazuje na różnokierunkowość zmian wielkości popytu i ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu może przyjmować wartości z przedziału (0, ∞)

Poziom współczynnika pozwala rozróżnić kilka typów popytu.

Jeśli jest on równy 0, to zmiany ceny nie wywołują żadnej reakcji wielkości popytu. Mówimy wtedy, że popyt jest nieczuły na zmiany cen, sztywny lub całkowicie nieelastyczny.

Jeśli współczynnik elastyczności przyjmuje wartości w przedziale

0 < E < 1,

To popyt jest mało czuły na zmiany cen lub nieelastyczny.

W przypadku, gdy zmiana ceny o 1% wywołuje zmianę wielkości popytu również o 1% (E = 1), popyt nazywa się proporcjonalnym.

Jeśli zmiana ceny o 1% zwiększa popyt o więcej niż 1%, współczynnik elastyczności cenowej jest większy od 1, a popyt jest elastyczny, lub doskonale elastyczny.

SUBSTYTUCYJNA, KOMPLEMENTRNA MIARA ELASTYCZNOŚCI POPYTU

Popyt na określone dobro (lub usługę) uzależniony jest także od cen innych dóbr lub usług. Stopień reakcji popytu na dane dobro lub usługę na zmiany cen innych dóbr wyraża współczynnik krzyżowej (mieszanej) elastyczności cenowej popytu, wyrażony wzorem:

Gdzie

E współczynnik elastyczności popytu na dobro (lub usługę) x względem ceny dobra (lub usługi) y,

Procentowa zmiana popytu na dobro (lub usługę) x

Procentowa zmiana ceny dobra (lub usługi) y

Elastyczność krzyżowa to procentowa relacja zmiany popytu na dobro x do procentowej zmiany ceny dobra y. Odnosi się ona do dóbr (l. usług), które pozostają względem siebie w stosunku substytucyjności lub komplementarności.

W przypadku dóbr substytucyjnych przed współczynnikiem elastyczności występuje znak „+”, bo wzrost ceny dobra „y” to wzrost popytu na dobro „x”.

W przypadku dóbr komplementarnych będzie poprzedzony ten współczynnik znakiem „-„, gdyż wzrostowi ceny dobra y, będzie odpowiadać spadek popytu na dobro lub usługę x, przy założeniu niezmienności jego ceny.

MIARA DOCHODOWEJ ELASTYCZNOŚCI POPYTU

Miernikiem reakcji popytu na zmianę dochodów jest współczynnik DOCHODOWEJ ELASTYCZNOŚCI POPTYU, przyjmujący następującą postać

gdzie

i - dochody nabywców (ang. income)

Jest to relacja procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany dochodów. Informuje ona, o ile procent zmieni się popyt, jeśli dochody zmienią się o 1%.

Współczynnik ten przyjmuje wartości ujemne dla dóbr podrzędnych, a dodatnie dla dóbr normalnych.

Dobra normalne, to dobra podstawowe (dobra pierwszej potrzeby, niezbędne) o współczynniku dochodowej elastyczności popytu w przedziale [0, 1] i dobra luksusowe, wyższego rzędu o współczynniku większym od jedności.

P R A W O E N G L A

„W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza”

Prawo to formułuje zależność pomiędzy wzrostem dochodów gospodarstw domowych (lub społeczeństw)
a zmianami udziału w nich wydatków na żywność.

Stwierdza ono, że w średnio zamożnych gospodarstwach domowych (społeczeństwach) wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na żywność maleje.
Oznacza to więc, że z przyrostu dochodu na żywność wydaje się mniej niż na zakup innych dóbr i usług oraz na oszczędności, zatem wydatki na żywność rosną wolniej niż pozostałe wydatki i oszczędności łącznie.

Prawo to nie odnosi się do gospodarstw domowych (społeczeństw) biednych i bogatych.


W tych pierwszych wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost udziału wydatków na żywność - przyrost dochodów wydatkowany jest przede wszystkim na poprawę stopnia zaspokojenia potrzeb żywnościowych, zatem rosną one szybciej niż pozostałe wydatki.

W gospodarstwach domowych (społeczeństwach) bogatych wydatki na żywność, wobec wysokiego stopnia zaspokojenia tych potrzeb, nie ulegają zmianie, a cały przyrost dochodu wydatkowany jest na inne dobra i usługi lub przeznaczany na oszczędności - udział wydatków na żywność w dochodach maleje.


CENOWA ELASTYCZNOŚĆ PODA ŻY

Stopień reakcji rozmiarów podaży na zmiany cen określa CENOWA ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY, wyrażana wzorem:

Jest to relacja procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny. Poziom elastyczności może być równy 0, gdy zmian ceny nie wywołuje żadnej reakcji po stronie wielkości podaży - podaż całkowicie nieelastyczna.

Gdy współczynnik cenowej elastyczności podaży jest większy od 0, ale mniejszy od 1, to podaż jest nieelastyczna.

Zmiana ceny o 1% wywołuje zmianę podaży o 1% - podaż jest proporcjonalna, a gdy powoduje wzrost czynnika powyżej 1% podaż jest elastyczna, i dalej: gdy jest bardzo wysoki (E -> ∞) podaż jest doskonale elastyczna.

Struktury rynkowe:

- czysta konkurencja - produkt jednorodny

- cenobiorca (przedsiębiorca)

- czysty monopol - jeden sprzedawca (poczta, energia elektryczna),

- cenodawca

- brak konkurencji lub konkurencja niedoskonała


Wyszukiwarka