Typologia leśna- dziedzina wiedzy leśnej(nauka) zajmująca się rozpoznawaniem i klasyfikowaniem przyrodniczych warunków produkcji leśnej.
Nauki wchodzące w skład typ: botanika, ekologia, fitosocjologia, gleboznawstwo, meterologia i klimatologia, NAUKA O PRODUKCYJNOŚCI LASU, URZĄDZANIE LASU.
Kompleksowa ekologiczno siedliskowa metoda typologiczna IBL oparta jest na 3 kryteriach klasyfikacji lasu i jego siedlisk:
A- Warunki geogr.. klimatyczne powodujące w szerokim ujęciu zróżnicowanie typologiczne lasu na obszarze kraju na określone odmiany klimatyczno- roślinnościowe. Zróżnicowanie to znajduje wyraz w regionalizacji przyrodniczo- leśnej kraju (rejonizacji przyrodniczo- leśnej; podziały na krainy i dzielnice przyrodniczo- leśne).
B- Warunki edaficzne siedliska stanowiące zasadniczą podstawę klasyfikowania szczegółowego siedlisk (określane w siedliskowych pracach klasyfikacyjnych i kartograficznych na podstawie gleby i reliefu).
C- Roślinność leśna, różnicowana na runo i drzewostan, traktowana w metodzie siedliskowej jako ekologiczny wykładnik żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska, a także jako char. dziedzina klim.- roślinnościowych odmian typologicznych lasu ( odmian krainowych typu siedliskowego lasu).
Regionalizacja przyrodniczo- leśna: oparta jest na zróżnicowaniu geogr.. elementów naturalnego środowiska przyrodniczego, a więc rzeźby terenu, klimatu, utworów geologicznych oraz na wykładnikach tego zróżnicowania wyrażonych w geograf. zmienności zbiorowisk leśnych i w zasięgach podstawowych gat. drzew leśnych.W regionalizacji tej dla potrzeb hodowli lasu wyróżnia się 8 krain przyrodniczo- leśnych, 59 dzielnic przyrodniczo- leśnych, ponadto dla potrzeb planowania przestrzennego wyróżniono 149 mezoregionów(nie mają żadnego zastosowania w hodowli lasu).
Rola lasotwórcza drzew: zależy od gat. i siedliska; pełna skala roli lasotwórczej to gat. główny z podziałem na panujący i współpanujący, gat. domieszkowy z podziałem na 1- go, 2- go piętra i gat. podszytowy. Są gat. , kt w zależności od siedliska mogą realizować całą skalę roli lasotwórczej, jak takie, kt z uwagi na wł. biologiczne mogą wyst. jako tylko podszyt lub domieszka bez względu na wł. siedliska. Gat. lasotwórcze w PL przyjęto, że są to So,Św,Jd,Bk,Dbsz i bez,Jn,Ol
Definicje:
Typ siedliskowy lasu: podst. jedn. taks. typologicznej systematyki siedlisk, obejmująca siedliska o podobnej żyzności i potencjalnej naturalnej zdolności produkcyjnej, rozpatrywane pod kątem użyteczności w hodowli lasu. Właściwości te pojawiają się w określonej naturalnej roli lasotwórczej ważniejszych gat. drzew leśnych, w składzie i budowie drzewostanów, a także gat. podszytowych oraz w składz ie gat. runa./ Zróżnicowanie typów siedliskowych lasu w podstawowym podziale klasyfikacyjnym siedlisk zależy głównie od edaficznej (glebowej) jakości siedlisk (żyzności i wilgotności); zróżnicowanie to jest rozpatrywane w warunkach geograficzno- klimatycznych całego kraju, leżącego w geogr.. prowincjach niżowo- wyżynnych i górskich środkowoeuropejskich, środkowoeuropejskich umiarkowanie ciepłym klimacie morskim i przejściowym do kontynentalnego, kontynentalnego klimatyczno- roślinnościowej strefie środkowo- europejskich lasów mieszanych i lasów liściastych. Pojęcie typu siedliskowego lasu odpowiada typu ekosystemu leśnemu, wykształcającego się na teranie kraju w rozmaitych odmianach klimatyczno- roślinnościowych.
W siedliskoznawstwie, urządzaniu i hodowli lasu typ siedliskowy lasu traktowany jest jako typ siedliska leśnego ( typ warunków siedl. lasu), decydującego decydującego char. i składzie naturalnej roślinności ekosystemu leśnego.
Typ siedliskowy lasu: (typ siedliska leśnego) jest podstawową jednostką w systemie klasyfikacji siedlisk leśnych, obejmująca powierzchnie leśne o zbliżonych warunkach siedliskowych wynikających z żyzności i wilgotności gleb, podobieństwa cech klimatu oraz ukszt. terenu i jego budowy geologicznej. Obszary należące do tego samego typu siedliskowego lasu wykazują podobne zdolności produkcyjne i przydatność dla hodowli lasu. Typy siedliskowe lasu określa się oddzielnie dla terenów nizinnych, wyżynnych i górskich.
Odmiany typu siedliskowego lasu: jednostka taksonomiczna określająca zróżnicowanie geograficzno- klimatyczne (klimatyczno- roślinnościowe) typu siedliska lasu, spowodowane głównie mikroklimatycznymi czynnikami siedliskowymi, zależnymi od położenia geograficznego i makroreliefu. Zróżnicowanie to przejawia w naturalnej roli lasotwórczej ( zależna od zasięgów geograficzno- klimatycznych) buka, świerka, jodły, obu dębów oraz grabu, a także w penej mierze w składzie gat. runa oraz innych elementów fizjogeograficznych siedliska (gleba;relief); różnice te zaznaczają się wyraźniej w żyźniejszych świeżych i wilgotnych typach siedliskowych lasu.
Na obszarze kraju wyróżnia się:
A)w układzie pioziomym - terytorialne odmiany kainowe
B)w układzie pionowym (zależnie od bezwzględnego wzniesienia terenu) - wysokościowe piętra roślinności leśnej, a mianowicie:
-do 300m: odmiany ter. niżowych (nizinnych,wysoczyznowych i wyżynnych
-300-500m: odmiany ter. wyżynnych i podgórskich (od ok. 300 w Sudetach i do 500-550 m w Karpatach).
-500>: odmiany terenów górskich; regla dolnego (od ok.400 m npm do ok. 1000m npm w Sudetach i od ok. 500-550 do ok.1100-1150m w Karpatach).
Odmiany typu siedliskowego lasu:
Cechą char. odmian t.siedlisk.lasu i kryterium różnicującym jest naturalna rola lasotwórcza ważniejszych gat. drzew leśnych, uwarunkowana ich zasięgiem terytorialnym poziomym i pionowym oraz skł.gat.drzewostanów. Wyróżnia się:
a)odmiany krainowe typu siedliskowego lasu wynikające z położenia w określonej krainie przyrodniczo- leśnej; tj. głównie ze zróżnicowania warunków klimatycznych; np. LMśw w krainie II oraz LMśw w krainie V
b)odmiany fizjograficzno- klimatyczne siedliskowego typu lasu wyróżniane na terenach wyżynnych i podgórskich oraz górskich ze względu na lokalne położenie (stok,ekspozycja,dolina, wierzchowina), wskazujących na potrzeby odmiennego planowania hodowlanego.
Jednostki niższego rzędu w ramach siedliskowego typu lasu:
1.Wariant uwilgotnienia siedliska- jednostka niższego rzędu, wyróżniana w ramach typu siedliska leśnego w celu uściślenia stosunków wilgotnościowych siedliska, kształtujących i różnicujących warunki ekologiczne życia lasu. Warianty uwilgotnienia wyróżniane są w zależności od rodzaju wody, glebowej (gruntowa, opadowa, stokowa, zalewowa) oraz głębokości jej występowania w glebie w okresie wiosennym i długości okresu zalegania w ciągu roku.
2.Rodzaj siedliska leśnego- jednostka wyróżniana w ramach typu siedliska leśnego, odzwierciedlająca zróżnicowanie geologiczno- glebowe; wykorzystywana w planowaniu hodowlanym (przy określaniu typu lasu), np.. w obrębie lasu lasu świeżego może występować Lśw na glinach zwałowych i Lśw na glebach brunatnych właściwych i Lśwna pararędzinach.
3.Typ lasu- jednostka wyróżniana w ramach typu siedliskowego lasu, obejmująca areały lasu o podobnych warunkach siedliskowych z właściwym dla nich względnie trwałym składem i strukturą drzewostanu oraz innych warstw roślinności. Wskazuje on ogólny cel hodowlany, wynikający z roli lasotwórczej gat. drzew na danym siedlisku. Podstawą wydzielania i nazewnictwa typu lasu jest skład gat. drzewostanu, potencjalny dla warunków edaficznych danego typu siedliskowego lasu. Przykładowy typ lasu w obrębie boru mieszanego świeżego może być następujący: bór mieszany świeży dębowo- sosnowy, bór mieszany świerkowo- sosnowy itp.; zaź w obrębie lasu świeżego; las świeży dębowo- bukowy, las świeży bukowy itp. W przypadku, gdy typ lasu został wyróżniony także na podstawie innego kryterium ekologicznego, ekologicznego jego nazwie należy uwzględnić to kryterium, np. kserotermiczny zboczowy las mieszany świeży sosnowo- dębowy, wierzchowinowy las mieszany świeży bukowo- jodłowy.
Gatunki różnicujące runa: Zestaw gat. runa leśnego stosowany do rozpoznawania typów siedl. lasu w stanie zbliżonym do naturalnego. Do zestawu tego należą gat., kt występowanie odróżnia ekologi- cznie typ siedliskowy wyższego stopnia żyzności od typu ekologicznie niższego stopnia żyzności, a także siedlisk silniej uwilgotnione od słabiej uwilgotnionych.
Gatunki częste runa. Zestaw gat. runa leśnego o wysokim stopniu częstości występowania, właściwych dla danego typu siedliskowego lasu. Gat. te w danym typie siedliskowym tworzą główne tło runa. nie służą do rozpoznawania typu siedliskowego lasu.
Produkcyjność (wydajność)lasu: tworzenie się zasobów drzewnych na pniu; wskaźnikiem produkcyjności jest przyrost bieżący roczny miąższości drzewostanu, tj. różnica między końcową, a początkową miąższością drewna na pniu w analizowanym okresie powiększona o pozyskąną w tym okresie ilość drewna, w przeliczeniu na 1ha i na 1 rok.
Produktywność lasu (drzewostanu)- ilość pozyskanego surowca drzewnego; wskaźn. produktywności lasu jest ilość (wartość) pozyskanego drewna w ciągu roku z jednostki powierzchni zgodnie z obowiązującym etatem użytkownika.
Zdolność (możliwość) produkcyjna siedliska- W sensie ekologicznym jest to zdolność siedliska do wytwarzania biomasy, w leśnictwie- do wytwarzania zasobów drzewnych, a także przydatność (użyteczność) siedliska pod względem jego żyzności i urodzajności do celów hodowli lasu; w siedliskoznawstwie oceniana wskaźnikiem oczekiwanej produkcyjności drzewostanu w wieku dojrzałości na podstawie roli lasotwórczej i bonitacji składowych gatunków drzew leśnych.
Potencjalna naturalna zdolność produkcyjna siedliska. Zdolność produkcyjna siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego, w zrównoważonych ekosystemach leśnych, o przyrodniczo i gospodarczo uzasadnionym składzie gatunkowym drzewostanu; wykazuje ścisłe związki z trwałymi elementami siedliska.
Aktualna zdolność produkcyjna siedliska. Zdolność siedliska produkcyjna w obecnym jego stanie (normalnym, zniekształconym lub zdegradowanym),określana na podstawie produkcyjności istniejącego drzewostanu; na ogół wykazuje wyraźne związki z łatwo zmiennymi elementami siedliska (w pewnym stopniu także z elementami trwałymi) i składem gat. runa.
Żyzność siedliska. Zdolność do zaspokajania wszystkich potrzeb rozmaitych roślin w zbiorowisku leśnym; z żyznością siedliska wiąże się jego urodzajność, określana w siedliskoznawstwie jako zdolność produkcyjna siedliska.
Aktualny stan siedliska. Aktualny stan żyzności siedliska, warunkujący jego aktualną zdolność produkcyjną, ocenianą w odniesieniu do jego potencjalnej naturalnej zdolności produkcyjnej; w siedliskoznawstwie określany głównie na podstawie diagnostycznego zestawu gat. różnicujących runa oraz formy próchnicy leśnej ( z pewnym nawiązaniem do drzewostanu) w porównaniu z trwałymi elementa-mi siedliska (gleby).
Degradacja siedliska. Proces i przejaw obniżenia żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska powodowany przez nie właściwą gospodarkę; pogorszenie aktualnego stanu żyzności siedliska następuje głównie pogorszenie formy próchnicy i zubożenia wierzchnich warstw gleby w endopróchnicę oraz wiążących się funkcjonalnie z próchnicą łatwo zmiennych właściwości gleby. Powyższe stwierdzenie odnosi się do tzw. degradacji gospodarczych; odmienny charakter wskazują nasilające się obecnie degradacje industriogenne.
Melioracja siedliska. Proces i przejaw trwałego podniesienia stanu żyzności i zdolności produkcyjnej (urodzajności) siedliska przez zabiegi gospodarcze powodujące ogólne polepszenie właściwości edaficznych gleby, regulacje warunków wodnych gleby, a także poprawę klimatu siedliskowego (glebowego).
Degradacja siedliska zdegradowanego. Proces i przejaw melioracji zdegradowanych siedlisk leśnych poprzez zabiegi fitobiologiczne i agromelioracyjne (agrotechniczne i agrochemiczne), wpływające lub przyspieszające ich regenerację, tj. trwałe przywrócenie im stanu naturalnej potencjalnej żyzności i zdolności produkcyjnej.
Agradacja siedliska. Proces i przejaw podwyższenia żyzności i zdolności produkcyjnej siedliska ponad jego normalny stan, czyli jaki jest stan w lasach gospodarczych wstanie zbliżonym do naturalnego lub słabo zmiennym.
Formy próchnicy leśnej. określa się w terenie na podstawie cech makroskopowych (morfologicznych i fizycznych) poziomu ściółki leśnej, z jednoczesnym uwzględnieniem charakteru roślinności, pokrywy gleby i poziomu próchnicznego.
Ważniejsze cechy diagnostyczne form próchnicy:
-budowa i miąższość poziomu 0
-zestaw roślin
-stopień i postać rozkładu materii organicznej w poszczególnych podpoziomach
-miąższość i stosunek wzajemnej miąższości wyróżniających się podpoziomów oraz ich przejście
-przeciętne uwilgotnienie
-barwa
-sposób złożenia
-konsystencja
-łamliwość
-stopień rozwoju grzybni
-stopień sfilcowania.
Stopnie występowania wody gruntowej. Usystemizowana char. stosunków wodnych w glebie. W siedliskoznawstwie wyróżnia się: wodę glebowo- gruntową i wodę glebowo- opadową.
Woda glebowo- gruntowa. występuje w glebach wytworzonych z utworów przepuszczalnych (piaszczystych); może obejmować swym zasięgiem cały profil, tylko jego dolną część albo też występować poniżej zasięgu profilu; wykazuje sezonowe wahania poziomu, lecz zazwyczaj całkowicie nie zanika ( w siedliskoznawstwie oprócz jej poziomu uwzględnić strefę podsiąkania kapilarnego).
Woda glebowo- opadowa. Stanowi odmianę wody gruntowej; występuje z zasady w glebach mocniejszych, w górnych warstwach ( przeważnie do głębokości 1- 1,5 m ), nad trudno przepuszczalnymi warstwami i poziomami; jest to zwykle woda zastojowa lub o słabym ruchu bocznym; może być trwała lub okresowa.
Siatka typologiczna zbudowana jest na podstawie wilgotności i żyzności.
Opis metody określania typu siedliskowego lasu, stosowanej aktualnie w typologii:
-rozpoznawanie i kwalifikowanie siedlisk leśnych wykonywane jest zgodnie z tzw. „kompleksową metodą typologiczną IBL”
-technika wykonywania rozpoznawania, klasyfikowania i kartowania siedlisk leśnych podaje „Instrukcja urządzania lasu”
-kompleksowa metoda IBL zasad rozpoznanie siedliska na próbnych powierzchniach typologicznych, wyznaczanych w starszych drzewostanach
-na każdej z takich powierzchni wykonuje się 3 diagramy cząstkowe
-diagnozy cząstkowe są efektem porównania z tzw. ramową charak. typów siedliskowych lasu opisów gleby, runa oraz drzewostanu
-opis gleby wymaga wykonania odkrywki glebowej. Składa się on z opisu profilu glebowego i określenie elementów gleby
-opis runa stanowi lista florystyczna z wyszczególnieniem gat. różnicujących
-diagnoza cząstkowa dotycząca drzewostanu zawiera, opis skł. gatunkowego, wiek drzewostanu, bonitację poszczególnych gat. drzew oraz szacunek ich roli w budowie drzewostanu
-w przypadku rozbieżności diagnoz cząstkowych typ siedliskowy lasu ustala się na podstawie gleby, natomiast pozostałe diagnozy cząstkowe służą do określenia aktualnego stanu siedliska.
Aktualny stan siedliska: kompleksowy system typologiczny IBL uwzględnia aktualny stan siedliska, określający aktualny stan żyzności i produkcyjności siedliska.
Aktualny stan (stopnie siedliska, dotyczy siedlisk świeżych i słabo wilgotnych na terenach nizinnych):
1.siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub mało zmienionym, odpowiadające potencjalnym możliwościom produkcyjnym( symbol praktycznie opuszczany- N)
2.siedliska zniekształcone (z)
3.siedliska zdegradowane (słabo- d i silnie- D).
N- siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub mało zmienionym:
1.siedliska ukszt. i pozostające stale pod wpływem naturalnej lub mało zmienionej roślinności leśnej; elementy trwałe i łatwo zmienne siedliska odpowiadające sobie pod względem ekologicznym;
2.roślinność (drzewostan i runo ) zbliżona do naturalnej lub mało zmieniona w dolnym stadium wzrostu lub naturalnej selekcji.
z- siedliska zniekształcone:
1.siedliska w stanie słabo zmienionym; trwałe elementy siedliska bez zmian, elementy łatwo zmienne słabo zmienione, z kt głównie aktualna forma próchnicy wykazuje pogorszenie o jedną formę próchnicy (czyli obniżenie o 1 stopień żyzności na siedliskach lasowych, a 0 < sto- eń na borowych).
2.roślinność runa słabo zmieniona, wykazuje cechy diagnostyczne siedlisk uboższych uboższych około 1 stopień żyzności na siedliskach lasowych, a o jeden typ pokrywy runa i formę próchnicy, czy < 1 stopień żyzności na siedliskach borowych.
3.drzewostany- na siedliskach zniekształconych lasowych przeważnie jednogatunkowe, sosnowe lub świerkowe, niekiedy nie kiedy małą domieszką gat. liściastych, liściastych reguły sztucznie wprowadzone, często w pierwszej generacji, podszyt wyraźnie zredukowany, na siedliskach korowych lite drzewostany sosnowe; produkcyjność drzewostanów zazwyczaj słabo obniżona, według cech diagnostycznych diagnostycznych 1 stopień typologiczny żyzności siedliska lub mniej.
d i D- siedliska zdegradowane:
1.siedliska silnie zniekształcone zmienione; trwałe elementy siedliska bez wyraźniejszych zmian, w elementach łatwo zmiennych wyraźne degradacyjne zmiany zaznaczają się w:
*aktualnej formie próchnicy, kt wykazuje pogorszenie swojego stanu o 2 formy na siedliskach słabo zdegradowanych a o 3 na silnie zdegradowanych.
*glebie (szczególnie wyraźnie na siedliskach lasowych), kt wykazuje cechy wtórnego bielicowania ( gleby brunatne i płowe), przy znacznym obniżeniu odczynu i nasycenia kompleksu sorpcyjnego, zubożeniu w azot i ogólnym pogorszeniu zasobności oraz szeregu wł. fizycznych, chemicznych i biologicznych wierzchnich poziomów gleby, a zwłaszcza jej poziomów akumulacyjnych;
2.roślinnośc runa, silnie zmieniona pod wzgl. skład gat. i zastąpiona przez zbiorowiska wskazujące aktualnie na siedlisko uboższe o 1 (d) lub 2(D) stopnie typologiczne na siedliskach borowych, a 2(d) lub 3(D) stopnie na lasowych;
3.drzewostany: sztucznie wprowadzone, utrwalone często od paru generacji, głównie sosnowe, o bonitacji obniżonej o 2 lub nawet 3 klasy; diagnostyczne cechy drzewostanu, a zwłaszcza jego produkcyjność, wykazują zbieżność zbieżność diagnozą cząsteczkową żyzności siedliska wg formy próchnicy i runa, lecz na zdegradowanych siedliskach lasowych wykazują wahania rzędu 1 jednostki diagnostycznej w kierunku podstawowej żyzności siedliska.
Butwina (mor)-silnie kwaśna forma próchn.,powst. Pod działaniem grzybów w war.ubóstwa zasad i składn.pok. z odpornych na rozkład resztek roślinnych,mchów,wrzosu,igieł drzew.gruba warstwa
Moder-mniej lub bardziej kwaśna forma pr.,powst.przy współudziale grzybów i drobnej fauny GL.,gł.n siedliskach niezbyt ubogich do średnio żyznych.nie jest gruba.
Mull-słabo kwaśna do obojętnych,powst.z łatwo podlegających rozkładowi i humifikacji szczątków rośl.,głównie pod wpływem mezo- i mikrofauny glebowej.
Torf-wyst.wew. i na zew. Mniej lub bardziej rozłożonych części roślinnych; powleka je lub impregnuje.
Torf wysoki-silnie kwaśny,powst. Z mchów,torfowców w war.zastojowych wód opadowych
Torf przejściowy-o wł.pośrednich powst. W war. Pośrednich
Torf niski-słabo kwaśny do obojętneg, powst. Głównie z roślinności zbiorowisk olszynowych, war.przepływowych wód gruntowych, przy udziale procesów zamulających.
Kraina przyrodniczo- leśna: jednostka obejmująca obszar kraju o zbliżonych warunkach fizjograficznych i biotycznych, gdzie naturalna rola lasotwórcza ważniejszych gatunków drzew leśnych w charakterystycznych siedliskowych typach lasu jest podobna;
Dzielnica przyrodniczo- leśna: część krainy przyrodniczo- leśnej, wydzielona na podstawie lokalnego ilościowego zróżnicowania układu warunków przyrodniczo- leśnych i elementów fizjograficznych, głównie utworów geologicznych, gleb i reliefu, z uwzględnieniem klimatu i roli lasotwórczej gatunków drzew.
KRAINA BAŁTYCKA:
lokalizacja: płn- zach częć PL( obszar masowego występowania buka);
gatunki lasotwórcze: Bk,So, Dby,Ol Jn (w płn części też Św).
Najbardziej dynamicznym gat. jest buk, wykazujący silna progresję na wszystkich zasobniejszych siedliskach. Jego prężnemu rozwojowi i naturalnemu odnowieniu sprzyja łagodny klimat morski ze znaczną ilością opadów i wysoką wilgotnością powietrza.
charakterystyka ekoklimatyczna: t= 7,0- 8,4 C, o= 533- 718 mm , ow=200- 219 dni;
inne informacje: lesistość- 30,5%, produkcyjność- 6,25 m3/ha/rok, zasobność- 160,6 m3/ha.
KRAINA MAZURSKO_ PODLASKA:
lokalizacja płn wsch zęść PL ( pokrywa się z płn obszarem masowego występowania Św w PL);
gatunki lasotwórcze: Św, So, Bk, Ol, Jn.
Największą dynamikę rozwoju przejawia świerk, wchodzący w skład drzewostanów mieszanych z sosną i z innymi gatunkami, występujący także w drzewostanach litych. Buk obficiej występuje tylko w płn- zachodniej części tej krainy. Na szczególne podkreślenie zasługuje wspaniała jakość „sosny mazurskiej”, uznanej za najcenniejszą rasę klimatyczną (ekotyp) w kraju.
charakterystyka ekoklimatyczna: t= 6,2- 6,9C, o= 541- 657 mm , ow= 194- 205 dni.
inne informacje: lesistość- 31,6%, produkcyjność- 7,11 m3/ha/rok, zasobność- 159,2 m3/ha.
I. Kraina Bałtycka:
1.Dzielnica Pasa Nadmorskiego2. Dzielnica Niziny Szczecińskiej 3. Dzielnica Pojezierza Wałecko- Myśliborskiego 4. Dzielnica Pobrzeża Słowińskiego 5. Dzielnica Pojezierza Drawsko- Kaszubskiego 6. Dzielnica Żuław Wiślanych. 7. Dzielnica Elbląsko- Warmińska 8. Dzielnica Pojezierza iławsko- brodnickiego II. Kraina Mazursko- Podlaska:
1.Dzielnica Pojezierza Mazurskiego 2. Dzielnica Równiny Mazurskiej 3. Dzielnica Wysoczyzny Koleńskiej, 4. Dzielnica Puszczy Augustowski