1. SPIS TREŚCI

1) SPIS TREŚCI

1. FINANSE PUBLICZNE

Państwo nie jest jedynym związkiem związków publiczno-prawnych. Obok samorządu terytorialnego, samorządu zawodowego, samorządu gospodarczego, samorządu wyznaniowego, izby przemysłowo handlowe.

Cechy:

- zdeterminowane przez interes i interwencję państwa

- są fin ogólnymi społeczeństwa, nie są nastaw na zysk

- państwo ma prawo zebrać podatki ale nie ma prawa ich wydatkować

FINANSE PUBLICZNE - zasoby pieniężne gromadzone i rozdzielone przez podmioty sektora publicznego w celu realizacji zadań publicznych.

FINANSE PUBLICZNE - zespół zjawisk ekonomiczno związanych z gromadzeniem i dzieleniem zasobów pieniężnych przez podmioty sektora publicznego.

Różnica między sektorem publicznym a prywatnym między innymi dotyczy transferów.

FINANSE PUBLICZNE są to zasoby pieniężne zw. publicznoprawnych czyli państwa, samorządów terytorialnych, gospodarczych i zawodowych, ubezpieczeń społecznych, fundacji i związków wyznaniowych.

FINANSE PUBLICZNE - stanowią gałąź prawa publicznego którego przedmiotem badania są normy dotyczące publicznych zasobów pieniężnych i ich wydatkowanie.

1. Składniki finansów publicznych :

- budżet państwa - z tego finansowane są instytucje budżetowe : policja, wojsko,

- budżety gmin - z tego finansowane są :szkoły, straż pożarna, straż miejska, oświetlenie ulic, drogi lokalne

- budżety regionalne - w Polsce nie występują (USA - stany)

- pozabudżetowe fundusze celowe - na specjalny cel - fundusz ubezpieczeń społecznych, Państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, fundusz ochrony I gospodarki wodnej, fundusz rewaloryzacji zabytków Krakowa I inne

- finanse ubezpieczeń społecznych - z przymusu ubezpieczeń prowadzonego przez państwo, odpowiedzialność państwa za wypłatę świadczeń

2. ŹRÓDŁA PRAWA - Prawo finansowe (akty prawne)

- ustawa zasadnicza

- ust sejmowe

- rozporządzenie RM i Min Fin

- zarządzenia MF

- uchwały Rad Gmin

- akty normatywne prawa międzynarodowego Konwencja Wiedeńska

(związane z opłatami podatkowymi)

Korzystamy z praw: celnych , podatk, bankowych, walut, dewiz, skarb, międzyn prawa fin.

3. Funkcje FP (rządu):

- płatnicza

- oszczędnościowa

- akumulacja bogactwa

- kredytowa

- zabezp społ

- polit gosp - wzrost gosp

Funkcje rządu:

- alokacyjna (kształt podatk i wydatków)

- redystrybucyjna (korygowanie

- stabilizacyjna (ogr infl i bezr, stabil cen, wzrost dochodu państwa)

4. Podział sektora publ. wg Fedorowicza:

Pieniądze na:

- państwo

- samorządy

- podmioty gosp dział na rzaecz społ

ZUS - wył z gosp rynkowej

2. SEKTOR PRYWATNY i PUBLICZNY

1. SEKTOR PRYWATNY

W obrębie sektora prywatnego wyodrębniamy:

- przedsiębiorstwa - wytwarzające w celu sprzedarzy z zyskim.

- gospo. domowe - nastawione na indywidualną konsupkcję (potrzeby zaspokajane przez zakup dóbr i usłg na rynku)

• zalicza się gospodarstwa domowe, pracowników otrzymujących płace z pracy, emerytów ,rencistów, właścicieli przedsiębiorstw utrzymujących się z zysku, wydających swe przychody na zakup dóbr konsumpcyjnych.

W zakresie sektora prywatnego w zależności od form własności:

- spółdzielcze - spółki - - osób fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

2. SEKTOR PUBLICZNY: (państw i komunalne jednostki nie posiadające osobowości prawnej)

- podmioty sektora publicznego nie działają w celu osiągnięcia zysku, Newad jeżeli maja zewnętrzną formę przedsiębiorstw (wykluczenie zysku).

- funkcjonują dla dokonania redystrybucji - wytworzenia dóbr i usług, które nie powinny byc prywatyzowane lub ni powinny być zaspokajane na rynku - zbiorowa konsumpcja.

1. FORMY WŁASNOŚCI

1. państwowa

2. samorządowa

CELE:

- finansowanie lub bezpośrednia realizacja zadań postawionych przed rządem przez sejm (ustawy i uchwały)

- tworzenie tzw. planów finansowych

wydatki dotacje jednostek gospodarczych budżetu, fund celowe, jednostki pozabudżetowe

Sektor publiczny to instytucje państwowe i samorządowe, nie prowadzące działalności zarobkowej, jednostki wojskowe, straż pożarna, państwowe szkoły i inne, dochody tych jednostek biorą się głównie z podatków i innych przymusowych opłat, wydatki to emerytury, renty sprzęt dla jednostek publicznych, typu wyposażenie i płace dla pracowników zatrudnionych w danym sektorze.

5. Dochody publiczne

Dochody publiczne są najczęściej transferami i występują w postaci podatków, opłat publicznych. Obciążają wszystkie podmioty gospodarcze, kredyty publiczne dywidendy .Przepływy tych środków uregulowane są przepisami prawnymi. Opłaty za usługi oraz dochody o charakterze ekwiwalentnym np. wynikają z wynajmu. Dochody publiczne składają się z kilku grup dochodu z których najważniejsze są DANINY PUBLICZNE. Daniny publiczne, maja atrybut przymusowości, są to przymusowe pieniężne świadczenia, które odpowiednie osoby na podstawie odpowiednich przepisów musza wnosić do systemu publicznego.

3. DANINY PUBLICZNE

1. podatki (cechy ogólne)

2. składki publiczno prawene (poza składkami ubezpieczeniowymi)

3. składki prywatno - prawne - opłaty

4. Dochody majątkowe i dochody płynące z nadwyżki przedsiębiorstw publicznych.

5. różne formy dochodu majątkowych:

4. dywidendy z majątku ulokowanego

5. dochody z udzielonego kredytu.

ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW:

- podatki, ZUS

- z gospodarstw pozabudżetowych (np przedszkola)

- z prywatyzacji

6. WYDATKI:

Określony kształt państwa określają jakie zadanie obciążają państwo. Wydatki przybierają dwie postacie.:

1. Wydatki transferowe

Przesuniecie siły nabywczej do innego podmiotu odbiorcami są gospodarstwa domowe, które otrzymują ze środków publicznych emerytalnych, renty, zasiłki, stypendia, itd. O wykorzystaniu tych środków decydują sami odbiorcy. Przesuniecie siły nabywczej dokonuje się w instytucjach budżetowych. Jest to płatność na rzecz sektora prywatnego. Bezzwrotne przekazanie funduszy z sektora państwowego do przedsiębiorstw prywatnych - metodą uznaniową.

6. wydatki ostateczne (nabywcze)

Wydatki na utrzymywanie instytucji, które świadczą usługi nieodpłatnych np. szkoła, Budżet dokładnie określa na co fundusze mają być przeznaczone. Zakup czegoś, leki, jedzenie. Wydatki osobowe - opłaca się czas, wykształcenie, wiedzę człowieka.

Wydatki na przedsiębiorstwa publiczne - są to przedsiębiorstwa stanowiące własność lub samorządu terenowego. Na początku lat 90 we Francji - w budżecie - dotacje do przedsiębiorstw prywatnych w zagrożeniu bankructwem - ochrona przez dotacje, przedsiębiorstwo musi wystąpić do rządu z uzasadnieniem prośbą o dotacje.

Wydatki publiczne są to dotacje zasiłki , stypendia, renty ,emerytury o charakterze ekwiwalentnym, lub kredytowym.

- emeryt, renty, zasiłki (45%)

- szkolnictwo

- wynagrodzenie sfery budż (16%) (urzędnicy państwowi szczebla centr i szkoln śred i wyższe)

- obsługa długu publicznego

7. Ogólna charakterystyka podstawowych kategorii wydatków

6. Prawo Wagners z 1892 r. WZROST WYDATKÓW

Nieustannego wzrostu wydatków publicznych.. W XX w potwierdzało to prawo, a odzwierciedlają to wskaźniki względne. Na początku XX stosunek wydatków. publicznych do dochodu narodowego stanowił 10% natomiast w latach 60-70 50% i więcej.

Przyczyny wzrostu dochodów:

1. przyczyny o charakterze ekonomiczno-społecznym (techniczne)

Upatruje się w tym, że w z jednej stronny rosną oczekiwania społeczne w zakresie obowiązków opiekuńczych państwa, a równocześnie koszt tych zadań jest większy. Postęp techniczny pociąga za sobą koszty realizacji (koszt badań podstawowych, wzrost wykorzystania postępu technicznego, np. w zrost wydatków zbrojeniowych.

2. przyczyny polityczne

Reorientacja w podejściu do koncepcji państwa Keynes. Państwo nie może pozastawiać gospodarki na pastwę mechanizmu rynkowych. Niezbędna rola państwa przy organizowaniu porządku i bezpieczeństwa.

3. Przyczyny historyczno-socjologiczne.

Ministerstwa obciążały kolejne budżety wydatkami na obsługę długu. Socjologiczny aspekt to struktura adm. fin. publicznych ma tendencje do rozrastania się.

Pewien poziom wydatków publicznych jest ograniczony możliwościami finansowymi. Nie należy przekraczać maksymalnego poziomu obciążeń fiskalnych, gdyż konsekwencje niekorzystnej społeczeństwa zaczynają przeważać nad korzyściami społecznego wzrosty wydatków. Ta granica jest zmienna płynna.

8. Wydatki a polityka gospodarcza.

1. Główne argumenty postkeynsowskiej i liberalnej teorii.

7. Wg Keynsistów:

Równowaga i wzrost gospodarczy zależy od pop globalnego, bez ingerencji państwa gospodarczy nie może sprawnie funkcjonować, zwolennicy opodatkowania,

prod i bezr określ przez D glob, występ zmienna ilość p w obiegu;

8. Wg Monetarystów:

W długim okresie gospodarka ustabilizuje się bez pomocy państwa, stworzenie warunków do wolnego rynku, państwo powinno zapewniać ochr zew i wewnętrznych;

Prawo Wagnera - wraz z rozw państwa rosną jego wydatki

Rachunkowość społeczna: (R.Stone 1913) rejestr strumieni wartości przepływających pomiędzy podmiotami gosp, dot sys liczenia dochodu narodowego;

• istota sporu o interwencjonizm państwa

• przykłady interwencji i gałęzie i kraje

• nauka o subwencjach (ustawa o dotowaniu)

9. Wydatki a polityka socjalna

9. W rozumieniu wąskim

Realizowanie transferów zapewniających utrzymanie odpowiedniego poziomu życia.

10. W szerszym aspekcie

Wydatki ostateczne lub nabywcze - nakłady poniesione w celu utrzymania instytucji budżetowych które nieodpłatnie dostarczają usług.

• ekstremalne stanowisko państwo opiekuńcze i państwo dystansujące

• czy państwo powinno zajmować się ochroną społeczną itd.

• w jakich dziedzinach jakie działania powinno podejmować., edukacja, sluzba zdrowia,

• publiczna ochrona zdrowia: składka na fundusz ubezpieczeniowy - w rękach kas chorych (CELOWA SKŁADKA)

• kultura- publiczne biblioteki, muzea, komercjalizacja, rozrywka, rekreacja, sponsoring,

• edukacja - dofinansowanie publiczne zmieniające się wraz ze stopniem edukacji.

3. PODATKI - składki publiczno prawne

Postać najczęściej składek ubezpieczeniowych: przymusowe, jednostronnie ustalone, charakter celo3wy.

PODATKI - konstrukcja podatków, ogólne cechy podatków - pieniężne, świadczenia bezzwrotne.

1. elementy podstawowe konstrukcji podatków:

1. PODMIOT CZYNNY

Podatkobiorca (państwo, samorząd),

7. PODMIOT BIERNY

Ponoszący ciężar obciążeń - Płatnik - oblicza i przekazuje podatek (pracodawca podatnik ponosi ciężar)

8. PODMIOT:

Def. zjawiska gospodarczego z którego prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego, dochów, obroty, majątek.

9. PODSTAWA

prowadzi do ustalenia podatków jest to konkretna wielkość dochodu, obrotu czy majątku.

10. STAWKA

Kiedyś powszechnie kwotowe obecnie głównie procentowe - progresywne, proporcjonalne.

11. elementy korygujące wysokość podatku

- zwolnienia - podmiotowe, przedmiotowe (koszty uzyskania, odliczenia). ulgi - zmniejszające kwotę obliczanego podatku, warunki terminu płatności.

3. SYSTEM PODATKOWY

- zbiór podatków występujących w kraju i w danym czasie. Teoria podatku jedynego (Artur Smith - podatek rolowy) obecnie można mieć na myśli podatek obrotowy. Średnio w państwach mamy odczynienia z 30 podatkami.

1. ZASADY PODATKOWE:

1. tradycyjne zasady

2. równości

3. dogodności.

Historia podatków sprawiedliwych:

Za Piasta - wszyscy równe

Potem - określony %

Obecnie - progresywne - zgodnie z teorią malejących dochodów

16. zasady skarbowe - wydajności

10. zasady ekonomiczne

Nie wymuszały wymiany w sposób znaczący, (łatwość)

11. zasada warunkowo - społeczna

Powszechność (równość obciążeń) - sprawiedliwość podatkowa.

Pojęcie i wady podatków bezpośrednich i bezpośrednich bezpośrednie mają więcej wad niż zalet. Natalia gaj do zasady podatkowych dodaje zasady systemu wielosegmentowego.

• system podatków spójny wewnętrznie (w obrębie systemu danego kraju - unikanie wielokrotnego opodatkowania

• - unikanie zcentralizowanych zniżek

• polityka fiskalna powinny być zgodne z polityką pieniężną

• synchronizacja systemów podatkowych z zagranicą

• Przepisy podatkowe muszą mieć rangę ustawową.

4. Problem uchylania się od podatków

• każdy podatek rodzi reakcje negatywną psychologicznie, więc uchylanie się od podatku jest reakcją naturalną.

• Prawo narastającego oporu. W miarę wzrostu wydatków publicznych występują ze strony państwa tendencje do podniesienia podatków (stawek) to budzi narastający opór wobec podatków

1. reakcje na rosnącą obciążenia podatkowe

1. dostosowanie się

2. odrzucenie podatków - manipulowanie płacowe

3. uchylanie się od podatku w sposób legalny - wykrycie wszystkich możliwości.

4. nielegalne uchylanie się od podatków :

• ukrywanie działalności finansowej

• uchylenia od obowiązku

• częściowe nie regulowania

• uchylanie się od działalności gospodarczej

5. SYSTEMY PODATKOWE I TENDENCJE HARMONIZACYJNE

(Rodzaje podatków)

1. ujawniania się dochodu

Najbardziej znane klasyfikacje - wg. ujawniania się dochodu. Wszystkie podatki są dochodowe.

1. dochód powstający

12. dochód uzyskany

13. dochód akumulowany w postaci majątku

14. dochód wydatkowany (podatki obrotowe - pośrednie)

Systemy podatkowe są dość zróżnicowane w UE dotyczy to nawet samych nazw podatków, najwięcej różnic występuje w podatkach samorządowych i lokalnych.

Jednolita systematyka podatków OECD.

1. podatki z tytułu dochodów i zysków kwota - 1000

2. (podtaki od płac) składki ubezpieczeniowe - 2000

3. podatki płacone tylko przez pracodawców, podatki od płac lub zatrudnionych 3000

4. podatki majątkowe

5. podatki (obrotowe( od towarów i usług 5000

6. inne podatki - zbiór

Największe wymagania unifikacyjne dotyczą podatków pośrednich.

Władze EWG harmonizują potraktowały jako sprawę priorytetową:

1. przybliżenie poziomu stawek podatkowych

2. zredukowanie liczby i przybliżenie poziomu stawek ulgowych

3. liczba dóbr i usług objętych ulgami i stawkami nie zbyt duża (1/3 obrotu)

Podatek dochodowy od osób fizycznych. W Szwecji przeciętna stopa opodatkowania sektora prywatnego - najwyższa, natomiast w Hiszpanii jest stosunkowo najniższa stopa podatkowa. Najniższe opodatkowanie w Japonii 25%.

4. Funkcje finansów :

1. alokacyjna

2. redystrybucyjna

3. stabilizacyjna

realizowane są poprzez finanse publiczne, na które składają się finanse związków publiczno- prawnych (finanse jednostek państwowych, samorządu gmin)

1. Funkcja alokacyjna

Alokacja - rozmieszczenie, rozdysponowanie czynników wytwórczych między różne zastosowania, rozdysponowanie między produkcję dóbr prywatnych I dóbr publicznych

Czynniki wytwórcze rzeczowe I ludzkie mogą być nakierowane do produkcji dóbr prywatnych lub publicznych. W gospodarce rynkowej odbywa się to poprzez zakup i sprzedaż czynników wytwórczych. W gospodarce nakazowej odbywało się przez decyzje władzy gospodarczej.

Funkcja alokacyjna określa które dobra mają być zakwalifikowane jako dobra prywatne, a które jako dobra publiczne. Kluczowe pojęcia : dobro prywatne i dobro publiczne.

6. Funkcja redystrybucyjna

Polega na wtórnym podziale dochodów ukształtowanych przez rynek w podziale pierwotnym.

• zróżnicowane dochody pracowników w postaci płac,

• zróżnicowane dochody przedsiębiorców w postaci zysku,

• dochody rentierów w postaci odsetek , dywidend, czynszu wynajmu lokalu, z dzierżawy.

Państwo poprzez finanse publiczne zmienia rozkład dochodów ukształtowany przez rynek. Mechanizm rynkowy doprowadza do silnych kontrastów - bogactwa i nędzy. Państwo dokonuje korekty, zmniejszając dochody najbogatszych, podnosząc dochody uboższych. Redystrybucja odbywa się poprzez system podatkowy, według progów podatkowych i system ubezpieczeń społecznych.

Funkcja redystrybucyjna może być wykonywana przez narzędzia redystrybucji bezpośredniej i pośredniej.

1. Redystrybucja bezpośrednia

polega na kierowaniu środków pieniężnych do potrzebujących (wszelkiego rodzaju zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, )

12. Redystrybucja pośrednia

polega na bezpłatnym lub częściowo płatnym korzystaniu z dóbr przekazywaniu towarów lub usług (dopłaty do wczasów, talony żywnościowe, mieszkania kwaterunkowe, opiekunka społeczna).

7. Funkcja stabilizacyjna

Polega na oddziaływaniu na gospodarkę poprzez instrumenty finansowe (podatki i wydatki rządowe) i pieniężne. Gospodarka pieniężna rozwija się w sposób nierównomierny, zachodzi zmiana aktywności społecznej. Od 1825r. obserwowane są wahania tej aktywności w czasie.

Gospodarka rynkowa przechodzi przez 4 fazy cyklu koniunkturalnego :

1 faza wysoka koniunktura - najwyższy poziom aktywności, produkcji, dochodu narodowego

2 faza załamanie gospodarcze - recesja gospodarcza, kryzys

3 faza depresja - dno kryzysu

4 faza ożywienie - ekspansja gospodarcza.

Gospodarka rozwija się w sposób cykliczny a nie równomierny według

ekonomistów klasycznych - A. Smith, D. Rikardo - są czynniki zewnętrzne, np. nadmiernie dobre urodzaje w rolnictwie, wynalazek rewolucjonizujący produkcję, wojny, decyzje banków. Prowadzenie polityki jest niepotrzebne.

zwolenników Keysa - Milton, Freedman - przyczyny kryzysów gospodarczych tkwią w samej gospodarce, rozbieżność między globalnym popytem i podażą, więcej firmy produkują niż zbywają. Można je wyeliminować polityką gospodarczą.

Potencjalny PNB = ok. 96 % zasobów siły roboczej x normalna liczba godzin pracy w roku x normalny poziom wydajności pracy.

Produkcja rzeczywista jest niższa od produkcji potencjalnej, nosi nazwę luki recesyjnej.

1. Wzajemne związki między różnymi funkcjami finansów :

Funkcje wzajemnie się przenikają. Wypełnianie jednej funkcji pozwala lepiej wypełniać drugą.

sprzężenie dodatnie powodują :

1. Realizacja funkcji alokacyjnej sprzyja realizacji funkcji redystrybucyjnej - funkcja alokacyjna polega na dostarczaniu dóbr publicznych, dóbr finansowanych podatkami, dóbr bezpłatnie udzielanych potrzebującym, funkcja redystrybucyjna polega na zmniejszaniu rozpiętości dochodowych, jeżeli na wyższym poziomie będzie funkcja alokacyjna łatwiej będzie osiągnąć funkcję redystrybucyjną, jeśli zaś jest dużo dóbr publicznych automatycznie zwiększają się rozpiętości dochodowe

2. Stosowanie polityki stabilizacyjnej jednocześnie spełnia funkcję redystrybucyjną - funkcja stabilizacyjna polega na oddziaływaniu w kierunku zwiększania stabilnego popytu, odbywa się to m.in przez zasiłki dla bezrobotnych, kiedy globalny popyt jest większy łatwiej pobudzić gospodarkę, z kolei zasiłki powodują zmniejszenie dysproporcji w dochodzie, jednocześnie realizuje się politykę redystrybucyjną, politykę zmniejszania rozpiętości dochodowych

Sprzężenie ujemne powodują

1. Wszystkie funkcje pociągają za sobą wydatek, który bierze się z podatków czy też innych przymusowych świadczeń ludności i występuje naturalna konkurencja o środki. Podnoszenie zasiłków w celu realizacji funkcji redystrybucyjnej może zabierać środki do realizacji jakiejś roboty publicznej, czyli funkcji stabilizacyjnej.

2. Funkcja redystrybucyjna ma na celu zmniejszanie rozpiętości dochodowych, to wymaga kierowania na rzecz obywateli różnych świadczeń, przesadna troska przeszkadza w realizacji funkcji stabilizacyjnej ponieważ nie motywuje do pracy, przedsiębiorczości.

5. RODZAJE POLITYKI PAŃSTWA

1. ekspansywna

Stosowana polityka ekspansywna ma za zadanie pobudzanie gospodarki.

Może występować jako polityka fiskalna, która przy pomocy instrumentów finansowych jak wydatki rządowe, zmniejszanie podatków, wydatki w postaci zamówień rządowych, robót publicznych oddziałuje na gospodarkę.

Produkcja rzeczywista jest wyższa od produkcji potencjalnej nosi nazwę luki inflacyjnej, idzie w parze z wykorzystywaniem czynnika ludzkiego, zachęcani wysoką płacą emeryci rezygnują z emerytury, w systemie akordowym wyższe stawki, godziny nadliczbowe.

8. restryktywna

Stosowana polityka restryktywna ma za zadanie stopowanie sztucznie ożywionej gospodarki.

Państwo ogranicza roboty publiczne, wydatki rządowe spadają, podnosi podatki, większe podatki wiąże się mniejszą zachętą do inwestowania.

Polityka monetarna - państwo oddziałuje podażą pieniądza (MS), poprzez politykę banku centralnego.

9. polityka fiskalna

1. Sworznie warunków dla należytego wykorzystania czynników produkcyjnych - KEYNES - szczególnie praca

2. oddziaływanie na strukturę PKB

3. Zapobieganie procrsom inflacyjnym poprzez dbałości o równowagę oraz ograniczenie inflacyjnych narzędzi finansowych.

1. Podział polityki fiskalnej:

1. polityka aktywna

Polega na konkretnej decyzji w celu wywołania konkretnego efektu (dotacje do cen, roboty publiczne, dopłaty z budżetów gmin do płac bezrobotnych

Janes Buchnam zwraca uwagę mankamenty polityki aktywnej nie jest tak, że mechanizm rynkowy jest napiętnowany jakimiś skazami. Teoria oparta na krytycznej ocenie niedoskonałości działania urzędników (członków parlamentu) - nie mają pełnej informacji - decyzje podejmowane są subiektywne.

11. TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO

Urzędnicy wskazują skłonność rozszerzenie wydatków. Buchman twierdzi, że w społeczeństwie demokratycznym istnieje pewien konflikt miedzy tymi, którzy decyzje podejmują a tymi którzy podlegają (odbiorcy decyzji). Ludzie przy podejmowaniu decyzji nie zawsze kierują się zasadą subiektywnej użyteczności.

12. PAŃSTWO WG. BEUCHAMAN

1. PAŃSTWO PROTEKCYJNE

Jest to państwo którego rola polega na tworzeniu i ochronie, sprawiedliwego i skutecznego porządku prawnego chroniącego rynek.

4. PAŃSTWO PRODUKCYJNE

Pieniądze jako podmiot gospodarczy zajmuje się produkcja, dystrybucja dóbr publicznych.

15. polityka pasywna

Polega na tworzeniu ogólnych norm prawno systemowych powodujących określone reakcje (np. wprowadzenie progresji podatkach w okresach koniunktury i okresach recesji. Automatyczne stabilizatory nie wymagają decyzji, liberałowie opowiadają się za polityką pasywną.

6. PODZIAŁ DÓBR:

1. Dobra prywatne,

Stanowią większość dóbr ogółem, charakteryzują się tym, że ich produkcja jest sprawą indywidualną jednostek lub grup. Państwo i gminy się tym nie zajmują. Przykładem dobra prywatnego jako towaru niech będzie zegarek, w produkcję którego nie miesza się państwo ani też nie obchodzi go sprzedaż. Przykładem dobra prywatnego jako usługi niech będzie usługa fryzjerska, z której to usługi korzystają różni klienci.

1. docierają do odbiorców za pośrednictwem rynku, popytu i podaży, ceny.

2. nabywca jest ich decydentem i dysponentem, a tym samym wyklucza innych z konsumpcji.

3. mają jednakową cenę dla nabywców w danym miejscu i czasie.

10. Dobra publiczne,

Produkcja nie może być sprawą prywatną, musi być sprawą zbiorowości, występują one jako dobra w wąskim i szerokim rozumieniu. Przykładem dobra takiego niech będzie bezpieczeństwo obywateli, którego nie jest w stanie zapewnić jednostka. Państwo prowadzi w tym kierunku politykę mającą na celu również zawieranie sojuszów, prowadzenie działalności wywiadowczej, utrzymywanie straży granicznej przed napływem obcych i sprowadzaniem np. .materiałów radioaktywnych, utrzymywaniu Sądów, policji, więzień, zabezpieczeniu się przed epidemiami-kwarantanna, obowiązkowe szczepienia.

Istnieje pewien obszar działalności państwa w którym nikt go nie zastąpi.

Dobra, które mogą być dobrami tak prywatnymi, jak i społecznymi, np. oświata, służba zdrowia.

Przykład dobra publicznego, z którego korzystamy indywidualnie - park w Łazienkach, wezwanie pogotowia

13. Dobra publiczne w sensie ścisłym

Dobra uznana za niezbędne realizowane przez sektor publiczny, są obszary działalności uznane za niezbędne dla państwa.

Cechy dóbr publicznych - (dobra nie mierzalne dobra bezpłatne) wykluczenie rywalizacji w konsumpcji, brak środków finansowania nie wyklucza z ich korzystania.

14. Dobra publiczne drugiego rzędu :

Dobra z wyboru - dobra i usługi związane z edukacja, ochrona zdrowia, kultury, zakłady opieki społecznej. Można te usługi prywatności, ale czy taka postać państwa jest odpowiednia. Zwolennicy państwa opiekuńczego są za bezpłatnymi usługami socjalnymi. Obok instytucji publicznych mogą funkcjonować zakłady prywatne, ale nie mogą one być jedyne.

Przykład dobra prywatnego, z którego korzystamy zbiorowo - wycieczka z biurem podróży

1. nie przechodzą przez rynek, ich regulatorem jest mechanizm polityczny.

2. nie można ich nabywać, jedynie korzystać z nich. Nie zachodzi trwałe wykluczenie z konsumpcji, np. książki w bibliotece, jedynie tymczasowe.

3. nie mają rzeczywistych cen (bezpośrednio nie płacimy za usługi straży pożarnej), ich ceną są przymusowe świadczenia obywateli. Zróżnicowane świadczenia nie są adekwatne do korzystania z nich. ( quasicena, cena publiczna ).

15. Zawodność rynku w produkcji dóbr publicznych

1. Ograniczone dochody, ograniczają dostęp do: usług medycznych, edukacyjnych

2. Swoboda wyboru jednostki w korzystaniu z usług, np. wezwanie straży pożarnej, wyrobienia sobie emerytury. Państwo przymusowo zapewnia środki do życia, na wypadek bezrobocia, starości, pobierając składki na ubezpieczenie społeczne i inne

3. Gdyby dobra publiczne były płatne, problemem stałaby się forma pobierania opłat za korzystanie z nich, np. jak pobierać opłaty za korzystanie z oświetlenia ulicznego - skarbonka?

4. Mechanizm rynkowy działa na zasadzie maksymalizacji zysku, nie bacząc na efekty uboczne działalności, np. prowadzenie pasieki daje przychód w postaci miodu oraz skutek uboczny w postaci zapylania drzew owocowych, wyższych plonów w sadach, zatrucie środowiska naturalnego w postaci ścieków, odpadów radioaktywnych

5. Mechanizm polityczny. W systemach demokratycznych wielkość produkcji dóbr publicznych a tym samym wielkość podatkowych obciążeń obywateli zależy od woli wyborców.

Poprzez :

Wybór partii politycznej (socjaldemokraci) w drodze wolnych wyborów, która opowiada się za wysokimi świadczeniami społecznymi, państwem opiekuńczym i pobieraniem wysokich opłat od obywateli lub wybór partii zakładającej niewielkie podatki ale i niskie świadczenia społeczne (liberałowie).

Grupy nacisku, organizacje społeczne, wolną prasę, interpelacje poselskie,

7. BUDŻET PAŃSTWA

1. zasada jedności (fundusze PARA BUDŻETOWE)

1. JEDNOŚĆ formalna

Wszystkie dochody i wydatki publiczne powinny być formalnie ujęte w jednym akcie prawny,

16. JEDNOŚĆ MATERIALNA

Nie powinno istnieć poza funduszem budżetowym żadne inne zasoby wyodrębnione na odrębnych w innych formach. Wyklucza fundusze pozabudżetowe.

Naruszenie jedności:

• nie łamie zasady jedności istnienia obok budżetu państwa budżetów samorządowych.

• Natomiast sprzeczne jest istnienie funduszy pozabudżetowych.

• Budżety uchwalane z podziałem na dochody i wydatki (zwyczajne i nadzwyczajne), (bieżące i kapitałowe), (eksploatacyjne i inwestycyjne)

Fundusze pozabudżetowe - ich nadmiar narusza i zamazuje równowagę i jedność budżetu.

17. ZALETY RESPEKTOWANIA JEDNOŚCI

1. orientacja władz publicznych decydujących o budżecie, możliwość kontrolowania równowagi budżetowej.

2. znacznie łatwiejsza możliwość kontroli dyscypliny budżetowej.

3. ułatwienie dla ministerstwa finansów spójnej, kompleksowej polityki budżetowej

4. możliwość nadania gos. finansowej większej elastyczności - dostosowania budżetu w trakcie jego wykonywania do jego nieoczekiwanych zmian.

18. ZALETY FUNDUSZÓW

1. Argument priorytetu -

Np. zwiększenie na edukacje, lecznictwo. tworzymy fundusz, żeby zabezpieczyć wydatki na kulturę , zabezpieczyć wydatki na zdrowie. Niebezpieczeństwo konkurencji priorytetów, kultura - policja. Możliwość zabezpieczenia środków na ważne zagrożenia

16. budżet jest sztywny

Bo jest podzielony na małe szufladki i nie można łatwo przenosić środków. Fundusze usztywniają budżet bo nie maja tych ściśle określonych podziałów środków na konkretne cele.

17. dochody o charakterze celowym

Fundusze są szczególnie pożądane gdy można do nich przypisać dochody o charakterze celowym . składka emerytalna na emerytury.

18. WOLFRAM ENGELS - ekwiwalentmość

Z celowej daniny publicznej wyprowadza dalsze uzasadnienie. przeciwnik kształcenia obciążeń finansowych w oparciu o zdolność płatniczą. Usiłuje nawiązać do zasady ekwiwalentmość. Obywatel ponosi ciężary na rzecz państwa , ale ma jakieś korzyści. Engels w funduszach upatruje się realizowaniu zasady ekwiwalnetności np. podatek drogowy -> drogi.

19. FUNDUSZE PARABUDŻETOWE

To pewne zasoby pieniężne gromadzone w trybie przyjmowania dochodu z określonych źródeł, rozdzielane na określone zadania, wyodrębnione z ogólnej masy zasobów pieniężnych przeznaczonych na finansowanie zadań publicznych w ramach budżetu.

20. KLASYFIKACJA FUNDUSZY:

1. wg. źródeł dochodów,

Najlepsze z podatków celowych, większość funduszy są dochodami o charakterze przymusowym, dobrowolne dochody celowe >>> fundacje

19. wg. przeznaczenia środków (różne zadania)

20. wg. sposobu rozliczania się z budżetem.

Najczęściej występują dofinansowanie funduszu w których brakuje środków.

21. wg, okresu istnienia

Należy unikać funduszy bezterminowych

22. wg. szczebli tworzenia funduszy

Państwowe samorządowe.

23. wg. zasięgu terytorialnego funduszy

Zasięg uniwersalny, maja fundacje , które działają na tereni całego kraju.

21. FUNDACJA

Jest osobą prawną służącą celom społecznym w dziedzinie oświaty, sportu, kultury. jest to instytucja w której dochody pochodzącą do fundatora, albo sponsora reprezentującego osoby prywatne, społeczne które mogą finansować zadania. Cecha dochodu fundacji jest ich dobrowolność. Datki mogą być jednorazowe lub `ciągłe” np. zapis spadkowy. Fundacja może pomnażać majątek przez czerpanie dywidendy w spółkach, może tez prowadzić działalność zarobkową.

11. zasada zupełności (gosp. pozabudżetowa, brutto czy netto)

Dotyczy sposobu finansowania zadań publicznych na szczeblu podstawowym w fazie realizowania żądań publicznych.. W XX w traci swoja zasadność. Rozliczania brutto wszystkich podmiotów nie jest możliwe ponieważ istnieje cała gama gospodarstw pozabudżetowych.

W gosp. pozabudżetowej obok tradycyjnych jednostek budżetowych rozlicznych metoda brutto wykształciły się zakłady budżetowe których podstawa w wyniku przekształcenia rozliczają się wynikowo a nie brutto. jednak taka sytuacja ta może wystąpić w przypadku gdy dochody nie są tylko symboliczne.

GOSP. POMOCNICZE I ŚRODKI SPECJALNE - Gospodarstwo pomocnicze wytwarzają dobra i usługi które sprzedają na rynku w zasadzie służą realizacji celowych struktórwych.

ŚRODKI SPECJALNE - są wydawane na uzupełnienie działalnosci statutowej.

12. zasada szczegółowości (klasyfikacja budżetowa)

Brak szczegółowości to budżet składający się z trzech części:

1. dochody globalne,

2. wydatki globalne

3. saldo

Trzeba budżet podzielić rozklasyfikować. Zasada wymaga umiarkowanego, ale dość szczegółowego podkreślenia zwłaszcza wydatków, które umożliwiły by rządowi wykonanie budżetu, a parlamentowi kontrolowanie.

1. KLASYFIKACJA BUDŻETOWA:

1. PODMIOTOWA

Dziali szczególnie wydatki budżetowe wg. podmiotów odpowiedzialnych za rozlicznie środków budżetowych - (dysponenci)

24. PRZEDMIOTOWA

Po stronie dochodów - źródła dochodu

Po stronie wydatków - źródła wydatków

25. RODZAJOWA

Na wydatki transferowe, ostateczne, rzeczowe, remontowe i inwestycyjne.

Klasyfikacja budżetu spełniająca postulaty szczegółowości powinna być możliwie jednolita, co umożliwia stworzenie zbiorczego planu finansowego. Względna trwałość i stabilność ustawy budżetowej. prawo musi być dostosowane do zmieniających się warunków zewnętrznych. stabilność szczegółowość jest dość łatwa do utrzymania przez zastosowanie systemu numeracji.

13. zasada planowania i programowania (plany jedn. wielo letnie)

Planowanie a programowanie budżetowe w warunkach gospodarki rynkowej jest raczej prognozowaniem. Prognozuje się wpływy, kwoty po stronie wydatków stanowią jakby limit środków przeznaczonych na cel. Realizacja wydatków budżetowych przebiega dwiema drogami:

- usprawnienie dysponowania środkami przez zwiększenie samodzielności organizacji samorządowych.

- usprawnienie procedury planowania wydatków budżetowych.

Planowanie wydatków ma inny charakter w odniesieniu do wydatków redystrybucyjnych (b, strategiczny) i do wydatków ostatecznych - nabywczych.

W odniesieniu do wydatków ostatecznych zwłaszcza bieżących stosowana jest metoda planowania z zastosowaniem mierników, które pozwalają (np. ustalić koszt 1 dnia pobytu jednego chorego w szpitalu, ustalić liczbę jednostek finansowanych z budżetu państwa i jednostkowe koszty.

1. Planowanie roczne

Jest to niezbędne i powszechne. Przy wszystkich swoich zaletach to planowanie ma mankamenty:

- charakter doraźny, krótkoterminowy, pozbawiony pewnej perspektywy,

- nie bierze pod uwagę perspektywicznego rozkładu planu.

Dlatego powinno być uzupełnione o kilkuletni program rządowy. W programach kilkuletnich bierze się pod uwagę wizja tępa rozwoju państwa. W USA lat 60 opracowanie 1 - wszy plan strategiczno - perspektywiczny. Był to program w resorcie Departamentu Obrony.

Wszystkie modele programowania wieloletniego maja wspólne cechy Potrzeba określić zadań priorytetowych i kolejność ich realizowania:

• ustalić katalog zadań w skali dłuższej niż rok (do 5 lat)

• stworzyć możliwości znalezienie optymalnego sposobu rozwiązania zadań które sa na liście - wybór oszczędnego wariantu

14. zasada równowagi

1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

1. USTAWA BUDŻETOWA na 1998 Dz. 28 poz. 156

Część ogólna (liczbowo sektorowa)

Globalna suma wydatków 143,4 miliardów

Globalna suma dochodów 129 miliardów

saldo niedobór 14,4 mld.

Upoważnienie dla ministra finansów do spłaty długów i zaciągnięcia nowych zobowiązań . Wykaz dochodów własnych gospodarki pozabudżetowej, dotaje budżetowe, system funduszów

• wykaz inwestycji centralnych - załącznik 6

• globalna kwota dotacji dla jednostek niepaństwowych dla gmin na zadania zlecone i zadania własne.

• dotacje przedmiotowe - mniej niż 1 mld (najwiecej na PKP i na autobusy)

• rezerwa budżetowa ogólna (niewielka )

• szczegółowa część dotycząca wejścia do NATO 1,5 mld

• 13 załączników najawżniejesze to 1. dochody budżetu państwa wg. źródeł, wzrost znaczenia podatków ogółem w tym szczególnie pośrednich (ponad 50%) 2. Wydatki wg. działów i rodzajów podział na części. 3. finansowanie deficytu planowanego.

22. Deficyt budżetowy

Przyczyny skutki powstawania deficytu budżetowego, sposoby pokrywania deficytu budżetowego.

Najpoważniejszym niebezpieczeństwem jest kwestia długu publicznego i deficytu budżetowego.

Za zobowiązanie przyjęte przez rząd lub ustawodawców w imieniu państwa,

Monetaryści domagają się, aby w ograniczać zarówno wielkość deficytu budżetowego, jak i globalnego zadłużenia państwa. Takie zobowiązanie przyjęły kraje Unii Europejskiej jako warunek unii monetarnej, dyskutują o tym politycy w USA, ograniczenie deficytu budżetowego jest od dawna w konstytucji Niemiec. Zgodnie z tymi tendencjami również w naszym kraju przyjęto konstytucyjną zasadę, wedle której państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Polskie finanse publiczne - budżet państwa, gmin, ZUS i inne fundusze parabudżetowe obejmują ponad połowę produktu krajowego brutto. Taka jest synteza wszelkich składek i podatków. To tyle, co w najbogatszych krajach dzisiejszej Europy, a więcej niż w tych krajach w czasie, gdy były na naszym poziomie rozwoju, znacznie więcej natomiast niż w dokonujących skoku tygrysach Dalekiego Wschodu. Ta sytuacja- ulegnie zmienia po reformi systemu emerytalnego oraz werfikacja budżetu z punktu widzenia sensowności wydatków.

23. Zasady równowagi budżetowej:

• ogólna równowaga w finansach publicznych

• wskazanie najbardziej istotnych przyczyn tego ze deficyt jest stałą częścią równowagi budżetowej.

• czynniki kształtujące równowagę budżetową: a. ekonomiczne (kształtowanie się obrotów gospodarczych), b. organizacyjne, c. techniczne, d. polityczne

lata 30. akceptowanie deficytu - Keynes - wielki kryzys lata 80-90 powrót do tradysji równowagi budżetowej.

8. FINANSE LOKALNE

Ocena stopnia samodzielności organów samorządowych z finansowego punktu widzenia.

Charakter zadań publicznych przekazywane obligatoryjnie. W jaki sposób przebiega podział zadań (czy oprócz zadań funkcjonalnych podejmowane są też obowiązkowe),. Istotny jest mechanizm dzielenia dochodów. Czy samodzielność równa się samofinansowaniu?. Najczęściej budżety lokalne, samorządowe wymagają dotacji z zewnątrz. Trudna sytuacja finansów lokalnych wynika z przebiegu transformacji finansów publicznych i politycznych przemian Reforma Balcerowicza.

Dzisiejsze problemy wynikają z PRL - u, instytucjonalny i organizacyjny balast, ubezpieczania społeczne, fin. budżetowe, władze państwowa jednolita, anachroniczny system podatkowy. Wiąże się to również z trudnościami w rotacji politycznej, oraz braków środków niezbędnych do przeprowadzania reformy.

Sukcesy i porażki reformy

1. Reforma podatkowa:

2. odziedziczony podatek od osób prawnych, nowe podatki to podatek od osób fizyczny i podatek VAT (podatek rolny)

3. Upodmiotowienie samorządów i gmin.

4. redukcja ilości funduszów z kilkudziesięciu do kilkunastu: f. pracy, f. ubezpieczania zdrowotnego, fundusz ochrony środowiska.

5. regulacje prawne - powołanie kontroli skarbowej,

6. Konieczność dokończenia reformy terytorialnej i podatkowej, oraz przeprowadzenie reformy ubezpieczeń społecznych, systemu emerytalno rentowego, służby zdrowia. Oraz gospodarki budżetowej i pozabudżetowej.

1. USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH

1. uporządkowano terminologie

dążenie do stworzenia

9. Polityka państwa:

1. Cele rachunkowości społ:

- znaczenie prawne

- umożliwia określić narzędzi do kier gosp

- kontrola zjawisk gosp

- kontrola przepływu strumieni pomiędzy podmiotami w gospodarce

15. Funkcje FP z punktu widzenia systemu:

- utrzymywanie płatności i płynności

- akumulacja kapitału

- zabezpieczenia społeczne

[podmiotowość]:

- strum p ekwiwalentnego (dla kogoś wydatek dla kogoś zysk)

- strum p restrykcyjnego (brak świadczeń wzajemnych przy regul swoich zobowiąz.)

- strum p kredytowego

16. Cele państwa :

- Szybki wzrost gospodarczy

- Znikome bezrobocie

- Bezpieczeństwo w kraju

- Ochrona zdrowia

- Konsumpcja ludności

- Zapewnienie min egzystencji obywatelom

Metody polegają na :

• tworzeniu dochodów państwa z podatków, pożyczek

• wydawaniu tych dochodów na cele publiczne

17. Polityka finansowa

to cele, które chce się osiągnąć poprzez przepływy pieniężne oraz sposoby realizacji tych celów :

- zapewnianie egzystencji społeczeństwa przez zabezpieczanie granic,

- utrzymywanie policji,

- utrzymywanie służby zdrowia,

- podstawowego szkolnictwa,

- zabezpieczanie podstaw bytu narodu,

- zapewnianie minimum egzystencji każdemu obywatelowi, jeśli nie jest w stanie sam,

- wpływanie na gospodarkę w kierunku jej stabilizacji, by rozwijała się w marę szybko I harmonijnie, by pieniądz był stabilny, by zmniejszać bezrobocie.

18. Teorie Roli Państwa

1. Teoria Keysa

Podstawowym założeniem jest stwierdzenie, że w gospodarce kluczowym pojęciem jest popyt. Popyt wyznacza wielkość podaży. Przedsiębiorcy wytworzą tyle dóbr na ile zgłosi zapotrzebowanie społeczeństwo.

Ekonomiści klasyczni uważali, że najważniejszym pojęciem w gospodarce była podaż, popyt automatycznie dostosowywał się do podaży.

Keys do konał przewrotu w teorii ekonomii

Podstawowe założenia :

Keysiści - ceny w krótkim okresie są stałe; w gospodarce występują rezerwy czynników wytwórczych 100% - niepełne wykorzystanie zasobów; analiza krótkookresowa ( kilka m-cy); poprzez działalność państwa proponował oddziaływać na gospodarkę

24. Klasycy

- ceny są zmienne, dowolnie zmieniają się; analiza długookresowa (kilka lat ), gospodarka sama dojdzie do równowagi, państwo nie musi oddziaływać na gospodarkę.

---