historia mysli 1


HISTORIA MYŚLI USTROJOWO - ADMINISTRACYJNEJ

I SOCJOLOGICZNO - EKONOMICZNEJ

Wykładowca: dr Sitniewska Julita

Egzamin: test zamknięty multimedialny.

Literatura na pobieralni + prezentacje.

WYKŁAD 1. Sobota 20.II.2009 r.

MYŚL SOCJOLOGICZNA - to interakcje między jednostką a społeczeństwem. To „zwierze polityczne”, jako zwierze społeczne. Istota podziałów społecznych jest ważna też z punktu widzenia polityki. Liberałowie są zwolennikami rozwoju, patrzą przez pryzmat jednostki. Lewicowcy patrzą na rozwój poprzez pryzmat społeczeństwa jako całości. Klasowość jest związana z Marksizmem i walka klas. Powodem podziału społeczeństwa jest pieniądz.

Społeczeństwa rozwijają się dzięki sile grup społecznych generujących rozwój.

WARSTWA - to pochodzenie, uprawianie jakiegoś zawodu, podziały rasowe.

PODZIAŁY BIOLOGICZNE - to płeć, dotyczą też niepełnosprawności.

Pojęcia związane z myślą ustrojowo - administracyjną

Państwo - to ludność, terytorium i władza.

Społeczeństwo - to ludność i terytorium.

System polityczny - to system rządów w państwie. Prawo reguluje system polityczny.

Ważniejsze formy ustrojowe:

Przykładami reżimów autorytarnych były rządy Kemala Paszy (Atatürka) w Turcji, Józefa Piłsudskiego i jego następców w Polsce w latach 1926-39, Antonio Salazara w Portugalii, Juana Perona w Argentynie, gen. Francisco Franco w Hiszpanii, gen. Augusto Pinocheta w Chile, "rządy pułkowników" w Grecji i Saparmyrata Nyýazowa w Turkmenistanie w latach 1991-2006. Obecnie oprócz Federacji Rosyjskiej zalicza się również do rządów autorytarnych szereg dyktatur w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej jak i wszystkie tradycyjne przeddemokratyczne ustroje.

Komunizm jest rodzajem totalitaryzmu. Cechuje się więc przede wszystkim masowym terrorem wprowadzanym za pomocą tajnych służb i rozbudowanego systemu donosicielstwa, rządami masowej monopartii, cenzurą, odgórnie narzuconą „jedynie słuszną” ideologią, wprowadzaniem nowomowy. To ideologia postulująca równość (egalitaryzm) i wspólnotę w organizacji życia społ. oraz racjonalność w kierowaniu życiem gosp., głosząca nieuchronność upadku kapitalizmu i potrzebę działań dla osiągnięcia tego celu.

Najogólniej rzecz ujmując, oligarchia to rządy podobne do dyktatorskich, które cechują się przywłaszczeniem suwerennej roli w państwie przez małą grupę np. wyodrębnioną ze starszyzny rodowej lub elit majątkowych.

Od XIX w. nazwa państwa policyjnego nabrała pejoratywnego znaczenia, pod którym obecnie rozumie się państwo rządzone przy pomocy terroru policyjnego, w którym obywatel nie ma zapewnionych środków obrony przed aparatem przymusu państwowego. Państwo w sposób niekontrolowany może stosować represje wobec swoich obywateli. Taka organizacja organów państwowych jest charakterystyczna dla państw o charakterze totalitarnym i dyktatorskim.

Do czasów II wojny światowej w języku polskim w nomenklaturze polityczno-prasowej używano słowa Rzeczpospolita nie tylko w stosunku do Polski (jak się obecnie to używa) ale również do innych państw o ustroju republikańskim np. Rzeczpospolita Francuska itp.

W republice występują różne systemy rządów, zależnie od organu sprawującego władzę, którym może być:

- prezydent wybierany na określony czas, z ograniczoną (albo z nieograniczoną) możliwością ponownego wyboru; prezydent może być odpowiedzialny przed innym organem państwa, albo przed Historią;

- rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub przed prezydentem;

To ustrój, system społeczno-gospodarczy, którego głównymi cechami są: w sferze politycznej - dyktatura proletariatu a w sferze ekonomicznej: 1) społeczna własność materialnych czynników wytwórczych, występująca w postaci własności państwowej lub spółdzielczej. Własność państwowa powstaje na drodze nacjonalizacji majątku prywatnych przedsiębiorstw oraz ziemi, własność spółdzielcza - przez dobrowolne łączenie się prywatnych przedsiębiorstw lub indywidualnych gospodarstw rolnych. W niektórych krajach, gdzie istniał lub istnieje jeszcze socjalizm, uspołecznienie ziemi dokonywało się dwuetapowo - najpierw przeprowadzano reformę rolną, a po pewnym czasie kolektywizację (w Polsce ten drugi etap nie został w pełni zrealizowany).
2) centralistyczny model zarządzania gospodarką poprzez system wieloletnich i rocznych planów gospodarczych o charakterze dyrektywnym, przy bardzo ograniczonej roli rynku w podejmowaniu decyzji gospodarczych (gospodarka planowa).

Pochodzi już od Platona. Jego istnienie to reakcja na rozwój kapitalizmu przemysłowego w XIX w. Ludzie bali się braku osłon socjalnych ze strony pracodawcy np. w wyniku wypadku a także niskich świadczeń emerytalnych lub w ogóle ich braku.

Występują w nim następujące pojęcia:

Najbardziej znanym obecnie państwem teokratycznym jest Watykan, zaś ostatnim władcą teokratycznym na świecie jest Biskup Rzymu (papież Kościoła katolickiego).

Innym z przykładów teokracji jest grecka (de facto autonomiczna) republika mnichów prawosławnych - Athos na Półwyspie Chalcydyckim.

Termin „totalitaryzm” wprowadzony został w 1925 roku przez Benito Mussoliniego, na określenie nowego typu państwa - ówczesnych faszystowskich Włoch. Jednak znaczenie, które dziś przypisuje się temu słowu, zostało mu nadane kilka lat później - w 1928 roku, gdy zauważono podobieństwa między faszyzmem a komunizmem. Stał się więc określeniem ogólniejszym i odnosi się do ustrojów komunistycznego i faszystowskiego. Za twórców teorii totalitaryzmu uważa się: Hanah Arendt, Zbigniewa Brzezińskiego.

Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczna III Rzesza, stalinowski Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga. Totalitarny system rządów istnieje do chwili obecnej w Korei Północnej.

Ochlokrację charakteryzuje samowola polegająca na przywłaszczaniu sobie osiągnięć tak materialnych, jak duchowych, zdobytych przez innych. Ten proceder (nazywany sprawiedliwym dzieleniem) kończył się zagarnięciem przez przywódców największej części dóbr dla siebie. Ochlokracja z czasem przeradzała się w dyktaturę.

Ustrój terytorialno - prawny.

Państwa federalne - USA, Szwajcaria, Meksyk, Australia, Brazylia. Występuje władza stanowa i centralna (federalna). W Niemczech decyzje władzy centralnej obowiązują w pozostałych landach a w USA każdy stan ma swoje prawa.

Państwa unitarne - to forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym. To np. Polska, gdzie jedna władza występuje na całym terytorium danego kraju. Państwa unitarne możemy podzielić na państwa scentralizowane (rząd centralny) i zdecentralizowane ( występuje samorząd terytorialny).

Myśl ekonomiczna - ekonomia to nauka o gospodarce, to dyscyplina naukowa o charakterze teoretycznym, zajmująca się badaniem i opisywaniem procesu kształtowania się poglądów ekonomicznych. W naukowy sposób wyjaśnia przyczyny powstawania, przenikania i zanikania poglądów, idei oraz teorii ekonomicznych.

Doktryny polityczne jako naukowe ujęcie myśli politycznej.

Doktryna polityczna - to naukowe wyjaśnienie czym jest myśl polityczna. Świat doktryn jest rozpatrywany współcześnie wg koncepcji liberalnej - dotyczącej jednostki.

Lewica - zwyczajowe określenie sił politycznych dążących do zmian polityczno-ustrojowych, społecznych i gospodarczych, przeciwstawiających się tzw. tradycyjnemu porządkowi społecznemu, przeciwne prawicy. Lewica głosi, ze państwo ma być opiekuńcze, silne, ma być animatorem rozwoju gospodarki, promuje zdrowie, szkolnictwo i wyrównywanie szans.

Zalicza się do nich środowiska o poglądach socjaldemokratycznych, socjalistycznych, socjalliberalnych oraz większość zielonych. W szerszym znaczeniu do lewicy zalicza się również środowiska skrajnie lewicowe (np. o poglądach anarchistycznych, komunistycznych, syndykalistycznych lub trockistowskich) oraz środowiska centrolewicowe (socjalliberalizm), które bywają również zaliczane do centrum sceny politycznej.

Prawica - to termin wywodzący się z okresu rewolucji francuskiej (1789), kiedy to w Zgromadzeniu Narodowym przedstawiciele szlachty, arystokracja i duchowieństwo zasiadali po prawej stronie sali, zaś po lewej radykalni politycy żądający przemian społecznych i politycznych (lewica). Określenie prawica przez cały XIX w. była kojarzona z ugrupowaniami zachowawczymi, walczącymi o utrzymanie feudalnych przywilejów stanowych, zwalczającymi postępowe i radykalne ruchy społeczne.

Podstawowe wartości prawicy to: szacunek dla tradycji, autorytetów, istniejącej hierarchii społecznej, brak akceptacji dla postępu czyli występuje wstrzemięźliwość w dokonywaniu zmian w systemie społeczno-gospodarczym i politycznym oraz obrona własności prywatnej, sprzyjanie gospodarce wolnorynkowej, sprzeciwianie się nadmiernej roli państwa w gospodarce.

Do prawicy zaliczane są partie chadeckie, konserwatywne, narodowe, niekiedy liberalne (reprezentujące liberalizm gospodarczy nie społeczny).

Centrum - pochodzi z XVII w. Anglii. Partie centrowe starają się wypracować kompromis między programami prawicy i lewicy. Kompromisowość i umiarkowanie ugrupowań centrowych czyni z nich dobrych koalicjantów zarówno partii lewicowych, jak i prawicowych. Współcześnie często zdarza się tak, że jest to partia prawicowa pod jednym względem, pod innym okazuje się centrowa, a nawet lewicowa - może przecież na przykład opowiadać się zarówno za obroną tradycyjnych wartości, jak i za zwiększeniem kontroli państwa nad gospodarką. Generalnie należy stwierdzić, że partie te w środowisku tzw. naturalnym nie istnieją, przynajmniej na dłuższy okres czasu.

Liberalizm - (z łac. liberalis - wolnościowy, od łac. liber - wolny) - to atak na stan zastany, to ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.

Liberalizm jako postawa społeczna w uproszczeniu jest tolerancyjnym stosunkiem wobec poglądów lub czynów innych ludzi.

Cechy liberalizmu to:

Postawę tę charakteryzuje silne poczucie niezależności i odrębności osobistej oraz postępowanie odbiegające od ogólnie przyjętych wzorów i norm. Indywidualizm wiąże się z przekonaniem o szczególnej roli jednostki, która stoi ponad tłumem. Na gruncie tej postawy powstał specyficzny typ bohatera romantycznego.

Do najwyższej rangi indywidualizm podniósł F. Nietzsche, głosząc kult siły i nadczłowieka. Inny charakter indywidualizmowi nadał egzystencjalizm, twierdząc, że człowiek realizuje stopniowo swoją naturę, jest wolny i stoi wobec ciągłego wyboru, potrzeby obrony autentyczności własnego bytu, wierności sobie i wychodzenia ponad siebie.

- Tolerancja nie oznacza akceptacji (por. łac. acceptatio - przyjmować, sprzyjać) czyjegoś zachowania czy poglądów. Wręcz przeciwnie, tolerancja to poszanowanie czyichś zachowań lub poglądów mimo że nam się one nie podobają.

- Tolerancja jest postawą, która umożliwia otwartą dyskusję. Bez tej postawy dyskusja zamienia się albo w zwykłą sprzeczkę albo prowadzi do aktów agresji.

- Tolerancja uznawana jest za podstawę społeczeństwa otwartego i demokracji.

- Tolerancja ma też granice: dotyczy to postaw, które sprzeciwiają się tolerancji.

- Tolerancja wzbogaca innych w społeczeństwie poprzez porozumienie.

Współcześnie terminem "konstytucjonalizm" określa się ustrój państwowy oparty na pisanej konstytucji.

Konserwatyzm - (z łaciny conservare - zachowywać, dochować zmian), orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Kult dla tradycji jest wg nich oznaka bezpieczeństwa. W miarę upływu czasu pojawia się myśl „zmieniać aby zachować” Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Nowoczesny konserwatyzm stanowił reakcję na wydarzenia Rewolucji francuskiej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest Edmund Burke. Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został w 1820 r. przez zwolennika restauracji dynastii Burbonów, François René de Chateaubriand (1768-1848), który wydawał pismo "Konserwatysta".

W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle kojarzonych z prawicą).

Pragmatyzm - pojęcie to rozumiemy jako postawę ludzką bądź kierunek w filozofii.

Jako postawa ludzka jest postawą polegającą na realistycznej ocenie rzeczywistości, liczeniu się z konkretnymi możliwościami i podejmowaniu działań które gwarantują skuteczność.

W filozofii, pragmatyzm to kierunek filozoficzny postulujący praktyczny sposób myślenia i działania, uzależniający prawdziwość tez od praktycznych skutków, inaczej mówiąc: przyjmujący praktyczność za kryterium prawdy.

Niedoskonałość ludzka - jednostki ludzkie są zepsute moralnie, wszelkie błędy nie tkwią w społeczeństwach tylko w jednostkach.

Organicyzm - pogląd filozoficzny zakładający, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa). Był to jeden z pierwszych nurtów w socjologii, głoszony m.in. przez Herberta Spencera.

Organicyzm wywarł znaczny wpływ na język socjologii i w ogólności nauk społecznych. W szczególności widoczny był w socjologii miasta, gdzie używano takich pojęć jak serce miasta, tkanka miejska, ale także w socjologii ogólnej - komórka społeczna, solidarność organiczna.

Hierarchia - to układ, klasyfikacja rzeczy, pojęć wg ich ważności, od najwyższej do najniższej; uszeregowanie stanowisk (polit., adm., urzędniczych, wojsk., społ., kośc.) wg stopni służbowych (drabina służbowa), rang, sprawowania władzy, funkcji starszeństwa, stażu, godności, urodzenia itd., gdzie stopnie niższe zależne są od wyższych.

Społeczeństwo musi posiadać hierarchię by móc istnieć.

Autorytet (z łaciny auctoritas - powaga moralna, znaczenie), prestiż osoby, grupy lub organizacji oparty na uznanych i cenionych w środowisku lub społeczeństwie wartościach: religii, prawie, nauce itp. Autorytet ma osoba, która dysponuje dużą wiedzą, ale też, w zależności od przyjętych społecznie wartości, dużą siłą lub bogactwem. Autorytet instytucji mierzony jest prawomocnością jej poleceń czy zarządzeń. W polityce autorytet władzy może oznaczać np. akceptację jej decyzji i działań.

Własność - to coś, co nie jest produkowane przez jednostkę lecz przez nią dziedziczone i przekazywane kolejnym pokoleniom.

****************************

Feminizm (od łac. femina - kobieta) - ideologia i ruch społeczny związany z ruchem równouprawnienia kobiet.

Istnieje wiele odmian feminizmu, ze względu na różnice (głównie etniczne i polityczne) między jego zwolennikami oraz z powodu zmian światopoglądowych, jakie zachodzą w samym ruchu feministycznym. Dzisiaj pod pojęciem feminizmu rozumie się przede wszystkim nowy ruch feministyczny, za którego początek uważa się wydanie przez Betty Friedan książki pt. Mistyka kobiecości w roku 1963. gdzie Friedan po raz pierwszy zakwestionowała powojenny kontrakt społeczny w USA każący kobietom spełniać się wyłącznie jako niepracującym żonom i lokować wszystkie ambicje w prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci. Jako pierwsza powiedziała, że kobiety nie muszą się wstydzić swoich ambicji ani też mieć poczucia winy, jeśli mają własne marzenia, niezwiązane z mężem ani dziećmi. Argumentowała, że kluczem do przełamania patriarchalnej „mistyki kobiecości” jest edukacja i praca zawodowa.

Jednakże wszystkie nurty feminizmu oparte są na przekonaniu o dyskryminacji kobiet ze względu na ich płeć, prawie kobiet do emancypacji, sprzeciwie wobec seksizmu i patriarchatu.[Feminizm opiera się na założeniu o dualizmie płci i chęci zwyciężenia dotychczas występującej w historii dominacji mężczyzn. Feministki i feminiści dążą do przekształcenia tradycyjnych relacji między płciami, uważanych za zniewalające jednostkę. Stąd pochodzi też myśl, że wyzwolenie kobiet jest i wyzwoleniem mężczyzn. Feministki nie chcą zamiany miejsc między kobietami i mężczyznami, nie chodzi też o naśladowanie mężczyzn, których rola społeczna także wzbudza głosy krytyki.

Enwironmentalizm - (środowiskowość) to ruch ekologiczny zakładający, że wszystkie żywe organizmy (również człowiek) kształtowane są przez środowisko.

Jego cechy to:

- XX w.: partie Zielonych (w Polsce Zieloni 2004), organizacje pozarządowe

Fundamentalizm religijny - to rygorystyczne przestrzeganie zasad i norm wyznaczonych przez doktrynę religijną połączone często z narzucaniem tych zasad innym członkom społeczności niekoniecznie wyznającym tę samą religię lub przymusowym prozelityzmem.

Fundamentalizm dotykał i dotyka wszystkie istniejące religie, a zwłaszcza te o spisanej lub skodyfikowanej tradycji (religie księgi). Choć w ostatnich czasach najbardziej widoczny stał się fundamentalizm ze świata muzułmańskiego, to nie pozbawione takich grup są także inne wielkie religie, jak chrześcijaństwo, hinduizm - czy mniejsze, jak judaizm i sinto. W przypadku dwóch czy też trzech ostatnich fundamentalizm religijny jest najczęściej powiązany także z polityczną ideologią nacjonalizmu, jako że są to de facto religie narodowe.

Cechy:

- wszystkie aktywności wtórne wobec „prawdy objawionej”,

- fundamentalizm: z łac. fundamentum, sposób myślenia, w którym pewne zasady uznawane są za podstawowe „prawdy”, posiadające niekwestionowany i nadrzędny autorytet, niezależnie od ich treści,

- zjawisko charakterystyczne dla wszystkich religii!

Fundamentalizm chrześcijański - kierunek we współczesnym chrześcijaństwie protestanckim, wyrosły pod koniec XIX i na początku XX wieku wśród brytyjskich i amerykańskich ewangelicznych chrześcijan o konserwatywnych poglądach. Powstał w odpowiedzi na modernistyczno-liberalną teologię przyjmowaną przez niektóre Kościoły protestanckie (zob. chrześcijaństwo liberalne), a podważającą tak fundamentalne dla ewangelicznych protestantów zasady wiary, jak:

- bezbłędność Biblii,

- sola scriptura -Biblia jako jedyne pismo, według tej doktryny Biblia jest jedynym i nieomylnym kryterium oceny dogmatów, zasad moralnych i praktyk religijnych.

- dziewicze narodzenie Jezusa Chrystusa,

- ekspiacja (pokuta) zastępcza,

- cielesne zmartwychwstanie Chrystusa,

- rychłe powtórne przyjście Jezusa,

a współcześnie :

- sprzeciw wobec aborcji i eutanazji,

- potępienie homoseksualizmu,

- kreacjonizm: to pogląd, że człowiek, życie, Ziemia i Wszechświat zostały stworzone w swojej pierwotnej formie przez boga lub bóstwa. Był to dominujący pogląd w Europie do czasu sformułowania teorii ewolucji. Przełomowym był proces Scopes'a, tzw. „małpi proces”, który odbył się w 1925 w Dayton w hrabstwie Rhea stanu Tennessee.

Oskarżonym był 24-letni nauczyciel szkoły średniej John.T. Scopes, który przedstawiał na lekcjach teorię ewolucji. Nauczyciel korzystał z książki A Civil Biology autorstwa Georga Williama Huntera. Było to niezgodne z ówczesnym prawem Tennesse i wielu innych stanów za co został skazany na 100$ grzywny.

Na tej podstawie dwóch amerykańskich dramaturgów, Jerome Lawrence i Robert E. Lee, zainspirowani procesem Scopesa napisali w 1955 roku sztukę teatralną "Inherit the Wind". Jej oddziaływanie spotęgował film (jego polski tytuł brzmi "Kto sieje wiatr"), nakręcony na motywach dramatu w 1960 roku przez Stanleya Kramera, ze Spencerem Tracy w jednej z głównych ról.

- tradycyjne wartości rodzinne.

Fundamentalizm muzułmański

Termin „fundamentalizm” w odniesieniu do islamu używany jest w wielu znaczeniach, skąd bierze się sporo nieporozumień. Ogólnie odnosi się go do prądów myślowych i ruchów muzułmańskich, które narodziły się pod wpływem kontaktów z Zachodem. Obserwujący Zachód przedstawiciele świata muzułmańskiego zauważyli, już w XIX, a zwłaszcza w XX w., że cywilizacja muzułmańska, w przeszłości stojąca pod wieloma aspektami wyżej niż zachodnia, współcześnie jest znacznie słabsza i została w tyle pod względem rozwoju technologicznego. Skutkiem tego jest jej słabość militarna i polityczna w świecie, gdzie dominującą rolę odgrywają państwa europejskie i USA, nierzadko wpływając na sytuację w różnych państwach muzułmańskich. Do tego cywilizacja zachodnia dominuje w przekazie medialnym, przez co postrzegana jest jako roszcząca sobie pretensje do bycia uniwersalną, a więc - jako zagrożenie dla innych wzorców duchowych i etycznych, w tym muzułmańskich.

- początek: kryzys w państwach muzułmańskich,

- przyczyny kryzysu: odejście muzułmanów od islamu, zewnętrzny spisek jego wrogów,

- 1979 r.: utworzenie pierwszego na świecie państwa islamskiego,

Fundamentalizm judaistyczny

Skierowany jest on przeciw współczesnej kulturze europejskiej i opiera się na prawie naturalnym, pochodzącym od Jahwe. Fundamentalizm żydowski ma zatem również podłoże religijne.

Fundamentalizm żydowski legitymizowany jest także przez konieczność obrony prawdziwej wiary. Zjawisko to jest wzmagane przez poczucie szczególnej misji, jaką ma pełnić naród żydowski. Jest on bowiem narodem wybranym przez samego Boga. Narodem, który ma nieść moralne posłannictwo dla całego świata. Ponieważ posłannictwo to jest dane od Jahwe, to regułom judaizmu powinni się wszyscy podporządkować. Dlatego żydowscy fundamentaliści próbują narzucić swoje przekonania i zasady innym. Jednym z ich głównych przeciwników jest nawet samo państwo izraelskie, które nie dostatecznie wywiązuje się ze swoich religijnych powinności, a w wielu wręcz przypadkach postrzegane jest jako pozostające w mocy szatana. Jako główne zagrożenie ze strony fundamentalistów żydowskich postrzeganie jest wykorzystywanie przez nich do swoich działań środków politycznych. Ponieważ posiadają oni swą reprezentację w parlamencie, mogą w znaczny sposób wpływać na życie polityczne i społeczne całego państwa.

Źródeł fundamentalizmu żydowskiego można doszukiwać się już w Biblii. W obliczu naturalnych zmian zachodzących w społeczeństwie pojawiali się liczni prorocy, których celem było nawracanie błądzących oraz napominanie do zachowywania zasad i nie dokonywania ich reinterpretacji. Tylko bowiem rygorystyczne przestrzeganie i wypełnianie zakazów i nakazów Boga uchronić może od nieszczęścia i popadnięciem w stan niełaski. Taką rolę w dzisiejszym świecie spełniają współcześni fundamentaliści żydowscy. Jednakże w odróżnieniu od fundamentalistów islamskich nie mówi się o nich w kontekście terroryzmu. Ich fundamentalizm nie jest tak wojowniczy jak wśród muzułmanów. Można określić ich raczej mianem „kontestatorów rzeczywistości” współczesnego świata. I ten właśnie bierny opór wobec realiów próbują narzucić reszcie społeczeństwa. Swoje przekonania forsują nie tylko w parlamencie, lecz również w codziennych sytuacjach, np. poprzez ostentacyjne przestrzeganie szabatu i bojkotowanie tych, którzy tego nie czynią. Zresztą początku współczesnego konfliktu między Żydami ortodoksyjnymi i „świeckimi” można by się doszukiwać w okresie kształtowania się państwowości Izraela, kiedy to ścierały się opcje państwa opartego na prawie żydowskim i państwa wzorowanego na modelu zachodnim.

Przedstawicielami tendencji zachowawczych wśród Żydów są chasydzi: „Przeciwko Izraelowi nieprzejednani chasydzi stosują przede wszystkim bierny opór, polegający zwłaszcza na ostentacyjnym nieuznawaniu państwowych instytucji. Starają się nie używać izraelskich pieniędzy, nigdy nie latają izraelskimi liniami El Al, a wydawane przez `syjonistyczną' pocztę znaczki naklejają na kopertach do góry nogami. Niektórzy nie modlą się nawet pod Ścianą Płaczu, gdyż `zawłaszczyli ją syjoniści', a w pobliżu łopoczą biało-niebieskie izraelskie flagi. Wszyscy odrzucają świecki system szkolnictwa i politykę, uznając, że pobożny Żyd winien zajmować się jedynie studiowaniem Biblii, Talmudu i komentarzy.” Chasydzi izolują się od reszty społeczności żydowskiej, zarzucając jej odstępstwo od prawdziwej wiary, pozostawanie w grzechu oraz bałwochwalstwo.

- zabójstwo Icchaka Rabina w 1995 r.

Fundamentalizm hinduistyczny - zburzenie meczetu w Ajodhji (Indie) w 1992 r.

Fundamentalizm hinduistyczny został wymyślony pod zapotrzebowanie polityczne, jest to w jakiś sposób kopia fundamentalizmu islamskiego (...) jeszcze kilkaset lat temu wyznawcy hinduizmu w ogóle nie mówili o sobie hindusi. Nie istniało poczucie jedności religijnej (...) Fundamentaliści zaś

chcą, aby hindusi stanowili jedność, jak muzułmanie.”

Nastąpiło istotne przeobrażenie tej kultury. Pacyfistyczny aspekt religii hinduizmu, tolerującej inne wyznania, ustąpił defensywnemu i bojowemu nastawieniu fundamentalistów. Jest to zjawisko groźne dla komunikacji międzykulturowej. Niestety, korzenie tego konfliktu są stare, sięgają właściwie pierwszych najazdów wyznawców Proroka, a perspektywy rozwiązania tej waśni są, jak dotąd, nikłe. Nieco optymizmu wprowadza fakt, że w ostatnim roku nastąpiło pewne odprężenie stosunków politycznych pomiędzy Indiami a Pakistanem oraz ożywienie wzajemnych kontaktów na szczeblu dyplomatycznym. Być może zwycięży pragmatyzm oraz realizm polityczny, a perspektywa atomowej apokalipsy odstraszy od pochopnych działań zbyt radykalnych polityków obu stron.

1


Wyszukiwarka