ochrona srodowiska, 20.11.04r. wykład, PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA - prof


PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA - prof. Paczuski

20.11.04r. Wykład

1. Środowisko - rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat. Definicję tą zaproponował W. Brzeziński. Pierwszy raz zdefiniowano środowisko w raporcie „Człowiek i jego środowisko”.

2. Ochrona środowiska - zespół działań koncentrujący się na 3 kierunkach:

  1. ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi

  2. zapobieganie zjawiskom lub stanom uciążliwym dla środowiska (uszkodzenie, zanieczyszczenie); zmiany cech fizycznych lub charakteru elementów przyrodniczych

  3. przywracanie środowiska do właściwego stanu

3. Uciążliwość - zjawiska fizyczne lub stany dokuczliwe, takie jak: hałas, wibracje albo utrudniające życie. Natężenie tych zjawisk jest różne; mogą być one tylko dokuczliwe albo niekorzystne dla zdrowia ludzkiego.

4. Zagrożenie - każde zagrożenie jest uciążliwością, ale nie każda uciążliwość jest zagrożeniem dla środowiska. Ze względu na przyczyny i skutki wyróżniamy:

a)zagrożenia zwyczajne (powszechnie występujące) - występują regularnie, np. hałas wytwarzany przez środki lokomocji przekraczający dopuszczalne normy, wprowadzanie do wód zanieczyszczeń. Mogą być przedmiotem stałej, systematycznej obserwacji, kontroli i badań;

b)zagrożenia nadzwyczajne - są następstwem gwałtownych, trudnych do przewidzenia zdarzeń wywołanych siłami przyrody, awariami obiektów które mogą spowodować znaczne zanieczyszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, bądź stwarzać niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia ludzkiego.

5. Funkcje prawa w dziedzinie środowiska:

a) funkcja organizacyjna - polega na tworzeniu podstaw prawnoustrojowych ochrony środowiska. Na podstawie aktów prawnych powoływane są do życia różnego rodzaju instytucje, jako podmioty zorganizowanego działania o ściśle określonych zadaniach, kompetencjach i dostosowanych do tych zadań rozwiązań strukturalno - organizacyjnych (m.in. organy i urzędy państwowe lub samorządowe, placówki naukowo - badawcze, organizacje społeczne). Ze względu na różnorodne aspekty problemu ochrony środowiska w rozwiązanie tego problemu zaangażowane musi być całe państwo, cały system organów państwowych

b) funkcja reglamentacyjno - ochronna - polega na wprowadzaniu ograniczeń i zasad korzystania z zasobów środowiska, np. korzystania z wód, powierzchni ziemi, składowania odpadów lub nadawaniu poszczególnym elementom środowiska albo nawet całym ekosystemom charakteru obiektów prawnie chronionych (np. w formie pomnika przyrody, rezerwatu przyrody, ogrodu zabytkowego, parku narodowego)

c) funkcja ochrony praw podmiotowych - głownie o charakterze majątkowym, polega na zaspokajaniu w granicach i formach przewidzianych w Kodeksie Cywilnym różnego rodzaju roszczeń typu kompensacyjnego (naprawienie szkody majątkowej), zapobiegawczego (żądanie zaniechania zakłóceń w środowisku) albo przywrócenia stanu zgodnego z prawem przy wykorzystaniu odpowiednich środków cywilnoprawnych. Charakterystyczną cechą wykorzystywania środków cywilnoprawnych w sprawach dotyczących roszczeń z tytułu powstałych szkód ekologicznych jest w wielu przypadkach zbieżność indywidualnego interesu poszkodowanego z interesem publicznym

d) funkcja stymulatora procesów gospodarczych - polega na stosowaniu odpowiednich środków ekonomiczno-prawnych stanowiących pewien system oddziaływań motywacyjnych na podmioty gospodarcze w celu zachęcania ich do działań korzystnych dla środowiska (takich jak np. wprowadzenie technologii bezodpadowych, oszczędne gospodarowanie wodą przez zastosowanie tzw. Obiegów zamkniętych) bądź powstrzymywanie się od działań niekorzystnych dla środowiska. Są to różnego rodzaju podatki środowiskowe, dotacje, korzystne kredyty, opłaty za korzystanie ze środowiska, kary za przekroczenie dopuszczalnych norm, itp. Które mogą powodować, że pozytywne działania podmiotów gospodarczych na rzecz ochrony środowiska mogą się okazać korzystne, a niekiedy nawet atrakcyjne

e) funkcja wdrażania postępu technicznego - polega na analizowaniu osiągnięć techniki i wdrażaniu nowoczesnych urządzeń. Prawo w postaci norm technicznych - czy to w postaci ogólnokrajowych, czy branżowych, czy zakładowych, a także międzynarodowe jest podstawowym narzędziem rozwoju i dotowania postępu naukowo-technicznego. Na każdym kroku jesteśmy uzależnieni od norm technicznych. Praktycznie wszystko składa się z norm, nawet chleb, którzy spożywamy powstaje wg określonej receptury

f) funkcja represyjna - polega na ustanawianiu surowych sankcji karnych za naruszenie prawa ochrony środowiska, zakwalifikowane jako przestępstwa i zbrodnie albo występki lub wykroczenia. Wymierzone kary mają charakter prewencji ogólnej. Groźba zastosowania kary, pozbawienia wolności, grzywny z możliwością wymierzenia dodatkowych kar takich jak: konfiskata mienia, pozbawienie praw publicznych, przepadek rzeczy mają na celu powstrzymanie osób od działań przestępczych lub wykroczeń, przy czym środki te spełniają rolę represyjno-wychowawczą

g) funkcja ochrony walorów lub zasobów środowiska o znaczeniu ponadpaństwowym (międzynarodowym lub nawet globalnym - ogólnoświatowym) - jak np. ochrona żywych zasobów Morza Bałtyckiego, albo ochrona warstwy ozonowej w atmosferze polega na realizacji prawnomiędzynarodowych zobowiązań państw w dziedzinie ochrony środowiska. Wynikają one z traktatów oraz innych źródeł prawa międzynarodowego. Najstarszym przykładem tego rodzaju zobowiązań jest Konwencja o Ochronie Ptaków Pożytecznych dla Rolnictwa. Niektóre obiekty przyrody podobnie jak dzieła architektury traktowane są jako elementy światowego dziedzictwa całej ludzkości i podlegają ochronie na podstawie postanowień konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.

6. Polskie prawo ochrony środowiska.

Uchwalenie ustawy w 1977 roku. Wprowadzenie pojęć. Koncepcja kodyfikacji - zebrać wszystkie przepisy i opracować kodeks - spotkało się z krytyką. Koncepcja ramowej regulacji prawnej - odesłanie do przepisów szczególnych.

Dziedziny ochrony środowiska uregulowane w ustawie ochrony środowiska w sposób ramowy z odesłaniem w kwestiach szczegółowych do przepisów szczególnych:

Dział II:

Rozdział 1 - ochrona powierzchni ziemi oraz kopalin - odsyła do ustawy o ochronie przyrody, ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, prawa geologicznego i górniczego

Rozdział 2 - ochrona wód oraz środowiska morskiego - odsyła do prawa wodnego, kodeksu morskiego

Rozdział 4 - ochrona świata roślinnego i zwierzęcego - odsyła do ustawy o ochronie przyrody, ustawy o ochronie zwierząt

Rozdział 5 - ochrona walorów krajobrazowych oraz wypoczynkowych środowiska - odsyła do ustawy o ochronie przyrody

Rozdział 9 - ochrona przez promieniowaniem - odsyła w zakresie promieniowania jonizującego do prawa atomowego

Dziedziny ochrony środowiska uregulowane w ustawie ochrony środowiska bez odsyłania do przepisów szczególnych:

7. Prawo ochrony środowiska w znaczeniach:

a) normatywnym - jako ogół norm prawnych, obowiązujących w danym miejscu i czasie, których głównym podmiotem jest ochrona środowiska albo inaczej - zbiór reguł obowiązujących w danym czasie i miejscu ustanowionych przez organy państwowe w celu ochrony środowiska

b) instrumentalnym - jako narzędzie polityki ochrony środowiska spełniające szereg funkcji a zwłaszcza wymóg ustawowy poddawania przez Sejm okresowej ocenie stopnia wykorzystania tego narzędzia dla celów polityki środowiskowej i jego skuteczności

c) dydaktyczno-wychowawczym - jako jednostka dydaktyczna o ściśle określonym programie, którego cele, założenia i zakres przedmiotowy muszą być odpowiednio dostosowane do stopnia, typu i charakteru ośrodka dydaktycznego

d) jako samodzielna gałąź prawa - która jak każda nauka posiada własny, jasno sprecyzowany przedmiot badawczy, właściwą sobie metodykę badawczą, własny rozwinięty aparat teoretyczno-pojęciowy, zasady i instytucje prawne

e) jako hasło informacji naukowej, popularyzacyjnej - krajowe i zagraniczne wyniki prac naukowo-badawczych nauk prawniczych dotyczących ochrony środowiska

Zadaniem nauki prawa jest w szczególności badanie i tworzenie instytucji prawnych ochrony środowiska, dokonywanie egzegezy (objaśnień), wykładni, systematyzacji prawa, na co składają się rozliczne prace typu eksplikatywno-komentatorskiego, segregujące i porównawcze (stanowią one łącznie obszerne pole twórczości naukowo-badawczej i popularyzatorskiej).

8. Podstawowe cechy prawa ochrony środowiska w znaczeniu normatywnym różniące tę dziedzinę prawa od innych składników porządku prawnego:

9. Składniki obowiązującego porządku prawnego:

  1. Konstytucja RP zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Art. 10.

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Art. 31.

1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.

2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 68.

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Art. 74.

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Art. 86.

Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Art. 228.

1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.

3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.

4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Art. 232.

W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Art. 233.

1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.

3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).

  1. Prawo międzynarodowe

  2. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z 27.04.2001 r.


Wyszukiwarka