Mózgowe Porażenie Dziecięce
Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem różnorodnych objawów zaburzeń czynności ruchowych i napięcia mięśni, wywołanych uszkodzeniem mózgu lub nieprawidłowościami w jego rozwoju nabytymi przed urodzeniem, w okresie okołoporodowym czy po urodzeniu we wczesnym dzieciństwie.
W wielu przypadkach przyczyny są jednak nieznane. Im wcześniej w okresie rozwoju organizmu nastąpią zmiany w mózgu tym zaburzenia mogą być poważniejsze.
Najgroźniejsze są wszystkie czynniki które działają w okresie życia płodowego. Należą do nich:
zły stan zdrowia matki/ wszystkie choroby przewlekłe serca, krwi , układu oddechowego, moczowego, nerkowego, pokarmowego, niezgodności grup krwi
zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze- zwłaszcza w pierwszych miesiącach ciąży. Groźniejsze są jednak zakażenia przewlekłe.
energia promienista
leki i substancje o działaniu toksycznym
alkohol, papierosy
stany niedoborowe, niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmu
urazy psychiczne i mechaniczne
wzrastające zatrucie naturalnego środowiska
Etiologia jest złożona, poza uwarunkowaniami genetycznymi wymienia się szereg czynników mogący spowodować uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
Przyczyną uszkodzenia mózgu mogą być czynniki ryzyka związane z przebiegiem ciąży i porodu ,wszystkie nieprawidłowości okresu okołoporodowego/zagrażające poronienie, łożysko przodujące, odklejenie się łożyska, przedwczesne odejście wód płodowych, zakażenie wewnątrzmaciczne, niedotlenienie, uraz okołoporodowy, wcześniactwo, niska waga urodzeniowa,znacznie nasilona żółtaczka noworodkowa,/ po urodzeniu/ niedotlenienie noworodka, krwawienie do mózgu, zakażenie ośrodkowego układu nerwowego/ oraz najwcześniejszego okresu życia/Prawidłowe odżywianie, stworzenie warunków prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego, zapobieganie wszelkim urazom/
Spośród wszystkich czynników największe znaczenie w powstaniu mpdz ma zespół niedokrwienno- niedotlenieniowy u noworodków donoszonych oraz wylewy śródczaszkowe u dzieci urodzonych przedwcześnie
Powstałe z różnych przyczyn uszkodzenie mózgu nie pogłębia się, występują natomiast objawy kliniczne które z wiekiem mogą się nasilać. Jest to spowodowane rozwojem dziecka.
Z powodu nieprawidłowego napięcia mięśni występują i utrwalają się zaburzenia w rozwoju ruchowym, pociągające za sobą wtórne opóźnienia w innych sferach rozwoju.
Oprócz upośledzenia rozwoju ruchowego mogą wystąpić zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, padaczka a nawet upośledzenie umysłowe. U większości rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie upośledzone
Ze względu na objawy i przyczyny powstania, mózgowe porażenie dziecięce dzieli się na następujące postacie:
niedowład kurczowy obustronny / diplegia/, charakteryzujący się większym nasileniem zmian w kończynach dolnych niż górnych, które często są całkowicie sprawne.
Najczęstszą przyczyną tej postaci jest niedotlenienie mózgu w okresie okołoporodowym - szczególnie wśród wcześniaków i noworodków z niską
wagą urodzeniową
Dzieci te od pierwszych miesięcy życia wykazują zmniejszoną ruchliwość kończyn dolnych, pełzają nieprawidłowo, postawione przywodzą obie nogi ustawiając stopy na palcach. Często występują wady wzroku, zaburzenia słuchu, mowy
Niedowład połowiczy / hemiplegia/ dotyczy kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie. Zaburzenie w większym stopniu dotyczy kończyny górnej.
Dotyczy najczęściej noworodków donoszonych z powodu niedotlenienia , krwawienia do mózgu, lub zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych.
Najwcześniejszym rozpoznawanym objawem jest asymetria w ruchach i układaniu kończyn mogą występować napady drgawek. Rozwój umysłowy najczęściej prawidłowy często towarzyszy padaczka
Niedowład połowiczy/ hemiplegia bilateralis/ jest najcięższą postacią. Typowe objawy to: znaczne zaburzenia czynności ruchowych, kończyny górne są niedorozwój większym stopniu niedokładne niż dolne często niedorozwój umysłowy, padaczka, zaburzenia mowy.
Najczęstszą przyczyną jest przewlekłe niedotlenienie i inne czynniki szkodliwie działające na płód w łonie matki
Postać pozapiramidowa/ dyskinetyczna/ charakteryzuje się występowaniem ruchów mimowolnych, utrudniających w znacznym stopniu rozwój ruchowy i czynność rąk.często niedosłuch typu odbiorczego lub głuchota, zez zaburzenia mowy Poziom umysłowy w większości prawidłowy. Przyczyna- wysoki poziom bilirubiny z powodu konfliktu serologicznego
Postać móżdżkowa/ ataktyczna/- najrzadsza przyczyny najczęściej wrodzone objawy: zaburzenia koordynacji ruchów, utrudniające utrzymanie równowagi Napięcie mieśniowe obniżone towarzyszą zaburzenia koordynacji wzrokowo- ruchowej, a także zaburzenia mowy- utrudniające naukę w szkole
Dziecko z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w pierwszych miesiącach życia często nie różni się wyraźnie od zdrowego
Nieprawidłowości zaczynają ujawniać się stopniowo w miarę dojrzewania kory mózgowej- co ujawnia się przetrwanie prymitywnych odruchów poza czas w którym powinny zaniknąć.
Objawami które mogą wskazywać na konieczność obserwacji są:
od urodzenia do 3-ego miesiaca życia nadpobudliwość, nadwrażliwość na
bodźce objawiające się ruchami całego ciała, bardzo łatwe wyzwalanie odruchu Moro, gwałtowne zmiany napięcia mięsni, mała ruchliwość dziecka trudności w karmieniu silne zaciskanie dłoni po2-gim miesiącu życia, nagłe ruchy wyprostne całego ciala, brak rozwoju skupienia wzroku na przedmiocie, asymetria w ruchach lub układaniu kończyn
od 4- 8 miesiąca życia- przetrwanie odruchów, które w tym czasie powinny zaniknąć, trudności w unoszeniu głowy i wyciąganiu kończyn górnych w położeniu na brzuchu, bardzo silne podpieranie się na kończynach dolnych przy próbie stawiania , obniżone napięcie mięśni szyi, silne zaciskanie dłoni
od 8do 10 miesiąca życia objawami nieprawidłowymi są: obniżone napięcie mięśni szyi i tułowia, wzmożone napięcie mięśni kończyn dolnych, brak chwytu albo brak umiejętności jego rozluźnienia, brak odruchu podpierania się na kończynach górnych, drżenie głowy przy zabawie
Objawy współistniejące: zespół psychoorganiczny, upośledzenie umysłowe, zaburzenia sfery emocjonalnej, drażliwość, wybuchowość zachowania agresywne
Znaczenie wczesnego usprawniania dziecka
Najważniejszą i jedyną drogą do osiągnięcia poprawy w zaburzeniach rozwoju psychoruchowego jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie systematycznego leczenia usprawniającego
Pozwala ono kształtować prawidłowy rozwój ruchowy dziecka, zanim rozwiną się i utrwalą nienormalne wzorce postaw i ruchów, przykurcze oraz wtórne deformacje
Jak najwcześniej należy ćwiczyć prawidłowe wzorce ruchowe i powtarzanie ich aż do utrwalenia się.
Powtarzanie prawidłowych nie dopuszcza do powstania nieprawidłowych
Jednym z wielu czynników warunkujących prawidłowy rozwój dziecka jest jego współdziałanie z matką ,która będzie w czasie pielęgnacji wspomagała prawidłowe odruchy
Przykładem często popełnianego błędu przez matkę jest nieprawidłowe karmienie dziecka. W następstwie czego dochodzi do zaburzeń rozwoju mowy , koordynacji wzrokowo- ruchowej i zgryzu.
Szkolenie rodziców i dzieci powinno odbywać się w specjalistycznych ośrodkach
Czynności dnia codziennego ,ćwiczenia wykonujemy przy małym dziecku w odpowiednich warunkach, zapewniających poczucie bezpieczeństwa, wygody , najlepiej o tej samej porze, kiedy dziecko nie jest głodne i wykazuje najlepszy nastrój. Do dziecka zbliżamy się stopniowo, a dotykamy dopiero po nawiązaniu kontaktu, wtedy gdy się uśmiecha
Pomieszczenie , w którym odbywają się ćwiczenia powinno mieć odpowiednią temperaturę/ nie mniej niż 25 .i oświetlenie. Dziecko kładziemy na miękkim ciepłym wełnianym kocu.
Należy unikać hałasu i nagłych dźwięków. Do dziecka mówimy spokojnie, bez podnoszenia głosu
Ruchy muszą być spokojne powolne
Realizując program wieloprofilowego leczenia dziecka z opóźnionym rozwojem, podejrzeniem lub stwierdzeniem zespołu m.p.dź należy pamiętać, że osiągnięcie odległego celu jakim jest doprowadzenie do jak największej sprawności psycho-ruchowej, osiąga się bardzo stopniowo, realizując poszczególne etapy rehabilitacji,
Kompleksowy plan usprawniania i dobór odpowiednich metod terapeutycznych ustala lekarz w zależności od rozpoznania i poziomu psycho-ruchowego dziecka
Ustalając plan rehabilitacji dziecka w wieku przedszkolnym, oprócz dalszego wykonywania ćwiczeń według sekwencji rozwojowej, trzeba uwzględnić specyfikę tego wieku. zajęcia stale urozmaicamy i rozszerzamy o formy zespołowej zabawy, muzykę. Nadal prowadzimy usprawnianie czynności karmienia, funkcję ręki, rewalidację psychopedagogiczną. Rozpoczynamy usprawnianie w samoobsłudze, ćwiczenia w wodzie
Dla dzieci w starszym wieku przedszkolnym i szkolnym poleca się rehabilitację metodą Peto łączącą w jedną całość nauczanie i usprawnianie