?
Chrześcijaństwo ćwiczenia z Przybył
Ku chwale Drabiny
Nowy Testament
51-125 - spisywanie
1 Tes |
|
ok. 52 r. |
2 Tes |
|
|
Flm |
|
55 r. |
Mk |
Rzym |
65-75 r. (ale raczej przed zburzeniem świątyni) |
Mt |
Syria |
80-90 r. |
Łk |
Antiochia |
ok. 90 r. |
Dz |
|
ok. 90 r. |
J |
|
ok. 100 r. |
Ap |
|
100-120 r. |
Teoria 2 źródeł:
Źródło Q = logia Jesu (j. aramejski) Marek
Mateusz Łukasz
Ewangelia Marka
Ewangelia Mateusza
Ewangelia Łukasza
Ewangelia Jana
Corpus Paulinum
14 listów:
->Do Hebrajczyków (nie jego)
->3 pastoralne (nie jego, bo za młode) = 2 do Tymoteusza, 1 do Tytusa
->3 Pawłowe (dyskutowane) = drugi do Tessaloniczan, do Efezjan, do Kolosan
->7 Pawła = pierwszy do Tessaloniczan, 1 i 2 do Koryntian, do Galatów, do Filipian, do Filemona, do Rzymian.
Historia kanonu:
140-160 - Marcjon, pierwszy zbiera kanon, ale swój, więc odpowiedź
ok. 200 - tzw. Kanon Muratoriego. NT: 4 Ewangelie, Dziejów Apostolskich, 13 Listów św. Pawła, 3 (z 7) Listów powszechnych (1 i 2 J, Jud) oraz Apokalipsy : św. Jana i św. Piotra.
230 - Orygenes wymienia List do Hebrajczyków i List św. Jakuba
367 - Atanazego kanon, przyjęty do dziś
904 - Damazego kolejność do dziś
1442 - we Florencji, kościół potwierdza kanoniczność 27 ksiąg NT ale jeszcze nie niezmienny
1546 - Trydent - kanon niezmienny
Organizacja za Apostołów
12 Apostołów w Jerozolimie
diakonistarsi u Hellenistów
biskupi
Prześladowania
Pocz. II w., Pliniusz Młodszy do Trajana:
co robić z chrześcijanami,
Trajan: Tych co złożą ofiary bogom, wypuścić
Postawy:
autodenuncjacja („Azaliż, jam nim jest”)
walka
ucieczki („Aaaa!” <mig-mig>)
czekanie na paruzję (tik..tak...tik.. tak..)
lapsi (ci, co publicznie zaparli się wiary, złożyli ofiarę bogom)
+co z nimi później - stanowiska:
Cyprian (bp Kartaginy, ok. 250 r.): zostaną pojednani z Kościołem, po spowiedzi publicznej, pokucie i po egzaminie [bo po chrzcie grzechy mogą być odpuszczane]. -> Za tym opowiada się Rzym
wykluczenie i powtórny chrzest
Donatyści - Donat (bp Kartaginy, przed 336 w.): wykluczyć z kościoła na zawsze, sakramenty na zawsze utracone, potępieni w Lateranie i w Arles. Szczególnie przeciwny im Augustyn z Hippony
Gnostycyzm
Początki gnostycyzmu
Ugrupowania wg Ireneusza w Adversus haereses
gnostyckie sensu largo ->gnostyckie sensu stricte
Setianie
Ebionici Elkazaici Nikolaici Grupa Cerynta Szymonianie
Menander Satornil z Antiochii
Barbelognostycy
Ebionici - heterodoksja judeochrześcijańska, powstała po upadku Jerozolimy; „ewangelia Ebionitów”, „podróże Piotra”.
teoria, że to Esseńczycy z Qumran zbiegnięci, bo podobne doktryny (ezoteryczność np.. że wędrówka dusz, praktyki żydowskie, niechęć do świątyni). Nie są gnostykami, bo świat stworzył Bóg.
Elkazaici - heterodoksja judeochrześcijańska, twórcą Elkasaj, dostał księgę od anioła, mają żyć wg Prawa, modlić w kierunku jerozolimy, Chrystus to prorok, powybierali z NT i ST, własny chrzest.
Nikolaici - odrzucili prawa noachickie, głoszą wolność, za Balaamem dualizm i zło Boga ST.
Cerynt - Palestyna, Azja Mn., za Domicjana; Cerynt: był judeochrześcijaninem, oczekiwał materialnego królestwa bożego, świat stworzyła jakaś odległa siła nie znająca Boga (pierwszy, który powiedział to jasno) , Jezus wybitnym człowiekiem, chrystus zstąpił na niego podczas chrztu (gołębica), a przed męką wrócił z powrotem skąd przyszedł. Cerynt pojechał szerzyć nauki do Aleksandrii
Szymonianie - Szymon Mag z Samarii, jest Bogiem najwyższym, a jego Pierwszą Myślą Helena, a Anioły stworzyły świat i natchnęły spisujących ST, Szymon przybył bo anioły zjebały stworzenie. Wg Dziejów że Szymon chciał odkupić od apostołów dar udzielania ducha świętego (stąd symonia), jeszcze legenda że w Rzymie zabił go Piotr kamieniem, bo Szymon się popisywał i uniósł się w powietrze, a Piotr sprowadził go na ziemię (wg historii kościoła PAXu, to metafora konfliktów chrześcijaństo-gnostyckich)
Menander - też Samarytanin, uczeń Szymona, rozprzestrzenił gnostycyzm w Syrii zach., jak wszyscy gnostycy z samarii uprawiał magię, TEURGIA, nadzieje mesjanistyczne i że on mesjaszem (ze kto za nim pójdzie nie umrze), dzięki chrztowi człowiek wznosi się ponad anioły-stwórców.
Satornil z Antiochii - coś pomiędzy gnostykami właściwymi, a mesjanizmem Szymona. 7 aniołów-stwórców na czele z Bogiem Żydów, dualizm - ludzie mający udział w światłości niebiańskiej i nie mający.
małżeństwo pochodzi od szatana, niektórzy z uczniów są wegetarianami.
Barbelognostycy - objawienie Jana na górze oliwnej - `apokryf Jana'(1 poł. II w.): genealogia pleromy i 7 archontów chce ukształtować czł. Na podobieństwo Boga, Mądrość (Sophia) daje mu moc, dzięki której wznosi się ponad archontów - budzi zazdrość, najbardziej u Jahwe.
Setianie - kontynuacja barbelognostyków. Najwyższe eony po ojcu to syn, duch św., chrystus i kościół. One wyłaniają z siebie Sophię, ta z `niższymi wodami' tworzy 7 synów (archonci, tak jak wyżej mają imiona Jahwego ze ST - Elohim, Astafens, Adonai, Jadalbaoth, Sabbaoth, Horajos, Jao). Oni kształtują człowieka. 7 wartw niebios. Dużo z teologii judeochrześć., Księga Wielkiego Seta
Karpokrates - rozwinięcie Cerynta chyba bo też w Egipcie, Jezus zrodzony, a później zstąpiła na niego Moc. świat stworzyły anioły. Kto ma udział w Mocy jest równy Jezusowi i może gardzić archontami, i czynić cuda. AMORALIZM Archonci rządzą występkami, jeśli się im nie podda, nigdy się od nich nie uwolni i trzeba będzie się reinkarnować. Odejscie od mesjanizmu (on zostaje w Azji)
Bazylides - tez Aleksandryjczyk, uczeń Menandra?, doktryna typowo syryjska - aniołowie stwórcy, ale 365 niebios, każde ma anioły. W duszy są też demony występków. Bazylides sam o sobie: `ogniwo m. Chrześc, a Żyd.'.
Podsumowując - bóg ukryty w jezusie =/= anioły stwórcy świata z Jahwe
- spekulacje nt. Ks. Rodzaju, 7 aniołów, sakralny kalendarz, demony występków - pochodzą z apokaliptyki żydowskiej
- Ruch od 70 roku
w srodowiskach judeochrześcijańskich
prądy azjatycki/cerynta (charakter praktyczny, bunt przeciw Prawu, amoralizm) i antiocheński/menandra (spekulatywny, pierwsze dzieło gnostyckie ever ->apokryf jana)
cechy
II w. ne, wg TRADYCJI: Szymon Mag (Samaria), biblioteka w Nag Hammadi z V w.,
Prolog ew. św Jana ->słowo jako demiurg etc ->w rzeczywistości użył tych el. żeby gnostycyzm zwalczać (przełamuje przeciwieństwa)
Natomiast krytyka Pawła
- poznanie - -p. Boga = poznanie siebie,
-wiedza pochodzi z objawienia (oświecony wie „kim byliśmy i kim się staliśmy, gdzie byliśmy i gdzie zostaliśmy rzuceni, do jakiego celu spieszymy i skąd zostaliśmy wykupieni, co to jest rodzenie się i odradzanie”),
-daje pewność zbawienia, jest zbawieniem,
-wyzwala od złej zmysłowości,
- dualizm - -pesymistyczna wizja świata
-przepaść między światami duchowym i materialnym
-typy:
irański: światło-ciemność, Bóg-materia
syryjsko-egipski: wynik procesu w bóstwie, teoria emanacji zakłada degradacje światła we wszechświecie
- zło - wg a) zło było od początku, wg b) wyewoluowało
- synkretyzm - hellenistyczna filozofia rel.+dualizm irański+kulty misteryjne +judaizm+chrześcijaństwo
(odrzucenie Starego Testamentu i jego Boga ->zły demiurg)
- koncepcja duszy - przebywa w świecie niebiańskim,
zostaje uwięziona w materii, Bóg jej współczuje, posyła zbawiciela, przybiera ludzką postać ale nie wciela się, żeby się nie zmieszać, wyjawia duszom ich pochodzenie (GNOSIS), więc już wie gdzie wrócić
- suma dusz indywidualnych tworzy duszę świata, którą odkupuje Zbawiciel (->utożsamiony z Chrystusem)
jak wszystkie wrócą do nieba, świat pogrąży się w chaosie
- materia - asceza jest dobra, bo im ciało słabsze tym duch mocniejszy
stosunek do prześladowań:
-męczeństwo to samobójstwo, wiec złe
-nie wolno wyjawiać gnozy, więc można się zaprzeć wiary
-Chrystus pozornie cierpiał, to po co samemu
-nie należy sugerować, że Bóg pragnie krwi
Marcjon
II - IV w. (wchłonięty przez manicheizm),
Antytezy, -prawo=/=ewangelia
-sprawiedliwość=/=miłość
-Bóg sprawiedliwy w ST=/=Bóg najwyższy w NT
-Bóg najwyższy bogiem nieznanym, więc objawia się, ale nie przez proroków, ale przez Chrystusa
-Ciało Zbawiciela, ciałem pozornie materialnym(eteryczne)-DOKETYZM
-Chrystus nie narodził się, a zstąpił jako zwarty i gotowy do nauczania
(inni że jako gołębica podczas chrztu jezusa, albo nie było wcielenia, i że nie on, tylko Jezus cierpiał na krzyżu, albo że Szymon)
-Chrystus mimo swego zwiewnego ciałka cierpiał, bo tak mógł uwolnić ludzi spod panowania Jahwe
Marcjon uznaje tylko Pawła (10 listów z 14 Corpus Paulinum ->te dziś uznawane za pewne(7)+dyskutowane(3)) i ewangelię Łukasza (odczyszczoną przez siebie z żydologii)
Reakcja ortodoksji
Kościół się spiął: umocnił w `katolicyzmie',
usprawnił organizację, instytucje,
sprecyzował doktrynę,
KANON (kryterium: apostolskość),
Ireneusz z Lyonu: zgodność z tradycją apostolską gwarantuje zgoda z bp Rzymu i ustalenie sukcesji Kościoła rzymskiego. ->charyzmat prawdy u bp Rzymu na razie tylko przekonaniem
Credo ->tworzy się od początku III w., początkowo binarne - O. i S.
Ojcowie Kościoła
greccy:
Ojcowie Apostolscy - znali osobiście świadków Apostołów i Apostołów: Barnaba (ale już opuścił zacną listę), Klemens Rzymski, Ignacy z Antiochii, Polikarp, Hermas (nominowany do opuszczenia domu), Papiasz z Hierapolis i Kwadratus (nazwę tak syna)
, Justyn, Ireneusz z Lyonu, Hipolit Rzymski, Klemens z Aleksandrii,
Orygenes - II/ III w., Aleksandria, filozof, dobry nauczyciel -> szkoła w cezarei Palestyńskiej (jak już go wygnano), objaśnia biblie (jedność NT i ST, 3 warstwy) samo kastracja -> nie może przyjąć święceń, przeciw celsusowi, pogłębiać wiarę należy stopniowo, nie podobała mu się antropomorfizacja Boga, w trójcy nadrzędną rolę przyznaje Bogu Ojcu, który działa przez syna, a pierwsze co przez niego stworzył to duch św., wzór dla ojców kapadockich jeśli chodzi o monastycyzm i ascezę
Grzegorz Cudotwórca, Euzebiusz z Cezarei,
Atanazy Wielki - II/III w., ,
Dydym Ślepy,
Cyryl Jerozolimski,
Bazyli Wielki - IV w., opracował liturgię zwaną od jego imienia Liturgią św. Bazylego, a w niej anaforę, czyli modlitwę eucharystyczną; reguła monastyczna
Grzegorz z Nazjanzu - IV w., przyjaciel Bazyliego the Great, dużo pisał, teologie uprawiać można tylko po oczyszczającym poście i modlitwie, stworzył terminy teologiczne m.in. o Trójcy, bronił nauki ortodoksyjnej o jedności natury Boga przy roztrojeniu osób i jedności osoby Jezusa przy rozdwojeniu natur, bronił maryi theotokos,
Grzegorz z Nyssy - IV w., Brat Bazyliego,
Epifaniusz z Salaminy,
Jan Chryzostom - IV/V w. z 19 lat miał podczas chrztu, złotousty! Jako biskup hciał reformować kościół, uporządkował życie zakonne, napisał liturgię (gł. Prawosławna), bardzo dbał o biedotę, misje, głosił rzeczywistą obecność Chrystusa w eucharystii -> Doktor Eucharystii!, grzech pierworodny. Eudoksja obrażona bo ją nazwał `Izebel', a potem `Ewą-kusicielką' podczas kazania w Hagia Sophia, i seksistowskie teksty, spisek Teofila, wreszcie, Herodiada, doprowadziła do usunięcia z biskupstwa w Konstantynopolu i wygnania
Cyryl Aleksandryjski, Teodoret z Cyru, Pseudo-Dionizy, Maksym Wyznawca, Jan z Damaszku;
łacińscy:
Tertulian - II/III w., Rzymianin z Kartaginy, lakonicznie pisze, zdycyplinowany i krytyczny, O modlitwie, do pogan, apologetyka; `wierzę bo to niedorzeczne'. Pierwszy użył `trójca'
, Cyprian z Kartaginy, Laktancjusz, Hilary z Poitiers,
Ambroży - IV w.,
Rufin,
Hieronim ze Strydonu - IV/V w., Wulgata, egzegeza biblijna, patron biblistów, polemizował z pelagianizmem, osiadł jako mnich w Betlejem, tam umarł
Augustyn z Hippony - IV/V w.,
Jan Kasjan, Wincenty z Lerynu, Leon I Wielki, Benedykt, Boecjusz, Grzegorz I Wielki, Izydor z Sewilli, Beda Czcigodny;
wschodni: Efrem Syryjczyk, Jakub z Sarug (pochodzenia syryjskiego), Mesrob (pochodzenia ormiańskiego)
Monastycyzm
-Kontynuacja kultu męczeństwa w okresie prześladowań, w aspekcie ideologicznym i chronologicznym też
-Męczeństwo czerwone i białe
-prekursorami anachoreci w Egipcie, wyszli na pustynię pod koniec III w.
-potem rywalizacja: pustynie egipskie vs. Pustynia syryjska
-ucieczka przed światem
- I mniej masz tym mniej ci zostaje - a ze biedni mnisi egipscy, to asceza była hardcore'owa
-Asceza ma przygotowywać do doświadczeń mistycznych
Antoni
-On to wszystko wymyślił
-Sprzedał wszystko co miał i poszedł do mistrza uczyć się ascezy
-Dwa razy opuścił pustynię - z okazji prześladowań Dioklecjana (bo chciał umrzeć jako męczennik) i sporu z arianami (w obronie ortodoksji)
-przyciągał tłumy ale od nich uciekal
odmiany instytucji monastycznych
-zgromadzenie anachoretów - eremicka /Antoni/
-zespołowa - cenobitalna /Pachomiusz/
Reguły:
Pachomiusza
-Kładzie nacisk na życie współne - `koinos bios' (cenobityzm)
-323 r. w Tabennisi pierwsza wspólnota
-194 artykuły -
nie muszą być wyświęceni!(jeszcze)
ubóstwo indywidualne, ale klasztor ma na `waciki' dla wszystkich,
czystość,
wspólna modlitwa,
klauzura,
dyscyplina - posłuszeństwo przełożonym
praca ręczna ku chwale boga i posileniu ciała
odejście od ascezy indywidualnej na jej^ korzyść
wszyscy powinni służyć ci pomocą, ty powinieneś wszystkim być użyteczny.
trzeba znać trochę Pisma na pamięć, uczyć się czytać
-40 (?) domków po 20-40 mnichów, kaplica, jakaś tam kuchnia, piekarnia, biblioteka, warsztat etc, wszystko otoczone murem
-domki po parę - w tribus, a nad całością (domki+budynki użyteczności publicznej) superior
-poszczególne domki miały dyżury kuchenne itd.
-takich klasztorów 11 (2 żeńskie w tym) ->wszystkie tworzą kongregacją z przełożonym generalnym na czele, siedziba w Tabennisi, potem w Pebow
-przełożony generalny mianuje przełożonych poszczególnych klasztorów, ci gromadzą się u generalnego 2 razy w roku i zdają mu relację
->przydali się rolnictwu egipskiemu
Bazylego
-klasztor w górach Pontu - Annesis
-być jak pierwsi chrześcijanie
-Reguły monastyczne (większa i mniejsza),IV w.
więcej dyscypliny
mniej ascezy zewnętrznej (pokuta dostosowana do wieku i zdrowia)
Najważniejsze posłuszeństwo
Nacisk na wspólne życie (wspólny dach, stół, modlitwa, praca, wypoczynek)
Dużo pracy ręcznej, służba bliźnim
gościnność
Czytanie biblii
-Nie ma tylu mnichów co Pachomiusz, żeby opat mógł wszystkich znać
-BAZYLIADA - osiedle klasztor+gospoda+szpital+dom dla ubogich+warsztaty pracy
Augustyna - koniec IV w.,
-w Tagaście klasztor dla intelektualistów
-wspólnota dóbr,
-duch ubóstwa,
-później za biskupstwa - klasztor dla myślących DUCHOWNYCH!
Benedykta z Nursji
„Reguła”, VI w.
12 małych klasztorów, dla siebie 13ty
wspólne sypialnie
ustalony porządek dnia
zadnych włóczęgów - roczna próba
kierownictwo doświadczonego mnicha
najwazniejszy cel - wychować
`szkoła służby zbawicielowi'
całkowite posłuszeństwo opatowi
modlitwa i celowa praca
pokora
Doktryna
Trójca
Bóg
Syn Duch Św.
Jezus u katolików: pomiędzy nie ma nic
u prawosław: niestworzona energia
Człowiek Stworzenie
Trójca
Jedna z `tajemnic wiary';]
Termin dopiero w 140 r. - Teofil z Antiochii, Tertulian
Najpierw jako część chrztu - u Mt, potem pozdrowienie
- współistotność = każdy w pełni uczestniczy w idei boskości
= homouzja - od 325 r. (Nicea)
- perychoreza - całkowicie się przenikają
*do Nicei (kwestia Syna) i Konstantynopola (kwestia Ducha)
- subordynacjonizm (Orygens)- Syn i Duch Św. są boskimi siłami (a nie Bogiem), za pomocą których Bóg kieruje światem; Chrystus ma niższą pozycję (jest podporządkowany) w stosunku do Boga Ojca, a Duch Święty do Ojca i do Syna
-arianizm - Syn i Duch stworzeni przez Ojca
-modalizm - Syn i Duch przejawami Ojca
-tryteizm -politeizm, w Trójcy 3 bogów (dopatrywali się go muzułmanie i żydzi)
Relacje w obrębie Trójcy - Syn zrodzony, a nie stworzony z Ojca
Tylk on wciela się w człowieka
Duch `od Ojca /filio que/ pochodzi'
Ojciec (Syn też?) zsyła Ducha
(ingerencja w stworzenie)
wszystkie ustalenia zebrano w Credo nicejsko-konstantynopolitańskim (381)
najbardziej zasłużyli się św. Atanazy, Ojcowie kapadoccy (św. Bazyli, Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy) oraz św. Jan z Damaszku, który podsumował ją scholastycznie, na Zachodzie natomiast — św. Hilary z Poitiers (ustalenie terminologii), Mariusz Wiktoryn i św. Augustyn
wyobrażenia- mimo, że nie wolno w prawosławiu Boga Ojca przedstawiać (a już na pewno nie jako starca z brodą), jest ikona przedstawiająca Trójcę, ale zatytułowana `Gościnność Abrahama'. Inny popularny symbol (chrześć.) to narysuję:
Relacja `człowiek - Bóg' w Jezusie
Dwie natury (boska i ludzka, od 451 r.)
Dwie wole
Dwa rozumy
(ludzkie podporządkowane boskim) unia hipostatyczna
od chwili wcielenia/POCZĘCIA
Niezmieszane
Nieoddzielne
+Synergizm - współdziałanie natur ( u prawosławnych, że współpraca w każdym człwoieku wolnej woli i łaski bożej, ale tam to każdy jest potencjalnym Jezusem)
z tym, że Jezus uległ przebóstwieniu niby,
ale tu pierwszy zadziałał Bóg, a każdy inny
potencjalny Jezus musi zadziałać sam.
=/= semipelagianizm (pomniejszanie nadrzędnej roli Boga
w procesie zbawienia człowieka)
Jezus = ciało+dusza+wola+duch boski+wola boska
*do Efezu - nestorianizm - dwie natury w Jezusie, ale nie ma unii hipostatycznej (Bóg mieszka w człowieku i kieruje nim, zatem Maria urodziła człowieka, więc Nestoriusz zaproponował nazywanie jej Matką Chrystusa, a nie Boga, za co został potępiony i zginął w nędzy
do Chalcedonu - próbowano nestorianizm zwalczyć monofizytyzmem - dwie natury, ale boska całkowicie wchłonęła ludzką
Transubstancjacja/metabole
-Jest trwała
-Na wschodzie - metabole, bez rozróżniania przypadłości i istoty
-zachodzi kiedy przychodzi Duch
-Na zachodzie - transsubstancjacja/przeistoczenie, przemiana substancji/istoty, bez zmiany akcydensu/przypadłości/postaci (1215-laterański IV)
-zachodzi podczas `w górę serca'
Od IV w. w zachodniej tradycji, od VI w. - w credo, od XI w. oficjalnie u katolików
Theosis/przebóstwienie - można je osiągnąć na drodze ascezy+medytacji i podczas komunii
Wyszukiwarka