pojecia od A do E, POJĘCIA XX w


Aborcji prawo- przerwanie ciąży; 18 listopada 1920 roku w Związku Radzieckim uchwalono pierwszą liberalną ustawę aborcyjną. Aborcja zakazana w Europie (dozwolona tylko aby ratować życie kobiety): Polska, Portugalia, Irlandia. Aborcja dozwolona tylko, aby chronić zdrowie psychiczne kobiety: Hiszpania. Aborcja dozwolona na podstawie sytuacji socjalno - materialnej: Wielka Brytania, Finlandia. Reszta państw - dozwolona na prośbę kobiety. (ALE TEGO NIE JESTEM PEWNA!!!)

W Polsce powojennej, do 1956 r. obowiązywał zakaz aborcji, a od 1956 r. wprowadzono prawo do aborcji de facto na życzenie kobiety. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży wprowadziła znaczne ograniczenie tego prawa. Odtąd można dokonywać legalnej aborcji w trzech przypadkach:

Nowelizacja tej ustawy w 1996 r. dodała do powyższych warunków "złą sytuację społeczną", lecz Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997 uznał ten przepis za niekonstytucyjny i zabronił przerywania ciąży ze względu na "złą sytuację społeczną".

Abwehra - Wywiad Niemiec Hitlerowskich - powstała w 1921 roku jako departament Reichswehrministerium. Nazwa wywodzi się od centrali Abwehrgruppe der Reichswehr, Służba ta miała m.in. zwalczać obce szpiegostwo, sabotaż, a także chronić wojsko przed próbami zamachów i agitacją wywrotową, prowadzenie wywiadu ofensywnego przeciwko Polsce i Czechosłowacji, natomiast wobec Wielkiej Brytanii, Francji i Belgii ograniczono się do defensywy. 18 lutego 1944 roku Adolf Hitler podpisał dekret powołujący do życia jednolitą niemiecką służbę wywiadowczą, pod kierownictwem szefa SS, Heinricha Himmlera, wywiad wojskowy został wcielony do SS. Canaris został zdymisjonowany, a wielu oficerów Abwehry zostało aresztowanych pod zarzutem spisku antyhitlerowskiego.

Action painting- ang., dosł. 'malarstwo gestu' bezpośredni, instynktowny, agresywny gatunek malarstwa z lat 50. XX w., w którym "gest" - uderzenie pędzlem z farbą o płótno ma być odzwierciedleniem indywidualności malarza, podobnie jak charakter pisma

Adidasy- obuwie sportowe; ADIDAS - niemiecka firma produkująca sprzęt sportowy, założona w 1920 przez A. Dasslera.

Adrenalina - hormon i neuroprzekaźnik katecholaminowy wytwarzany przez rdzeń nadnerczy i wydzielany na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego. Adrenalina odgrywa decydującą rolę w mechanizmie stresu, czyli błyskawicznej reakcji organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na zagrożenie, objawiąjących się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli, rozszerzeniem źrenic itp. Oprócz tego adrenalina reguluje poziom glukozy (cukru) we krwi, gdyż jest koenzymem uruchamiającym przemianę glikogenu w glukozę. Jej znaczenie farmakologiczne jest ograniczone z powodu niewielkiej trwałości hormonu. Podana dożylnie działa szybko, ale krótko i jest w tej postaci stosowana przy reanimacji. Ma ona w tym zastosowaniu działanie pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego, poprawiające przewodnictwo bodźców w sercu, a także poprawę skuteczności defibrylacji elektrycznej. Jest stosowana w leczeniu wstrząsu anafilaktycznego i w tych przypadkach napadów astmy oskrzelowej, która nie działa na podawanie innych leków i staje się zagrożeniem życia. Podana doustnie zostaje rozłożona przez soki trawienne. Po raz pierwszy adrenalinę wyizolował w 1895 roku polski fizjolog, Napoleon Cybulski. Adrenalina była pierwszym hormonem otrzymanym w stanie krystalicznym. Wytworzył go w 1901 roku japoński chemik Jokichi Takamine. Proces sztucznego wytwarzania opracował w 1904 roku Friedrich Stolz.

Aerobik- Ćwiczenia fizyczne z muzyka, często w specjalnym stroju takim jak getry, rękawiczki

Aerozol- Pojemnik aerozolowy zawiera dwie substancje: rozpylaną ciecz oraz propelant - dodatkowy płyn lub gaz pod ciśnieniem. Po naciśnięciu przycisku zawór otwiera się i gaz wypycha ciecz na zewnątrz w postaci drobno rozpylonej strugi. Pierwszym, któremu przyszedł do głowy ten pomysł, był norweski naukowiec - Erik Rotheim. Miało to miejsce w roku 1926. W prace nad stworzeniem aerozolu zaangażowani byli jednak również inni wynalazcy. Jednym z nich był Amerykanin, Julius S. Khan, który wpadł na pomysł zastosowania jako pojemnika metalowej puszki jednorazowego użytku. Drugi, również Amerykanin - Lyle David Goodhue, wypuścił na rynek gotowy produkt. Pierwsze aerozole pojawiły się w sprzedaży w 1941 roku. Znalazły zastosowanie w całej gamie towarów konsumpcyjnych - farbach, rozpuszczalnikach, dezodorantach, perfumach, a nawet w bitej śmietanie. Aerozole wykorzystano również w medycynie, w lekarstwach przeznaczonych do leczenia niektórych chorób płuc. Stosowanie aerozoli niesie jednak ze sobą pewne zagrożenia. Udowodniono, że używane często jako pędniki w aerozolach freony, przyczyniają się w znacznym stopniu do niszczenia powłoki ozonowej wokół Ziemi.

AIDS- Zespół nabytego niedoboru (rzadziej upośledzenia) odporności, AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome) - ciężka choroba zakaźna układu immunologicznego (odpornościowego) wywoływana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV). Drogi zakażenia: stosunek płciowy, transfuzja krwi, używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek, zakażenia płodu przez matkę i w czasie karmienia piersią.

Africa Korps - pełna nazwa: Deutches Afrika Korps (DAK), niemiecki korpus afrykański działający od lutego 1941 do 13 maja 1943 roku (okres II wojny światowej) w Afryce Północnej. Sławę zapewnił charyzmatyczny dowódca Erwin Romml oraz brak jakichkolwiek zbrodni wojennych (popełnionych przez korpus).

Afro - fryzura w stylu afrykańskim

Aggiornamento- dostosowanie się do aktualnych potrzeb polityka unowocześniania a. udoskonalania doktryn i instytucji Kościoła rz.kat., przyjęta jako jeden z celów 2. soboru watykańskiego 1962-65; por.

Akcja afirmatywna- (afirmative action) polityka społeczna realizowana w USA w latach 60. mająca na celu wyrównanie szans (zwłaszcza w szkolnictwie i zatrudnieniu) historycznie upośledzonych w tym kraju grup mniejszościowych (gł. Murzyni, Latynosi, Indianie i …. oczywiście kobiety!!!)

Akwalung- umocowany na plecach płetwonurka automatyczny podwodny aparat oddechowy ze sprężonym powietrzem a. tlenem.

Alcatraz- znana także jako Skała, ang. The Rock) - wyspa koło San Francisco. Znajduje się tam nieczynne więzienie o zaostrzonym rygorze. Więzienie działało od 1934 do 1963. Zostało zamknięte głównie z powodu wysokich kosztów utrzymywania więzienia na wyspie.

Alija- wezwanie do publicznego czytania Tory w synagodze;.Określenie pielgrzymki Żydów do Jerozolimy z okazji świąt.

Alergia-wrodzone lub nabyte uczulenie ustroju na działanie pewnych substancji znajdujących się w powietrzu, pokarmach, lekach, objawiające się napadami kataru siennego, dychawicy oskrzelowej lub wysypką

Alianci- (od francuskiego alliance - sojusz) to termin oznaczający sojuszników, sprzymierzeńców. Pojawił się podczas I wojny światowej, jako określenie Wielkiej Brytanii. Francji. USA. Rosji. Włoch i kilku mniejszych państw, będących wszystkie przeciwnikami państw centralnych (wobec państw alianckich częściej stosowany jest termin państwa Ententy).Termin alianci stosowany jest przede wszystkim do członków koalicji antyhitlerowskiej podczas drugiej wojny światowej, choć dość często jest on tutaj ograniczany do państw zachodnich (Wielka Brytania z dominiami i USA oraz stworzone w tych krajach siły zbrojne wolnej Francji, Polski i kilku mniejszych państw), które były objęte wspólnym dowództwem.

Alzheimer- Alois Akheimer (ur. 14 czerwca 1864 w Marktbreit. zm. 19 grudnia 1915 we Wrocławiu) - niemiecki psychiatra i neuropatolog. Jako pierwszy opisał objawy choroby, zwanej dziś chorobą Alzheimera.. Od jego nazwiska została nazwana choroba polegająca na rozlanym zwyrodnieniu i zaniku kory mózgowej; przejawia się otępieniem przypominający m otępienie starcze, lecz występującym przedwcześnie i postępującym szybciej; leczenia przyczynowego brak

Anaboliki-związki o budowie steroidowej zbliżonej do testosteronu, nasilające syntezę białek; stosowane m.in. w schorzeniach wyniszczających fiz., w zaburzeniach rozwoju somatycznego ;niedozwolone środki dopingujące w sporcie.

Anioł Śmierci-Josef Mengele(urodz*16.03,19Iir,)w Gurizburgu J. Łinarł (07.02.1979r.)J .Przydomek niemieckiego lekarza> zbrodniarza wojennego, członka SS, który dokonywał zbrodniczej selekcji Żydów do komór gazowych obozu Auschwitz-Birkenau Po wojnie w 1949roku uciekł do Argentyny, nigdy nie stanął przed sądem za popełnione zbrodnie

mimo wyznaczenia za jego głowę 7 mln.marek.

Antena paraboliczna-antena przeszukująca, antena kierunkowa stosowana w urządzeniach radiolokacyjnych i radionawigacyjnych także do telewizji satelitarnej

Antybiotyki- substancje wytwarzane przez organizmy żywe, gł. przez drobnoustroje (zwł. grzyby i niektóre bakterie), zabijające inne mikroorganizmy lub hamujące ich wzrost; są stosowane w medycynie, gł. jako leki chemioterapeutyczne, w leczeniu zakażeń, powodowanych zwł. przez bakterie oraz inne drobnoustroje (grzyby, pierwotniaki, rzadziej wirusy); Pierwszy antybiotyk, penicylinę, odkrył 1929 A. Fleming, a wyodrębnili i umożliwili jej wprowadzenie do lecznictwa (1942) H.W. Florey i E.B. Chain (1945 wszyscy trzej otrzymali Nagrodę Nobla).

Antygeny-substancje białkowe wielkocząsteczkowe(np. bakterie), które po dostaniu się do organizmu po wodują powstawanie przeciwciał.

Antykoncepcja naturalna-opiera się jedynie na znajomości fizjologii płodności kobiety i mężczyzny. Do naturalnych metod antykoncepcji zalicza się: a) kalendarzyk małżeński. b) metodę termiczną. c) metodę objawowo-termiczną. d)metodę Billingsów (obserwacja śluzu pochwowego). Metody naturalne mają wiele zalet: uniemożliwiają stwierdzenie fizjologii płodności, określenie oddziaływania różnych czynników na rytm płodności i niepłodność, nie powodują ujemnych następstw zdrowotnych;

Antymateria- substancja hipotetyczna, zbudowana z antyatomów, tj. układów fiz. zawierających zamiast cząstek odpowiednie antycząstki

Aparatczyk- działacz partyjny. karierowicz,

Apartheid- rozdzielenie, separacja ras, dyskryminacja polityczna i ekonomiczna ludności murzyńskiej w Republice Płd. Afryki, głoszona i realizowana przez sfery rządzące, znajdujące swój wyraz w ustawodawstwie tego kraju.

Archetyp- archetyp [gr.], w psychologii analit. C.G. Junga pojęcie oznaczające symbole i wzory reagowania wchodzące w skład tzw. nieświadomości zbiorowej, wspólne wszystkim ludziom niezależnie od miejsca i czasu, stanowiące wyposażenie „gatunkowe” człowieka, determinujące jego zachowanie; ich przejawem są symboliczne obrazy i motywy powtarzające się w mitach, wierzeniach, sztuce różnych epok i kultur, a także w snach.

archetyp [gr.], religiozn. najgłębsza struktura znaczeniowa fenomenów sacrum, zachowana w mitach i rytuałach; funkcjonuje w społeczeństwie jako wiedza rel. i wzorzec zachowań; pojęcie a. upowszechnił M. Eliade.

archetyp [gr.], filoz. pierwowzór, prawzór, najdoskonalszy wzór; np. w platonizmie a. rzeczy materialnych są idee.

Asfaltowa dżungla- pojęcia wpólczesnego miasta jako odpowiednika dzunglii . Film gangsterski; Starzejący się Erwin "Doc" Riedenschneider po wyjściu z więzienia zaczyna kompletować bandę, z którą zamierza dokonać ostatniego w życiu skoku: w grę wchodzi rabunek klejnotów. Bukmacher "Cobby" kontaktuje go ze znanym obrońcą gangsterów, adwokatem Emmerichem, który - sam u progu krachu - ma sfinansować operację. W bandzie pojawią się jeszcze: zabójca Dix Handley, marzący o wykupie rodzinnej farmy w Kentucky, specjalista od kas ogniotrwałych Ciavelli i kierowca Minnissi. Zrazu wszystko przebiega zgodnie z planem, ale wskutek nieoczekiwanego zdarzenia mechanizm operacji zaczyna zgrzytać.
Zdjęcia rozpoczęły się od dramatycznej sceny finałowej sfilmowanej w Lexington w stanie Kentucky. Bohatera tej sceny Diksa Handleya gra dwumetrowy Sterling Hayden, były marynarz, obieżyświat i anarchista, źle wówczas widziany w Hollywood także z powodu kłopotów z alkoholem. Szef studia MGM Dore Schary nie popierał tej kandydatury, ale reżyser John Huston postawił na swoim, dając aktorowi pierwszą poważną ekranową szansę. Obok kreacji Sama Jaffe w roli "Doca" (nagroda na festiwalu w Wenecji) i Louisa Calherna w roli adwokata Emmericha zwracała uwagę epizodyczna postać kochanki tego ostatniego w zgrabnym wykonaniu 24-letniej Marilyn Monroe."Asfaltowa dżungla" przeszła do historii jako pierwszy film gangsterski, w którym przestępców oglądamy niejako z ich punktu widzenia, przez pryzmat przeżyć ludzi świadomych życiowej przegranej, odmitologizowanych, wyposażonych w standardowe marzenia i słabostki. Duże wrażenie wywierał realistyczny portret wielkiego miasta z jego ciemnymi sprawami, korupcją i atmosferą rozkładu.
Alicja Helman w książce "Film gangsterski" przypomina także, iż "analizowano ten film jako parabolę daremności wysiłków ludzkich, względności rzeczy i wartości".

Au pair- "Au-Pair" pochodzi z języka francuskiego i znaczy mniej więcej "na tym samym poziomie".
Bycie Au-Pair nie jest pracą zarobkową! Większość rodzin spodziewa się, że Au-Pair będzie aktywnie uczestniczyć w życiu ich rodziny. Międzynarodowe porozumienie podpisane przez kilka państw mówi, że Au-Pair to osoba, którą przyjmuje się do rodziny, aby pomogła w prowadzeniu domu i opiece nad dziećmi. W zamian za to Au-Pair otrzymuje zakwaterowanie, wyżywienie, kieszonkowe oraz okazję do nauki języka i poznania w kraju, w którym przebywa.

W dniu 24 X 1969 Rada Europy uchwaliła konwencję nr 68 ''-"European Agreement on Au-Pair Plecement". Konwencja sytuuje prawnie pobyt Au-Pair jako formę pośrednią między pobytem studenckim, a tym związanym z wykonywaniem pracy.

Ausweis- [ạuswais; niem.], w czasie okupacji niem. Dowód osobisty wyd. Polakom przez Niemców.

Autostrada- [gr.-wł.], droga kołowa przystosowana do szybkiego ruchu samochodów.; ma m.in. trwale rozdzielone jezdnie o przeciwnych kierunkach ruchu, każdą jezdnię podzieloną na pasy, bezkolizyjne skrzyżowania i wjazdy; pierwsza a. powstała 1922-24 we Włoszech (Mediolan-Varese). wł. autostrada, od auto-strada 'droga, szosa'

AWACS- [ẹjuäks] (ang. Airborne Warning and Control System), samolot wojskowy - radiolokacyjny system wczesnego ostrzegania i dowodzenia; zainstalowany na samolotach; umożliwia m.in. wykrywanie obiektów radiolokacyjnych i wczesne wykrywanie obiektów nisko lecących. AWACS to system opracowany w USA, używany przez wojska Paktu Północnoatlantyckiego. 'lotniczy system wczesnego ostrzegania i kontroli'

Azyl podatkowy- Pod koniec XIX wieku szwajcarskie banki zaczęły otwierać anonimowe rachunki. Bankierzy chcieli w ten sposób pomóc ludziom, którzy stracili mienie w czasie wojny francusko-pruskiej. Właściciele kont uzyskali gwarancję, że już nigdy więcej nikt nie będzie mógł pozbawić ich dorobku całego życia.
Od 1934 r. tajne konta były chronione nie tylko słowem bankierów, ale i prawem. Prześladowani przez nazistów Żydzi wyprzedawali swój majątek, a pieniądze lokowali w Szwajcarii.
W Szwajcarii omijanie prawa podatkowego w innych państwach nie jest uznawane za przestępstwo. Dlatego kraj ten przyciąga z całego świata ludzi o najwyższych dochodach.

Baby-sitter- osoba opiekująca się dziećmi, odpłatnie i przez krótki okres, podczas nieobecności rodziców w domu.

Republika bananowa to pejoratywne określenie małego, politycznie niestabilnego państwa należącego do tzw. krajów Trzeciego Świata, gospodarczo zależnego od eksportu jednego surowca i rządzonego w niedemokratyczny sposób, zazwyczaj przez dyktatora lub reżim wojskowy. Termin wywodzi się od kontrolowanych przez USA (często przy pomocy CIA), krajów w Ameryce Łacińskiej i od posiadającej w nich monopol na uprawę owoców (banany i ananasy) koncernu United Fruit Company. Jednak w szerszym znaczeniu, termin ten może również odnosić się do krajów zależnych od innych surowców naturalnych (kopalin itp.), jak również leżących na zupełnie innych kontynentach (np. w Afryce).

BANANOWA REPUBLIKA Honduras (Republika Hondurasu), państwo w Ameryce Centr., nad M. Karaibskim i O. Spokojnym; 112,1 tys. km2; 6,6 mln mieszk. (2003), Metysi, Indianie; katolicy; stol.: Tegucigalpa; j.u. hiszp.; republika. Kordyliery, wys. do 2865 m (Las Minas); wulkany; na pn. Wybrzeże Moskitów; klimat równikowy wilgotny; lasy równikowe. Podstawą gospodarki jest rolnictwo plantacyjne; uprawa trzciny cukrowej, bananów, kawowca, zbóż; hodowla bydła; rybołówstwo; zasoby srebra, rud cynku, ołowiu; przemysł cukr., drzewny; obsługa turystów;

„Banda czworga”- najbliżsi współpracownicy Mao Zedonga (m.in. jego żona, Jiang Qing) z czasów „rewolucji kulturalnej” 1966-76; aresztowani 1976, skazani 1981 na wieloletnie więzienie. Banda Czworga to nazwa odnosząca się do czwórki radykalnych i skrajnie lewicowych działaczy Komunistycznej Partii Chin (KPCh), którzy po śmierci Mao Zedonga usiłowali kontynuować zapoczątkowaną przez niego rewolucję kulturalną. W skład bandy czworga wchodzili Jiang Qing (żona Mao Zedonga), oraz trzech działaczy KPCh z Szanghaju: Zhang Chunqiao, Wang Hongwen, Yao Wenyuan. W 1976 roku zostali oskarżeni o próbę zamachu stanu przez przeciwników politycznych, na czele których stał Deng Xiaoping. Postawieni przed sądem w 1981 roku i w wyniku pokazowego procesu skazani za działalność antypartyjną. Jiang Qing oraz Znang Chungqiao zostali skazani na karę śmierci (zamienioną na dożywotnie więzienie) a Wang Hongwen i Yao Wenyuan na 20 lat pozbawienia wolności. Odsunięcie bandy czworga od władzy zapoczątkowała erę reform gospodarczych umożliwiających Chinom wejście na ścieżkę szybkiego wzrostu gospodarczego.

Bank nasienia- firmy zajmujące się pobieraniem nasienia męskiego i odpłatnego udostępniania parom cierpiącym na bezdzietność z powodu niepłodności mężczyzny. Para może skorzystać z banku nasienia anonimowych dawców. KRIOBANK, jako pierwsza i jedna z nielicznych obecnie placówek w Polsce umożliwia pomoc parom, w których mężczyzna jest całkowicie pozbawiony plemników

Bankomat- elektron. urządzenie do wypłacania pieniędzy; identyfikuje klienta na podstawie specjalnej karty magnet.; automatyczny kasjer.

BB- Brigitte Bardot (właśc. Camille Jeaval) ur. 1934r francuska aktorka filmowa; uosabiała obyczajową emancypacje kobiet; role w komediach, dramatach,obyczajowych („ I Bóg stworzył kobietę” , „Viva Maria!”) od lat 70. działa na rzecz ochrony zwierząt.

BBC British Broadcasting Corporation- BBC, Brytyjska Korporacja Radiofoniczna, oficjalna rozgłośnia bryt.

(zarząd mianowany przez monarchę), zał. 1927; pocz. emitowała audycje radiowe, następnie także telewizyjne, od 1938 program dla zagranicy (sekcja pol. od 1939).

Beatles, The- Beatles, -The [đ&schwa.x; bi:tlz], bryt. zespół wokalno-instrumentalny, zał. w połowie lat 50. w Liverpoolu, od 1958 w składzie: John Lennon, George Harrison, Paul McCartney — wokaliści i gitarzyści oraz Ringo Starr, wokalista i perkusista; zespół wpłynął na rozwój muzyki rockowej; piosenki (Yesterday, Hey Jude), płyty (Revolver, Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band, Yellow Submarine), występy w filmach (Na pomoc); rozwiązany 1970.

Mur berliński - od sierpnia 1961 do listopada 1989 system umocnień długości 45,1 km (betonowy mur, okopy, zapory drutowe, miny) oddzielający Berlin Wschodni, stolicę Niemieckiej Republiki Demokratycznej i miejscowości zachodniej Brandenburgii od Berlina Zachodniego. 13 sierpnia 1961 władze NRD zamknęły przejścia do Berlina Zachodniego.

Dopiero od 9 listopada 1989 rozpoczęto demontaż muru berlińskiego.

Bezpaństwowcy (bezpaństwowiec)- inaczej apartyda (z gr. apartis-osoba pozbawiona ojczyzny), osoba nie posiadająca obywatelstwa żadnego kraju; Zjawisko związana z zmianami politycznymi, powstawaniem nowych pastw i zjawiskiem uchodźców.

bezwarunkowa kapitulacja- poddanie się zwycięzcy na jego laskę i niełaskę

bikini- to nazwa dwuczęściowego damskiego kostiumu kąpielowego/plażowego, składającego się z fig i biustonosza.

Bikini zostało pierwszy raz zaprezentowane 5 lipca 1946 roku w Paryżu przez projektanta Louisa Rearda. Kostium ten był jeszcze pomniejszoną wersją zaprezentowanego dwa miesiące wcześniej przez Jacquesa Heima kostiumu nazwanego "Atome", reklamowanego jako najmniejszy kostium kąpielowy świata. Poprzednio używane był jednoczęściowe kostiumy kąpielowe, okrywające ciało w znacznie większym stopniu. Nowy kostium nazwano od atolu Bikini, gdzie w owym czasie testowano amerykańską bombę atomową, co nawiązywało do wrażenia, jakie budziła śmiałość nowego kostiumu w odkrywaniu ciała kobiecego. Podczas pierwszej prezentacji Reard nie mógł też znaleźć odpowiednio śmiałej modelki, więc wynajął tancerkę z klubu nocnego, Micheline Bernardini.

Bikini zaczęło następnie zdobywać plaże Europy, poza plażami Hiszpanii rządzonej wówczas przez juntę generała Franco i niektórych innych części świata. Dopiero po kilkunastu latach bikini zostało zaakceptowane w purytańskich Stanach Zjednoczonych, do czego przyczynił się film "I Bóg stworzył kobietę" z 1957 z Brigitte Bardot w roli głównej. Moda na nie w USA pojawiła się na początku lat 60.

bliskie spotkania: pojęcie występujące w klasyfikacji obserwacji UFO: dzieli sie na:

ęłęóCE I - Close Encounter of The First Kind (Bliskie spotkania I stopnia) - UFO obserwowany z odległości nie większej niż 200 m, nie oddziaływający na otoczenie i człowieka. CE II - Close Encounter of The Second Kind (Bliskie spotkania II stopnia) - UFO obserwowany z odległości nie większej niż 200 m, oddziaływający na otoczenie w rozmaity sposób, pozostawiający w nim mniej lub bardziej trwałe ślady. CE III - Close Encounter of The Third Kind (Bliskie Spotkania III stopnia) - UFO obserwowany z dowolnej odległości wraz z jego humanoidalną (rzadziej niehumanoidalną) załogą. :

biust silikonowy-powiększenie piersi w wyniku operacji plastycznej. Pod skórę wszczepione zostają implanty silikonowe

(Der) Blaue Reiter- formacja ekspresjonistów w środowisku monachijskim; ęłęóDie Blaue Reiter (Błękitny Jęździec). Do jej znamienitszych przedstawicieli należeli min.: Rosjanin Wassily Kandinsky, Szwajcar Paul Klee, Niemiec Arnold Schonberg i wielu innych. Założenia Die Blaue Reiter w katalogu do jego pierwszej wystawy tak precyzował Kandinsky: „Nie chcemy na tej małej wystawie propagować jakiejś ściśle określonej czy specyficznej formy, naszym celem jest pokazać poprzez rozmaitość reprezentowanych form, w jak różnorodny sposób urzeczywistniają się wewnętrzne pragnienia artystów.” Grupa optowała za nowoczesnością w całkowitym znaczeniu tego słowa: dotyczyło to zarówno akceptacji wszystkich nowoczesnych kierunków w sztuce XX- go wieku, jak również wszystkich dyscyplina artystycznych. Artystów łączyła idea zerwania ze sztuką odwzorowującą oglądany świat na rzecz sztuki subiektywnej, przedstawiającej wnętrze artysty i jego indywidualną percepcję świata. Kres działalności Die Blau Reiter położył wybuch I-ej wojny światowej. Niektórzy działacze tej grupy polegli, inni, tacy jak np. Klee i Kandinsky poszli własną drogą artystyczną.

Blitzkrieg-(dosłownie - wojna błyskawiczna) termin oznaczający błyskawiczne uderzenie sił powietrznych i lądowych na dany kraj. Najważniejszym elementem wojny błyskawicznej jest wykorzystanie momentu zaskoczenia poprzez napad w skali strategicznej oraz dążenie do maksymalnego zmasowania głównych sił na kierunku pierwszego uderzenia. Doktryna wojenna wypracowana przez militarystów niem.; zakładała gwałtowną, niespodziewaną napaść (co jest zabronione przez międzynar. prawo wojenne) i szybkie natarcie potężnych klinów wojsk pancernych, wspieranych lotnictwem i poprzedzanych desantami; doktryna ta przyniosła sukcesy III Rzeszy w początkowej fazie II wojny świat., zawiodła po wyrównaniu sił i wygaśnięciu czynnika zaskoczenia.

Bloody Mary- przydomek angielskiej królowej Marii I Tudor rządzącej w latach 1553-1558 (podczas jej panowania spalomo 300 os za herezje). Ale ponieważ ten przedmiot nazywa się :WSPÓŁCZESNE problemy Europy, to drink:

Przygotowanie: Do wysokiej szklanki wrzuć kilka kostek lodu. Wlać alkohol, dodać sok pomidorowy, przyprawić solą i pieprzem, dodać 2-4 kropel sosu tabasco. Wszystko dokładnie wymieszać.

Blues- ęłęógatunek muzyczny wywodzący się z śpiewów Murzynów amerykańskich z południa USA, z pewnymi wpływami muzyki folk. Korzenie tego gatunku sięgają połowy XIX wieku. W latach czterdziestych schemat bluesowy został zaadaptowany przez niektórych muzyków jazzowych stając się istotnym nurtem w tej muzyce. Z bluesa bierze także swój początek rock and roll. Także i rock często odwołuje się do bluesa. Blues w swej już ponad stuletniej historii wykształcił wielką mnogość stylów i odmian.

błędy i wypaczenia- określenie sytuacji w komunistycznej Polsce w latach 50-tych używane po październiku 56 r.

Błekitna Rapsodia-(Rhapsody in Blue) to tytuł kompozycji na fortepian i orkiestrę George Gershwina z 1923 roku.

Popularna wersja orkiestrowa została opracowana przez amerykańskiego kompozytora Ferde Grofe, upoważnionego przez autora dzieła. ”Błękitna rapsodia” była utworem napisanym na zamówienie znanego muzyka jazzowego Paula Whitemana, który razem ze swoją orkiestrą po raz pierwszy wykonał go 12 lutego 1924 roku. Wypływając z jazzu, kompozycja nie ma jednak dużo z nim wspólnego. Uważana jest za muzykę wybitnie amerykańską. Utwór rozsławił przede wszystkim samego Gershwina, który z dnia na dzień stał się nie tylko znanym kompozytorem, lecz również bogatym człowiekiem. Pieniądze przyniosły liczne nagrania, przeróbki, opracowanie wersji baletowej. Utwór przyniósł też rozgłos orkiestrze Whitemana, który odtąd używał motywu z rapsodii jako sygnału zespołu

Bęłęóolero -1 różne części garderoby wzorowane na ubiorze hiszpańskim: krótka, męska kamizelka; krótki damski żakiet, wzorowany na męskim ubiorze, bez kołnierza, często bez rękawów; kapelusz z podniesionymi brzegami, często z pomponem.2.ęłęóhiszpański taniec ludowy pochodzący z XVIII w., w tempie umiarkowanym, metrum 3/4, wykonywany przy wtórze kastanietów i tamburyna, w Kastylii i Andaluzji. Od XIX w. zaadoptowany do muzyki operowej i instrumentalnej

Bomba demograficzna- ęłęóEksplozja demograficzna, bomba demograficzna - określenie szybkiego tempa przyrostu rzeczywistego liczby ludności w danym regionie. Przyjmuje się, że o eksplozji demograficznej możemy mówić, gdy przyrost rzeczywisty przekracza 3%, oznacza to podwojenie liczby ludności w ciągu 24 lat czyli w ciągu jednej generacji. Zasadniczą przyczyną tego zjawiska jest spadek liczby zgonów (wydłużenie czasu trwania życia) ludności co jest wynikiem poprawy warunków życia, zwłaszcza rozwoju medycyny, przy zachowaniu dotychczasowego wysokiego współczynnika urodzeń. Współcześnie zjawisko charakterystyczne dla krajów mniej rozwiniętych, gdzie dominuje tradycyjny model wielodzietnej rodziny a jednocześnie poprawienie się poziomu i dostępności świadczeń medycznych ogranicza liczbę zgonów, zwłaszcza wśród niemowląt i dzieci.

Bomba jądrowa- rodzaj bomby lotniczej o wielkiej energii wybuchu, powstałej podczas łańcuchowej reakcji rozpadu jader ciężkich pierwiastków (uran ,pluton). Bomba atomowa-tego rodzaju bomby zrzucono z amerykańskich bombowców VIII 1945 r. na Hirosimę i Nagasaki lub reakcji termojądrowej-syntezy lekkich pierwiastków ,bomba termojądrowa o znacznie większej sile wybuchu niż bomba atomowa ;do spowodowania wybuchu termojądrowego konieczny jest zapalnik w postaci bomby atomowej.

Rodzaje bomb jądrowych:

-Bomba atomowa- źródłem energii jest tutaj rozpad jąder plutonu lub wzbogaconego uranu

-Bomba wodorowa - źródłem energii jest tutaj synteza helu z izotopów wodoru

-Bomba neutronowa - odmiana bomby atomowej, w której efekt niszczący wynika głównie z emisji promieniowania jonizującego, a nie z bezpośrednich efektów wybuchu

Bomba listowa- wysłana 8 września 2003 r. do greckiej ambasady w Madrycie (rozbrojona przez policję).Wersja rządowa mówi, że powiązana jest z nią „podziemna grupa anarchistyczna”(Joaquin G.V.) Wysłanie bomby-listu było protestem przeciwko represjom stosowanym przez grecką policje podczas ostatniego szczytu UE w Salonikach oraz ze względu na obecne wówczas przebywanie dwóch obywateli hiszpańskich w więzieniu w Grecji.

Bosa nova- kierunek muzyki jazzowej (lata 60-te XX w); wyzyskujący elementy ludowe muzyki Ameryki Południowej , głównie Samby.

Boska Greta- Greta Garbo, właściwie Greta Lovisa Gustafsson (urodzona 18 września 1905 w Sztokholmie - zmarła 15 kwietnia 1990 w Nowym Jorku), szwedzka aktorka .Była jedną z nielicznych gwiazd kina niemego, która udanie kontynuowała karierę w filmie dźwiękowym. Jej dalsza filmografia zawiera wiele udanych obrazów „Anna Christie”, „Anna Karenina”, „Królowa Krystyna”, „Dama Kameliowa” i „Pani Walewska”. W 1939 roku wystąpiła w jej pierwszym filmie komediowym - „Ninoczka”, któremu towarzyszył reklamowy slogan „Garbo się śmieje” .W roku 1941 wystąpiła w filmie „Dwulicowa kobieta” (Two-faced Woman) i kiedy okazał się klapą Garbo nie przyjęła już żadnej roli, na zawsze wycofując się z filmu i życia publicznego .Greta Garbo zyskała przydomek boska Greta.

Boska Sara- Sarah Bernhardt, właśc. Henriette Rosine Bernard (ur. 22 października 1844 w Paryżu, zm. 26 marca 1923 w Paryżu), aktorka francuska .Wielkie role tragiczne: Fedra J.Racine'a , Hamlet Szekspira, Orlątko E. Rostanda , Pamiętniki .Występowała głównie w teatrach Paryża, w latach 1872-1880 w Comedie Francaise. Była znana z teatralnych ról dramatycznych.

„Bór” -Komorowski Tadeusz (pseud. Bór ,Lawina) 1895-1966, działacz konspiracji, generał; 1940-41 komendant obszaru Kraków-Śląsk ZWZ; od 1941 zast. Komendanta ZWZ - AK, 1943-44 dowódca AK, wydal rozkaz rozpoczęcia Powstania Warszawskiego; 1944 mianowany Naczelnym Wodzem przez prezydenta RP; 1944-45 w niewoli niemieckiej, po wyzwoleniu działacz polityczny na emigracji(m.in. od 1956 r. czł. Rady Trzech)

Breakdance - rodzaj tańca rozpowszechnionego głównie wśród młodzieży .Taniec ten zapoczątkował James Brown juz w 1969 roku wykonując pierwsze elementy tego tańca (backspin, footwork). A na dobre zaczęło się w Bronxie dzielnicy Nowego Yorku gdzie młodzież bez perspektyw na dalsze życie zaczęła walczyć ze sobą zamiast na pięści i kule to na lepszy uprock czyli podstawowy krok w breaku. Taniec stawał się coraz powszechniejszy w Europie zaczęło się bodajże w Niemczech Największą imprezą Breakową są BOTY w Niemczech. W ostatnich latach dominują na przemian Francja z Koreą aczkolwiek poziomem nie odstają od nich ekipy z Niemiec, USA i Japonii.

Broadway- jedna z głównych arterii Nowego Jorku (USA); przy jej przecznicach liczne teatry rozrywkowe( zwłaszcza muzyczne) o charakterze komercjalnym.

Broń biologiczna- broń masowej zagłady , wyzyskująca chorobotwórcze bakterie, toksyny , wirusy do wywołania epidemii, chorób zakaźnych (protokół Genewski 1925 r.- pierwsze porozumienie międzynarodowe zakazujące stosowania broni biologicznej)

Brudna wojna- partyzancki konflikt zbrojny prowadzony w latach 1946-1954 pomiędzy Demokratyczną Republiką Wietnamu a Francją o wyzwolenie Wietnamu spod kolonialnej administracji francuskiej.

(Die) Brucke - ugrupowanie niemieckich malarzy ekspresjonistów, zał. 1905 w Dreźnie , od 1910 w Berlinie, członkowie grupy(Nolde , E.L. Kirchner , E.Heckel) postulowali walkę z naturalizmem w sztuce ;posługiwali się plaska, kontrastowo zestawiona intensywna plama barwną; uprawiali tez grafikę; gł. kompozycje figuralne; duże znaczenie dla nowoczesnej niemieckiej grafiki;1913 rozwiązane.

Brunatne koszule- nosili je członkowie oddziałów szturmowych (SA) zorganizowanych na wzór wojskowy .Były to bojówki, które zastraszały przeciwników politycznych. Oddziały SA zostały powołane przez Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partie Robotników (której założycielem był Adolf Hitler)Członkowie tej partii nazywani byli narodowymi socjalistami lub nazistami ,uprawiali hałaśliwą propagandę i demonstrowali siłę.

Brygady Międzynarodowe- bojowe oddziały ochotników (ok. 35 tys.) z 54 krajów , walczące po stronie republiki w hiszpańskiej wojnie domowej 1936- 1939;jednym z czołowych dowódców był gen. K. Świerczewski.

Buchenwald- miejscowość w Niemczech k. Weimaru ;III 1937- IV 1945 hitlerowski obóz koncentracyjny ; przeszło przez niego ok. 238 tys. więźniów różnej narodowości w tym wielu Polaków; zginęło ok. 56 tys.; pomnik-mauzoleum dla ofiar hitleryzmu.

Bungy- Bungee jumping to skakanie z dużej wysokości na długiej, elastycznej linie wykonanej zwykle z około tysiąca gumowych włókien .Pierwszymi skoczkami byli rdzenni mieszkańcy wysp Pentecost (Nowe Hybrydy) na Pacyfiku. Młodzi mężczyźni skakali z bambusowych wież, zabezpieczeni lianami przywiązanymi do kostek, żeby zapewnić plemieniu urodzaj oraz udowodnić swoją męskość .W kwietniu 1979 roku wykonano skoki w Wielkiej Brytanii z mostu Clifton Suspension Bridge w Bristolu. Wydarzenie to uznaje się za początek Bungee jumpingu, gdyż był to pierwszy skok oddany poza wyspą Pentecost.

Burza- polski okręt niszczyciel w II woj. Światowej, brał udział w operacji norw.(1940) w konwojach atlantyckich; 1951 powrócił do Polski, 1960-75 okręt muzeum \ (Burza)-kryptonim działań bojowych AK prowadzonych I 1944-I1945 na tyłach frontu niemieckiego podjętych zamiast powstania powszechnego)

Bypass- [wym. bajpa:s] med. pomost naczyniowy, wszczepione operacyjnie naczynie poboczne omijające niedrożną tętnicę.

Call girl- [wym. gö:l] prostytutka zgłaszająca się na zamówienie telefoniczne.

Camp David- miejscowość w USA w pobliżu Waszyngtonu, oficjalna rezydencja prezydenta USA; 1959 r. miejsce spotkania N.S. Chruszczowa i D. Eisenhowera; 1978 z inicjatywy prez. USA J. Cartera i przy współudziale USA negocjacje Izraela z Egiptem w sprawie uregulowania sytuacji na Bliskim Wschodzie, zakończone 1979 podpisaniem pokoju w Waszyngtonie.

Cape Canaveral- 1963-73 Przylądek Kennedy'ego; przylądek na wsch. wybrzeżu Płw. Floryda (USA) z gł. amer. ośr. lotów kosmicznych im. J. F. Kennedy'ego

Capo di (tutti) capi- wł., dosł. 'głowa (wszystkich) głów'; naczelny przywódca Mafii; por. Cosa Nostra.

Casco- [wym. kasko] rodzaj ubezpieczenia środków transportu bez ładunku, jak samochodów (autocasco); samolotów (aerocasco), wagonów, cystern, statków itd.

Catering- usługi cateringowe, bankiet, obsługa bankietów, dostawa obiadów, kanapki bankietowe, przekąski bankietowe, patery bankietowe, konferencje, obiady dla firm, organizacja pikników, pikniki, posiłki dietetyczne, przyjęcia, przyjęcia okolicznościowe

CB-Radio (Europa)- [si-bi-radio] (‹s.› Citizens' Band-Radio) tech. prywatne radio nadawczo-odbiorcze o określonej mocy i zakresie, wykorzystywane jako środek porozumiewania się na odległościach do ok. 40 km, używane gł. przez kierowców i zainstalowane w samochodzie.

CC-corps consulaire- [kor kąsüler] (fr., dosł. `korpus konsularny') zespół konsulów w państwie, w którym nie ma korpusu dyplomatycznego; w szerszym znaczeniu: szefowie placówek konsularnych oraz członkowie personelu konsularnego, korzystający z przywilejów i immunitetów (znak na samochodach: CC).

Państwa centralne- to termin określający podczas I wojny światowej Niemcy, Austro-Węgry, Turcję i Bułgarię. Państwa centralne prowadziły wspólną wojnę przeciw państwom Ententy. Nazwa sojuszu pochodzi od centralnego położenia w Europie Niemiec i Austro-Węgier, które były otoczone z wszystkich stron państwami Ententy. Przedwojenny sojusz Niemiec i Austro-Węgier, a także Włoch, które go opuściły, nazywa się Trójprzymierzem. Turcja weszła w sojusz z Niemcami 2 sierpnia 1914 r., zaś Bułgaria - 14 października 1915 r.

Centralizm demokratyczny - obowiązujący w partii komunistycznej komplet zasad:

Oznacza to, że raz wybrane władze partyjne mogą w praktyce mieć całkowitą kontrolę nad wyborami - bo przygotowania do nich trwają właśnie w czasie, w którym nie odbywają się żadne obrady plenarne. W partii obowiązuje absolutny zakaz frakcyjności; oznacza to, że wykluczone jest powstanie jakiejkolwiek grupy, reprezentującej zdanie odrębne od zdania kierownictwa. Centralizm demokratyczny to całkowity prymat władzy wykonawczej, w szczególności zaś stojących na jej czele jednostek; taka struktura prowadzi nieuchronnie do zjawiska kultu jednostki i czyni z partii marskistowsko-leninowskiej partię wodzowską

Cenzura- to ograniczenie prawa do wypowiedzi jednej osoby przez inną. Istnieje od zarania ludzkości. Jest to również ograniczanie przez państwo podstawowych praw człowieka - prawa do wolności słowa i wolności prasy, pod różnymi pretekstami.

Chanel Gabrielle- zw. Coco (1883-1971), fr. projektantka mody damskiej; 1919 otworzyła dom mody w Paryżu przy ulicy Cambon; w poł. lat 20. przyczyniła się do zrewolucjonizowania mody, projektując stroje o prostych sport. fasonach i sięgających kolan spódnicach (słynny kostium Chanel szyty z tweedu, noszony z charakterystyczną biżuterią: długimi sznurami pereł i złotymi łańcuchami) oraz pozbawione ozdób krótkie suknie, tzw. małe czarne; 1921 wylansowała najpopularniejsze na świecie perfumy Chanel N°5; 1954 ponownie zaczęła prowadzić dom mody, oferując stroje utrzymane w klas. stylu Chanel; od 1983 firmą kieruje K. Lagerfeld.

Che- argentyński rewolucjonista Ernesto Rafael Guevara de la Serna znany jako Che Guevara. Zasłynął jako uczestnik rewolucji kubańskiej, walczył w Angoli i Ameryce Południowej. Został zabity przez wojska rządowe podczas organizowania powstania w Boliwii.

Cichociemni- skoczkowie spadochronowi, żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, (pierwowzór polskich wojsk powietrzno-desantowych). Zrzucani do okupowanej Polski podczas II wojny światowej. Imię "Cichociemnych" nosi najsłynniejsza polska jednostka specjalna Wojskowa Formacja Specjalna GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.

Cichy Don- (1928-1940), powieść M. Szołochowa, która stanowi epicką panoramę losu Kozaków z lat 1912-1922, analizę ich sytuacji społecznej, odrębności i konserwatyzmu ich życia - na wpół chłopów, na wpół żołnierzy, będących podporą caratu przeciwko wszystkim ruchom wolnościowym, postaw politycznych w czasie rewolucji i antybolszewickiego powstania z 1919. Perypetie Melechowa, który pragnąc odnaleźć się w nowej rzeczywistości historycznej, kilkakrotnie zmienia przynależność zawsze wierny ideałom kozackim (jest oficerem Armii Czerwonej, następnie wiąże się z białymi), są typowe dla poszukiwacza prawdy absolutnej. Przeżywa namiętny romans z Aksinią, w końcu powraca jednak do żony. Zmagania Kozaka z własnym losem stały się symbolem zderzenia człowieka z historią, którą on sam tworzy. Kozacka epopeja urosła do rangi epopei ukazującej Rosję w czasie wielkich przeobrażeń. Tragizm powieści rozświetlony został opisami odradzającej się przyrody, a klęska Melechowa złagodzona narodzinami dziecka. Wg niektórych krytyków Szołochow nie był autorem powieści, tylko opracował i przywłaszczył sobie rękopis innego autora, najczęściej podaje się Fiodora Kriukowa (1870-1920). Ekranizowany przez S. Gierasimowa (1957-1958).

College - szkoła wyższa w USA i krajach zachodnioeuropejskich. College jest szkołą wyższą, ale stoi niżej od uniwersytetu. Wykształcenie zdobyte w Collegu można porównać do studiów licencjackich

Compiègne- miasto w płn. Francji, nad rzeką Oise; rzymskie Compendium, w średniowieczu rezydencja królewska; 41 tys. mieszk.(2005); 11 XI 1918 w pobliskim Rethondes podpisano kapitulację Niemiec po zakończeniu I woj. świat.; w tym samym miejscu podpisano 22 VI 1940 kapitulację Francji;

Concorde- to ponaddźwiękowy samolot pasażerski, jedyny obok radzieckiego Tu 144.

Contras- prawicowi rebelianci, występują przeciwko lewicowym władzom Nikaragui - reprezentowanym zbrojnie przez zbrojny ruch im. Sandino

COP Centralny Okręg przemysłowy , w II RP inwestycje przemysłowe głównie związane z przemysłem obronnym w rejonie Starachowic, kiel, - Autor pomysłu prof. Kwiatkowski.

Cosa Nostra- mafia włoska

Cotton Club- Legendarny klub jazowy w NY w latach 30-tych grana tam czarny jazz

Cudem nad Wisłą (Bitwa warszawska)- bitwa, która rozegrała się w dniach 13-25 sierpnia 1920 r. Uznawana jest za 18 przełomową bitwę na świecie. Autorem planu Bitwy warszawskiej był szef sztabu generalnego Tadeusz Rozwadowski. Decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921, zdecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę i nie rozprzestrzenieniu się rewolucji na Europę zachodnią. Kluczową rolę odegrał manewr oskrzydlający wojska sowieckie przeprowadzony przez Józefa Piłsudskiego.

Curzona linia, zaproponowana w 1920 przez ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, G. Curzona, na konferencji w Spaa (Belgia) linia demarkacyjna między Polską a ZSRR.

Cywilizacja obrazkowa- tabloidy, komiksy zastępujące teks pisany

Czarna dziura- to obiekt astronomiczny, który tak silnie oddziałuje grawitacyjnie na swoje otoczenie, że nawet światło nie może uciec z jego powierzchni ( black hole). . Żaden rodzaj energii ani materii nie może opuścić czarnej dziury i dlatego jest ona całkowicie czarna. Czarna dziura powstaje, kiedy gwiazda wielokrotnie cięższa od Słońca zapada się pod swoim ciężarem po wyczerpaniu paliwa atomowego. Granica, po przejściu której nie jest możliwe wyrwanie się z pola grawitacyjnego czarnej dziury, nazywana jest horyzontem zdarzeń. Nie jest to powierzchnia tego obiektu, która może znajdować się wielokrotnie bliżej centrum geometrycznego układu. Materia wsysana do czeluści czarnej dziury tworzy dysk akrecyjny, generujący ogromne ilości promieniowania na skutek tarcia, jonizacji i silnego przyspieszenia podczas upadku na czarną dziurę. Część zjonizowanej materii z dysku, pod działaniem pola elektromagnetycznego dysku, ucieka w kierunkach osi, tworząc ogromne dżety (jety). Zgodnie z hipotezą Hawkinga czarna dziura "paruje", co powoduje stały ubytek masy.

Czarna skrzynka- to urządzenie rejestrujące parametry lotu samolotu. Zapis ten wykorzystywany jest w celu ustalenia przyczyn i przebiegu nienormalnego zachowania samolotu (w szczególności po katastrofie - do badania jej przyczyn).

Czarna Sotnia- oficjalnie Związek Narodu (Ludu) Rosyjskiego (ros. Союз русского народа) - masowa organizacja nacjonalistyczna, monarchistyczna i antysemicka działająca w Cesarstwie Rosyjskim. Nazwa "Czarna sotnia" początkowo była nadawana przez liberalną i postepową prasę, później upowszechniła się. Utworzona w 1905 roku pod wpływem wydarzeń Rewolucji 1905 roku. Członkami Związku oprócz reakcyjnej szlachty, urzędników, mieszczan i duchownych (święty Jan Kronsztadzki) była antyrewolucyjnie i antyliberalnie nastawiona inteligencja (m.in. Dymitr Mendelejew, przypuszczalny autor Protokołów Mędrców Syjonu Sergiusz Nilus, Wasilij Rozanow, Wiktor Wasniecow). Przyjmowano tylko Rosjan prawosławnych lub staroobrzędowcow z urodzenia. Przywódcy: Aleksandr Dubrowin, Władimir Puryszkiewicz, Nikołaj Markow. Związek wydawał swoją gazetę "Rosyjski sztandar" (“Русское знамя”), organizował kursy, wykłady, brał udział w wyborach do Dumy Państwowej i samorządów, inicjował budowę cerkwi, animował ruch samopomocowy. Z organizacją było związanych ok. 2 milionów ludzi (w dużym stopniu w związku z karierą w administracji). W 1908 z tej organizacji wydzielił się "Związek Michała Archanioła" (Союз Михаила Архангела). Związek został zakazany po zwycięstwie rewolucji lutowej w 1917 roku.

Czarny czwartek- czyli 24 października 1929, to dzień, kiedy ceny akcji na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (ang. New York Stock Exchange) gwałtownie spadły, stając się jednym z objawów rozpoczynającego się Wielkiego Kryzysu.

Czarny wtorek- załamanie (krach) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Nowym Jorku we wtorek 29 X 1929.

Czarne jest piękne- afirmacja murzyńskiego pochodzenia i kultury w USA

Czarnobyl- Czarnobyl, ukr. Czarnobyl, m. na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, nad Prypecią, w pobliżu jej ujścia do Zbiornika Kijowskiego, W pobliżu (m. Prypeć) Czarnobylska Elektrownia Jądrowa 18 km od m. Czarnobyl; pierwszy blok oddany do użytku 1978, następne 3 w latach 80. (łączna moc 3000 MW); źródłem energii w elektrowni są reaktory energ., w których moderatorem jest grafit, a chłodziwem woda (b. niekorzystne połączenie z punktu widzenia bezpieczeństwa). W IV 1986 nastąpiła awaria czwartego bloku reaktora, wskutek czego przedostała się do atmosfery duża ilość substancji radioaktywnych (m.in. jod 121, cez 137, stront 90). W wyniku awarii skażeniu uległo ok. 100 tys. km2 pow., z tego 70% na Białorusi (ponad 20% pow. uprawnej i 15% lasów), reszta na Ukrainie i w Rosji; gorące powietrze przeniosło substancje radioaktywne na wys. 1500 m; wraz z wiatrami masy skażonego powietrza dotarły nad Skandynawię, środk. Europę (w tym Polskę), pd.-wsch. Europę (zwł. Grecję) i pn. Włochy. Skutki awarii spowodowały śmierć kilku tys. osób; ze strefy najbardziej skażonej ewakuowano ok. 130 tys. osób; większa część skażonego terenu jest jednak zamieszkana; notuje się wysoki poziom zachorowań na leukemię u dzieci, choroby tarczycy i anemię oraz zmiany w układzie immunologicznym. W 1993 w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej działały pierwszy i trzeci reaktor (drugi uległ spaleniu 1992) i pracowało ok. 4500 osób.

ęłęó9* CZCZCZCzarny wrzesień- to radykalna, palestyńska organizacja terrorystyczna która podczas olimpiady w Monachium w 1972 porwała i zamordowała część izraelskich sportowców .

ęłęó"CZARODZIEJSKA GÓRA" uznawana za arcydzieło literatury światowej, pisana z przerwami przez 12 lat, opublikowana w 1924 roku, dwutomowa powieść TOMASZA MANNA (1875-1955). Niemiecki pisarz, jeden z najwybitniejszych prozaików światowych (Nagroda Nobla - 1929 r.: "Buddenbrookowie") wywodził się ze starej mieszczańskiej rodziny. Młodszy brat pisarza Henryka, ojciec Eryki i Elżbiety - pisarek oraz Klausa i Golo - także pisarzy, nazywany przez swoje dzieci Czarodziejem.

Czarter-[ang.], umowa pisemna stwierdzająca wynajęcie całości lub części ładowni statku lub samolotu do przewozu, na jedną lub więcej podróży (czarter na podróż) lub na określony czas (czarter na czas).

Czas letni- to czas lokalny który dany kraj przyjmuje dla danego okresu roku, zazwyczaj różniący się o godzinę od standardowego czasu geograficznego. Czas uniwersalny, oznaczany UT, jest to czas średni słoneczny w Greenwich (Wielka Brytania) czyli czas strefowy w Anglii. Polski czas strefowy wyprzedza czas strefowy Anglii o jedną godzinę: polski czas strefowy = UT + 1 godzina. Od wiosny do jesieni w Polsce obowiązuje tzw. czas letni, będący naszym czasem strefowym z dodaną jeszcze jedną godziną: czas letni = UT + 2 godziny.

ęłęóCzas pogardy - termin związany z okupacja niemiecka


Czekając na Godota-ęłęóCZCZCZ sztuka(1954) Samuela Backetta (1906-1989, dramaturg, prozaik i eseista).Składa się z II aktów, a każdy z nich z 3 części. . Data jej premiery w Paryżu - 5 stycznia 1953 r. - uważana jest za przełomową w historii teatru. Narodził się wówczas teatr absurdu. Główni bohaterowie to Estragon i Vladimir. Są to dwaj przyjaciele, znający się od dzieciństwa. Są oni włóczęgami, śpiącymi w rowach. Utrzymują oni, że istnieje szansa odmiany. Ich los może odmienić Godot na którego czekają. Jednak tu pojawiają się sprzeczności nie są pewni o co prosili Godota, nie wiedzą czego od niego oczekują. Nie wiedzą kim jest Godot, jak wygląda, ani czym się zajmuje. Nie wiedzą oni także gdzie właściwie się z nim umówili. Daje to podstawy do twierdzenia, że zarówno osoba Godota, jak i fakt umówienia się z nim są ich wymysłem, marzeniem.
ęłęóęłęóęłęó

Czeki podróżne-ęłęóCZEKA PODRÓNECZ CZCZC wymyślił w 1891 roku Marcellus Berty, pracownik "American Express".ęłęóCzek podróżny na z góry oznaczoną sumę, honorowany przez banki i inne instytucje po złożeniu na nim podpisu przez właściciela.

Czerwona księżniczka Mao, właść. Cytaty z dzieł Przewodniczącego Mao publikacja z cytatami z prac Mao Zedonga; znana na Zachodzie pod tą nazwą ze względu na jej czerwoną okładkę; początkowo służyła propagowaniu „myśli Mao” w armii, a po zainicjowaniu 1966 „rewolucji kulturalnej” stała się gł. atrybutem czerwonogwardzistów i podstawą ich ideologii walczącego komunizmu; zalecała prowadzenie w Chinach bezpardonowej „walki klasowej”, a na arenie międzynarodowej walki z „imperializmem amerykańskim” i „rewizjonizmem sowieckim”; czerwonogwardziści uczyli się cz.k. na pamięć i zmuszali do jej studiowania całe społeczeństwo; głośne odczytywanie jej fragmentów i wymachiwanie nią było nieodłącznym rytuałem wieców i zebrań politycznych

Czerwone Brygady, Brigate Rosse, wł. tajna organizacja terrorystyczna o orientacji skrajnie lewicowej, zał. 1970 w Mediolanie przez R. Curzio i in.; powstanie Czerwonych Brygad było związane z okresem niepokojów społ. 1968-69; działały przeciwko państwu i ustrojowi, dążąc do rozbicia struktury władzy za pomocą terroru; dokonały serii porwań i zabójstw polit. (m.in. 1978 A. Moro), zamachów bombowych i napadów na banki; Czerwone Brygady liczyły ok. 500 czł. stałych i kilka tysięcy zwolenników; rozbite w wyniku licznych aresztowań, w poł. lat 80. utraciły znaczenie; symbol - pięcioramienna czerwona gwiazda i karabin maszynowy.

Czerwone makięłęóCZC na Monte Cassino to pieśń hymniczna( muzyka: Alfred Schütz (b. 1910-1999 ); słowa: Feliks Konarski (1907 - 1991)) związana z bitwą o Monte Cassino. Tytuł pieśni nawiązuje do kwiatów, które w czasie bitwy rozkwitały właśnie na zrytych pociskami wzgórzach. Być może autor sugerował się też dostępnymi mu relacjami żołnierzy walczących trzydzieści lat wcześniej pod Sommą których wspomnienia pełne są porównań kwitnących maków do krwi poległych.

Czerowni- synonim bolszewików, komunistów

Czerwoni Khmerowie, skrajna frakcja w kambodżańskim ruchu komunist.; ich przywódcy (Ieng Sary, Khieu Samphan, Pol Pot) utworzyli na pocz. lat 60. oddziały partyzanckie walczące z wojskami ks. Norodoma Sihanouka; po zamachu marsz. Lon Nola 1970 oddziały Czerwonych Khmerów weszły w skład ugrupowań zbrojnych walczących pod przywództwem ks. Sihanouka z oddziałami rządowymi i wspierającymi je wojskami amer. i południowowietnamskimi; po zajęciu 1975 Phnom Penh, Czerwoni Khmerowie odsunęli ks. Sihanouka od władzy i sami przejęli rządy; realizując maoistowską ideę przeniesienia życia społ. do komun wiejskich stosowali praktyki ludobójcze (prawdopodobnie zginęło ponad 1 mln osób); wyparci 1979 przez wojska wietn. z Phnom Penh podjęli działania partyzanckie przeciwko prowietn. reżimowi w Kambodży; 1982 przedstawiciele Czerwonych Khmerów weszli do działającego na emigracji opozycyjnego rządu ks. Sihanouka, a 1991 podpisali w Paryżu porozumienie o pokoju w Kambodży; 1993 zbojkotowali wybory parlamentarne, a ich oddziały nadal nie złożyły broni.

Czetnicy [serb.]:

1) w XIX w. uczestnicy walk wyzwoleńczych przeciwko Turcji na Bałkanach;

2) kierowane przez komunistów oddziały partyzanckie, które powstały w Bułgarii po przewrocie 1923;

3) członkowie serb. organizacji kombatanckich w Jugosławii w okresie międzywojennym;

4) w czasie II wojny świat. członkowie serb. oddziałów partyzanckich wiernych królowi Piotrowi II Karadziordziewiciowi, dowodzonych przez gen. D. Mihailovicia; byli zwolennikami dominacji Serbów w Jugosławii; Czetnicy opowiadali się po stronie koalicji antyniem., choć ze względów taktycznych zawierali porozumienia z dowódcami wojsk niem. i wł. w Jugosławii; zostali pokonani przez partyzantów J. Broza Tity w końcowym okresie wojny i rozbrojeni po jej zakończeniu.

Czołg- gąsienicowy pojazd opancerzony wyposażony w system uzbrojenia, zdolny do poruszania się w trudnym terenie, przeznaczony do niszczenia celów opancerzonych i nie opancerzonych pod bezpośrednim ogniem przeciwnika

Czwarty wymiar - czas

Czasoprzestrzeń, przestrzeń czterowymiarowa, w której oprócz trzech składowych przestrzennych występuje składowa czasowa, podstawowe pojęcie współczesnej fizyki, inaczej: przestrzeń zdarzeń fizycznych. Powadzone przez A. Einsteina w szczególnej teorii względności.

Czystki etniczne - pojęcie związane z masowymi prześladowaniami mniejszości narodowych wnp. W czasie wojny w b. Jugosławii, masowe przesiedlenia i wypędzenia..

Dadaizm- (1915-1922), kierunek w plastyce i literaturze, rozwijający się w latach 1915-1922, zapoczątkowany w Zurychu przez emigrantów wojennych grupujących się wokół czasopisma Cabaret de Voltaire. Przedstawiciele: T. Tzara, F. Picabia, M. Duchamp, H. Arp…. Artyści ci uznali, że cywilizacja europejska i układ społeczny zostały skompromitowane przez bezsens wojny. Stąd ich negacja estetyzmu, prowokacyjny, mistyfikacyjny, a niekiedy obraźliwy, charakter wystaw i zdarzeń artystycznych, np. wygaszenie świateł podczas zapowiedzianego

kongresu z udziałem Ch. Chaplinem, wystawienie muszli klozetowej Duchampa, eksponowanie reprodukcji najsłynniejszych obrazów z wulgarnymi zniekształceniami. Ruch dadaistyczny znalazł podatny grunt w Niemczech oraz we Francji, gdzie był kontynuowany przez surrealistów.

Daktyloskopia- (gr. dáktylos + skopeín `patrzeć') praw., tech. dział kryminalistyki zajmujący się zbieraniem i porównywaniem odcisków linii papilarnych (listewek skórnych tworzących różne wiry, łuki i pętle) z opuszków palców dłoni, których zarys jest odmienny u każdego człowieka.

Dalekopis Telegraficzny aparat piszący (drukujący), sterowany na odległość impulsami elektrycznymi; pierwszy praktyczny aparat tego rodzaju skonstruował D.E. Hughes dopiero w 1855 roku. Pierwszy dalekopis wprowadzono do użytku w USA w 1910 roku - twórcami jego byli Ch. Krum i H. Krum. W ciągu następnych lat Krumowie wciąż poprawiali niezawodność swoich systemów. Do roku 1914 dalekopisów używano w redakcji Associated Press do dostarczania kopii gazety do oddziałów redakcyjnych rozsianych po całych Stanach Zjednoczonych, a na początku lat 1920-tych stosowano je praktycznie wszędzie na całym świecie. W 1914 roku powstał w USA udoskonalony dalekopis oparty na pomyśle E. Kleinschmidta. Około 1920 roku pojawiły się rozmaite dalekopisy o współczesnej konstrukcji, m.in. firma Siemens & Halske skonstruowała własny dalekopis, przekształcając odpowiednio szybkobieżny aparat telegraficzny Siemensa. Urządzenie było wyposażone w klawiaturę w stylu maszyny do pisania do wprowadzania wysyłanych wiadomości oraz w rolkę papieru do drukowania odbieranych wiadomości. W Polsce w latach 1935 - 1939 opracowano własny model dalekopisu w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych, nie rozpoczęto jednak jego produkcji.

Data ważności-

D-Day - lądowanie aliantów w czerwcu 1944 na wybrzeżach Normandii

DDT, azotox, (p,p'-dichlorodiufenylotrichloroetan), bezbarwna substancja krystaliczna, rozpuszczalna w rozpuszczalnikach organicznych, temperatura topnienia 109oC. Za odkrycie owadobójczej roli DDT, P.H. Muller otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1948. DDT zwalcza przenosicieli ziemnicy (malarii) i duru plamistego. Wycofany z użycia w krajach uprzemysłowionych. Jego masowe stosowanie w latach powojennych spowodowało katastrofalne wysycenie środowiska przyrodniczego i zatrucie całych łańcuchów pokarmowych.

Dekolonizacja, proces likwidacji kolonializmu w świecie, który rozpoczął się po II wojnie światowej. Wojna, osłabiając pozycję metropolii kolonialnych, obudziła dążenia narodowościowe. Było to związane z wykorzystywaniem przez państwa walczących stron ludności kolonii do działań zbrojnych. Poparcia dla dekolonizacji udzielały: ZSRR, państwa obozu socjalistycznego oraz suwerenne państwa Trzeciego Świata. Ich polityka doprowadziła do przyjęcia w 1960 przez Zgromadzenie Ogólne NZ Deklaracji o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym. Pierwsza faza dekolonizacji - lata 40. - Indie Brytyjskie, Birma, Cejlon, Holenderskie Indie Wschodnie oraz Filipiny. Następny etap - przełom lat 50. i 60. - Afryka, kolonie brytyjskie i francuskie. Lawinowy przebieg dekolonizacji sprawił, że rok 1960 zaczął być określany rokiem Afryki. W latach 70. doszło do wyzwolenia kolonii portugalskich. Część państw uzyskiwała wolność w wyniku długotrwałych i krwawych walk, np. wojna Algierczyków przeciw Francji, czy konflikty zbrojne w Indochinach, szczególnie konflikt wietnamski. Procesy dekolonizacji zostały wplecione w rywalizację supermocarstw. Uzyskujące niepodległość kraje często pozostawały w konflikcie z dotychczasowymi metropoliami i szukały oparcia w ZSRR, który wykorzystywał to do umacniania strefy wpływów i współzawodnictwa z USA. Dekolonizacja wpłynęła decydująco na zmianę politycznej mapy świata po II wojnie światowej - pojawiło się ok. 100 nowych państw, a ich niezależność polityczna oznaczała trudny proces budowy państwowości, niekiedy tożsamości narodowej, zahamowanej lub zniszczonej przez kolonizatorów. Słabość struktur, brak elit przygotowanych do kierowania krajem, naciski zewnętrzne, obudzone konflikty etniczne, religijne, to przyczyny powstania totalitarnych systemów rządzenia, wojen, ruiny gospodarczej i neokolinizmu. Dlatego też proces wyzwalania się spod władzy metropolii i usuwania skutków podległości kolonialnej w sferze społecznej, gospodarczej, politycznej, kulturalnej wciąż nie jest zakończony.

Dekomunizacja, koncepcja polityczna, a także proces (była NRD i była Czechosłowacja) oczyszczania z życia politycznego, prawnego i społecznego pozostałości ideologii komunistów w celu skutecznego wprowadzenia całokształtu reform gospodarczych i politycznych w państwach postkomunistycznych.
Termin ten posiada trzy warstwy znaczeniowe:
1) wyeliminowanie (odsunięcie) ludzi pełniących ważne funkcje w komunistycznym aparacie partyjnym i rządowym z obecnych struktur władzy;
2) reformę struktur organizacyjnych i prawnych instytucji państwowych oraz całości systemu gospodarczego według wzorów innych, niż komunistyczne;
3) zlikwidowanie treści o wyraźnie komunistycznym rodowodzie w mediach i oświacie.
Dekomunizacja w państwach poskomunistycznych faktycznie została przeprowadzona jedynie w byłej NRD i byłej Czechosłowacji. W 1991 w byłej Czechosłowacji wydano ustawę lustracyjną, która przewidywała na okres 5 lat zakaz pełnienia kierowniczych funkcji w strukturach państwowych przez byłych współpracowników sił bezpieczeństwa, milicji ludowej a także funkcjonariuszy partii komunistycznej poczynając od szczebla powiatowego wzwyż. Znowelizowany kodeks karny określa jako przestępstwo propagowanie idei komunizmu. W lipcu 1993 w Czechach została uchwalona ustawa, która uznała rząd komunistyczny za bezprawny i zbrodniczy, potępiła także Komunistyczną Partię Czechosłowacji oraz jej ideologię. Jesienią 1995 okres obowiązywania ustawy przedłużono do 2000.
W Niemczech powołano tzw. Instytut Gaucka, który zajmuje się m.in. ujawnianiem akt byłej enerdowskiej służby bezpieczeństwa (Stasi). Na Węgrzech w 1991 przyjęto ustawę, która likwidowała zasadę przedawnienia zbrodni o zdradę stanu oraz o morderstwa polityczne z lat 1944-90 (odrzucona przez Trybunał Konstytucyjny jako niezgodna z ustawą zasadniczą). Podobnie potoczyły się losy ustawy dekomunizacyjnej z 1992 w Bułgarii, zabraniającej sekretarzom Komunistycznej Partii Bułgarii oraz profesorom marksizmu i leninizmu zajmowanie wiodących stanowisk na uczelniach i w Radach Narodowych). W Polsce ideę dekokomunizacji popierają partie prawicowe (ZCHN, Porozumienie Centrum, NSZZ "Solidarność"), które wraz z senatem złożyły 4 projekty ustaw dekomunizacyjnych, które do tej pory nie doczekały się rozpatrzenia.

Demoskopia, jedna z dziedzin socjologii, która zajmuje się badaniem stanu świadomości społecznej na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych.

Denazyfikacja, środki podjęte przez aliantów po zakończeniu II wojny światowej w celu zlikwidowania w życiu społecznym, politycznym, prawnym, kulturalnym, oświatowym oraz gospodarczym przejawów nazizmu, a w konsekwencji stworzenie podstaw rozwoju demokratycznych Niemiec. Zapowiedziana na konferencji jałtańskiej, konkretne postanowienia podjęto na konferencji poczdamskiej. Realizowana przez wojskowe władze okupacyjne 4 mocarstw (USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii, Francji) na mocy ustaw oraz dyrektyw Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec. W ramach denazyfikacji rozwiązano wszystkie organizacje i instytucje faszystowskie, w przyszłości miano także zapobiegać ich odrodzeniu się. Wprowadzono zakaz propagandy i działalności faszystowskiej, zniesiono ustawodawstwo hitlerowskie, a działaczy nazistowskich usunięto ze stanowisk publicznych. Czołowych aktywistów aparatu faszystowskiego osądził Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze. Denazyfikacja, prowadzona bez należytej znajomości realiów III Rzeszy, przyniosła ograniczone rezultaty. W zachodnich strefach okupacyjnych na 3 660 648 zbadanych przypadków jedynie 1667 hitlerowców uznano za "głównych winowajców", 23 060 - za "obciążonych winą", a 150 425 za "średnio obciążonych". W strefie radzieckiej na 48 088 osób, przeciwko którym prowadzono dochodzenie, sądy skazały 17 175 osób, a dalszych 390 478 nie dopuszczono do objęcia stanowisk publicznych. Do 1955 w RFN skazano 6115 z 13 892 sądzonych osób. W NRD wyroki uzyskało 12 807 osób. Denazyfikacja została zakończona w strefie radzieckiej 1948, w amerykańskiej 1949, w brytyjskiej i francuskiej 1950.

Desegregacja, proces, w wyniku którego dochodzi do likwidacji przepisów prawnych oraz zaniechania praktyk ograniczających funkcjonowanie i prawa członków różnych mniejszości kulturowych (głównie tzw. mniejszości rasowych i etnicznych). Dyskryminacja i segregacja likwidowana bywa najczęściej za pomocą sankcji karnych, dotyczących osób i organizacji stosujących praktyki dyskryminacyjne. Znacznie trudniej podlegają zmianom wykształcone stereotypy i uprzedzenia względem mniejszości kulturowych.

Design Excellence Program, program stworzony przez agencję zarządzania budynkami rządowymi i nadzorującą inwestycje federalne w Stanach Zjednoczonych - United States General Services Administration (GSA). Ma on na celu udoskonalenie architektury budynków rządowych. Jest jednym z najambitniejszych tego typu programów realizowanych obecnie na świecie, na jego realizację przeznacza się około 500 milionów dolarów rocznie. Zakłada budowę kilkuset nowych budynków sądowych, biurowych, przejść granicznych i laboratoriów.

Design- projekt, projektowanie przemysłowe

Deskorolki - wąskie deski przytwierdzone do czterech kółek, używane do jazdy sportowej i rekreacyjnej

Destalinizacja - zapoczątkowany przez Nikitę Chruszczowa odczytaniem referatu na XX zjeździe KC KPZR, proces, mający na celu porzucenie wprowadzonego przez Józefa Stalina kultu jednostki. Termin określa także zmiany w polityce ZSRR spowodowane tzw. odwilżą polityczną po śmierci Stalina.

Detente - odprężenie w polityce międzynarodowej, w stosunkach między ugrupowaniami politycznymi, mającymi przeciwstawne poglądy a także interesy; inaczej pokojowe współistnienie, z  fr.: rozprężenie (gazu); przen. wytchnienie, uspokojenie, jw.'; przesilenie (choroby, sytuacji polit.); dé- zob. de-; téndre 'napinać, naprężać' z łac. tendere, tendencja. Dien Bien Phu - miasto w północno-zachodnim Wietnamie, w dolinie Muong Thanh, 35 km od granicy z Laosem. Stolica prowincji Dien Bien. Bitwa pod Dien Bien Phu rozegrana została między oddziałami wietnamskimi Viet Minh, a oddziałami francuskimi, 7 maja 1954 roku. W Dien Bien Phu znajdowała się baza wojskowa założona w czasie II wojny światowej przez Japończyków. W czasie I wojny indochińskiej została przekształcona przez Francuzów w warowny obóz dla garnizonu francuskiego liczącego ok. 20 tys. żołnierzy.

Diler - <ang.> dealer, firma lub osoba przeprowadzająca transakcje handlowe, sprzedawca narkotyków

Dior- nazwa francuskiej marki perfum i nazwisko jednego z najsłynniejszych projektantów mody

DJ- (Didżej lub DJ) - (skrót od Disc Jockey - Dee Jay) osoba grająca muzykę na dyskotekach, najczęściej przy pomocy gramofonów. Osoba prowadząca dyskoteki przy pomocy sprzętu dj'skiego (obecnie najpopularniejszy zestaw to 2 CD playery lub/i 2 gramofony oraz mikser). Dj'owanie polega na miksowaniu piosenek, a prościej - na likwidowaniu wyraźnych przejść między piosenkami

Disco - znana także pod nazwą muzyka dyskotekowa, gatunek muzyki popularnej, głównie, choć nie wyłącznie, przeznaczony do tańca w tzw. dyskotekach. Szczególnie popularny w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX wieku. Muzyka dyskotekowa straciła popularność w początku lat osiemdziesiątych. Z radia wyparła ja nowa fala, a w szczególności jej najlżejsza odmiana new romantic, a z tanecznych klubów muzyka wywodzącą się z hip-hopu lub techno.

Disco polo - gatunek muzyki popularnej, powstały w Polsce w latach 80. XX wieku. Pomysłodawcą nazwy (na początku lat 90. XX w.) był Sławomir Skręta, właściciel wytwórni płytowej Blue Star z Reguł koło Warszawy. W pierwszej połowie lat 90. muzyka ta stała się zjawiskiem masowym, choć nieobecnym w mediach. W połowie lat 90. disco polo znalazło miejsce w programach telewizyjnych (audycje m.in. w Telewizji Polsat). Przed wyborami prezydenckimi w 1995 roku zespoły disco polo angażowane były podczas kampanii wyborczej m.in. Aleksandra Kwaśniewskiego i Waldemara Pawlaka.Do najpopularniejszych zespołów disco polo należały: Bayer Full (jego lider, Sławomir Świerzyński, kandydował w 1997 roku do Sejmu z listy PSL), Boys, Akcent, Milano, Toples, Skaner Top One i Shazza.

Długi Marsz - marsz armii Mao w trakcie wojny domowej pomiędzy Kuomintangiem a komunistami

Długopis - rodzaj wiecznego pióra o kulkowym zakończeniu, zastępującym stalówkę

DNA - kwas dezoksyrubonukelinowy, jego struktura została odkryta w 1953 roku przez Watson' a i Crick' a. W DNA jest zakodowana (kod genetyczny) informacja o budowie cząsteczek białek syntetyzowanych przez dany organizm.

Dolce vita - wł., iron. słodkie życie (ludzi bogatych, którzy utracili radość życia i wiarę w jego sens; tytuł filmu Federico Felliniego, 1959 r.).

Dolina Krzemowa -Silicon Valley, konurbacja przemyslowa powstała 1960-80 w środk.-zach. Kalifornii (USA), w pn. części doliny Santa Clara; rozciąga się na obszarze o dł. ok. 40 km od San Jose na pd.-wsch. do Palo Alto na pn.-zach.; obejmuje m.in. miasta Sunnyvalle, Santa Clara, Los Altos; koncentracja zakładów elektron. wytwarzających przyrządy półprzewodnikowe (układy scalone, tranzystory, diody itp.), urządzenia elektron., komputery, aparaturę lotn.-kosm., oraz prowadzących prace badawcze w dziedzinie fizyki ciała stałego, mikroelektroniki i oprogramowania komputerowego; nazwa D.K. od podstawowego dla mikroelektroniki półprzewodnika - krzemu.

Domina teoria - sformułowana przez poliglotów amer. w latach 50. XX w. koncepcja wzajemnego uzależnienia sąsiadujących ze sobą krajów Trzeciego Świata, w myśl której zmiany w jednym z nich miałyby powodować analogiczne zmiany w pozostałych; dotyczyła rozprzestrzeniania się komunizmu

Dominium - (łac. Posiadłość) - nazwa określająca stan prawny niektórych kolonii brytyjskich, wprowadzony w XIX w. stosowany w odniesieniu do statusu politycznego: Kanady (od 1867), Australii (Australijski Związek, od 1901), Nowej Zelandii (od 1907) i Związku Południowej Afryki (Republika Południowej Afryki, od 1910). Status dominium zdefiniowano w 1926 na konferencji Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Państwa o tym statusie pozostawały w formalnym związku z Wielką Brytanią, tworzyły własne rządy i parlamenty, (początkowo bez możliwości prowadzenia polityki zagranicznej). Również współcześnie nominalną głową państwa w dominiach jest monarcha brytyjski, którego reprezentuje gubernator.

Doping - podnoszenie w sztuczny sposób wydolności motorycznej i psychicznej zawodników za pomocą środków dopingujących (np. środków anabolicznych).

Dow-Jones (wskaźnik) - Skonstruowany 1884 przez Ch. Dowa i E. Jonesa, nowojorskich dziennikarzy zajmujących się publicystyką giełdową. Jest to wiodący syntetyczny wskaźnik notowań nowojorskiej giełdy papierów wartościowych. Obrazuje on, wyrażoną punktowo, średnią cenę akcji największych korporacji przemysłowych USA. Wyróżniamy: Dow-Jones Industrial Average (DJIA), Dow-Jones Transportation Index (DJTI) Dow-Jones Utilities Index (DJUI)- Dow-Jones Composite Index (DJCI).

Drang nach Osten (niem.) dosł. (`napór na Wschód') kierunek agresywnej polityki Niemiec do 1945 r.
termin został użyty po raz pierwszy w 1 poł. XIX w. przez historyków niemieckich.

Drapacze chmur - (sky scrapers) - są to wielokondygnacyjne budynki o wysokości od kilkudziesięciu do kilkuset kondygnacji. Budynki tego typu stawiane są najczęściej ze stali lub żelbetu, w konstrukcji szkieletowej. Pierwszy budynek, który otrzymał dumne miano "drapacza chmur" został zbudowany w Chicago w 1885 roku. Był to biurowiec firmy ubezpieczeniowej Home Insurance Company zaprojektowany przez Williama Le Baron Jenney. Obecnie najwyższe to min.:

  1. Taipei Financial Center - Taipei,Tajwan -508m

  2. Petronas Twins Tower - Kuala Lumpur, Malezja -450m

  3. Sears Building - Chicago, USA- 443m

  4. Jin Mao Tower - Szanghaj, Chiny -421 m

  5. Empire State Building Nowy Jork, USA -381m

Drętwa mowa - Rozmowa o rzeczach trywialnych, nieistotnych, lub bezsensownych. W PRL - język, w którym rządzący zwracają się do mas, używany w państwowo-partyjnych środkach przekazu, zwłaszcza gdy mowa o sprawach, które uważane są za doniosłe. W latach pięćdziesiątych upowszechniły się takie określenia oficjalnego sposobu wyrażania się jak mowa-trawa i drętwa mowa.

Drôle de guerre - Dziwna wojna, nazywana również śmieszną bądź siedzącą. Bierność armii francuskiej podczas trwania tej wojny. Termin określający okres od 3 września 1939, kiedy to sprzymierzeni wypowiedzieli wojnę Niemcom, do agresji niemieckiej na Holandię, Belgię i Francję 10 maja 1940.

Drugi front- umowne określenie oznaczające zaatakowanie Niemiec podczas II wojny światowej z zachodu, jako uzupełnienie walk na wschodzie, prowadzonych przez ZSRR. Drugi front został otwarty 6 czerwca 1044r. podczas alianckiej operacji desantowej we Francji - lądowania w Normandii w ramach operacji Overlord.

Drugi obieg (wydawniczy)- od 1977 zaczęły powstawać niezależne i nielegalne wydawnictwa związane z antykomunistyczną opozycją, tworząc tzw. drugi obieg wydawniczy. Owe niezależne oficyny wydawnicze funkcjonowały zazwyczaj przy opozycyjnych do panującego systemu ugrupowaniach społecznych, oraz grupach środowiskowych (akademickich, zakładowych), a zajmowały się drukowaniem i kolportażem nie cenzurowanych publikacji o różnorakim charakterze (społecznym, politycznym, historycznym, literackim i innymi). Najbardziej znaczące to: NOWA (pierwsze podziemne wydawnictwo powołane do życia przez M. Chojeckiego, G. Boguta, K. Bieliński), Krąg, Przedświt, CDN, Oficyna Literacka.

Drzwi automatyczne - drzwi otwierające się automatycznie w wyniku reakcji czujnika ruchu na zbliżającą się osobę.

Dubbing- to tworzenie ścieżki dialogowej filmu, serialu lub gry, polegające na zastąpieniu oryginalnej ścieżki językowej przez wersje lokalną.

Duce, tytuł przyjęty w 1927 przez B. Mussoliniego jako wodza państwa korporacyjnego i włoskiego faszyzmu. Wprowadzony oficjalnie w 1938 tytuł oznaczał szefa urzędu i wodza faszyzmu.

Dumping, sprzedaż towarów na rynkach zagranicznych po cenach niższych od cen krajowych, nawet poniżej kosztów produkcji, w celu zachwiania pozycji (wyparcia) obcej konkurencji

Duraluminium (dural), stop glinu z miedzią, magnezem i manganem, z domieszkami krzemu i żelaza twardy i b. lekki, przeznaczony do obróbki plastycznej. Wykorzystywany jest głównie w przemysłach: lotniczym, samochodowym i chemicznym.

„Dziadek” - Józef Klemens Piłsudski (ur. 5 grudnia 1867 - zm. 12 maja 1935), polski dowódca wojskowy i mąż stanu - pierwszy Marszałek Polski, Naczelnik Państwa do 1922, dwukrotny premier Polski (1926-1928 i 1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej wprowadzonych w 1926 w wyniku przeprowadzonego przez siebie zamachu stanu. Nosił pseudonimy: Wiktor, Mieczysław, później powszechnie zwany Dziadkiem lub Marszałkiem, przez swych dawnych żołnierzy Komendantem.

Dżuma" to powieść parabola autorstwa Alberta Camusa. Opowiada ona o epidemii dżumy w mieście Oran. Powstała po II wojnie światowej, powieść Alberta Camusa jest utworem o charakterze uniwersalnym. Wydarzenia w Oranie odsyłają do szerszych treści. Jest to dzieło o ekspansji zła i różnych postawach ludzkich. Dżuma jest powieścią paraboliczną, posługującą się uogólnieniem, schematyczną fabułą do przedstawienia zagadnień szerszych, doniosłych, aktualnych w każdej epoce.

ECU (European Curency Unit - Europejska Jednostka Monetarna) nie występowało w postaci banknotów. Stopniowo jednak wzrastała jego rola w transakcjach. W 1986 roku ECU było trzecią walutą (po dolarze amerykańskim i niemieckiej marce), w której emitowano obligacje międzynarodowe. Najważniejszym elementem Europejskiego Systemu Walutowego stała się ECU- Europejska Jednostka Monetarna. Skrót ECU przypomina nazwę monety francuskiej, bitej pierwotnie w złocie, potem w srebrze (1266-1270). Od czasu Ludwika XIII monety były rozpowszechnione także w innych krajach jako talar francuski.

Efekt cieplarniany, wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracją dwutlenku węgla (lub innych gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania - tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego. Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, że jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla. Prognozy zakładają, że jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się, to w ciągu 40-45 lat może nastąpić nasycenie nim atmosfery, co spowodowałoby średni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi o ok. 1,5-4,5°C.

Elektroencefalografia (EEG) jest metodą rejestracji spontanicznej czynności bioelektrycznej mózgu przy pomocy elektrod umieszczonych na powierzchni głowy. Sam zapis otrzymany przy pomocy tej metody nazywa się elektroencefalogramem (oznacza się go także skrótem EEG). Historia badań EEG zaczyna się w 1875 r., kiedy to Anglik Richard Caton poinformował o zarejestrowaniu prądów mierzonych na powierzchni kory oraz w głębi mózgu zwierząt. Podobne prace, związane z rejestracją prądów mózgowych prowadzili w tym samym czasie polscy uczeni, profesorowie Napoleon Nikodem Cybulski i Adolf Beck. Za odkrywcę elektroencefalogramu u ludzi powszechnie uważany jest niemiecki lekarz i uczony Hans Berger (1873-1941).

EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu)- European Frez Trade Association.. EFTA powstała na podstawie Traktatu podpisanego 4 I 1960 roku w Sztokholmie. Traktat zawarły Austria, Dania, Wielka Brytania, Norwegia, Portugalia i Szwecja. Początkowo EFTA była organizacją konkurencyjna wobec Wspólnot Europejskich, ale wobec przystąpienia większości jej członków do Unii Europejskiej, staje się organizacją o marginalnym znaczeniu. Obecnie do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu należą Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia. Celem EFTA jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego państw członkowskich poprzez znoszenie ograniczeń we wzajemnej wymianie handlowej. W przeciwieństwie do umowy EWG znoszenie barier handlowych nie obejmuje ceł na produkty

Egzystencjalizm- współczesny kierunek filozoficzny (znajdujący wyraz także w literaturze), według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziejności istnienia" (pesymizm) Wspólne motywy egzystencjalizmu: poczucie wiecznej niedoskonałości natury ludzkiej, poczucie tragicznej samotności człowieka wobec Boga, augustiańska koncepcja zbawienia - łaska, lęk i rozpacz - wszystko zaczyna się po śmierci, mdłości egzystencjalne - nienawiść i odraza do samego siebie, problematyki metafizyczne - dążenie do zbawienia, pesymizm - nie jesteśmy w stanie ulżyć cierpieniom człowieka w życiu doczesnym. Główni przedstawiciele: Martin Heidegger, Karl Jaspers, Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Martin Buber.

Elektrokardiogram- zwykle nazywany EKG jest to zarejestrowana elektryczna aktywność serca przy pomocy elektrod zamocowanych na skórze klatki piersiowej. Badanie EKG pozwala na ocenę rytmu i częstości pracy serca oraz umożliwia wykrycie uszkodzenia mięśnia sercowego u osób, które przeszły lub właśnie przechodzą zawał serca. Na podstawie zapisu EKG można również ocenić wielkość komór serca

Ekosystem- to jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley'a w 1935 roku jako skrót od angielskich słów ecological system. Na ekosystem składają się dwa składniki: biocenoza - czyli ogół gatunków występujących na danym obszarze; oraz biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne).

Eksplozja demograficzna, bomba demograficzna- określenie szybkiego tempa przyrostu rzeczywistego liczby ludności w danym regionie. Przyjmuje się, że o eksplozji demograficznej możemy mówić, gdy przyrost rzeczywisty przekracza 3%, oznacza to podwojenie liczby ludności w ciągu 24 lat, czyli w ciągu jednej generacji. Współcześnie zjawisko charakterystyczne dla krajów mniej rozwiniętych, gdzie dominuje tradycyjny model wielodzietnej rodziny a jednocześnie poprawienie się poziomu i dostępności świadczeń medycznych ogranicza liczbę zgonów, zwłaszcza wśród niemowląt i dzieci.

Ekspresjonizm- to kierunek w sztuce, który rozwinął się na początku XX w. w Niemczech, ale korzeniami sięga do eksperymentów artystycznych wielkich twórców schyłku XIX w.: Vincenta van Gogha, Edwarda Muncha, Jamesa Ensora i Paula Gauguina, których można określić jako prekursorów ekspresjonizmu. Cechy charakterystyczne to deformacja i ostro zamalowywane kontury przedmiotów. Ekspresjonizm miał na celu wyrażenie uczuć artysty. Przeciwstawiał się naturalizmowi i mieszczaństwu. Wyraźna mimika w teatrze, w kinie kontrast barw.

Ekumenizm (z gr. oikumene)- ruch na rzecz jedności Kościoła, zwany też ruchem ekumenicznym (przede wszystkim w kościołach protestanckich oraz Kościele Rzymskokatolickim).Ekumenizm jest również ostro krytykowany przez niektóre grupy tradycjonalistów, między innymi przez katolickie Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X.

Ėlan vital- fr., rozmach, (roz)pęd życiowy

Elektronowa lampa - jeden z wielu elektronicznych elementów aktywnych, historycznie pierwszy. Jest to szklana (najczęściej) bańka z dwiema lub więcej elektrodami wzajemnie na siebie oddziaływującymi, z wypompowanym powietrzem (lampa próżniowa), lub odpowiednim gazem pod niewielkim ciśnieniem (lampa gazowana). Lampy elektronowe służą do wzmacniania, generacji, przekształcania itp. sygnałów elektrycznych, prostowania prądu. Pierwszą lampę elektronową zbudował w roku 1904 John Ambrose Fleming - była to dioda. Pierwszą lampę wzmacniającą triodę opracował w cztery lata później Lee De Forest.

Elektrownia jądrowa- wielki obiekt przemysłowo-energetyczny (elektrownia cieplna) wytwarzający energię elektryczną poprzez wykorzystanie energii pochodzącej z rozszczepienia jąder atomów, której ciepło, do uzyskiwania pary, jest otrzymywane z reaktora jądrowego. Pierwsza elektrownia jądrowa powstała w 1954 w Obnińsku (ZSRR).

Ellis Island- wyspa w nowym Jorku na której znajdował się urząd imigracyjny - symbol emigracji do USA , znajduje się na niej Statua Wolości.

E-mail- Electronic-Mail ang., poczta elektroniczna, wymiana informacji między użytkownikami komputerów przy użyciu sieci komputerowej lub/i sieci telekomunik. oraz odpowiednich programów komputerowych; W USA i krajach zach. Europy pocztę elektroniczną zaczęto używać w końcu lat 70.

Emancypacja [łac.]:

1) w staroż. Rzymie uwolnienie syna spod władzy ojca;

2) uwolnienie (się) od zależności, ucisku, przesądów itp.; równouprawnienie, usamodzielnienie, uniezależnienie, uzyskanie równouprawnienia, np. emancypacja kobiet na przeł. XIX i XX w. (kobiecy ruch), emancypacja Murzynów w USA (1863), emancypacja warstwy społ., związku wyznaniowego.

3) w chronologii -początek ery; w periodyzacji dziejów -okres obejmujący pewne stadium rozwoju; w historiografii marksistowskiej -czas trwania danej formacji społecznej (np. epoka feudalizmu).

Embalaż- emballage, rodzaj działania plastycznego; tworzenie obiektów sztuki o wyglądzie przedmiotów opakowanych; rozpowszechniony w latach 60. XX w., gł. dzięki realizacjom Christo; w Polsce e. stosował w plastyce i teatrze T. Kantor.

Emmy- nagroda za najwybitniejsze dokonania w sztuce telewizyjnej, przyznawana corocznie od 1949 przez amerykańską Academy of Television Arts and Sciences.

Endokrynologia[gr.], nauka o gruczołach wydzielania dokrewnego, wytwarzanych przez nie hormonach i sposobie ich działania oraz o chorobach wywołanych zaburzeniami czynności lub zmianami w budowie tych gruczołów. Właściwy rozwój endokrynologii zapoczątkowano w 2. poł. XIX w.; przyczynili się do niego, m.in.: R.J. Graves i K.A. Basedow (nadczynność tarczycy), Th. Addison (niewydolność kory nadnerczy), P. Marie (akromegalia), N. Cybulski i W. Szymonowicz (wyciąg z rdzenia nadnerczy), J.B. Collip (hormon przytarczyc).

Endoskop (gr.), rodzaj wziernika z własnym źródłem światła i odpowiednim układem optycznym; służy do oglądania wewnętrznych ścian narządów lub jam, np. bronchoskop.

Engram, fizjol. ślad pamięciowy, zmiana pozostawiona w układzie nerwowym przez określone przeżycie, działanie określonych bodźców, stanowiąca podstawę późniejszego odtwarzania; w przypadku pamięci długotrwałej zmiana w biochemicznej strukturze neuronów.

Enosis [gr.], hasło gr. ruchu zjednoczeniowego w XIX w. na rzecz przyłączenia do Grecji terytoriów historycznie i etnicznie z nią związanych; Enosis [`zjednoczenie'] było jednym z celów Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego; dążenie do Enosis doprowadziło do proklamowania 1974 zjednoczenia Grecji i Cypru, a w rezultacie inwazji wojsk tur. na Cypr (w celu ochrony mniejszości tur.) i podziału wyspy na część tur. i grecką.

Entebbe, - miejsce w Ugandzie gdzie partyzanci palestyńscy przetrzymywali porwany samolot odbity następnie przez komandosów izraelskich - symbol udanej akcji uwalniania zakładników.

Emancypacja kobiet ruch społeczny (XIX/XX w.) dążący do prawnego i społecznego zrównania kobiet z mężczyznami (m.in.: prawo wyborcze, dostęp do wyższych studiów); dokonana w większości krajów po 1918; współcześnie p.n. feministyczny ruch (feminizm).

Emigracja wewnętrzna niechęć do brania udziału w życiu publicznym i politycznym kraju, będąca wyrazem sprzeciwu wobec poczynań władz, ustroju itp. Pojęcia e.w. użł w 1909 S. Brzozowski w Legendzie Młodej Polski, a w 1933 pisarz niem, F. Thiess, w liście do Ministerstwa Propagandy potępiającym pisarzy opuszczających faszystowskie Niemcy, przeciwstawiając takiej decyzji e.w.

EMPIRE STATE BUILDING [ang.], biurowiec w Nowym Jorku (102 piętra, 381 m wysokości, 448 m — z masztem telew. zainstalowanym 1951), o stalowej konstrukcji szkieletowej, wzniesiony 1929-31; twórcami byli architekci amer.: R.H. Shreve, W.F. Lamb i A. Lvomis.

Endlösung niem. rozwiązanie ostateczne - akcja mająca na celu „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, w rzeczywistości akcja masowego mordowania Żydów. Żydów odizolowanych w  gettach, zabijano na miejscu lub przewożono do utworzonych na ziemiach pol. ośr. zagłady ( Auschwitz, Bełżec, Majdanek, Sobibór, Treblinka) i mordowano; pozostałych, wybranych ze względu na kwalifikacje zaw., zatrudniano w produkcji zbrojeniowej;

Ententa [franc.], nazwa porozumień zawartych między Francją, Rosją i W. Brytanią przed I wojną świat. jako przeciwwaga trójprzymierza; etapy powstania ententy: przymierze franc.-ros. 1893, porozumienie bryt.-franc. 1904 (entente cordiale) oraz porozumienie bryt.-ros. 1907; w czasie I wojny świat. wokół e. skupiła się koalicja 25 państw walczących przeciwko państwom centralnym.

Ersatz- namiastka, surogat, w czasie I wojny masowo stosowany w Niemczech system zastępowania niedostępnych importowanych produktów przez ich sztuczne zamienniki np. cukier -sacharyna , kwa prawdziwa -kawa zborzowa, benzyna - benzyna syntetyczna itp.

Establishment- nazwa zbiorowa tych, którzy, sprawując władzę w W. Brytanii, uważani są (z niechęcią a. ironią) za ekskluzywną społeczność zawiadującą krajem, chcącą zachować swoje kryteria, prawa i przywileje (na ogół kosztem reszty ludności), społeczność, do której zalicza się cały dwór królewski, arystokracja, plutokracja i wszyscy, którzy mają władzę i wpływy w kulturze bryt., od reżysera film. do potentata prasowego

ESP- przed 10 laty Bosch jako pierwszy producent wprowadził na rynek elektroniczny system stabilizacji toru jazdy ESP. Pomagając kierowcy zapanować nad pojazdem w sytuacjach krytycznych, ESP ma znaczący wpływ na poprawę bezpieczeństwa na drogach. Elektroniczny system stabilizacji toru jazdy ESP uważany jest obecnie za najbardziej kompleksowy system modulacji siły hamowania. Wpływa on na poprawę stabilności pojazdu nie tylko podczas hamowania i przyspieszania, ale również we wszystkich pozostałych sytuacjach na drodze

Ergonomia [gr.] (ergonomika),-dyscyplina wiedzy zajmująca się zasadami i metodami dostosowywania

warunków pracy do właściwości fiz. i psych. człowieka, zgodnie z wymaganiami fizjologii i psychologii

pracy;

Erytromycyna- (davercin), antybiotyk o zakresie działania zbliżonym do penicyliny; stosowana gł. w

leczeniu zakażeń szczepami penicyloopornymi;

ET- kosmiczny stworek z filmu Spielberga „ET”

Euro- wspólna waluta państw czł. UE, w obrocie bankowym od 1999, w powsz. obiegu od 2002; zastąpiła

waluty nar.: Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburgu,

Niemczech, Portugalii i Włoszech;

Eurokomunizm- orientacja doktrynalna i polit. przyjęta w pół. lat 70. XX w. przez partie komunist.

Europy Zach. oraz pozaeur.; reinterpretacja marksizmu, kryt. stosunek do leninizmu, odwołanie się do

dorobku A. Gramsciego.

Eurotunel- tunel koi. pod dnem Cieśn. Kaletańskiej, między Frethun k. Calais we Francji a Cheriton k.

Dover w W. Brytanii; dł. 50,5 km; zbud. 1988-94,;

Eutanazja-zabójstwo człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego; zabójstwa osón nieuleczalnie chorych

Evita- Peron Maria Eva, z domu Duarte (zw. Evitą)5 1919-52, żona Juana Domingo, argent. działaczka

społ. i polit.; współprzywódczyni > peronizmu >; po śmierci otoczona legendą; bohaterka amer. musicalu

E vi ta\

EWG-Europejska Wspólnota Gospodarcza;fr.Communaute Economiąue Europeene,tzw.wspólny

rynek,pows.w 1958r.,siedziba w

Brukseli,członkowie:Francja,Niemcy,Wlk.Brytania,Irlandia,Luksemburg,Włochy,Holandia,Dania.Gł.cel:z

niesienie ograniczeń we wzajemnych obrotach oraz prowadzenie wspólnej polityki handlowej i rolnej;

ESA- Europejska Agencja Kosmiczna (ang. European Space Agency, ESA), zachodnioeur. organizacja

międzynar., zał. 1975, siedziba w Paryżu; zajmuje się planowaniem, finansowaniem

Europocetryzm- postawy i przekonania Europejczyków polegające na ocenianiu innych niż europejskich

kultur wyłącznie z europ.punktu widzeniai zaprzeczaniu swoistej wartości tych kultur;

Exocet- fr. pocisk rakietowy samonaprowadzający się na cel; różne klasy; zasięg do 70 km, przeznaczony

do zwalczania jednostek pływających.; skutecznie urzyty przez Argentyne przeciwko flocie brytyjskiej w czas wojny o Falklandy(Malwiny)

Evian- uk ład z Evian,1963r.,układ francusko-algierski, zakończenie wojny i uznanie przez Francję

suwerenności Algierii.; najsłąwniejsz woda mineralna na świecie


Wyszukiwarka