5. Struktura i charakter norm współczesnego prawa międzynarodowego
A. normy powszechne i partykularne
W związku na dowolność zatwierdzania i zawierania umów międzynarodowych, prawo międzynarodowe nie jest zamkniętym systemem norm jednakowym dla wszystkich podmiotów. Charakter powszechny ma międzynarodowe prawo zwyczajowe. Wyróżniamy więc:
normy o charakterze powszechnym
normy o charakterze partykularnym, wielostronne
normy o charakterze dwustronnym
B. sprzeczne prądy w prawie międzynarodowym
Równoczesne obowiązywanie norm z różnych okresów, zawieranych w innych systemach, na innym poziomie sił wytwórczych i przy innym stanie techniki, poprzez rozmaite często rozbieżne interesy różnych państwprowadzi do pewnej destabilizacji. Takie zjawisko nazywamy sprzecznymi prądami w prawie międzynarodowym.
C. Ius cogens
W związku z tym, że państwa same tworza normy prawa międzynarodowego same mogą je też zmieniać, jednak obecnie uznaje się, że niektóre normy PM uważa się za bezwzględnie wiążące - ius cogens.
D. hierarchia norm prawa międzynarodowego publicznego
Wszystkie normy PM mają w zasadzie równy stopień ich hierarchia opiera się na szczegółowości i uchwalenia w czasie. Pierwszeństwo maję też normy ius cogens i karta narodów zjednoczonych.
systemu norm prawa międzynarodowego
1. Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego
1. Różne znaczenia terminu
Źródła prawa Międzynarodowego w znaczeniu:
Materialnym - rozumie się jako zespół czynników, które doprowadził o powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego
Formalnym - rozumie się jako formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego, są to takie formy w jakich przejawia się wola państw
Poznawczym - zbiory dokumentów z których czerpie się znajomość prawa międzynarodowego lub zbiory praktyki państw
2. Artykuł 38 Statutu międzynarodowego trybunału sprawiedliwości a źródła prawa międzynarodowego
W tym artykule wymienione są źródła wyrokowania MTS, które jednocześnie sa oczywiście źródłami prawa międzynarodowego. Punkt a i b stanowi o umowach i zwyczaju natomiast punkt c mówiący o ogólnych zasadach prawa uznanych przez narody cywilizowane nasuwa pewne trudności(ogólne zasady PM czy ogólne zasady ogólnie). Ogólnie przyjęło się rozumieć ten punkt jako ogólne zasady w ogóle(chodzi tu przede wszystkim o pdstawowe zasady oprawa rzymskiego jak nikt nie morze przekazać więcej praw niż sam posiada czynikt nie morze wynieść korzyści z własnego bezprawia). Natomiast wymienione w punkcie d judykatura i doktryna mają mieć tylko charakter pomocniczy
3. Współczesne źródła prawa międzynarodowego
Źródłami prawa międzynarodowego są przede wszystkim umowa i zwyczaj. Wiąże się to z zasadą suwerenności, każde państwo jest związane tylko tym prawem na które wyraziło zgodę, przy czym morze być to jak w zwyczaju zgoda domniemana.
Czasami wyraża się pogląd, że nie wszystkie umowy międzynarodowe są źródłami prawa, co wiąże się z ich podziałem na umowy prawotwórcze i umowy kontrakty, pogląd ten jednak nie ma większego zastosowania praktycznego gdyż zazwyczaj umowy są i umowami kontraktami i umowami prawotwórczymi
Ostatnio za źródła prawa międzynarodowego zaczęto uważać uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych.
4. Środki pomocnicze do stwierdzenia istnienia norm prawa międzynarodowego
Judykatura(orzecznictwo) i doktryna(nauka prawa międzynarodowego) nie są źródłami prawa międzynarodowego mimo, że niektórzy naukowcy wyrażali inne poglądy, nie mogą za takie być uznane bo nie są wyrażeniem woli państw. Mogą natomiast służyć jako dodatkowy dowód istnienia takiej normy.
2. Umowa międzynarodowa
1. Uwagi ogólne
Podstawową przewagą umowy międzynarodowej nad zwyczajem jest to, że jej postanowienia są z reguły bardziej jasne i precyzyjne w porównaniu z normami zwyczajowymi.
Źródła prawa umów międzynarodowych - normy prawne dotyczące zawierania umów, ich obowiązywania i stosowania mają zazwyczaj charakter zwyczajowy. Po drugiej wojnie światowej prawo traktatów zostało skodyfikowane przez konwencje wiedeńską
Pojęcie umowy międzynarodowej - Umowa międzynarodowa jest to wspólne(zgodne) oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki. Umowy międzynarodowe są przede wszystkim aktami państw
Definicja konwencji wiedeńskiej - art. 2 konwencji „dla celów niniejszej konwencji wyrażenie traktat oznacza porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach, bez względu na jego konkretna nazwę”
Definicja z polskiej ustawy o umowach międzynarodowych - „umowa międzynarodowa oznacza porozumienie między polską a innym podmiotem lub podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie czy jest ujęte w jednym dokumencie, bez względu na jego nazwę i bez względu na to czy jest zawierane w imieniu państwa, rządu czy ministra kierującego działem administracji rządowej właściwego do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa”
Nazwa umowy - nazwy nadawane umowom są różnorodne, jednak z punktu prawnego nazwa nie ma znaczenia
Rodzaje umów międzynarodowych - można e podzielić ze względu na różne kryteria:
Ze względu na tryb zawierania
W trybie złożonym - które wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
W trybie prostym - nie wymagają ratyfikacji ani zatwierdzenia
Ze względu na organ który występuje w imieniu państwa
Państwowe - zawierane przez głowę państwa
Rządowe - podpisywane w imieniu rady ministrów, podlegają one ratyfikacji przez prezydenta, jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla państwa i w przypadkach kiedy same tak przewidują, w pozostałych przypadkach są zatwierdzane przez radę ministrów
Resortowe - podpisywane są przez właściwego ministra a zatwierdzane są przez radę ministrów lub jej prezesa.
Ze względu na ilość stron
Dwustronne
Wielostronne
Ze względu na możliwość przystąpienia
Zamknięte
Otwarte
Bezwarunkowo
Warunkowo
Ze względu na treść umowy można wyróżnić:
Polityczne
Gospodarcze
Komunikacyjne
Dotyczące stosunków społecznych i prawnych
Współpracy kulturalnej naukowo-technicznej i innej
Ze względu na zgodność z jus cogens
Zgodne
Niezgodne
Równość podmiotów
Równoprawne
Nierównoprawne - stwarzają jednostronne zobowiązania uciążliwe dla jednej strony i naruszają zasadę suwerennej równości stwarzając nierówność prawną
Budowa umowy międzynarodowej
Tytuł umowy - zawiera następujące elementy oznaczenie nazwy umowy, wskazanie jej stron oraz określenie przedmiotu umowy
Wstęp umowy - może zawierać: określenie organów zawierających, podanie motywów, zamierzonego celu, okoliczności, wzmiankę o wyznaczeniu pełnomocników i o wymianie pełnomocnictw, stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy
Dyspozycja - czyli merytoryczna część umowy
Postanowienia końcowe - regulują przede wszystkim: zagadnienia formalno-prawne, określają czas obowiązywania umowy, ewentualne warunki wypowiedzenia, i dopuszczalność składania zastrzeżeń
Podpis - w stosunkach kolejność składania podpisów reguluje reguła alternatu(na egzemplarzu przeznaczonym dla danej strony jej podpis znajduje się na pierwszym miejscu) w umowach wielostronnych kolejność reguluje porządek alfabetyczny
Języki tekst autentyczny - obecnie umowy wielostronne spisywane są w językach krajów podpisujących a umowy wielostronne w językach dyplomacji(francuski i angielski, hiszpański, rosyjski i chiński)
Strony umów międzynarodowych - są nimi przede wszystkim państwa i tylko one dysponują pierwotnym prawem zawierania umów.
2. Zawieranie umów międzynarodowych
Rokowania - prowadzą do uzgodnienia tekstu umowy.
Przy umowach dwustronnych strony prowadza je przez swoich zaufanych przedstawicieli, mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej, na szczeblu uzgodnionym przez strony
Rokowania umów wielostronnych najczęściej odbywa się na konferencjach z udziałem zainteresowanych państw. Z reguły sam projekt jednak jest już przygotowany wcześniej, a same prace odbywają się na jego podstawie
Parafowanie - polega na tym, że pełnomocnicy stron składają pod projektem swoje inicjały(parafy), co oznacza, że tekst został przygotow1any do podpisania.
Podpisanie - zasadą jest, że każda umowa musi być podpisana przez upoważnionych do tego pełnomocników stron. Wyjątek stanowią konwencje pracy uchwalane przez Międzynarodową organizację pracy(od razu są ratyfikowane).
Ratyfikacja - jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy(co określa prawo wewnętrzne). W Polsce wyróżniamy trzy rodzaje ratyfikacji:
Dużą ratyfikację - która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej ustawą w sprawach:
Pokoju, sojuszy, układów politycznych i wojskowych
Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
Członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych
Spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy
Ratyfikacja w trybie art. 90 konstytucji - przewiduje specjhany tryb dla umów przekazujących organizacji międzynarodowej kompetencje organów władzy publicznej.
Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy posłów oraz senat taką samą większością
Lub w drodze referendum ogólnokrajowego
Mała ratyfikacja - nie wymaga zgody ustawowej prezes rady ministrów tylko informuje sejm o podpisaniu takiej umowy. Taka umowa wymaga zatwierdzenia przez radę ministrów:
Zatwierdzanie dokonywane w trybie złożonym - państwo składa dwa oświadczenia woli; umowa jest najpierw podpisana a następnie zatwierdzona przez radę ministrów (zgoda na podpisanie i zgoda na związanie)
Zatwierdzenie dokonywane w trybie prostym - polega na tym, że państwo składa jedno oświadczenie wioli morze zajśc tylko:
Ustawa upoważnia do zawarcia umowy w ten sposób
Umowa międzynarodowa ma charakter wykonawczy w stosunku do już istniejącej umowy międzynarodowej i nie wypełnia warunków art. 89 i 90 konstytucji
Celem jest zmiana obowiązującej umowy w tym załącznika do niej i nie wypełnia warunków art. 89 i 90 konstytucji
Wymagają tego inne szczególne okoliczności i nie wypełnia warunków art. 89 i 90 konstytucji
Ratyfikacji nie podlegają
deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu
umowy resortowe zawierane w zakresie kompetencji ministrów
umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych
Wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych - są to wiążące w prawie międzynarodowym formy zawarcia umowy(ratyfikacja jest tylko aktem wewnętrznym)
Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych - ma miejsce przede wszystkim miejsce przy zawieraniu umów dwustronnych. Jest dokonywana przez przedstawicieli obu stron dając im gwarancję, że umowa została zawarta.
Złożenie dokumentów - następuje zazwyczaj w stosunkach wielostronnych. Dokumenty są składane dyspozytariuszowi(najczęściej państwo na, którego terytorium została podpisana umowa). Dyspozytariusz informuje strony umowy o wszystkich dokumentach, notyfikacjach i zawiadomieniach dotyczących umowy.
Rejestracja - według artykułu 102 Karty wszyscy członkowie ONZ mają obowiązek rejestrowania umów zawartych po wejściu w życie karty, Eli umowa nie zostanie zarejestrowana wówczas żadna ze stron nie morze się na nią powołać wobec jednostek ONZ
Publikacja wewnętrzna - Z punktu widzenia prawa międzynarodowego jest obojętne czy umowa została opublikowana w właściwym wydawnictwie czy dzienniku kraju będącego stronom umowy, nie ma to żadnego wpływu na moc obowiązującą i obowiązek jej przestrzegania.
3. Obowiązywanie umowy międzynarodowej
Wyrażenie zgody - przesłanką obowiązywania umowy w stosunku do konkretnego państwa jest wyrażenie przez nie zgody na związanie się umową. Zgoda morze być wyrażona w toku zawierania umowy, albo później kiedy państwo przystępuje do zawartej umowy
Zasada pacta sunt servanda - Jeśli zgodę zawarto we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony są zobowiązane wykonywać jej postanowienia w dobrej wierze. Żadne państwo nie morze być zmuszone do zawarcia 7umowy, ale jeśli już umowę zawarło to zobowiązane jest do jej przestrzegania. Zasada ta znalazła urzeczywistnienie nie tylko w praktyce ale i wielu umowach jak np. deklaracji londyńskiej, karcie NZ, konwencji wiedeńskiej. Dla ważności umowy prawo miedzynardowe wymaga aby decyzja związania była prawidłowo podjęta, aby rzeczywiście została wyrażona oraz by przedmiot umowy był zgodny z prawem
Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej
Związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów - Według art. 46 konwencji przyczyną nieważności umowy może być sytuacja, kiedy zgoda na związanie się umowa została wyrażona z pogwałceniem prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie; pogwałcenie to musi być oczywiste
Wady oświadczeń woli - mogą być spowodowane przez:
Przekroczenie upoważnienia do wyrażenia zgody(tylko wtedy kiedy te ograniczenia były podane pozostałym uczestnikom wcześniej)
Błąd co do faktu
Podstęp
Przekupstwo
Przymus wobec przedstawiciela państwa(zawsze) lub państwa(kiedy jest bezprawny)
Niezgodność z jus cogens
4. Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej
Umowa międzynarodowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się do jej wygaśnięcia.
Umowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się, od czasu, w którym konstrachenci definitywnie wyrazili zgodę na związanie się umową i kiedy dokonano wszelkich czynności niezbędnych do uprawomocnienia sięumowy.
Umowa wchodzi w życie od momentu kiedy jest stosowana.
Umowa jest stosowana do czasu jej wygaśnięcia, w niektórych jednak sytuacjach może ona ulec zawieszeniu, mimo że sama umowa nie wygasła.
Wejście umowy w życie - o czasie wejścia w życie umowy decydują jej postanowienia. Najczęściej
Umowy nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z momentem podpisania lub po określonym czasie
Wejście umowy w życie morze być związane z spełnieniem warunku
Umowy wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z chwilą wymiany not lub w określonym czasie po niej
Umowy wielostronne wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych
Wygaśnięcie umowy międzynarodowej
Wygaśnięcie umowy z przyczyn przez nią przewidzianych
Upływ czasu na jaki umowa została zawarta
Spełnienie warunku rozwiązującego
wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami
Wygaśnięcie umowy z przyczyn prze nią przewidzianych
Uchylenie umowy zgodną wola stron - tylko kiedy następuje zgodna niewymuszoną wolą wszystkich stron
Utrata podmiotowości przez jedną ze stron - w umowach dwustronnych powadzi do wygaśnięcia umowy w wielostronnych tylko do zmniejszenia liczby stron
Jednostronne wycofanie się z umowy - w zasadzie jeśli umowa nie przewiduje jednostronne go wystąpienia z umowy, takie wystąpienie jest niedopuszczalne. Jednak uznaje się, że jest to możliwe w wyjątkowych sytuacjach konwencja wiedeńska przewiduje trzy takie wypadki:
Pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta - jeśli jedna ze stron narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień, musi być to jednak pogwałcenie istotne{tylko dwustronne}
Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy - tylko jeśli ta niemożność wypływa z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania umowy, chyba ze strona sama do tej sytuacji doprowadziła
Zasadnicza zmiana okoliczności - tylko jeśli zmiana ta miala istotny charakternie była przez strony przewidziana, powoduje niekorzystne skutki dla jednego z kontrahentów i istnienie okoliczności, które uległy zmianie, stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową. NA zmianę okoliczności nie mogą się powołać
Jeśli idzie o umowę ustalającą granicę
Jeśli zmiana okoliczności jest wynikiem pogwałcenia przez stronę, która się na nią powołuje, bądź obowiązku wynikającego z umów, bądź jakiegokolwiek innego zobowiązania międzynarodowego
Powstanie nowej normy jus cogens - powoduje nieważność zapisów z nią sprzecznych
Wpływ wojny na umowy międzynarodowe
Umowy i postanowienia umowne przeznaczone na cas wojnyzachowuja swa moc
Umowy regulujące stosunki pokojowe ulegają w czasie wojny zawieszeniu, a niektóre nawet wygasają
Załatwianie sporów międzynarodowych
9. Środki odwetowe
Retorsje - działalność odwetowa, jaka podejmuje jedne państwo, w odpowiedzi na sprzeczne z jego interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego państwa, takimi samymi lub podobnymi środkami.
Represalia - rozumie się odwet , jaki jedno państwo podejmuje w odpowiedzi na bezprawną działalność drugiego państwa, takimi samymi środkami .
Wyszukiwarka