T: Państwo i jego polityka.
Podatek - danina publiczna o określonych cechach (pieniężny, ogólny - niezwrotny), jest daniną nieodpłatną (nie można żądać działań odwrotnych, podatki, opłaty dotyczą towarów i usług).
Danina - opłata odpłatna.
Cło - dotyczy tylko towarów, nie dotyczy usług.
System cywilny - państwo nie posiada osobowości prawnej, dlatego powstają instytucje np. Skarb Państwa, które posiadają osobowość prawną. Państwo jest podmiotem gospodarczym tzn. posiada następujące cechy: cel działania; podmiot musi działać w otoczeniu, w którym ma możliwość realizowania celów; warunki realizacji celu.
Państwo - podmiot zbiorowy (cele o charakterze ekonomicznym, politycznym).
SEKTOR PUBLICZNY W GOSPODARCE.
1. W sferze finansowej wyróżnia się finanse prywatne i publiczne. Natomiast w sferze rzeczowej występuje sektor gospodarki publicznej. W literaturze finansowej pojęcie sektora publicznego nie jest definiowane w sposób jednoznaczny np. Roman Domaszewicz określając pojęcie sektora publicznego stwierdza „działalność aparatu państwowego, oraz innych związków publiczno - prywatnych wchodzących w skład tzw. Sektora publicznego wymaga ponoszenia różnych wydatków.”
2. jedną z grup klasyfikacji wydatków publicznych występujących jako kryterium konstytuujące sektor publiczny jest ich podział na:
- wydatki materialne związane z zakupem przez władze publiczne dóbr oraz usług niezbędnych do realizacji funkcji statutowych.
- wydatki transferowe, niezwiązane bezpośrednio z ruchem towarów lub usług, lecz stanowiące wyraz redystrybucji dochodów przez państwo.
3. Sektor publiczny jest istotnie zróżnicowany. Tą różnorodność potwierdza analiza sektora publicznego prowadzona z punktu wodzenia majątkowego. Przyjmując kryterium majątkowe sektor publiczny tworzą:
- majątek służący władzy oraz administracji państwowej np. komputery w Ministerstwie
- majątek służący publicznym instytucjom usługowym
- majątek w użytkowaniu publicznym np. kolej, drogi
- majątek zaangażowany w działalność gospodarczą.
4. Jeżeli spojrzymy na działalność władz publicznych z perspektywy zjawisk i procesów rzeczowych, to działalność ta wymaga nakładów, jak działalność sektora prywatnego na zasadach rynkowych. Podobieństwo między sektorem publicznym a prywatnym zanika jeżeli patrzymy na te sektory od strony źródeł finansowania.
5. Sektor publiczny ma pewne wspólne cechy z finansowaniem publicznym. Podstawową jest własność publiczna. Pomiędzy obiema kategoriami występują liczne różnice. Można je ująć w następujące punkty:
- sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze, natomiast finanse publiczne reprezentują zjawiska i procesy pieniężne.
- w sektorze publicznym decydujące znaczenia ma majątek publiczny, stąd w analizie jego działalności dominuje metoda majątkowa (zasobowa), natomiast dla analizy finansów publicznych charakterystyczna jest metoda strumieniowa.
- tylko część sektora publicznego realizuje cele publiczne i społeczne. Druga jego część realizuje cele komercyjne. W konsekwencji tylko część funduszy publicznych jest związana z finansowaniem sektora publicznego.
Nie całość funduszy publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny, dlatego iż pewna część wydatków publicznych ma charakter transferowy.
6. Gromadzenie i rozdysponowanie funduszy publicznych wymaga działania określonych podmiotów, które na bieżąco realizują dochody oraz wydatki publiczne. Podmioty te przyjmują określoną formę organizacyjną. Działają na podstawie określonych aktów normatywnych w oparciu o określone instytucje finansowe. Finanse publiczne funkcjonują więc w ramach złożonego systemu o przekroju podmiotowym, pewnym oraz instytucjonalnym.
7. W przekroju podmiotowym podstawy finansowania systemy finansów publicznych tworzą:
- władze ustawodawcze szczebla centralnego, pośredniego oraz samorządowego,
- władze wykonawcze tych szczebli,
- aparat finansowy (skarbowy),
- podmioty sektora publicznego finansowania z funduszy publicznych.
8. W przekroju prawnym funkcjonowania systemu finansów publicznych określają:
- konstytucja lub inna ustawa zasadnicza
- prawo budżetowe
- ustawy podatkowe
- coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządowe
- ustawa o para budżecie finansach publicznych
- akty normatywno - wykonawcze.
9. W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych stanowią fundusze przyjmujące określoną formę. Są to:
- budżet państwa
- budżety samorządowe szczebla podstawowego lub wyższego
- fundusze ubezpieczeń społecznych
- pozostałe fundusze publiczne
- fundusze publiczne.
10. W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa, co wynika z faktu, że władze centralne stanowią dominujący podmiot w gospodarce. Budżet państwa można zdefiniować jako scentralizowany budżet publiczny, gromadzony oraz dzielony w związku z funkcjonowaniem państwa. Jego podstawą jest ustawa parlamentu upoważniająca rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków, w tym sensie budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Budżet państwa można również traktować jako plan finansowy państwa.
11. Obok budżetu państwa w systemie finansów publicznych istotną rolę odgrywają budżety gmin, regionów oraz innych szczebli samorządu. W wielu krajach w celu efektywniejszego planowania budżetowego, budżety władz samorządowych są dzielone na budżet bieżący i inwestycyjny.
12. Pojęcie funduszów publicznych nie jest w naukach finansów interpretowanie jednoznaczne. Fundusze te są utożsamiane z takimi pojęciami jak: fundusze celowe systemu finansowego; pozabudżetowe; para budżety; fundusze społeczne. Fundusze publiczne uzupełniając budżet państwa lub budżety ogniw samorządowych. Treść ich dochodów jak również sposób ich pobierania oraz ukierunkowanie wydatków, kwalifikuje je do sfery finansów publicznych.
13. Źródłem zasilania funduszy publicznych mogą być wpłaty dobrowolne, obowiązkowe, dotacje budżetu.
14. Fundusze publiczne mogą być klasyfikowane w oparciu o różne kryteria. Z punktu widzenia szczebla tworzenia funduszy wyodrębnia się:
- fundusz scentralizowany obejmujący swoim zasięgiem region całego kraju np. budżet państwa
- fundusze scentralizowane, których zasięg dotyczy regionu, gminy, powiatu.
15. Kierunek wydatkowanych środków. W tej grupie klasyfikacyjnej wyróżnia się fundusze przeznaczone na finansowanie:
- świadczeń społecznych
- działalności kulturalnej
- działalności gospodarczej
- tzw. Innych działań.
Wśród funduszy publicznych szczególne znaczenie odgrywają fundusze ubezpieczeniowe np. Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia.
16. Ubezpieczenia społeczne są częścią systemu zabezpieczenia społecznego. Pod pojęciem zabezpieczenia społecznego rozumie się ogół urządzeń publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć obywateli przez odpowiednie świadczenia społeczne przed ujemnymi następstwami niezaspokojonych podstawowych potrzeb społecznych. Zabezpieczenie społeczne może być realizowany wg trzech podstawnych formuł:
- formuła ubezpieczeniowa, zaopatrzeniowa, opieki społecznej.
17. Wśród gamy świadczeń objętych ubezpieczeniami społecznymi wymienia się przede wszystkim: renty, emerytury, zasiłki.
DANINY PUBLICZNE.
1. Władze publiczne w celu realizacji swoich zadań mogą wykorzystać trzy źródła:
- dochody z danin publicznych
- dochody z majątku publicznego
- przychody osiągane w drodze zaciągnięcia tych pożyczek.
2. Daniny publiczne są to wszelkie formy przyjmowania wartości materialnych bądź usług przez podmioty władzy publicznej od mieszkańców danego terytorium oraz organizacji działających w ramach danego państwa.
3. Historycznie wykształciły się trzy podstawowe rodzaje danin publicznych:
- daniny rzeczowe; daniny osobiste; daniny pieniężne (podatki, opłaty, cła, dopłaty).
4. W starożytności podatki występowały między innymi w Grecji, Rzymie, Atenach.
W Grecji istniała tzw. Instytucja liturgii, czyli obowiązkowego pokrywania przez najbogatszych mieszkańców części wydatków władz publicznych.
W Atenach płacono podatek gruntowy, cła i ej sforę, która była jednorazowym progresywnym podatkiem płaconym na potrzeby wojenne.
W Rzymie obok podatku gruntowego i pogłównego występował tzw. nadzwyczajny podatek majątkowy na potrzeby wojenne, niekiedy zwracamy z daniny zwanej kontrybucją.
5. W epoce feudalnej następuje odejście od danin pieniężnych na rzecz danin rzeczowych. Wyjątkiem było tu prawo zwierzchnika lennego do daniny pieniężnej na wykup z niewoli. Drugim wyjątkiem było zgromadzenie środków na wyposażenie najstarszej córki wydawanej za mąż. Trzeci wyjątek to zgromadzenie środków na mianowanie syna na rycerza.
6. W Polsce w XIV wieku występował system podatkowy „stanowy”. Poszczególne stany płaciły odrębne podatki. Wolny od podatków był stan duchowieństwa.
7. W Polsce w XVII wieku najbardziej znaczącymi podatkami były:
- podatek łanowy
- podatek szos (płacony od nieruchomości miejskich)
- czopowe (akcyza płacona przez producentów, sprzedawców trunków)
- od 1629 podstawowym podatkiem staje się podymne.
Wszystkie te podatki miały charakter periodyczny, co oznaczało, że każdorazowy ich pobór musiał być uchwalany w parlamencie.
8. W latach 40-tych XIX wieku w Polsce, ale też na świecie, podstawowym podatkiem staje się podatek dochodowy płacony przez osoby fizyczne. Na początku XX wieku pojawia się ponadto tzw. Podatek dochodowy od korporacji.
9. Nauka o podatkach dzieli się na dwie wyraźne dyscypliny:
- nauka o podatkach w ścisłym tego słowa znaczeniu badającej podatki jako kategorię ekonomiczną
- nauka prawa podatkowego.
10. W Polsce status samodzielnej gałęzi prawa przysługuje jedynie prawu finansowemu. Natomiast prawo podatkowe traktuje się jako część prawa finansowego.
11. Źródłami prawa podatkowego w Polsce są:
- akty normatywne
- umowy międzynarodowe.
Nie są nimi natomiast ani procedury ani zwyczaje.
12. Tworzenie prawa podatkowego opiera się na kilku zasadach nazywanych zasadami legislacji podatkowej.
Zasada 1. Ustawowej regulacji podatków należy powoływać podatki oparciu o odpowiednie ustawy.
Zasada 2. Zasada ochrony źródła podatku nie można doprowadzić do tego, by wyschło źródło podatku.
Zasada 3. Zasada respektowania praw oraz prawidłości ekonomicznych jako granie regulacji podatkowo - prawnych.
Zasada 4. Zasada przewidywania długookresowych i krótkookresowych skutków regulacji podatkowo - prawnych.
Zasada 5. Ograniczenie wpływu desperacji pieniądza na trwałość regulacji podatkowo - prawnych.
Zasada 6. Zasada płynności zmian wysokości obciążeń podatkowych.
Zasada 7. Zasada ochrony interesu finansowego państwa.
Elementy teorii podatku.
1. Wśród danin, które mają formę pieniężną można wyróżnić cztery podstawowe ich rodzaje:
- podatki, opłaty, cła, dopłaty.
Klasyfikacja powyższa ma charakter względny, albowiem istnieją takie rodzaje publicznych danin pieniężnych, które trudno w sposób jednoznaczny przyporządkować do jednej z czterech wymienionych wyżej grup.
2. Definicja podatku ma zazwyczaj charakter opisowy. Podatek definiuje się poprzez wyliczenie cech, jakie posiada ta danina:
- przymusowy charakter podatku (wyraża się w tym, że organ uprawniony do pobierania podatków może je wyegzekwować drogą przymusu)
- bezzwrotność (oznacza, że podmiot władzy publicznej nie ma obowiązku ani też prawnych możliwości zwrotu środków otrzymanych z tytułu podatku)
- nieodpłatność (podmiot zobowiązany do zapłaty podatku nie może się domagać od władzy publicznej, w zamian za jego zapłatę żadnego świadczenia wzajemnego)
- jednostronność ustalania (o wysokości obciążeń decydują władze publiczne. Nie jest ona przedmiotem negocjacji pomiędzy podatnikiem a władzą)
- ogólny charakter (podatki ustala się dla określonych kategorii podmiotów, a nie dla indywiduów)
- pieniężny charakter podatku
- przewłaszczenie (cecha dyskusyjna oznacza zmianę właściciela środków pieniężnych płaconych w formie podatku).
Wyjątki od bezzwrotności podatku:
- gdy nastąpiła nadpłata podatku w wyniku obowiązujących ulg
- gdy zmuszono niewłaściwie podatnika do zapłaty podatku np. darowizna.
3. Opłata jest to danina publiczna posiadająca wszystkie cechy podatku poza jedną: w przeciwieństwie do nieodpłatnego (nieekwiwalentnego) jest daniną odpłatną.
Odpłatność oznacza, że w zamian za świadczenie pieniężne wnoszący je podmiot otrzymuje świadczenie wzajemne z reguły w postaci usługi.
4. Cło jest pieniężną daniną publiczną o charakterze ogólnym, przymusowym i bezzwrotnym, które dotyczy wyłącznie towarów, które przekraczają granice danego państwa lub obszaru celnego.
Dopłata jest formą finansowej partycypacji użytkowników inwestycji publicznych w kosztach realizacji tych inwestycji. Tak rozumiane dopłaty nie występują pod właściwą nazwą. Na ogół są one nazywane opłatami. Z kolei termin dopłata jest stosowany w Polsce na określenie innych świadczeń o mieszanym charakterze np. dodatków do cen.
5. W każdym podatku można wskazać pewne stałe elementy składające się na instytucję prawną podatku. Elementy te obejmują:
- podmioty podatku; przedmiot podatku; podstawą opodatkowania; stawki podatku; ulgi, zwolnienia, wyłączenia podatkowe.
6. W stos. podatkowo - prawnych uczestniczą dwie podatkowe kategorie podmiotów. Są to organy podatkowe reprezentujące związki publiczno - prawne uprawnione do wymierzania i pobierania podatków oraz podatnicy.
Stos. prawny łączący organ podatkowy z podatnikiem ma charakter zobowiązaniowy.
Grupy podatników:
- osoby prywatne / fizyczne
- osoby prawne np. NBP i Skarb państwa są zwolnione z płacenia podatku dochodowego
- jednostki organizacji nie posiadające osobowości prawnej np. komitet rodzicielski.
7. Obok podatnika i organu podatkowego w stos. podatkowo - prawnych uczestniczą inne podmioty tj. płatnik oraz inkasent podatku.
Płatnik podatku jest zobowiązany do obliczenia wysokości podatku, pobrania należnej kwoty od podatnika oraz wpłacenia jej na rachunek właściwego organu podatkowego.
Inkasent podatku pobiera jedynie należne kwoty podatku od podatnika i wpłaca je na rachunek właściwego organu podatkowego.
8. Przedmiot podatku jest to sytuacja faktyczna lub prawna, z której za istnieniem przepisy prawa wiążą obowiązek zapłaty podatku. Taką sytuację faktyczną może być np. posiadanie rzeczy, osiąganie przychodów, osiąganie dochodów itp.
Sytuacją prawną może być np. otrzymanie spadku lub darowizny.
Przedmiot podatku znajduje zazwyczaj swój wyraz w nazwie podatku. Ta zaś w tytule ustawy wprowadzającej w życie dany podatek.
9. Podstawa opodatkowania to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku.
Ujęcie ilościowe to np. powierzchnia, objętość, ciężar, ilość sztuk.
Ujęcie wartościowe może być określone przez wartość rynkową, wartość księgową (ewidencyjną), wartość przychodu lub dochodu.
Wybór ilościowego lub wartościowego ujęcia podstawy opodatkowania jest sprawą polityki podatkowej. Niekiedy jest on określony charakterem przedmiotu podatku.
Od podstawy opodatkowania należy odróżnić podstawę obliczenia podatku, która jest niekiedy skorygowana przez zwyżki lub zniżki podatku podstawą opodatkowania.
Podstawa opodatkowania jest naliczana od wartości początkowej.
Podstawa opodatkowania - wyraża przedmiot podatku.
Podstawa obliczania podatku - to jest to, od czego oblicza się wysokość podatku.
D = P - koszty uzyskania przychodów = podstawa opodatkowania.
Podstawa opodatkowania - koszty poniesione np. na szkolenie, wolne od podatku = podstawa obliczania podatku.
10. Stawki podatku stanowią kolejny element konstrukcji podatku związany ze świadczeniem podatkowym i mogą mieć charakter:
- stawek kwotowych; stawek stosunkowych.
Wśród stawek stosunkowych wyróżnia się:
- stawkę procentową; stawkę ułamkową; stawkę wielokrotnościową.
Stawki procentowe mogą mieć postać stawek stałych lub stawek zmiennych, tworzących skalę podatkową.
11. Przeciwieństwem stałej stawki % są skale podatkowe.
Skala to zbiór uporządkowanych rosnąco lub malejąco stawek procentowych znajdujących zastosowanie do różnej wielkości podstawy obliczenia podatku.
Skala jest zbudowana z:
- przedziałów podstawy obliczenia podatku
- odpowiadających tym przedziałom stawek podatkowych.
W teorii podatku wyróżnia się dwa podstawowe typy skal podatkowych:
- skalę progresywną - spadek skali podatku, wzrost stawek podatku
- skalę regresywną - zrost skali podatku - spadek stawek podatku.
Uzupełniający charakter ma skala degresywna np. do pewnego przedziału skali podatku stosuje się jeden rodzaj skali podatkowej, a potem inny.
12. Skale progresywne mogą być skonstruowane w różny sposób. Wyróżnia się przede wszystkim skale podatkowe oparte o:
- zasadę progresji globalnej
- zasadę progresji ciągłej.
Skale zbudowane na zasadzie progresji globalnej charakteryzującej się tym, że dla obliczenia wysokości świadczenia podatkowego do istniejącej w danym przypadku podstawy obliczenia podatku stosuje się stawkę podatkową właściwą dla tego przedziału skali.
Przykład skali progresywnej zbudowanej w oparciu o zasadę progresji globalnej:
Podstawa obliczenia podatku |
Podatek |
1 - 1000 zł 1001 - 2000 zł 2001 - 3000 zł 3001 - ............ |
5% 10% 15% 20% |
Podstawa obliczenia podatku
Podatek = 5% x 1000 zł = 50 zł.
Dochody = 1001 zł
Podatek = 1001 x 10% = 100,1 zł.
Taka budowa skali jest uciążliwa dla osób, których dochody sięgają kresów przedziałów.
Skala progresji globalnej posiada istotną wadę - niewielki wzrost podstawy obliczenia podatku może powodować znaczny wzrost świadczenia podatkowego. Wady tej nie mają skale progresywne zbudowane w oparciu o zasadę progresji ciągłej.
Przykład skali zbudowanej w oparciu o zasadę progresji ciągłej.
Podstawa obliczenia podatku |
Podatek |
Do 1000 zł 1000 - 2000 zł 2000 - 3000 zł 3000 - ............. |
5% 50zł + 10% od nadwyżki powyżej 1000 zł 150zł + 15% od nadwyżki powyżej 2000zł 300zł + 20% od nadwyżki powyżej 3000zł |
Skala w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 1998.
Podstawa obliczenia podatku |
Podatek |
25 253 |
19% podstawa obliczenia podatku - kwota 336,60 zł |
25 252 - 50 504 |
4 461,28 + 30% od nadwyżki ponad 25 252 |
50 504 |
12 036,88 + 40% od nadwyżki powyżej 50 504 |
10 000 x 12 = 120 000 - podatek wynosi 12 036,88 + 40% (1200000-50504-69496) = 40% x 69496 = 27798.
13. W niektórych prostych konstrukcjach podatkowych nie występuje powiązane ze sobą stawki (lub skale) podatkowe i podstawa opodatkowania. Dotyczy to podatków, które mają postać ryczałtów.
System ryczałtów premiuje podatników osiągających wyniki lepsze od przeciętnych, obciąża natomiast tych, którzy osiągają wyniki gorsze od przeciętnych uznanych za takie przez normo dawcę.
14. Ze zwolnieniem podatkowym mamy do czynienia wówczas, gdy określona kategoria stanów faktycznych lub prawnych mieści się w ogólnych ramach danego podatku, ale przepis wyłącza ją w sposób wyraźny od opodatkowania (zwolnienia mogą być podmiotowe lub przedmiotowe, niekiedy mieszane).
Wyłączenie podatkowe jest wyrazem braku zainteresowania pracodawcy określonymi kategoriami stanów faktycznych lub prawnych, najczęściej dlatego, że są objęte zakresem innych podatków.
Ulgi podatkowe (podmiotowe, przedmiotowe lub mieszane) polegają na ograniczeniu wielkości podatku. Niekiedy w systemie podatkowym obok ulg, zwolnieni i wyłączeni występują tzw. Zwyżki podatku.
15. Opłata - kolejna pieniężna danina publiczna, jest jednostronnie określonym bezzwrotnym i odpłatnym świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym, pobieranym od osób fizycznych oraz prawnych przez państwo lub inną instytucję świadczącą usługi na podstawie obowiązujących aktów normatywnych.
Podział opłat napotyka na wiele trudności związane są one przede wszystkim z różnorodnością czynności podlegających opłacie, rozmaitością podmiotów pobierających opłaty i różnorodnością dysponentów dochodów uzyskiwanych z tytułu opłat.
Najczęściej opłaty dzieli się na dwie podstawowe grupy:
- opłaty publiczne za czynności urzędowe organów administracji państwowej
- opłaty za usługi zakładów użyteczności publicznej.
16. pierwsza grupa opłat charakteryzuje się tym, że trudno znaleźć ekwiwalentną relację między opłatą a świadczeniem ze strony urzędników państwowych.
Zazwyczaj są to opłaty stosunkowo wysokie w porównaniu do świadczenia wzajemnego.
W tej grupie znajduje się: - opłata skarbowa, opłaty sądowe, arbitrażowe, notarialne, administracyjne, opłata paszportowa, pobytowa, targowa.
17. Opłaty za usługi zakładów użyteczności publicznej zwane opłatami za usługi senso stricto świadczone przez jednostki oraz zakłady budżetowe zbliżone są do cen produktów. W Polsce są to opłaty za 4 podstawowe grupy usług:
- opłaty za usługi gospodarcze np. opłata leśna, melioracyjna, elektryfikacyjna
- opłaty za usługi w zakresie ochrony zdrowia np. opłaty za przeprowadzenie szczepień osób wyjeżdżających za granicę
- opłaty za usługi działalności socjalnej np. opłaty za świadczenia udzielane przez przedszkola miejskie
- opłaty za usługi kulturalne np. opłata za wstęp do muzeum.
18. Cło jest formą daniny publicznej zbliżoną swoim ekonomicznym charakterem do podatku.
Definiuje się go jako przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo od przywozu, wywozu, przewozu towarów przez granicę.
19. Klasyfikacja ceł może być dokonana w oparciu o różne kryteria np. z punktu widzenia kierunku ruchu towarów wyróżnia się cła:
- importowe, eksportowe, tranzytowe.
Z punktu widzenia celu, wyróżnia się:
- cła fiskalne, których zadaniem jest przysporzenie dochodów
- cła ekonomiczne traktowane jako instrumenty polityki handlowej państwa.
W tej grupie mogą być stosowane cła ochronne, cła prohibicyjne, cła agrarne, cła preferencyjne, cła odwetowe.
Ze względu na sposób obliczania stawek celnych wyróżnia się:
- cła od wartości
- cła specyficzne obliczane od ilości lub wagi towarów celnych
- cła mieszane ustalane na podstawie stawek specyficznych korygowanych wielkością dopłaty określonej od wartości towaru
- cła alternatywne ustalane w oparciu o wartość towaru lub jego ilość bądź wagę (cła specyficzne) w zależności od tego, która wielkość okaże się wyższa. Są one nakładane na towary o znacznych wahaniach cen.
ĆWICZENIA.
T: Polityka fiskalna i sektor publiczny.
1. Pojęcie i cele polityki fiskalnej.
Fiskalny - łac. fiscus - oznacza skarb państwa lub skarb panującego.
Fiskalis - dotyczący skarbu państwa.
Skarb Państwa ma dwie strony.
- strony polegające na tworzeniu tego skarbu.
Polityka fiskalna = dochody + wydatki publiczne.
Funkcjonowanie finansów:
- alokacyjna (dokonywany jest podział czynników)
- redystrybucyjna
- stabilizacyjna.
Funkcjonowanie władz publicznych:
- publiczna (wytwarzanie dóbr publicznych, bezpłatnie udostępniane potrzebującym)
- społeczna (socjalna) zmniejszenie rozpiętości dochodowych
- gospodarcza (polega na stabilizowaniu gospodarki).
2. Sektor publiczny: pojęcie i rola jednostki.
Sektor finansowy - grupa podmiotów spełniająca wspólne kryteria (rodzaj przepływów pieniężnych).
Sektor publiczny (G) - wspólny mianownik, nie prowadzi działalności zarobkowej, finansowany jest przez budżet państwa. Zaliczamy tu ubezpieczenia społeczne.
Rola sektora publicznego rośnie na przestrzeni lat.
Redystrybucja budżetowa - procent dochodu narodowego, które przechodzi przez budżet.
Udział wydatków publicznych w PNB w % (redystrybucja budżetowa).
Kraj |
1929 |
1960 |
1987 |
Szwecja USA Francja W. Brytania RFN |
8 10 19 24 31 |
31 30 35 35 32 |
62 36 48 49 43 |
Z tych liczb wynika, że rośnie redystrybucja budżetowa.
W Polsce redystrybucja budżetowa ma ok. 48% (48% dochodu narodowego przechodzi przez budżet, rośnie rola sektora publicznego, powstają nowe funkcje finansowe).
Pewne funkcje stały się droższe np. utrzymywanie armii, policji.
Podmioty sektora publicznego (instytucje):
- jednostki budżetowe (podmioty prowadzące działalność, usługi są bezpłatne) finansowane przez budżet np. służba zdrowia, rząd, więzienia, szpital, straż pożarna, jednostka wojskowa. Jednostki te nie mają osobowości prawnej w ich imieniu występuje skarb państwa. Budżetowanie brutto.
- zakłady budżetowe - pobierają pewną opłatę za swoje usługi mniej niż 50% ponoszonych kosztów, resztę pokrywa Skarb państwa np. teatr, opera, przedszkole, sanatorium
- gospodarstwa pomocnicze - część zysku zostaje do dyspozycji gospodarstw, część idzie do macierzystego budżetu np. Ośrodek wypoczynkowy Rady Ministrów, drukarnia przy Radzie Ministrów.
3. Fundusze publiczne - stanowią finansowe ramy działalności publicznej.
- środki finansowe będące w konkretnych formach.
Struktura funduszy publicznych:
- budżet państwa
- budżety regionalne np. Niemcy - landy
- budżety lokalne np. USA - budżety stanów
- pozabudżetowe fundusze publiczne (fundusze celowe, para budżety)
- fundusze ubezpieczeń społecznych.
Fundusze celowe np. FUS (ZUS 45%, dotacje).
Fundusz pracy = 3% składka pracodawców od wynagrodzeń pracowników + dotacje.
Fundusz Ochrony Środowiska.
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Zalety:
- pewność uzyskania środków na dany cel
- możliwość kumulacji niewykorzystanych środków, które można wykorzystać w następnym roku.
Wady:
- rozbicie gospodarki finansowej
- trudno jest obliczyć saldo państwa
- usztywnienie gospodarki, niemożność przerzucenia funduszu z jednego celu na inny
- fundusze te są pod mniejszą kontrolą opinii publicznej, dlatego dochodzi do wypaczeń.
Źródła funduszy publicznych:
- daniny publiczne, czyli przymusowe świadczenia publiczne na rzecz władz np. podatki (86% dochodu budżetu państwa); cła, opłaty skarbowe (5%). Dochody bezzwrotne
- dochody z majątku publicznego (wynajmowanie poligonu na manewry)
- pożyczki (dochody bezzwrotne).
Daniny publiczne: rzeczowe, osobiste, pieniężne (podatki, opłaty, cła).
Podatek jest świadczeniem pieniężnym przymusowym ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłatnym pobieranym przez państwo lub inny związek publiczno - prawny i terminy płatności tego świadczenia.
Cechy podatku:
- forma pieniężna; przymusowość; powszechność (ogólność); bezzwrotność; nieodpłatność (brak odpłatności konkretnej, bezpośredniej); prawny charakter; jednostronność ustalenia.
Opłaty - odpłatność konkretna.
Para podatki - składki obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Elementy konstrukcyjne podatku:
a) podmiot podatku
- czynny - ten, kto odnosi korzyść z podatku
- bierny - podatnik, płatnik, inkasent.
b) przedmiot podatku - mówi od czego podatek jest płacony.
c) podstawa opodatkowania (przedmiot podatku wyrażony liczbowo)
- wartościowo; w jednostkach naturalnych.
4. Stawka podatkowa.
5. Zwolnienia i ulgi podatkowe.
- obligatoryjna - przedmiotowe
- fakultatywna - przedmiotowe
czasami zdarzają się zwyżki podatkowe.
6. Warunki i terminy płatności.
Akt prawny musi określać, czy podatek musi być zapłacony i kiedy.
Szarwark - obowiązek odpracowania przez ludność więcej kilku dni w roku na cele gminy.
T: Funkcje podatku. Zasady podatkowe.
Klasyfikacja podatków.
1. Klasyfikacja przedmiotowa:
- dochodowa, przychodowa (dochód = przychód - koszty). Podatek ryczałtowy - odmiana podatku dochodowego
- majątkowe - przedmiotem opodatkowania jest majątek, podatek od nieruchomości, podatek drogowy, podatki od zwiększenia majątku (darowizny, otrzymanie spadku)
- podatki konsumpcyjne (od wydatków): podatek VAT (podatek ogólny); akcyza (podatek selektywny); podatek od gier. Ciężar podatku ponosi nabywca. Obowiązek podatkowy leży na sprzedawcy.
2. Podział w oparciu o stosunek podatku do jego źródła np. z dochodu bierze się podatek.
- podatki bezpośrednie - bezpośrednio sięgające do źródła podatku - dochodu lub majątku (dochodowo - przychodowe i majątkowe)
- podatki pośrednie (konsumpcyjne).
Kryterium podziału podatku na bezpośrednie i pośrednie to przerzucalność podatków na inną osobę.
Inne podziały:
- lokalne - płacone na rzecz samorządu lokalnego
- centralne - płacone na rzecz budżetu państwa.
Ze względu na przeznaczenie:
- ogólne - z nich dokonywane wydatki publiczne
- celowe - podatnik wie, na co pójdą pieniądze z płaconego przez niego podatku.
3. Funkcje podatków:
- funkcja fiskalna - dostarczanie podatku budżetowi państwa i samorządom lokalnym. Budżet państwa ma 86% swego dochodu z tej funkcji, 5% z ceł
- funkcja redystrybucyjna - państwo dokonuje podziału pierwotnego dochodu, korekta w rozkładzie dochodów. Dzięki temu pojawiać się mogą zapomogi. Są mniejsze kontrasty dochodów
- funkcja stymulacyjne (bodźcowa, interwencyjna) - oddziaływanie na zachowanie podatnika. Państwo zachęca podatnika do pewnych działań gospodarczych i społecznych lub zniechęca go.
Gdy zła koniunktura państwo obniża podatki, prowadzi politykę ekspansywną.
Przegrzanie koniunktury - ograniczenie wydatków publicznych, polityka restrykcyjna.
Podatki ↓, wydatki państwa ↑ (i odwrotnie).
- funkcja kontrolna poprzez wymierzanie, pobieranie podatku, urząd skarbowy kontroluje działalność przedsiębiorstw. Kontrola przy ustalaniu wysokości podatku.
Zasady podatkowe.
Zasady A. Smitha:
- zasada równości obciążania podatkami - każdy z podatników płaci taką samą część swego dochodu np. ¼. Przy wyznaczaniu podatku bierze się tylko stan majątkowy.
- zasada pewności opodatkowania
- dogodność opodatkowania
- taniości.
Zasady skarbowe:
- wydajności podatkowej
- pewność dla państwa
- elastyczności - obciążenie podatkami rośnie, gdy państwo ma dobrą koniunkturę
- dogodność dla państwa.
Zasady ekonomiczne (aby podatki jak najmniej szkodziły działalności gospodarczej):
- zasada nienaruszalności źródła podatku, podatek nie powinien być zbyt wysoki, to zniszczy podatnika i w przyszłości nie będzie on w stanie wcale płacić podatków
- pewność opodatkowania
- dogodność
- taniości.
Zasady moralno polityczne (społeczne):
- powszechne opodatkowanie
- sprawiedliwości: obiektywnej (wszyscy równi wobec prawa, wszyscy płacą taki sam podatek); subiektywnej.
PIT - podatek dochodowy od osób fizycznych.
Zalety:
- duża wydajność tego podatku ok. 28% z tego ma państwo
- wysoka elastyczność - podatek rośnie, gdy poprawia się sytuacja finansowa państwa, ciężar podatku dostosowuje się do sytuacji materialnej podatnika
- podatek dostosowuje się do zdolności podatkowej - sprawiedliwość
- możliwość oddziaływania na podatnika, wpływanie na decyzje firm przez stosowanie ulg, zwolnień.
Wady:
- zniechęca do podziału pracy, do specjalizowania się w pewnych czynnościach
- hamowanie aktywności i przedsiębiorczości
- utrudnianie inwestycji prywatnych skupia się na najwyższych dochodach
- jest to podatek dość trudny i kosztowny.
Analiza podatku.
Założenie powszechności opodatkowania (obejmuje wszystkich ludzi i dochody). Są odstępstwa od tej zasady:
- dotyczy rolników, którzy nie prowadzą ewidencji kosztów
- wynika z intencji ustawodawcy (dochody ze spadków i darowizn).
Etapy opodatkowania:
- ustalenie przychodów pieniężnych podatnika - P
- ustalenie kosztów uzyskania tych przychodów - K
- ustalenie dochodu D = P - K
- obliczenie podatku od dochodu.
Budowa podatków.
1. Podmiot podatku - osoby fizyczne z wyjątkiem rolników, osoby mieszkające i przebywające w Polsce.
2. Przedmiot podatku: - przychody (praca, emerytury, renty, wynagrodzenie za wykonywanie wolnych zawodów.
a) objęte podatkiem są działy produkcji rolnej. Rolnictwo ogółem wyłączone jest z opodatkowania ale produkcje specjalistyczne są objęte podatkiem np. farma kurza, ustawa określa ilość i wielkość gospodarstw rolnych objętych opodatkowaniem
b) Wolne od podatku:
- renty inwalidów wojennych i indywidualne
- odszkodowanie majątkowe
- nagrody państwowe o zasięgu ogólnopaństwowym
- odsetki od nakładów oszczędnościowych, obligacji
- zasiłki społeczne, socjalne
- stypendia naukowe i socjalne
- akcje na giełdzie (jeśli nabywają je osoby prawne, to są opodatkowane)
- wygranie w grach liczbowych.
3. Podstawa opodatkowania - Dochód = P - K.
Koszty uzyskania przychodów to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Z wyjątkiem tych kosztów, które ustawa nie zalicza do kosztów: - amortyzacja, rata kapitałowa, kary umowne, odsetki za zwłokę, mandaty karne i grzywny.
Cztery sposoby obliczania kosztów:
1. Uwzględnianie kosztów rzeczywiście poniesionych, udokumentowanych ⇒ koszty rzeczywiste.
2. Koszty normatywne udziału kosztów w przychodach, nie uwzględnia rzeczywistych kosztów związanych z pracą etatową np. stosunki z pracy etatowej 0,25% kwoty, która stanowi część I progu.
3. Ustawowa normatywna udziału kosztów w przychodzie uwzględniając koszty wyższe np. uzyskanie praw autorskich - uwzględnia się koszty wyższe.
4. Pomijanie kosztów uzyskania przychodów. Koszty pomijane P=D
np. renty, emerytury, alimenty, przychody z dywidend od akcji.
Można odliczyć darowizny do 15% dochodu, składki na ubezpieczenie społeczne podatnika, składki na rzecz organizacji społecznych, do których należy podatnik, alimenty płacone dobrowolnie.
Stawka podatkowa:
III 40% - 336 zł. (kwota wolna od podatku) odlicza się od obliczonego podatku
II 30% - 1771 (min. podatkowe) x 19% = 336 zł.
I 19% - stawka podstawowa.
Od nadwyżki ponad próg I (19%) liczy się 30% podatku.
Ulgi od podatku:
- ulgi na zakup pomocy naukowych
- na remont mieszkania
- dokształcanie i doszkalanie zawodowe
- leczenie w prywatnych gabinetach
- dokształcanie na prywatnych uczelniach i kursach.
Podatek liczony liniowo (proporcjonalnie) - odliczenia proporcjonalne od podatku:
- przychody od sprzedaży nieruchomości 10%
- nagrody o zasięgu lokalnym 10%
- przychody z kapitału, dywidendy od akcji 20%
- wynagrodzenie za pomoc np. policji
- jeśli ujawni się majątek pochodzący z nielegalnych źródeł, jego właściciel płaci 75%.
1. Ryczałt zwany kartą podatkową - drobne zakłady rzemieślnicze i handlowe. Wysokość stawki zależy od rodzaju działalności i ilości zatrudnianych pracowników od 0-5 oraz od wielkości miejscowości. Podatnik płaci stałą miesięczną stawkę podatku. Nie ma obowiązku prowadzenia ksiąg.
2. Zryczałtowany podatek dla księży. Kwota jest płacona i ustalana kwartalnie. Wysokość tego podatku zależy od wielkości parafii i miejsca zajmowanego przez księdza w hierarchii kościelnej.
3. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Obroty nie mogą przekraczać 288-700zł (w tym roku 400000zł)
- za działalność usługową 9,5%
- za działalność wytwórczą 6%
- za działalność gastronomiczną i handlową 3,3%.
Podatnicy muszą prowadzić ewidencję księgową przychodów.
Terminy i warunki płatności.
Oblicza je pracodawca dla pracowników, ZUS dla emerytów itp.
Jest płacony w formie zaliczki do 20 każdego miesiąca, a potem następne rozliczenie podatku.
Przy rozliczeniu roku podatkowego do 30.04. następnego roku (PIT).
Syntetyczna ocena podatku = uwagi z Białej Księgi:
I - brak jest ulg typu rodzinnego (tylko w małżeństwie i dla osób samotnie wychowujących dziecko), lepiej udzielać tych ulg przez transfery pomocnicze.
II - bardzo niska jest kwota dochodu wolnego od podatku, minimum podatkowe 1771zł.
III - dziwny jest sposób uwzględniania inflacji. Bierze się pod uwagę wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia a nie wzrost przeciętnego poziomu cen.
Projekt zmian - Biała Księga:
- podatek liniowy 22% podstawowa stawka
- podniesienie kwoty wolnej od podatku
- zniesienie ulg i zwolnień
- objęcie rolników podatkiem dochodowym
15 - 16% efektywna stopa procentowa.
PDF=PIT - podatek od osób fizycznych
PDP=CIT - podatek od osób prawnych
PDP dostarcza 11% dochodów budżetu (dziś ok. 13%).
Podmiot podatku - podatki są centralne i zasilają budżet państwa.
1. Podmiot czynny - ten, kto otrzymuje podatek (państwo). Podatek ten płacą osoby prawne (podmiot bierny), czyli głównie przedsiębiorstwa, spółki akcyjne, zoo.
2. Płacą go także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych np. (były) Urząd Rady Ministrów) z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej (spółki jawne cywilne, komandytowe) - one nie płacą podatku, ale ich wspólnicy płacą podatek od osób fizycznych (indywidualnie).
Zwolnione są z niego: Skarb Państwa, NBP i jednostki budżetowe (ich ewentualny zysk nie jest opodatkowany).
Zwolnione są także fundusze celowe tworzone za pomocą ustaw (np. fundusz pracy, ubezpieczeń społecznych) oraz przedsiębiorstwa zagraniczne utworzone na zasadzie umów międzynarodowych.
Nie płacą gminy i związki gmin w zakresie dochodów własnych a także agencje restrukturyzacji rolnictwa, agencja budowlane, eksploatacji autostrad.
Może występować obowiązek nieograniczony lub ograniczony płacenia podatku.
1. Nieograniczony - jeśli firma zagraniczna z siedzibą w Polsce musi płacić podatek dochodowy, niezależnie od tego czy zagranicą. Niebezpieczeństwo podwójnego zapłacenia podatku.
2. Ograniczony - opodatkowane są tylko dochody powstałe w Polsce.
Istnieje międzynarodowa umowa o zakazie podwójnego opodatkowania.
Najczęściej są to osoby prawne, w większości są to spółki akcyjne i zoo.
Spółki akcyjne.
Każdy podatek ma osobną konstrukcję.
1. Forma klasyczna opodatkowania - podatek obciąża zysk spółek niezależnie od jego przeznaczenia jest odrębnym bytem, jest niezależny od innych podatków.
Dochód S. A. Jest podwójnie opodatkowany:
- podatek dochodowy od osób prawnych (podatek CNT - 34%)
- podatek płacony przez akcjonariuszy od dywidendy (PIT - liniowy 20%).
Ta forma podatku występuje w Polsce, USA, Szwecji, Luksemburgu.
Zysk S. A. Jest dzielony na inwestycje i dywidendy.
2. Forma zintegrowana - polega na całościowym spojrzeniu na podatek przy uwzględnieniu innych podatków. Jeżeli zysk został już opodatkowany rezygnuje się z innych podatków. Są tu dwie formy:
- cały osiągnięty zysk jest objęty podatkiem dochodowym
- odejmuje się CIT od części zysku firmy a druga część (ta, która wychodzi jako dywidenda dla akcjonariuszy) jest opodatkowana oddzielnie w postaci PIT-u od osób fizycznych (Niemcy, Włochy, Grecja).
Opodatkowane są dochody osób prawnych D=P-K. Dochód jest lepiej stosować gdy chodzi o osoby fizyczne. Taki dochód ma cechy osobowe (socjalne). Dochód zależy od ich wieku, zdrowia, kwalifikacji, odzwierciedla cechy osoby, która je osiąga.
Z brutto = U - K. Zysk nie ma takiego osobistego charakteru i lepiej nadaje się dla przedsiębiorstw. Dochód zależy w dużym stopniu od kosztów. Nie są kosztami wydania przychodów: kary, mandaty, odsetki karne (nie można wliczyć ich w koszty).
Niektóre wydatki można wliczyć w koszty:
- koszty reprezentacji i reklamy poniżej ¼% obrotu firmy (to ograniczenie tylko reklamy prywatnej, a nie publicznej jak TV, prasa).
Opodatkowany jest zysk w roku podatkowym, niekoniecznie pokrywającym się z rokiem kalendarzowym.
Nie opodatkowane w ten sposób jest prowadzenie działalności rolniczej (podatek rolny), chyba że jest to działalność specjalistyczna.
Nie opodatkowana jest działalność nielegalna (obowiązują tutaj kary).
Przychody = pieniądza wartości pieniężne (różnice kursowe).
Przychody w naturze (przeliczane na pieniądze).
Świadczenia nieodpłatne (przeliczone) D=P-K.
Podstawa opodatkowani = dochód - odliczenia przysługujące podatnikowi.
Ulgi te to:
- darowizna firm na cela szlachetne, naukowe itp. (max 15% dochodów)
- możliwość pokrywania strat poniesionych w poprzednich latach (max 1/3 strat zeszłego roku może być odpisana w roku kolejnym)
- budowlana - wygasła
- od podstawy opodatkowania odlicza się wydatki na cele inwestycyjne.
98 |
99 |
00 |
01 |
strata |
dochód |
dochód |
Dochód |
60 |
-10 |
-20 |
-20 |
|
-10 |
|
|
98 |
99 |
00 |
01 |
strata |
strata |
dochód |
Dochód |
60 |
15 |
-20 |
-20 |
Jest to podatek liniowy = 34% (proporcjonalny) 98 - 40%, 99 - 34%, 00 - 32%.
Inna stawka odnosi się do sprzedaży praw autorskich przez firmy zagraniczne (stawka 20%).
Przychody z odsetek od udzielonych pożyczek i dywidend, a więc przychody kapitałowe (stawka 20%).
1. Zwolnienia przedmiotowe.
- zwolnione są dochody od jednostek, których przedmiotem jest działalność naukowa, oświatowa, religijna, kulturalna
- dochody związków zawodowych i partii politycznych wydatkowane na cele statutowe
- wolne od podatku są odszkodowania
- dochody ze składek członkowskich
- dochody z tytułu dotacji podmiotowych
- przedmiotowe (np. dofinansowanie na utrzymanie tańszych leków, mleka) w postaci dotacji budżetowych
- podmiotowe (dla konkretnego przedsiębiorstwa) o charakterze inwestycyjnym i inwalidzkim.
Ulgi na cele inwestycyjne. Warunki otrzymywania ulg:
- nie można korzystać z innych ulg
- trzeba osiągać określone przychody
- brak zaległości podatkowych i świadczeń ZUS.
Płaci się w postaci zaliczek miesięcznych do 20%.
Firma jest podatnikiem i płatnikiem jednocześnie. Rozliczenie ostateczne następuje po zakończeniu roku podatkowego i firma składa najpierw wstępne zeznanie podatkowe (do końca 3 miesiąca po zakończeniu roku podatkowego). Podlega sprawdzeniu przez biegłego rewidenta. Potem zeznanie ostateczne po zbadaniu i wydanie ostatecznego oświadczenia podatkowego.
- zmniejszenie stawki do 22% (równo z VAT i PIT)
- likwidacja ulg między innymi inwestycyjnych i darowizn na cle charytatywne
- rozliczenie strat z okresów poprzednich przez 5 lat, zamiast 3 lat
- podwyższenie limitu wydatków na reprezentację i reklamę.
Podatki konsumpcyjne (VAT, akcyza, podatek od gier) są wydajne. Podatek konsumpcyjny - podatnikiem jest klient, płatnikiem sprzedawca.
Podatki ogólne - podatek obrotowy VAT.
Podatki selektywne - akcyza, podatek od gier.
Podatki konsumpcyjne zapewniają państwu szybki i pewny dochód. Podatki te są mniej zależne od koniunktury. Zaletą jest tzw. Znieczulenie podatkowe są ukryte w cenie dobra.
VAT - podatek od towarów i usług - zastąpił podatek obrotowy.
Różnice: - podatek obrotowy może być jedno lub wielofazowy, VAT jest zawsze wielofazowy.
- podatek obrotowy obejmował tylko dobra konsumpcyjne, środki produkcji były relatywnie tańsze. VAT obejmuje wszystkie dobra konsumpcyjne i produkcyjne
- podatek obrotowy był liczony od całej wartości sprzedaży. VAT jest naliczany tylko od wartości dodanej.
Zalety VAT:
- nie zniekształca on cen oraz rentowności przedsiębiorstw.
- nie zachęca do specjalizacji i podziału pracy.
- zwiększa rzetelność podatników
- ogranicza szarą strefę.
Podmiot opodatkowania: osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne.
Z VAT zwolnieni są:
- opłacający podatek w postaci karty podatkowej
- firmy, które nie przekroczą 80 tys. zł obrotu rocznie.
Podmiot opodatkowania: sprzedaż, przychód, obrót, wielkość sprzedaży, zamiana towaru na towar, na usługę, świadczenie usług na własne potrzeby podatnika
- nie ma podatku w przypadkach sprzedaży żywności rolniczej.
Zwolnione z VAT: rolnictwo, ekologia, kultura i sport, sprzedaż dóbr używanych dokonana przez użytkownika.
Podstawa opodatkowania: obrót - kwota zapłaconego dostawcom.
Podatek zależny - podatek naliczony = podatek do zapłaty.
Stawki podatkowe:
- podstawowa 22%; stawki ulgowe; stawka zerowa (stosowana minimalna przy eksporcie, książkach, wyroby indywidualne, rehabilitacyjne).
Stawka ulgowa 7% (stosowana np. przy usługach transportowych, ochronie zdrowia itp.). podatek jest płacony miesięcznie od 25 dnia każdego miesiąca.
Biała księga Podatkowa przewiduje zmiany w tym podatku. Będzie tylko jedna stawka ulgowa 7%. Gospodarstwa powyżej 50ha lub gospodarstwa wyspecjalizowane będą płacić 22% podatku. Maszyny rolnicze 7% VAT.
Akcyza - stosowana z dwóch powodów: fiskalny; chęć zmniejszenia konsumpcji dóbr szkodliwych społecznie.
Podatek wydajny przynosi ok. 17% budżetowi.
-dobra luksusowe - jachty, kamery, samochody
- artykuły powszechnego użytku, spożycia kupowane często, nie będące artykułami podstawowymi - benzyna, piwo, papierosy.
Obowiązek podatkowy spoczywa na producencie oraz importerze wyrobów gotowych.
Przedmiotem opodatkowania jest sprzedaż wyrobów.
Akcyzie podlegają też nadmierne ubytki.
Wyroby akcyzowe (grupy towarowe):
- paliwa płynne
- gaz do napędzania samochodów oraz gaz do butli
- broń myśliwska i gazowa
- urządzenia do gier losowych
- samochody osobowe
- jachty, łodzie żaglowe i silnikowe z wyjątkiem łodzi rybackich i ratowniczych
- sprzęt elektroniczny wysokiej klasy
- sól
- wyroby upiększające i perfumeryjne
- wyprawione wyroby futrzane
- napoje alkoholowe powyżej 1,5% alkoholu
- guma do żucia
- wyroby tytoniowe
- opakowania z tworzyw sztucznych.
Obrót wyrobami akcyzowymi: wartość celna + cło = podstawa opodatkowania.
Stawka podstawowa - stawki występujące jako procenty.
Wyższe stawki są w przypadku dóbr importowanych. Są to maksymalne stawi oprocentowania, które mogą być niższe lecz nie mogą przekraczać kwot podanych w tej tabeli.
Producent krajowy |
Importer |
|
95% |
1900% |
Wyroby przemysłu spirytusowego |
80% |
400% |
Paliwa |
70% |
230% |
Wino, piwo, wyroby tytoniowe |
40% |
65% |
Samochody osobowe |
25% |
40% |
Pozostałe |
Podatek od gier.
Podatek mało wydajny, przynosi ok. 0,4% wpływów, utrzymywany ze względów społecznych. Podmiotem są urządzający gry losowe i zakłady wzajemne (gdzie wynik jest sprawą losową np. totolotek, loterie fantowe, totalizator sportowy, wyścigi konne, buk macherstwo (odgadywanie zaistnienia pewnych zdarzeń)). Podstawa opodatkowania zależy od rodzaju gry, zazwyczaj jest to suma dochodu.
Stawka podatkowa zależy od rodzaju gry:
- loteria fantowa 10%
- bingo fantowe 10%
- zakłady wzajemne 10%
- gry liczbowe 20%
- gry w kasynach (podatek progresyjny)25, 30, 35, 40, 50%
- automaty losowe 30, 40, 50, 60%
- zakłady wzajemne na współzawodnictwo zwierząt.
Podatek ten zmniejsza przychody organizatorów.
Biała Księga przewiduje wprowadzenie jednej stawki podatku.
1
1