Hereditas
Spadkobranie jest wejściem w ogól praw jakie posiadał zmarły. Wraz ze śmiercią gasły jedynie uprawnienia wynikające z prawa rodzinnego.
Na spadkobiercę nie przechodziły uprawnienia czystoosobiste.
Powołana osoba powinna wyrazić wolę jego przyjęcia.
Dziedziczenie testamentowe miało pierwszeństwo przed dziedziczeniem beztestamentowym, te sposoby dziedziczenia wykluczały się wzajemnie.
Nikt nie może rozporządzać w testamencie częścią swego majątku (wyjątki przy testamencie żołnierskim) oraz w tzw. dziedziczeniu przeciwtestamentowym. Ta zasada wychodzi z użycia w prawie poklasycznym.
Bonorum possessio
a)
Heres stawała się osoba powołana do spadku zgodnie z ius civile, współistniało z nim dziedziczenie oparte na prawie pretorskim.
Agnaci i gentyle musieli prosić pretora o wprowadzanie ich w posiadanie majątku. Pretor wprowadzał osoby spoza kręgu dziedziców cywilnych, które zasługiwały na takie uwzględnienie. Była to pretorska działalność uzupełniania norm prawa cywilnego.
b)
Bonorum possessor nie był sukcesorem uniwersalnym. Stawał się on posiadaczem poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku, które mógł dopiero nabyć na własność dopiero na skutek zasiedzenia (usucapio pro herede). Dostawał od pretora środki ochrony analogiczne do tych, jakie posiadał heres: interdictum quorum bonorum (o wydanie majątku spadkowego) oraz skargi z zastosowaniem fikcji bądź zprzedstawionymi podmiotami)
Nie był dziedzicem wg ius civile, jedynie dziedzicem (loco heredis)
W prawie poklasycznym zacierały się różnice między hereditas i bonorum.
dziedziczenie testamentowe
Testament- jednostronne rozporządzenie ostatniej woli na wypadek śmierci, zawierające ustanowienie dziedzica. Był aktem jednostronnym (nie wymagał do ważności zgody dziedzica) Do chwili śmierci testatora mógł być zmieniony. Rodził skutki dopiero z chwilą śmierci spadkodawcy. Musiał zawierać ustanowienie dziedzica. Brak heredis institutio powodował nieważność testamentu. Dziedzic powinien być ustanowiony co do całości spadku.
testamentum calatis comitiis- sporządzany w czasie pokoju na zwoływanych dwa razy do roku zgromadzeniach ludowych. Do swej ważności potrzebował udzielenia aprobaty przez zgromadzony populus
testamentum in procinctu- odpowiednik | na wypadek wojny
Mancipatio familiae- testator dokonywał czynności fiducjarnej. Sprzedawał swój majątek za pomocą mancypacji zaufanej osobie, dodając ustne polecenie, by kupujący po jego śmierci wydał majątek wskazanej w nunkupacji osobie. Kupujący, po śmierci sprzedawcy, odprzedawał za pomocą pozornej mancypacji majątek wskazanej przez testatora osobie ( na testamencie 5 świadków i familiae emptor).
Testament pretorski- zapowiedź pretora w edykcie, że udzieli bonorum possessio każdemu, kto przedłoży pisemny dokument opatrzony pieczęciami siedmiu świadków.
Publiczne formy testamentu, polegające na wpisaniu ostatniej woli testatora do akt sądowyczh, czy złożenie jej w kancelarii cesarza.
Testament holograficzny- własnoręcznie sporządzony i podpisany prze testatora, bez potrzeby świadków.
Testament żołnierski- mógł być sporządzony w dowolny sposób. Był ważny nawet bez wyznaczenia dziedzica, poprzez rozdysponowanie majątkiem za pomocą legatów. Można było wyznaczyć dziedzica do poszczególnych rzeczy, dodać warunek rozwiązujący czy termin, ustanowić dziedzicem peregryna czy Latyna, pominąć sui heredes. Tracił ważność rok po zwolnieniu sporządzającego ze służby wojskowej.