Kocoń Urszula
02-12-2008
Systemy normatywne
Normy moralne
Normy te opierają się na wartościach społecznych i przekonaniu o słuszności jednych zachowań uznanych za pożądane i niesłuszności innych, uznanych za naganne (kategorie-„dobro” i „zło”), mające charakter autonomiczny i aksjologiczne uzasadnienie swojego obowiązywania.
Normy obyczajowe
Normy te opierają swoje obowiązywanie nie-jak moralność i religia na aksjologii - ale na odwołaniu do konwencji społecznych, na tradycji i elemencie powtarzalności; ich źródłem jest przyjęty i utrwalony sposób postępowania, mają uzasadnienie pragmatyczne (faktyczne).
Normy religijne
Opierają się na wierze i odwołaniu do porządku boskiego - również odwołują się do kategorii dobra i zła, posiadają charakter autonomiczny i aksjologiczne uzasadnienie obowiązywania; innym rodzajem norm religijnych są reguły dotyczące obrządku dlatego możemy mówić, że w ramach norm religijnych możliwe jest rozróżnienie na: normy moralne i normy obyczajowe.
Normy organizacyjne
Są to normy zawierające reguły postępowania wiążące jedynie dla członków określonej organizacji (normy te mają charakter w pewnym sensie dobrowolny, gdyż wstępując do danej organizacji członek godzi się na przestrzeganie jej reguł), system normatywny najbardziej zbliżony do prawa ze względu na heteronomiczny charakter i wymóg zgodności norm organizacyjnych z przepisami prawa (same normy organizacyjne mają charakter prawa wewnętrznie obowiązującego).
Prawo a moralność
Biorąc pod uwagę stopień formalizacji to normy prawne odznaczają się znaczną formalizacją, większą precyzją językową przy formułowaniu norm natomiast normy moralne są ujęte bardziej ogólnie w sposób niezinstucjonalizowany.
Podstawy obowiązywania norm prawnych mają uzasadnienie tetyczne (norma prawna obowiązuje bo została ustanowiona zgodnie z procedurą i nie została uchylona). Natomiast norma moralna posiada uzasadnienie aksjologiczne (norma obowiązuje, bo jest oparta na akceptowanym społecznie systemie wartości).
Ze względu na sankcje różnica pomiędzy normą prawną a normą moralną polega na tym, że norma prawna ma sankcje sformalizowane i poparte przymusem państwowym (tzw. „skupione”), a sankcje w normach moralnych są niesformalizowane, spontaniczne („rozsiane”).
Przedmiotem regulacji w normach prawnych są tylko zachowania zewnętrzne, normy moralne regulują szerszy zakres przedmiotów, bowiem nie tylko zachowania zewnętrzne ale również myśli i intencje.
Podmiotami w normach prawnych są wszystkie podmioty prawa czyli osoby fizyczne, osoby prawne, ułomne osoby prawne. Podmiotami w normach moralnych są tylko osoby fizyczne, jednostki.
Co do stosunku do państwa normy prawne tworzą związek funkcjonalny, występuje tu związanie terytorialne (prawo wiąże wszystkich w danym kraju). Normy moralne cechuje brak związku, nie ma też związania terytorialnego.
Obyczajowość
Stopień formalizacji: normy obyczajowe są ujęte bardziej ogólnie, w sposób niezinstucjonalizowany choć niektóre obyczaje są określone ze znaczną precyzją.
Jeżeli chodzi o podstawy obowiązywania norm obyczajowych to jest to uzasadnienie tradycyjne, brak aksjologicznego uzasadnienia. Norma obowiązuje bo jest oparta na praktykowanym i akceptowanym społecznie sposobie zachowania zawierającego w sobie pewien kod kulturowy - Np. całowanie w rękę)
Sankcje są niesformalizowane, spontaniczne (rozsiane). Przedmiotem regulacji są tylko zachowania zewnętrzne. Podmiotem są osoby fizyczne, jednostki. Brak jest związku z państwem, nie ma też związania terytorialnego.
Normy religijne
Odnośnie stopnia formalizacji to normy religijne są bardziej ujęte ogólnie, choć zwykle w sposób zinstytucjonalizowany (np. dekalog chrześcijański). Posiadają one uzasadnienie aksjologiczne czyli norma ta obowiązuje bo jest oparta na pochodzącym od Boga systemie wartości. Sankcje są niejednokrotnie sformalizowane i określone (np. ekskomunika), ale nie są poparte przymusem państwowym oprócz państw teokratycznych.
Normy religijne regulują nie tylko zachowania zewnętrzne ale również myśli i intencje. Podmiotami są tylko osoby fizyczne, jednostki. Jeżeli chodzi o stosunek do państwa to występuje brak związku, nie ma też związania terytorialnego oprócz państw teokratycznych.
Normy statutowe
Stopień formalizacji jest znaczny - podobna precyzja językowa przy formułowaniu norm. Normy statutowe posiadają uzasadnienie tetyczne czyli norma obowiązuje, bo została ustanowiona przez kompetentny podmiot i nie jest sprzeczna z przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Sankcje są sformalizowane choć bez poparcia przymusu państwowego. Przedmiotem regulacji są tylko zachowania zewnętrzne. Podmiotami są osoby fizyczne, które są członkami danej organizacji oraz organy tejże organizacji. Odnośnie stosunku to występuje pewien związek z państwem poprzez niesprzeczność z prawem powszechnie obowiązującym, a tym samym pewne związanie terytorialne; normy organizacyjne mają charakter przepisów obowiązujących wewnętrznie.
Podsumowując:
Cechami odróżniającymi inne systemy norm od systemu prawa są:
-brak związku z państwem (państwo nie zabezpiecza ich realizacji)
-brak uzasadnienia tetycznego
-charakter niesformalizowany
-brak cechy jednolitości (nie obowiązują wszystkich obywateli na terenie całego państwa)
-systemy te nie są wynikiem działalności państwa
-złamanie tych norm nie pociąga z sobą sankcji zorganizowanej
Podobieństwa:
-ustanawiają wzory określonego zachowania
-złamanie ich rodzi pewne konsekwencje społeczne (tzw. sankcja rozsiana, niezinstytucjonalizowana)
-są to, podobnie jak prawo, wytwory kultury danego społeczeństwa