PSYCHODYNAMIZM

Rozdział I: Dynamika osobowości

Przedstawicielami tej koncepcji są m.in. Fromm i May. Koncepcja psychodynamiczna zasadniczo różni się od koncepcji behawiorystów.

• Ludzkie działanie ukierunkowane jest nie zewnętrznymi czynnikami, ale wewnętrznymi siłami motywacyjnymi

• Między tymi siłami często zachodzi konflikt i są one nieświadome

• Człowiek jest istotą niedoskonałą

• Ważna jest struktura charakteru - dzięki znajomości tej struktury można przewidzieć zmiany w myśleniu i zachowaniu

• Celem psychologii jest poznanie osobowości człowieka

• Zachowania nieprzystosowawcze wynikają z działania sił wewnętrznych, których jednostka nie kontroluje, albo nawet nie wie, że one istnieją (Bandura)

• Psychodynamiści (?) opracowali zasady psychoterapii metodą kliniczną (przeciwieństwo do inżynierii zachowania u behawiorystów)

Psychoanaliza jako jedna z wersji koncepcji psychodynamicznej - następcy Freuda - Horney, Sullivan, Fromm stworzyli neopsychoanalizę, nazywaną też psychoanalizą społeczną lub kulturową.

• Badania Erika Eriksona - w życiu człowieka można wyróżnić 8 faz psychospołecznych. W każdej występuje jakiś konflikt między celami a siłami, a złe rozwiązanie tego konfliktu skutkuje kryzysem tożsamości.

Niektórzy łączyli psychodynamizm z egzystencjalizmem i fenomenologią (May, Ling), inni z marksizmem (Fromm), inni z behawioryzmem (Dollard i Miller).

Ci ostatni wprowadzili 4 terminy:

• Popędy - pobudki wew. lub zew. motywujące działanie

• Wskazówki - sygnały decydujące o tym, kiedy i jak człowiek zareaguje

• Wzmocnienia - zdarzenia, które redukują popęd

• Reakcje

Obecnie - psychoanaliza współczesna. Psychoanaliza wyszła od Freuda, jednak większość jego postulatów zakwestionowano. Współczesny obraz psychoanalizy stworzyli tacy uczeni jak Horney, Fromm, May, Gordon.

Rozdział II: Popędy i tyrania nieświadomości

Popędy - większość NIE jest zaprogramowana przez naturę, ale wykształca się w procesie uspołecznienia. Popędy są nieświadome - jest to fundamentalna zasada psychodynamizmu.

• Popędy pierwotne są wrodzone i ich zaspokojenie jest niezbędne do przeżycia np głód

• Popędy wtórne powstają w wyniku socjalizacji:

• Potrzeby bezpieczeństwa - unikanie zagrożeń

• Potrzeby społeczne - dążenie do kontaktów międzyludzkich

• Potrzeby osobiste - chęć samorozwoju itd.

Proces socjalizacji wg psychoanalityków to proces kształtowania popędów i programów osiągania ich dzięki oddziaływaniom warunków społecznych i kultury. Wg psychoanalityków przemożny wpływ na nabywanie popędów wtórnych mają pierwsze lata życia dziecka spędzone w środowisku rodzinnym.

• Sposób karmienia piersią

• Potrzeba mocy wynikająca z poczucia niżsości (Alfred Adler)

Ludzkie motywacje są nieświadome. Nieświadomość nie jest zlokalizowana w mózgu, jest funkcją psychiczną odnoszącą się do konkretnych sytuacji. Człowiek jest sterowany przez siły dynamiczne, o których istnieniu nie ma pojęcia - przykład Studenta M., który poprzez niepowodzenia na studiach wyładowywał lęk z dzieciństwa, strach przed brutalnym ojcem i buntował się przeciwko temu traktowaniu. Psychoanalitycy przywiązują dużą wagę do nieświadomych popędów, a małą wagę do świadomej motywacji, która często występuje, a zwłaszcza wśród ludzi zdrowych, nie mających zaburzeń emocjonalnych.

Rozdział III: Wielość konfliktów

W ciągu życia człowiek doświadcza wielu konfliktów. Jego celowe dążenie wywołane popędami nastrafia na przeszkody. Konflikty są często nieświadome.

• Konflikty wewnętrzne (=motywacyjne) - w człowieku działają sprzeczne siły dynamiczne, dąży on do osiagnięcia sprzecznych celów

• Konflikty zewnętrzne - konflikty interpersonalne, różnica w celach między jednostką a innymi ludźmi

• Wg Freuda - konflikt między id a superego

• Wg Horney - konflikt między jednostką a grupą

• Jeden z najważniejszych konfliktów - między chęcią bezpieczeństwa a chęcią wolności. Wg Fromma wyjściem z tej sytuacji są stosunki braterskie.

Źródło konfliktów zewnętrznych: technotronizacja krajów i społeczeństw.

• Środki dominują nad celami

• Zasada know-how

• Dehumanizacja technologii

• Ważne kryterium działań: wydajność i zysk, a nie zaspokojenie potrzeb ludzi

• Ludzie poddani są manipulacji

• Zagrożenie potrzeby tożsamości i integracji osobowości - zatracenie „ja” („być) na rzecz ego („mieć”).

Teoria gier - teoria sytuacji konfliktowych. Każdy konflikt to rodzaj gry, w której wybór odpowiedniej strategii jest konieczny, żeby rozwiązać konflikt z największymi korzyściami dla wszystkich, biorących udział w „grze”.

Rozdział IV: Sztuka samoobrony

Człowiek posiada zasób mechanizmów obronnych wytworzonych przez system obronny „Ja”.

• Mechanizmy obronne to zachowania nawykowe zyskane w procesie socjalizacji

• Są nieświadome

• Obniżają poziom lęku, utrzymują wysoką samoocenę, chronią poczucie godności, pomagają odnaleźć miejsce w świecie

Rodzaje mechanizmów obronnych:

• Represja = wyparcie, odkryta przez Freuda. Polega na całowitym zapomnieniu o czymś, co jest źródłem lęku ze względu na obawę przed karą. Symptomami represji może być szukanie sobie pochłaniającego hobby. Represja nie rozwiązuje konfliktu. Nie mylić ze stłumieniem!

(Stłumienie - w przeciwieństwie do represji jest świadomym działaniem i polega na tłumieniu zachowań mogących wywołać negatywne wzmocnienia)

• Projekcja - nieświadomy proces rzutowania swoich niepożądanych cech na innych ludzi. Ma ona charakter wybiórczy, dotyczy ludzi na tyle podobnych do jednostki, że projekcja jest prawdopodobna i na tyle różnych, że nie wywołuje lęku. Projekcja zmniejsza lęk i podnosi samoocenę.

• Racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn zachowania, błędne przedstawianie swoich motywów. Jest nieświadoma i związana z samooszukiwaniem. Zawadzki wyróżnił dwa rodzaje racjonalizacji:

• „Kwaśne winogrona” - gdy człowiek nie osiągnąć jakiegoś celu, wmawia sobie, że ten cel był i jest nieważny dla niego

• „Słodkie cytryny” - wmawianie sobie, że to co jest dla człowieka nieprzyjemne, jest źródłem przyjemności

• Substytucja - zastępowanie celów trudnych do osiągnięcia przez cele łatwiejsze. Dzieli się na dwie formy:

• Kompensacja - podejmowanie aktywności podobnych do tych, których się człowiek obawia np taniec jako kompensacja obawy przed stosunkami intymnymi

• Sublimacja - podejmowanie aktywności akceptowanych społecznie jako wyraz nieakceptowanych, wewnętrznych popędów niemożliwych do zrealizowania np twórcza działalność spowodowana niespełnieniem seksualnym

Rozdział V: Anatomia lęku

Teoria lęku

• Freud - lęk oto frustracja związana z brakiem spełnienia seksualnego.

• May - great white plague

• Lęk to nie strach! Strach to nieprzyjemny stan emocjonalny związany z konkretnymi sytuacjami.

• Przyczyny lęku nie są do końca uświadomione. Jest sygnałem niebezpieczeństwa wewnętrznego.

• Źródłem lęku są wewnętrzne potrzeby i frustracje, które udaremniają spełnienie potrzeb bezpieczeństwa, społecznych i osobistych.

Rodzaje lęków:

• Lęk normalny - reakcja proporcjonalna do zagrożenia, podobny do strachu, jest najczęściej świadomy

• Lęk neurotyczny - reackaj nieproporcjonalna do zagrożenia, wykorzystywane są mechanizmy obronne i blokowana świadomość. Jest konsekwencją nierozwiązanych konfliktów wew.

Sposoby radzenia sobie z lękiem:

• Stosowanie mechanizmów obronnych - np zamienienie lęku otwartego na lęk latentny. Istnieje niebezpieczeństwo, że ten lęk potencjalny zaatakuje z całą siłą w jakiejś sytuacji, będącej katalizatorem reakcji lękowej.

• Paradoks obronny „Ja” - lęk wtórny. Lękk wtórny powstaje na skutek redukcji lęku pierwotnego, jednak teraz dla lęku wtórnego trzeba zastosować nowe metody radzenia sobie z nim i mechanizmy obronne.

Rodział VI: Psychoterapia - droga do świadomości

Psychoterapia jest systematycznym i celowym sposobem modyfikacji i korekcji osobowości oraz leczenia zaburzeń emocjonalnych za pomocą środków psychologicznych. Freud stworzył terapię dynamiczną, ale nie sprawdziła się ona w praktyce. Psychoanalitycy uważają, że psychoterapia dotyczy nie tylko jednostek, ale też świata, który należy humanizować.

Cele psychoterapii analitycznej:

• Kształtowanie świadomości człowieka

• Uwolnienie spod tyranii nieświadomości

• Samoświadomość:

• Zwykła świadomość „Ja”

• Twórcza świadomość „Ja”

Stosowane techniki:

• Technika swobodnych skojarzeń - pacjent ma mówić wszystko, co mu przychodzi na myśl. Wystepuje tu często zjawisko oporu.

• Zjawisko przeniesienia - zarówno negatywnego jak i pozytywnego

• Interpretacja snów

Nowe tendencje w psychoterapii:

• Zmiana celu: psychoterapia mooże być nie tylko lecznicza, ale także edukacyjna

• Zmiana treści: większe skupienie się na stanach aktualnych niż przeszłości pacjenta

• Bardziej aktywne metody

• Większa elastyczność i giętkość

Psychoterapia dla koncepcji psychodynamicznej jest jak inżynieria zachowania dla behawiorystów. Niewiadomo, czy jest ona naprawdę skuteczna. Próbę unaukowienia psychoterapii podjęli Bellman i Smith, którzy zastosowali teorię decyzji - wg tej teorii psychoterapia to sekwencja decyzji przyjmowanych przez terapeutę.

Rozdział VII: Humanizacja świata u progu nowego wieku

Konsumpcja to mechanizm obronny. Kompulsywna konsupcja pozwala przystosować się do środowiska. Humanizacja konsumpcji wg psychoanalityków to rozdzielenie potrzeb na konstruktywne i destruktywne.

Rodział VIII: Portret quasi-kliniczny

Osiągnięcia psychoanalityków:

• Zbadanie procesów socjalizacji i kulturyzacji

• Odkrycie istnienia nieświadomych motywacji

• Mechanizmy obronne

• Apel o humanizację świata

Stworzenie klinicznego obrazu człowieka - główna wada. Człowiek jest słaby i niedoskonały. Uważają oni, że dążenie do władzy to wynik lęku a nie wytrwałości i dążenia do celu. Uważają, że konsumpcja jest reakcją obronną.

Psychohistoria - analizowanie wielkich postaci historycznych.

Psychoanalitycy podkreślają rolę czynników motywacyjno-emocjonalnych, a umniejszają znaczenie prcesów poznawczych.

---