WYKLEKO2.DOC


Wykłady z Ekonomiki Leśnictwa

9.10.2000

Podstawowe pojęcia

kierowanie + zarządzanie = rządzenie

Gospodarowanie zajmuje się wszystkim, co związane z wytwarzaniem dóbr materialnych potrzebnych nam do życia. Jest to też realizacja celów za pomocą dostępnych metod i środków.

Gospodarowanie w leśnictwie to zaspokajanie potrzeb ludzi na produkty i usługi pochodzenia leśnego przy użyciu dostępnych metod, sił i środków.

Gospodarstwo to obiekt zagospodarowania.

Ekonomika leśnictwa to poznawanie pewnych aspektów naszego zachowania się w normalnym życiu na tle leśnictwa.

Zasoby - rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług. Zasoby mogą być odnawialne (drewno) i nieodnawialne (węgiel).

Ziemia - obszar powierzchni globu i wszystko to co jest w naturze użyteczne w procesie produkcji: minerały, rośliny.

Praca (siła robocza czasem) - każdy sposób w jaki ludzka energia fizyczna i umysłowa może być sensownie użytkowana.

Kapitał (dobra inwestycyjne) wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do dalszego wykorzystania w procesie produkcyjnym.

Technologia - wiedza w jaki sposób zasoby mogą być łączone w sposób produkcyjny.

Ludzkie potrzeby są nieograniczone, a zasoby tak, więc potrzebne jest odpowiednie nimi zarządzanie. Ekonomia nie jest sprawiedliwa, ale daje wszystkim równe szanse.

Potrzeba zaplanować co, ile, jak, dla kogo produkować. Najskuteczniejszym organizmem tu jest gospodarka rynkowa, ona robi to najefektywniej.

Ważna jest kategoria „dobro publiczne”. Np. góra z lasem. Bez względu czy patrzy na nią 1 czy 10 osób, jej użyteczność nie maleje. Nie ma sensu pobierać za to opłat.

Klasyczne teorie gospodarowania w leśnictwie.

Gospodarowanie i podstawowe formy użytkowania lasów.

Od najstarszych form do dziś:

Sposoby działania człowieka wyznaczają bodźce ekonomiczne i sposoby reagowania na nie.

Bodźce ekonomiczne to potrzeby wyznaczające cel działalności człowieka, wytwarzają sytuację pobudzającą do realizacji tych celów.

Reakcja na bodźce to metoda (technika) gospodarowania czyli zespół maszyn i urządzeń, narzędzi a także sposób ich wykorzystywania.

W zaspokajaniu elementarnych potrzeb ludzkich ma swój udział leśnictwo. Dostarcza budulca, żarcia, skór, opału. Sposób gospodarowania zależy od obfitości występowania danych dóbr i dostępnych technik i sprzętu. Kształtowanie gospodarowania determinuje więc rozwój techniki i różnicowanie potrzeb ludzi.

Zasada gospodarowania w dzisiejszym leśnictwie - robić tak by inni mięli też coś, a najlepiej jeszcze więcej. Dla różnych potrzeb trzeba szukać różnych metod zagospodarowania.

Zasoby leśne świata

1. Przemiany w strukturze użytkowania ziemi,

2. Ogólna klasyfikacji lasów świata.

3. Powierzchnia lasów świata.

Rozmieszczenie lasów

a. w układzie równoleżnikowym

b. wg wielkich regionów gospodarczych świata

5. Skład gatunkowy.

6. Pozyskanie wg kierunków zużycia

1. Przemiany w strukturze użytkowania ziemi,

Rozwojowi cywilizacji ludzkiej towarzyszyły przemiany w strukturze użytkowania ziemi. W średniowieczu dotyczyło to proporcji las-pole. Z upływem czasu spadał udział lasów w stos. do pól. Podstawowy wykładnik to zmiana ilości lasu do ilości gruntów użytkowych. Lasów na Ziemi ciągle ubywa mimo programów zalesieniowych UE, Afryki, Ameryki Płd. Indonezji i in. Szuka się bowiem terenów pod osadnictwo. Połowa pozysku drewna idzie na opał.

2. Ogólna klasyfikacji lasów świata. W Europie ilość lasów rośnie. Jest nadmiar drewna. Mamy generalnie 6 stref wegetacyjnych, a kategorie lasów są różne w różnych opracowaniach.

Lasy dostępne - mogą być postrzegane w kategoriach technicznych (drogi) i ekonomicznych (czy można je wyciąć).

Lasy niedostępne - nie mogą być eksploatowane bo się to nie opłaca.

Lasy użytkowe - mogą być użytkowane eksploatacyjnie (Rosja) albo gospodarczo (Europa, z odnowieniem powierzchni).

3. Powierzchnia lasów świata.

Lasy to 31 % lądu = 4,1 mld ha (pod uprawę 24% lądu). Reszta (45%) to bagna, nieużytki, miasta, pustynie, drogi. Z lasów 2,4 mld ha to lasy dostępne (1,6 mld ha lasy użytkowe, 0,5 mld ha lasy gospodarcze), a 1,7 mld ha niedostępne (40%).

4. Rozmieszczenie lasów

Jest bardzo nierównomierne. Mało lasów w basenie Morza Śródziemnego i w Wielkiej Brytanii, południu b. ZSRR, środkowych Chinach. Dużo lasów na Syberii, Kanadzie, USA, Skandynawii, Amazonii, środkowej Afryce.

a. w układzie równoleżnikowym

Są 3 pasy lasów

-leśny pas północny - Kanada i USA, Europa, Rosja, Japonia. Szerokość 1-3 tys. km. Powierzchnia 1,8 mld ha - okoła połowa powierzchni lasów świata. Dominują iglaki, część lasów mieszanych, mało liściaków. Dają surowiec o najwyższych walorach technicznych, pokrywają światowe zapotrzebowanie na drewno tartaczne. W większości są objęte użytkowaniem, Wywierają duży wpływ na rozwój przemysłu drzewnego. Tu pozyskuje się 65% drewna ogółem i 80% drewna użytkowego na świecie. Tu są bogate zapasy i nadpodaż drewna. Rezerwy to głównie Pn-Wsch. Rosja i Zachód USA/Kanady.

-obszar leśny międzypasowy - mało lasów, kiepskie walory użytkowe, chwasty i krzaki. To półpustynie, pustynie. Jest tu 10% lasów, ale 30% ludności świata. Bardzo ograniczone możliwości pozysku, wiele drewna na opał, ale np. w Turcji są duże programy zalesień.

- leśny pas południowy - dorzecze Amazonki, Kongo, płd-wsch Azja, Indonezja, Filipiny. Tu są lasy subtropikalne i tropikalne. Obszar 2 mld ha. Znaczna część jest w lasach deszczowych - największa baza drewna. To wielogatunkowe lasy liściaste. Iglaki lokalnie w górach i wyżynach. Drewno bardzo zróżnicowane. Tu jest 20% pozysku i 10 % drewna użytkowego. Prowadzona gospodarka żarowa. Groźne jest nielegalne osadnictwo (Azja, Meksyk). Ujemny bilans lasów.

b. wg wielkich regionów gospodarczych świata

Najbardziej zasobne w lasy są Ameryka Płd i Środkowa. ZSRR były, to 3 miejsce, 1/5 powierzchni. Europa ma tylko 3,4% pow. Największa lesistość to Mozambik 85%, Kolumbia 72%, Japonia 69%, Peru 68%. W USA tylko 39%.

5. Skład gatunkowy.

38% to iglaki. 62% liściaki. W lasach użytkowych 55% iglaki, 45% liściaki. Łączny zapas drzewny to 370 mld m3., roczny zV to 7 mld m3.

Najcenniejsze iglaki i lasy mieszane są z Rosji (85% lasów użytkowych), Europie 60%, Am. pn. 55 %. Tu jest 90% wsiech zasobów dstanów iglastych świata. Globalnie pozysk rośnie, nadal 0.6 m3 na os/rok, a ludzi przybywa. Pozysk na świecie to 3 mld m3. W latach 1927-85 pozysk wzrósł o 300%.Największy producent drewna to USA - 400 mln m3/r, b. ZSRR 360 mln m3, dziś Rosja 150 mln m3, Brazylia 230 mln m3, Nigeria 100 mln m3/ rok.

6. Pozyskanie wg kierunków zużycia

Opał 50% (90% w Afryce, po 80% w Azji i Am. Płd)

tarcica i okleina 30%

przerób (celuloza) 20%.

Skandynawia ma 16 % udziału leśnictwa w PKB (50-60 mln$ z obrotu drewnem). Izrael też dużo.

Eksporterzy : Kanada, USA, Skandynawia.

Importerzy USA, RFN, Wochy

Rola leśnictwa w gospodarce narodowej.

Miejsce leśnictwa w systemie statystyki narodowej:

a. Klasyfikacja Działalności Gospodarczej

KDG już nie funkcjonuje, tu leśnictwo składało się z: gospodarki leśnej, ochrony przyrody, obsługi leśnictwa (BUL), ubotów, łowiectwa, zadrzewień, gruntów nieleśnych, jednostek utrzymywanych z narzutów i zysków z przedsiębiorstw leśnych (IBL).

REGON to numer klasyfikacyjny działalności gospodarczej. Cyferki zawierają identyfikator, strukturę organizacyjną, szczebel organizacyjny, formę finansowania, powiązania budżetowe, branżę gospodarki narodowej, lokalizację.

b. Europejska Klasyfikacja Działalności

EKD obecnie obowiązuje. Ma:

I - 17 sekcji

II - 60 działów

III - 222 kategorie

IV - 512 klas

V - wiele podklas, np. specjalnie dla gospodarki polskiej.

c. Przepływy międzygałęziowe

Udział leśnictwa w PKB jest dziś ok. 0,5%, ale rośnie w czasie kryzysów. Wzajemne uwarunkowania między leśnictwem i gospodarką narodową znajdują swe wyrażenie w bilansie przepływów międzygałęziowych. Bilans ten przedstawia strumień dóbr i usług między leśnictwem i pozostałymi gałęziami gospodarki narodowej. Leśnictwo jest mniej materiałochłonne niż inne gałęzie gospodarki np. przemysł. Jest mocno samowystarczalne: by zrobić produktów za 1 mln zł zużyje 274 tyś zł, a ogólnie cała gospodarka za ok 441 tyś zł.

d. Las jako majątek, miejsce pracy, źródło utrzymania

W 1990 r. w lesie pracowało 145000 ludzi (w całej gospodarce narodowej 14 mln), dziś pracuje 33000 (dziś 11 mln ludzi w całej gosp. nar.). Wydajność pracy była wyższa niż w całej gospodarce o 135%. Techniczne uzbrojenie pracy gorsze o 64%. Pracochłonność bezpośrednia lepsza o 109%.

Gospodarka leśna w przypadku prywatnych właścicieli nie jest z reguły oddzielną dziedziną dochodów. Przeciętna prywatna posiadłość leśna to 1 ha.

Dochód z 1 ha to, to na co leśnictwo jest ukierunkowane. W leśnictwie miernikiem dochodu jest stopa procentowa, czyli stopa zwrotu środków zainwestowanych. Kapitał w lesie jest na długo zamrożony. Stopa procentowa to 1-3%, czasem nawet poniżej 0. Ale ceny drewna rosną. I to szybciej niż inflacja. Przetrzymywanie drewna się opłaca. Cechy gospodarstw leśnych:

1. roczne dochody i wydatki są niskie w porównaniu z zapasem rosnącym i wartością gruntu

2. koszty gospodarowania pokrywa właściciel, ale wiele korzyści (funkcje ochronne, środowiskotwórcze) przypadają całemu społeczeństwu

3. jest długi cykl produkcji, dłuższy niż generacja jest okres między głównymi dochodami i głównymi przychodami.

4. produktem jest też kawałek fabryki, nie da się zdjąć z drzewa samego przyrostu.

8.01.01

Wycena wartości w gospodarce leśnej.

Wartość jest subiektywną cechą dobra, której obecność odczuwa człowiek. Oznacza poziom satysfakcji i zadowolenia z posiadania lub użytkowania jakiejś rzeczy. Stąd też brak jednolitej miary wartości.

Sposoby rozwiązywania kwestii co, jak, gdzie itp. wytwarzać podpowiada ustrój danego państwa. Większość państw ma wolny rynek. Rynek to element pomiarowy dóbr rynkowych. Cena dobra jest miarą jego rzadkości. Zawsze wiąże się z ilością.

1. Rynek jest to zespół warunków doprowadzających do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług. Każdy rynek pełni tę samą funkcję ekonomiczną. Ustala on cenę dobra tak, że ilość dóbr na którą ludzie zgłaszają zapotrzebowanie zostaje zrównana z ilością dóbr oferowaną do sprzedaży.

2. Popyt to ilość dobra jaką nabywcy są w stanie kupić przy różnym poziomie cen.

3. Podaż to ilość dobra jaką sprzedawcy są w stanie sprzedać przy różnym poziomie cen.

4. Cena równowagi to cena równoważąca rynek czyli przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe ilości oferowanego dobra.

Określonej cenie danego produktu odpowiadają dane rozmiary zapotrzebowania.

Cr cena równowagi

Qr ilość przy jakiej następuje zrównoważenie

rysunek

przy cenie C1 można dostać ilość Q1 i Q2, ale przy ilości Q2 nabywcy kupią dobro tylko za cenę C2.

Wraz ze zmianą cen i ilości wszystko dąży do ceny równowagi. Cr wyznacza wartość towarów i reguluje dostęp do towarów. Mechanizm rynku prowadzi też do optymalnej alokacji zasobów. Odcinek D-G to nadwyżka podaży, a E-F nadwyżka popytu.

Zmiana popytu powoduje przesunięcie krzywej popytu. Krzywe popytu wyrażają zależność między ceną a zapotrzebowaniem, przy założeniu, że pozostałe wartości są stałe. Zmiany wielkości mogą być powodowane przez istnienie lub zmianę cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych, zmianę dochodów konsumentów/nabywców, gusty i modę. Badaniem zmian na tej krzywej zajmuje się marketing.

Dobra mogą być:

- normalne - rośnie kupno gdy rosną dochody

- niższego rzędu - popyt maleje przy wzroście dochodów

A cena może być np. prohibicyjna - tak bardzo wysoka, że tylko niewielu stać na zakupy.

Przesunięcie krzywej podaży - przy tej samej cenie produktu oferuje się inną ilość dobra. Powoduje to zmiana techniki dostępnej wytwórcom, kosztów produkcji, interwencje ze strony państwa (akcyzy i podatki).


Wyszukiwarka