ANATOMIA SERCA

Serce (cor s. cardia) jest narządem ośrodkowym układu naczyniowego określanym przez anatomów jako mięsień wydrążony, odgrywający rolę pompy.Serce pobiera krew krążącą w organiźmie z obu żył głównych, górnej i dolnej (vena cava superior et inferior), oraz z żył płucnych.Krew z komór serca tłoczona jest do aorty (największa tetnica człowieka) i pnia płucnego (łac.truncus pulmonalis).

Serce podzielone jest na dwie podobne do siebie połowy: serce prawe, w którym krąży krew żylna, oraz serce lewe, w którym krąży krew tętnicza.Serce prawe tłoczy krew do małego (płucnego) krążenia, lewe do wielkiego, przy czym obie połowy kurczą się stale równocześnie i wypychają tę samą ilość krwi.Każda z wymienionych wcześniej połów dzieli się z kolei na dwie części :a.) mniejszą, górną, o cienkich ścianach, zwaną przedsionkiem (atrium), do którego krew dopływa z zewnątrz;b.) większą, dolną, o ścianach grubszych i bardziej odpornych, zwaną komorą (ventriculus), która wypycha krew z serca. Każdy z  przedsionków, łączy się z odpowiednią komorą obszernym otworem nazywanym ujściem przedsionkowo-komorowym (ostium atrioventriculare), a każda komora - z początkiem wielkich tętnic: komora prawa ujściem pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis) z pniem płucnym, komora lewa ujściem aorty (ostium aortae) z tętnicą główną (aortą). Obie połowy serca, prawa i lewa, całkowicie przedzielone są przegrodą mięśnia sercowego (septum cordis ), która na poziomie przedsionków ma nazwę przegrody międzyprzedsionkowej (septum interatriale).We wszystkich czterech ujściach umocowane są odpowiednie zastawki, które regulują kierunek przepływu krwi, nie pozwalając na jej cofanie z wielkich tętnic do komór ani z komór do przedsionków. W sercu występuje na przemian skurcz (systole) i rozkurcz (diastole) komór i przedsionków. W momencie gdy przedsionki wypełniają się krwią, komory wyrzucają krew na obwód.Następnie rozkurczają się komory serca i krew przez ujścia przedsionkowo-komorowe prawe i lewe napływa z przedsionków do komór. Przy osłuchiwaniu serca zjawiska te słyszlne są jako szmery, które nazywamy „tonami" serca. Ton pierwszy, czyli ton skurczowy, pochodzi głównie z kurczących się komór, ton drugi wywołany jest uderzeniem cofającej się krwi o zamknięte zastawki : aortalną i pnia płucnego.

Naczynia, w których krew kieruje się do serca, noszą nazwę żył, wszystkie naczynia, w których krew odpływa z serca - tętnic, niezależnie od jakości krwi, jaka w nich krąży.

Jeśli chodzi o rozwój embrionalny serce nie jest niczym innym jak odcinkiem cewy naczyniowej, który osiągnął dużą siłę i grubość przez powiększenie swego światła i przyrost mięśniówki ściany

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA - BODŹCOTWÓRCZY( rozrusznik)

Komórki mięśnia sercowego - kardiomiocyty charakteryzują się automatyzmem. Jest to zdolność do samoistnego rozprzestrzeniania się fali pobudzenia w mięśniówce serca. Rytm serca czyli ilość jego uderzeń na minutę określany jest aktywnością węzła zatokowo - przedsionkowego - SA (łac.nodus sinuatrialis).Dawniej węzeł ten nosił nazwę węzła Keith - Flacka.Węzeł zatokowo - przedsionkowy umiejscowiony jest w miejscu ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka serca.

Czynność węzła zatokowo - przedsionkowego regulowana jest przez autonomiczny układ nerwowy (niezależny od woli człowieka).Układ współczulny składa się z dwóch komponent - współczulnej i przywspółczulnej. Aktywacja układu współczulnego objawia się przyspieszeniem akcji serca. Pobudzenie układu przywspółczulnego objawia się zwolnieniem akcji serca - działanie hamujące na węzeł zatokowo - przedsionkowy. Fala pobudzenia , która powstaje w tym węźle nie jest rejestrowana w EKG do chwili wyjścia poza jego obręb.

Bodziec elektryczny opuszczając węzeł zatokowo - przedsionkowy (SA) szerzy się równocześnie w drogach przewodzenia w obszarze przedsionków i w komórkach mięśniowych (są to drogi fizjologiczne - anatomicznie nie są różnicowane).W sercu człowieka istnieją trzy zasadnicze drogi , którymi bodziec dostaje się do pogranicza  przedsionków i komór , gdzie umiejscowiony jest węzeł przedsionkowo - komorowy (AV - nodus atrioventricularis).Są to drogi : przednia , środkowa i tylna.

Węzeł przedsionkowo - komorowy (AV) umiejscowiony jest na dnie przedsionka prawego między nim a komorą prawą.W węźle tym impulsy elektryczne są zwalniane - kontrola odgórnie narzuconego rytmu przez węzeł SA , następnie docierają one do pęczka przedsionkowo - komorowego ( utworzony jest on przez  pień oraz prawą i lewą odnogę).Przejście włókien pęczka przedsionkowo - komorowego we właściwą mięśniówkę serca odbywa się u podstawy mięśni brodawkowatych. Rozgałęzienia końcowe w postaci tzw. włókien Purkinjego przez beleczki mięśniowe wstępują wstecznie ku górze zarówno w  prawej jak i lewej komorze.

Czynność mechaniczna serca. Hemodynamika.

Podstawową czynnością układu krążenia jest zapewnienie przepływu krwi w naczyniach. Układ krążenia jest niezbędny do zapewnienia następujących funkcji :

	transportowanie tlenu i substratów odżywczych do tkanek;
	usuwanie dwutlenku węgla i produktów przemiany materii ze wszystkich tkanek organizmu;
	regulacja temperatury organizmu poprzez skórną regulację przepływu krwi;
	bierze udział w reakcjach odpornościowych organizmu - transport przeciwciał, leukocytów do miejsca infekcji;
	transport hormonów;

Fala depolaryzacji biegnąca przez mięśniówkę przedsionków i komór powoduje ich skurcz, faza repolaryzacji poprzedza ich rozkurcz. Skurcz i rozkurcz zarówno przedsionków jak i komór powtarza się cyklicznie z częstością ok. 72 skurczów na minutę w spoczynku. Jeden cykl pracy serca trwa około 800 ms.

Podczas rozkurczu komór krew napływa z przedsionków przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe. Skurcz mięśniówki przedsionków wyprzedza skurcz mięśniówki komór serca, więc krew swobodnie zostaje wtłoczona podczas skurczu przedsionków do komór serca.

Ciśnienie skurczowe w lewej komorze jest pięciokrotnie wyższe od ciśnienia skurczowego w komorze prawej. Mimo tej różnicy ciśnień objętość krwi wyrzucanej z komór podczas ich skurczu jest zbliżona.

Objętość wyrzutowa serca - SV (stroke volume) - jest to objętość krwi wytłoczona przez jedną z komór serca podczas jej skurczu. U dorosłego mężczyzny objętość krwi wytłoczonej przez komorę podczas skurczu wynosi około 70-75 ml.

Pojemność minutowa (cardiac output) - jest to pojemność krwi wytłoczonej przez jedną z komór w czasie jednej minuty. Pojemność minutową oblicza się mnożąc objętość wyrzutową przez liczbę skurczów w czasie jednej minuty. Przykładowo :

Objętość wyrzutowa komory w spoczynku wynosi 70 ml więc przy 70 - 75 skurczach na minutę daje to wynik objętości minutowej serca równy ok. 5 litrów/min. (70ml x 70 skurczów/min. = 5 litrów/min).

Objętość wyrzutowa serca jest zależna od kilku czynników , do których zalicza się między innymi : ciśnienie tętnicze, kurczliwość komór, objętość krwi w komorze na początku jej skurczu. Na częstość skurczów serca wpływa min. autonomiczny układ nerwowy - współczulny przyspiesza czynność serca, przywspółczulny zwalnia ją.

Wskaźnik sercowy (cardiac index) - jest to wskaźnik, który jest stosunkiem pojemności minutowej serca do powierzchni ciała. Pojemność minutowa serca w spoczynku przeliczona jest na 1 metr kwadratowy powierzchni ciała (ok. 3,2 L/min./metr kwadratowy).

NACZYNIA WIEŃCOWE SERCA

Serce człowieka unaczynione jest przez tętnice wieńcowe (początkowy odcinek tętnic wieńcowych obejmuje serce co może przypominać wieniec).Wyróżniamy dwie główne tętnice wieńcowe, które odchodzą od aorty wstępującej w tzw. zatokach aorty (Valsalvy). Jest to lewa i prawa tętnica wieńcowa. Tętnice wieńcowe zaopatrują wyłącznie ścianę serca (dodatkowo oddaja drobne gałązki do aorty i pnia płucnego). W przypadku gdy światło jednego z naczyń wieńcowych zostanie zamknięte (np. w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej) dochodzi do zawału mięśnia sercowego w obszarze unaczynionym przez dane naczynie.

Początkowo prawa i lewa tętnica wieńcowa biegną razem w obrębie tzw. bruzdy wieńcowej. W dalszym przebiegu lewa tętnica wieńcowa układa się w bruździe międzykomorowej przedniej a prawa w bruździe międzykomorowej tylnej. Tętnice wieńcowe układają się na powierzchni serca wężowato, dzięki czemu praca serca (skurcz i rozkurcz) nie powoduje wzrostu oporów przepływu. W około 80% przypadkach lewa tętnica wieńcowa ma większą średnicę od prawej. Rozkurcz komór jest momentem kiedy krew może swobodnie przepływać przez tętnice wieńcowe.

Lewa tętnica wieńcowa (arteria coronaria sinistra) odchodzi w lewej zatoce aorty w postaci krótkiego pnia (ok.1 cm), który następnie dzieli się na gałąź miedzykomorową przednią = przednią zstępującą (LAD - left anterior decsending) i gałąź okalającą (Cx - circumflexus).Od LAD odchodzą drobniejsze odgałęzienia takie jak gałąź skośna lewej tętnicy wieńcowej zstępującej (D) , tętnice przegrodowe (S). Od pnia gałęzi okalającej (Cx) odchodzą tętnica okalająca przedsionka lewa  (LAC) i gałęzie brzeżne.

Prawa tętnica wieńcowa - RCA - right coronary artery - (arteria coronaria dextra) odchodzi w prawej zatoce aorty. Jedną z pierwszych gałęzi odchodzących od prawej tętnicy wieńcowej jest gałąź węzła zatokowego (SN), która unaczynia węzeł zatokowo-przedsionkowy.Następnie odchodzi od niej gałąź komorowa prawa (RV) i gałąź przedsionkowa prawa (RA). W dalszym odcinku z prawej tętnicy wieńcowej wyodrębnia się tętnica brzeżna i tętnica zstępująca tylna (PD).

Zakres unaczynienia tętnic wieńcowych:

Tętnica wieńcowa lewa :

	lewa komora serca
	lewy przedsionek
	2/3 przednie przegrody międzykomorowej
	mięśnie brodawkowate komory lewej

Tętnica wieńcowa prawa :

	prawa komora serca
	prawy przedsionek
	1/3 tylna przegrody międzykomorowej
	mięśnie brodawkowate komory prawej

Mięsień brodawkowaty przedni komory prawej otrzymuje także zaopatrzenie w krew z tętnicy wieńcowej lewej. Mięsień brodawkowaty tylny komory lewej otrzymuje dodatkowo krew z  tętnicy wieńcowej prawej.

---