Integracja europejska i Prawo Wspólnotowe
Wykład II 10.10.2007
Na początku lat siedemdziesiątych pojawiły się koncepcje przekształcenia wspólnot europejskich w Unię Europejską, która odnosiłaby się do całokształtu państw członkowskich. Sprawa Unii Europejskiej była poruszana na Radzie Europejskiej. M.in. istotna rolę odegrał raport Didermousa (jakoś tak), który przedstawił projekt przekształcenia wspólnot. Poza tym był jeszcze Plan Gerszela-Koloubo i Plan Gerszela).
1983 - uchwalono uroczystą Deklarację Unii Europejskiej. Wg niego zmiany w 3 traktatach miały nastąpić na podstawie 1 dokumentu - Jednolitego Aktu Europejskiego.
1985 - ustalono treść jednolitego Aktu Europejskiego
17 lutego 1986 - 9 państw członkowskich podpisuje w Luxemburgu ostateczna wersję Jednolitego Aktu Europejskiego
28 lutego 1986 - pozostałe 3 państwa członkowskie podpisują w Hadze Jednolity Akt Europejski
1 lipca 1987 - Jednolity Akt Europejski wchodzi w życie
Jednolity Akt Europejski nie był obszerny (składał się tylko z 34 artykułów). Dołączono do niego akt kończący, zawierający deklaracje państw członkowskich. Na mocy tego dokumentu zostały włączone postanowienia funkcjonowania Rady Europejskiej.
Ustalenia Jednolitego Aktu Europejskiego
W Jednolitym Akcie Europejskim ustalono, że Rada Europejska będzie się zbierać w postaci przywódców państw lub rządów krajów członkowskich, wspieranych przez ministrów spraw zagranicznych. Dochodzi do nich jeszcze przewodniczący wspierany przez jednego komisarza. Postanowiono, że najmniejsza częstotliwość spotkania Rady Europejskiej to 2 razy w ciągu roku. Podczas posiedzeń wytaczane miałyby być polityczne kierunki wspólnot. Ponadto ustalono, że europejska współpraca polityczna byłaby inicjowana przez ministrów spraw zagranicznych na posiedzeniach, odbywających się 4 razy w ciągu roku. Oprócz tego Jednolity Akt Europejski poszerzał kompetencje Parlamentu Europejskiego. Przejawiało się to we wprowadzeniu nowej procedury stanowienia aktów prawa Wspólnotowego (procedura współpracy). Rozszerzono procedurę zgody Parlamentu Europejskiego na sprawy przyjmowania nowych państw do wspólnot europejskich. Zwiększono liczbę spraw, w których Rada Europejska musiała konsultować się z Parlamentem Europejskim. Jednolity Akt Europejski przewidział także, że Rada Europejska powinna przekazywać kompetencje na rzecz komisji. Ponadto Rada Europejska uzyskała wszelkie uprawnienia, jeśli chodzi o stanowienie uchwał większością głosów. Jednolity Akt Europejski zapowiadał utworzenie Sądu Pierwszej Instancji, natomiast decyzja o jego powołaniu nastąpiła 24 października 1988 roku przez Radę Europejską. Jednolity Akt Europejski zawiera dokładne postanowienia dotyczące rynku wewnętrznego. Wg niego wewnętrzny rynek ma być obszarem bez granic wewnętrznych, gdzie byłyby realizowane 4 wolności wolnorynkowe. Jednolity Akt Europejski zawiera także zobowiązanie, że państwa członkowskie będą dążyły do realizacji koncepcji wewnętrznego rynku. Jednolity Akt Europejski zawiera także postanowienia polityki socjalnej (ochrona zdrowia). Przewidziano także nowe kompetencje wspólnot w nowych dziedzinach działania: (ochrona środowiska, polityka spójności gospodarczej i społecznej, badania naukowe i rozwój technologiczny). Jednolity Akt Europejski stworzył podstawy prawne do budowy rynku i stał się impulsem do przemyślenia nad przyszłością wspólnot europejskich.
Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego, zaczęły następować przemiany w Europie:
Zmiany ustrojowe, społeczne, polityczne i ekonomiczne w Europie Środkowej i Wschodniej
Dążenie zjednoczeniowe Niemiec
Umocnienie się USA i państw Azji na kontynencie
Zaczęto więc zastanawiać się czy nie mogłoby się poszerzyć zakresu kompetencji wspólnot europejskich.
Kwiecień 1990 - ważnym sygnałem było spotkanie prezydenta Francji (Francois Mitterrand) z kanclerzem RFN (Helmut Kohl) Kol. Dublinie. Efektem tego spotkania była inicjatyw przekształcenia stosunków międzywspólnotowych w unię Europejską.
Dalsze prace były poświecone przygotowaniem traktatu o Unii Europejskiej
11 grudzień 1991 - w Maastricht postanowiono o podpisaniu traktatu
7 lutego 1992 - w Maastricht podpisano ostateczną wersję traktatu.
Traktat z Maastricht jest wynikiem kompromisu pomiędzy państwami członkowskimi np. na życzenie Wielkiej Brytanii nie mówi się w traktacie o federacyjnym charakterze Unii Europejskiej (preambuła mówi o ściślejszej unii państw). Traktat z Maastrich składa się z 7 Tytułów a Artykuły nie są numerowane, lecz literowane. W I części zawarte są najważniejsze cele i funkcjonalność Unii Europejskiej. Następne 3 części (II, III, IV) zawierają zmiany, które miały być wprowadzone w 3 wspólnotach europejskich. Tytuł V dotyczy II filaru Unii Europejskiej - współpracy w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Tytuł VI dotyczy III filaru Unii Europejskiej - wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Tytuł VII zawiera postanowienia końcowe. Traktat z Maastricht (tak jak Jednolity Akt Europejski) jest zawarty na okres bezterminowy. Przewidziano w nim, że w 1996 roku zostanie zwołana konferencja międzynarodowa, która ma ocenić działalność Unii Europejskiej. Pierwotnie zakładano, że traktat wejdzie w życie 1 stycznia 1993 roku. W ramach dyskusji nad przyszłością traktatu uczestniczyły wszystkie państwa członkowskie. W 3 krajach członkowskich przyjęto, iż ratyfikacja traktatu odbędzie się poprzez ogólnokrajowe referendum:
Irlandia - 70% było za ratyfikacją traktatu
Dania - mimo, że w parlamencie traktat przeszedł to w przeprowadzonym 2 czerwca 1992r. referendum, odrzucono ratyfikację traktatu (50,7% - przeciw i 49,3% za). W efekcie Dania odrzuciła ratyfikację traktatu. Drugie głosowanie odbyło się 18 maja 1993r. i wtedy wynik okazał się pozytywny (56,8% - za i 43,2% - przeciw)
Francja - przed referendum we Francji silnie nawoływano do zaakceptowania traktatu, jednakże tylko 51% było za ratyfikacją
1 listopada 1993 - wejście w życie Traktatu z Maastricht
Traktat z Maastrich, zwany też Traktatem o Unii Europejskiej, jest najważniejszym do tej pory traktatem.
Postanowienia Traktatu z Maastricht
Traktat przewiduje, że Unia Europejska nie jest wspólnotą, lecz kolejnym etapem osiągania integracji państw członkowskich. W ramach postanowień przewidziano, że Europejska Wspólnota Gospodarcza zmieni swą nazwę na Wspólnotę Europejską. Pomimo zmiany nazwy, wspólnota pozostaje niezmieniona. Pomimo wejścia w życia traktatu, 3 wspólnoty europejskie zachowały swoją podmiotowość i odrębność, a Unia Europejska nie uzyskała podmiotowości. Dlatego uznaje się, że Unia Europejska jest nadbudową 3 wspólnot.
Traktat ustanowił tzw. 3 Filary Unii Europejskiej:
Filar ponadnarodowy
Filar - współpraca zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Filar - Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Część I traktatu zawiera podstawowe cele Unii Europejskiej:
Zapewnienie stałego i równomiernego postępu gospodarczego i społecznego w państwach członkowskich
Realizacja koncepcji rynku wewnętrznego (ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej)
Traktat przewiduje też ustanowienie obywatelstwa europejskiego. Obywatelstwo Unii Europejskiej ma za zadanie uzupełniać obywatelstwo narodowe, aby zapewnić mieszkańcom większą opiekę. Ponadto traktat ustanowił prawo do wnoszenia petycji do Parlamentu Europejskiego i do Rzecznika Praw Europejskich, Europejskich ramach Unii Europejskiej powołano nowe organy i przekształcono niektóre istniejące już instytucje.
Nastąpiło dalsze wzmocnienie Parlamentu Europejskiego. Wprowadzono nową procedurę decyzyjną (procedurą współdecydowania). W ramach tej procedury Parlament Europejski uzyskał największą rangę w Unii. Na mocy traktatu Rada Ministrów zmieniła nazwę na Radę Unii Europejskiej, a Komisja Wspólnot Europejskich zmieniła nazwę na Komisję Europejską.
Powiększono także listę spraw, o których Rada Europejska musi się konsultować z Parlamentem Europejskim. Ponadto Parlament Europejski będzie posiadać kompetencje we zakresie zatwierdzania członkostwa w Komisji Europejskiej i przewodniczącego. przewodniczącego związku z tym przedłużono kadencję Komisji Europejskiej z 4 na 5 lat, aby długość kadencji była taka sama jak długość kadencji Parlamentu Europejskiego. Traktat zwiększył także ilość spraw wymagających większości kwalifikowanej. Podniesiono także rangę Trybunału Obrachunkowego i zaliczenie go do głównych instytucji Unii Europejskiej.
Główne instytucje Unii Europejskiej:
Parlament Europejski
Komisja Europejska
Rada Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Obrachunkowy
Powołano także nowy organ pomocniczy - Komitet Regionów. Utworzono Komitet Ekonomiczny i Finansowy Europejski Bank Centralny. Powołano także Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej, które jest wybierany przez Parlament Unii Europejskiej.
Traktat wprowadził zasadę subsydiarności - jeśli jakieś kompetencje nie zostały przekazane instytucjom, to mogą one być realizowane przez organy, jeśli hamuje się ekspansje terytorialną. Wprowadzono nowe dziedziny działania wspólnot europejskich: Kultura, Ochrona, Zdrowia, Ochrona konsumenta, Edukacja, Szkolenie Zawodowe, Infrastruktura Transeuropejska a także poszerzono kompetencje w pozostałych dziedzinach (ochrona środowiska, polityka spójności gospodarczej i społecznej, badania naukowe i rozwój technologiczny).
I filar Unii Europejskiej jest filarem uwspólnotowionym natomiast Filar II i III pozostały obszarami międzynarodowymi.
Jednocześnie z tworzeniem Traktatu o Unii Europejski, negocjowano powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej. Traktat ten wziął też pod uwagę i tę sprawę. Postanowiono, iż utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej będzie zachodziło etapami. Ustalono też iż konieczne jest wprowadzenie wspólnej waluty. Traktat przewidywał, że I etap zakończy się 31 grudnia 1993r. i wtedy miałoby nastąpić zniesienie ograniczeń.
II etap trwał od 1 stycznia 1994r. do 31 grudnia 1994r. II etap trwa od 1 stycznia 1999r. do dziś. W ramach III etapu istnieją 3 fazy (A,B,C). Faza C miała wprowadzić zniesienie narodowych walut i wprowadzenie waluty europejskiej.