Jednostka chorobowa	Pomór klasyczny świń CSF classical swine fever	Afrykański pomór świń ASF	Różyca	Adenomatoza -rozrostowe zapalenie jelit	Choroba pęcherzykowa - SVD	Epidemiczna biegunka świń - PED	Kolibakterioza
etiologia	Rodzina Flaviviridae Rodzaj Pestivirus RNA wirus	Rodzina Asfaviridae rodzaj Asfavirus, DNA wirus	Włoskowiec różycy, ch. Środowiskowa (stres, żywienie)	Lawsonia intracellularis	SVDV rodzaj: Enterovirus rodzina: Picornaviridae	koronawirus - PEDV	E.Coli ETEC,EHEC, EIEC,EPEC
Właściwości antygenowe			>23 serotypy (antygen ciepłostały) ciepłochwiejny wspólny
chorobotwórczość			-różna zjadliwość -czynnik zjadliwości: neuraminidaza		Jest to choroba wirusowa, wysoce zaraźliwa, przebiegająca wśród objawów gorączki i pęcherzy na skórze i błonie śluzowej ryja		Najczęstsza przyczyna biegunek u prosiąt Występuje Po porodzie (2-3 h) W okresie przystosowywania się przewodu pokarmowego do nowego rodzaju pokarmu Okres odsadzeniowy
Występowanie/ układy	Zaburzenia w rozrodzie, neurologiczne			Pokarmowy		Pokarmowy
oporność	Nizbyt oporny na wysokątemp. i wysychanie 65*-90min, we krwi 50*-3 dni, w mięsie- tygodnie, ph 3-14, 2%NaOH-1h, aldehydy, śr. Chlorowe	Oporny w tkankach i wydzielinach (po wyschnięciu) 56*-30 min, we krwi 15h, w kale kilkanaście dni, mrożone mięso- lata, 2% NaOH- 24h, virkon	Odporny na środ. Zew. Na wysychanie, gnicie, solenie, wędzenie, peklowanie, w wyschniętej krwi, kale, śluzie 1-6 m-cy, zakopane zwłoki 10m-cy, w mięsie mrożonym- dłużej, 55*-15 min, śr. dezynfekcyjne,		oporny w środowisku oraz czynniki chemiczne i fizyczne
Wrota	per os ukl. oddechowy rany nieuszkodzone błony śluzowe drogi rodne	per os aerogennie	per os per cutis autoinfekcja	Per os	per os per cutaneum	per os	Per os
wrażliwość			-warchlaki, tuczniki	Chorują zwierzęta 6-20 tyg.		Su w każdym wieku
Epidemiologia	wydalanie: wydaliny i wydzieliny Szerzy się bezpośrednio, śródmacicznie, pośrednio, alimentarnie, aerogennie	Wnika aerogennie i alimentarnie	-cykliczność, sezonowość, -ekstensywne gosp. indywidualne -wydalanie: kał, mocz, wydzielina z nosa, gardła, wnika alimentarnie, aerogennie, przez skórę (zak. przyranne)	Źródło - Kał	siewstwo: 3 − 4 mies. z kałem, moczem, śliną, wydzieliną z nosa	największa zachorowalność u osesków - 100% Źródła: kał zwierząt chorych i ozdrowieńców	Wszędzie gdzie jest intensywna hodowla Okres jesienno-zimowy Dotyczy małych chlewni, które nie mają programu szczepień macior Lochy - nosicielki Chore prosięta Źle przygotowane porodówki Przez obsługę, narzędzia
rezerwuar	świnia dzik, dzika świnia afrykańska	Dzikie świnie afrykańskie, kleszcze	-powszechny w środowisku -świnia
Okres inkubacji	3-8 dni	4-9 dni	3-4 dni		3 − 10dni	24 - 36 godz
patogeneza	-namnaża się w migdałkach i okolicznych w. chłonnych -wiremia, namnażanie w śródbłonku, tk. Limfatycznej, szpiku -uszkodzenie drobnych naczyń-wybroczyny, wylewy, zawały (wątroba, śledziona, płuca, szpik) -silna trombocytopenia ileukopenia -zm. zapalne w narządach, DIC -zap. mózgu, nacieki okołonaczyniowe -w podostrych i przewlekłych: owrzodzenia śl.j.grubego, immunosupresja, wtórne zap. płuc, -ronienia (SMEDI, uszkodzenia móżdżku)	-namnaża się w migdałkach -wiremia, uszkodzenie śródbłonka, ukł. Limfatycznego -wybroczyny, wylewy (bł.śl, w.chł, nerki itp.) -ciężka leukopenia -płyny w jamach ciała -wtórne zap. płuc i bł. surowiczych	wirus → kom USŚ (4 dni), namnażanie, uszkodzenie śródbłonka naczyń → krew, chłonka → panorganotropizm leukopenia z bezwzględną limfopenią	Namnaża się wyłącznie w enterocytach nabłonka jelit. Enterocyty krypt jelitowych infekowane są w trakcie podziałów komórkowych. Bakteria uwalnia czynnik mitogenny, który hamuje apoptozę. - Do zakażenia dochodzi drogą doustną, wraz z pobraniem kału nosicieli.	wniknięcie zarazka→ p. pokarmowy − pierwotne pęcherze→ wiremia → wtórne pęcherze − po 1−3 dniach wirus w narządach, może zakażać płody → 2−4 dni ilości wirusa w obrębie głowy i racic → zrzucenie racic i powikłania → zakażenia wtórne	replikacja w enterocytach j. cienkich i okrężnicy → ograniczenie absorbcji, obniżenie sprawności mechanizmów enzymatycznego trawienia i wchłaniania, zwyrodnienie	Patogenne szczepy bakterii są spożywane przez zwierzęta pokarmowego 1. Bakteria posiada fimbrie adhezyjne które łączą się ze specyficznymi receptorami na błonie śluzowej jelit. (2) Ślady kolonizacji są znajdowane głównie w rejonie jelita cienkiego Bakteria produkuje enterotoksyny powodują utratę wody i elektrolitów ze światła jelita. (3) Ciepłochwiejna enterotoksynacAMP Nadmierne wydzielanie do światła jelita: woda, sód, dwuwęglany Ciepłostała enterotoksyna cGMP Wzrost wydzielania płynów do światła jelita
przebieg		Podostry, nadostry, przewlekły, subkliniczny	Posocznicowa pokrzywkowa i przewlekła	Postać przewlekła Postać ostra Postać chroniczna
śmiertelność	duża	80-100%		Poniżej 3 %	1-5 %
Objawy	p. nadostra: 41,5°C; objawy ogólne, zaburzenia krążenia, rozlane zaczerwienienia (siniejące) skóry, chwiejny chód, niedowłady, porażenia, śmierć po 24-48 h p. ostra i podostra: niechęć do ruchu, zaleganie, śpią, mało jedzą, dużo piją, 41.5 C (typ przerywany), zmiany na skórze, początkowo zatwardzenie przechodzące w biegunkę (szarozielona lub czekoladowa), wypływ z nosa, duszność, chwiejny chód, niedowłady, porażenia, nie reagują na bodźce, śpiączka, drgawki, podniecenie, zbijają się w grupy, pokładają jedno na drugim, maciory prośne ronią p. przewlekte: następstwo ostrego przebiegu, zmienne natężenie objawów, zahamowanie rozwoju prosiąt, niedokrwistość, zgrubienia i wypryski, wypadanie szczeciny, mogą zdrowieć → słaba kondycja p. atypowa: dotyczy gł. młodych, objawy uszkodzenia jednego narządu - płuca, mózg (drgawki toniczno-ktoniczne), p.pok. (biegunka)	 p. nadostra i ostra: 40-42°C, łaknienie, zachowanie - b.z., wybroczyny na skórze i sinica skóry uszu, brzucha, pienisty wypływ z nosa biegunka krwawa niedowład zadu, † po 5-10 dniach, 100% p.przewlekła: wyłącznie u zwierząt dzikich, 20-40 dni wychudzenie, okresy poprawy i pogorszenia zapalenie płuc, stawów, pochewek ścięgnistych okresowa biegunka lokalna martwica skóry maciory ronią	p. posocznicowa - wysoka gorączka brak apetytu, osowienie, zapalenie spojówek, zaparcie→ biegunka, duszność, sinica błon śluzowych, plamy na skórze uszu, szyi, podbrzuszu, udach, czerwone, później ciemniejące, nieregularne, zlewające się.  p. pokrzywkowa - objawy ogólne j/w , ale słabiej wyrażone 2-3 dnia - wykwity ostro odgraniczone, wzniesiona 2mm nad powierzchnię skóry kształtu czworokątów bezbarwne → strupy → martwica  p. przewlekła zapalenie wsierdzia - pojawia się po kilku tygodniach od przechorowania: osowiałość, ↓ apetytu, zaczerwienienie uszu i podbrzusza, czasem biegunka, duszność (sitting dog), zapalenie stawów - dotyczy stawów: kolanowego, biodrowego, nadgarstkowego - ↓ apetytu, kulawizny niechęć poruszania się martwica skóry - ryj, uszy, grzbiet, ogon, oraz miejsca wykwitów, skóra twardnieje, wysycha	Zanik apetytu, słabe przyrosty wagowe, szara cementowa biegunk Przewlekły- Powolny przebieg zakażenia w obrębie grupy Typowym objawem jest biegunka Kał bez śluzu i domieszki krwi. Ostra - Nagłe padnięcia Ciemnoczerwony, rozluźniony kał Świnie są blade, osłabione, bez apetytu U prośnych loch może dojść do ronień	pęcherze: w obrębie tarczy ryjowej, jamy gębowej, sutki, na koronkach i piętkach racic, szpara międzyraciczna, skóra śródstopia i śródręcza → kulawizny temp. 39,8 − 42°C u macior i tuczników możliwe obj. nerwowe: ruchy maneżowe, wiosłowanie, gryzienie przeszkód † po 1−3 dniach bezmleczność u loch czasem zapalenie mózgu i obj. nerwowe	Związane z infekcją lokalną bardzo podobne do TGE prosięta: zachorowalność - 100% śmiertelność do 30% (głównie do 7 dni) wymioty, wodnista biegunka, kał żółty → szarozielony i biały (bez krwi) → odwodnienie, kwasica → 3 - 4 dni † warchlaki i dorosłe: zachorowalność - 15 - 90%, brak apetytu, depresja, wymioty, biegunka - żółta, szarozielona ze śluzem, zdrowienie po 6-9 dniach, ale utrzymuje się brak apetytu → spadek masy ciała tuczników	Mogą wystąpić już 2-3h po porodzie Pojedyncze sztuki lub cały miot Biegunka Początkowo żółta, papkowata Potem wodnista żółta lub szarobiała Szybka utrata masy ciała (40% !) Odwodnienie Kwasica, hiperkaliemia Zapalenie skóry w okolicy krocza (bezwolne oddawanie kału)
AP	p. nadostra: słabo wyrażone, punktowate wybroczyny na węzłach chłonnych, błonach śluzowych, korze nerek, pod błonami surowiczymi; przekrwienie i rozpulchnienie błon śluzowych p. ostra i podostra: węzły chłonne -, marmurkowatość, obrzęk: nerki, pęcherz moczowy, j. grube, nagłośnia: wybroczyny i wylewy krwawe ( czasem również na skórze, płucach, trzustce). skóra uszu, klatki piersiowej, podbrzusza, okolicy pośladków, kończyn - czerwona wysypka p. przewlekła: skóra - osutka strupiasta; płuca - ogniska martwicowe, zapalne jelita - zapalenie dyfteroidalno-martwicowe j. grube - stare butony, płaskie	zwłoki robią wrażenie obrzękłych, szybki rozkład gnilny śledziona: powiększona 2-4 x niebiesko-czarna, zawały na brzegach zapalenie krwotoczne w całym p. pok. butony pomorowe w przebiegu przewlekłym	obraz różny, zależny od postaci choroby. zmiany skórne - jak przyżyciowo, ale przekrwienie obejmuje również tkankę tłuszczową mięśnie - kruche, wodniste, szare jamy ciała -niewielkie ilości mętnego lub przezroczystego płynu węzły chłonne - obrzęk, ciemnoczerwone, przekrwione z wybroczynami, soczyste śledziona - miernie powiększona, silnie przekrwiona, miękka w dotyku wątroba - zwyrodniała miąższowo, powiększona, krucha	ściana jelita czczego i biodrowego zgrubiała o siatkowatej powierzchni błona śluzowa pofałdowana, przekrwiona, pokryta śluzem (czasem z krwią, wysiękiem włóknikowym i/lub martwicą) węzły chłonne krezkowe i biodrowe obrzmiałe	pęcherze → nadżerki → strupy odczyny zapalne kaletek maziowych i pochewek ścięgnowych	jelita cienkie - rozdęte, przekrwione ściana wyraźnie zcieńczała treść płynn o jasnożółtym lub zielonkawym zabarwieniu u prosiąt - ścięte mleko, czasem zgrubienia ściany okolicy odźwiernika brak zmian w j. grubych	Błona śluzowa żołądka i jelit jest objęta ostrym nieżytowym zapaleniem Zawartość jelit płynna Silne przekrwienie naczyń krezki Węzły chłonne przekrwione, powiększone W żołądku prawie zawsze niestawione, ścięte mleko
odporność	Ozdrowieńcy- długotrwałą Niewrażliwość na chorobę zależy od miana Ab	Powstające Ab nie neutralizują wirusa, odp. Komórkowa, po przechorowaniu długotrwałe nosicielstwo		BRAK możliwe ponowne zarażenia
Diagnostyka róznicowa		klasyczny pomór Su	pomór pastereloza wąglik salmonelloza nagła śmierć sercowa
rozpoznawanie	-Klinicznie i sekcyjnie- trudno (wikłające zarazki) -bad. Serologiczne SN, ELISA -wykrycie wirusa: IF< ELISA (monoklonalne Ab) test immunoperoksydazowy, izolacja wirusa, RT-PCR	Klinicznie- obj;. Niespecyficzne, -pr. Biologiczna na prosiętach odp. Na pomór klasyczny -izolacja wirusa -IF, ELISA -wykrycie Ab- ELISA	materiał: śledziona, nerki, kość długa, zawartość stawów	PPE końcowego odcinka jelita czczego i biodrowego. PCR ELISA	wykrywanie wirusa (dużo w pęcherzach) − OWD, IF bezpośrednia izolacja na komórkach nerki Su − CPE po 2−5 dniach + IF bezpośrednia p-ciwciała: SN, OWO, ID	materiał: padłe zwierzęta i podwiązane pętle jelit IF - bezp., ELISA IF - pośr.	Próbki kału Schłodzone wymazy z odbytu Podwiązane jelito cienkie (od nieleczonych)
szczepienia	Inaktywowane- mało skuteczne, atenuowane (nosicielstwo, diagnostyka)- zakazane, markerowe	Brak	szczepienia ochronne	Szczepionka : Enterisol Ileitis Jest to żywa atenuowana szczepionka dla świń w wieku od 3 tyg życia ( także macior ).			Szczepienie loch w końcowym okresie ciąży Inaktywowane zawiesiny bakteryjne Izolowane fimbrie Podać lochom między 5 a 4 tygodniem przed porodem kał prosiąt zmieszany z paszą (chorych) Uzyskamy sIgA - w siarze do 5 dnia po porodzie
leczenie	Choroba nieuleczalna	Ch. Nieuleczalna	swoiste - surowica odpornościowa antybiotyki	Tylozyna Tiamulina		leczenie objawowe - nawadnianie i stały dostęp do wody	Antybiotyki (gentamycyna, kolistyna, neomycyna, norfloksacyna, enrofloksacyna, cefalosporyny) - ANTYBIOGRAM !
zwalczanie	radykalne wybijanie, izolacja ogniska, dezynfekcja, okręgi	Met. Radykalne administracyjne, opryski, izolacja od dzikich świń	warunki zootechniczne żywienie higiena pomieszczeń i otoczenia	Badanie serologiczne wszystkich nowo wprowadzanych do stada świń W stadach zakażonych - częste sprzątanie pomieszczeń, częste zmywanie podłoży, bieżąca dezynfekcja - Ograniczanie nadmiernego zagęszczenia zwierząt	obowiązek zgłaszania, do tego czasu pełna izolacja od ludzi i zwierząt maty dezynfekcyjne, psy zamknięte decyzje administracyjne wojewody zwierzęta padłe i odpady spalić, zakopać	immunizacja rozcierem z jelit prosiąt chorych matek na 3 tyg przed porodem → zapobiega infekcji prosiat po porodzie pozostałych → skraca czas trwania i szerzenia sie choroby	Dezynfekcja 2% Virkon Zakwaszanie wody do picia (kwas mlekowy, kwas fumaranowy, kompozycje) Probiotyki + prebiotyki

---