CENTRUM KSZTAŁCENIA INŻYNIERSKIEGO

POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ

WYDZIAŁ ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA

W RYBNIKU

STANOWISKO PRACY STOLARZA

SPIS TREŚCI

1. CHARAKTERYSTYKA PRACY STOLARZA..................................................................3

2. POWIERZCHNIE STOLARNI...........................................................................................4

3. ZASADY POMIARU CIĘŻKOŚCI PRACY NA STANOWISKU PRACY......................5

4. CHRONOMETRAŻ CZASU PRACY STOLARZA...........................................................6

5. OBCIĄŻENIE FIZYCZNE NA STANOWISKU PRACY..................................................7

6. OCENA PRACY WG STOPNIA OBCIĄŻENIA FIZYCZNEGO....................................9

7. STANOWISKO MIEJSCA PRACY STOLARZA............................................................11

8. KARTA PRZEBIEGU MATERIAŁU...............................................................................12

9. KARTA CZYNNOŚCI OBU RĄK....................................................................................13

10. WARTOŚCIOWANIE PRACY (METODA CTG - BELGIA).........................................14

11. WARUNKI PRACY STOLARZA.....................................................................................15

1. OŚWIETLENIE................................................................................................15

2. MIKROKLIMAT .............................................................................................16

3. ZAPYLENIE ....................................................................................................17

4. HAŁAS .............................................................................................................18

12. WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO W PROJEKTOWANIU
    PRZESTRZENI PRACY....................................................................................................19

13. PARAMETRY PRZESTRZENI WIDZENIA....................................................................21

14. EKONOMIA RUCHU I SIŁY............................................................................................23

15. STANOWISKO PRACY W POZYCJI STOJĄCEJ.........................................................23

16. WYSOKOŚĆ POLA PRACY............................................................................................24

1. OPTYMALNA WYSOKOŚĆ POLA PRACY.................................................24

2. OPTYMALNY OBSZAR PRACY...................................................................24

1. CHARAKTERYSTYKA PRACY STOLARZA

Stolarz całą swoją dniówkę pracuje przyjmując przy niej przeważnie pozycje stojącą. Przy konserwacji drewna i porządkowaniu miejsca pracy (150 minut) większość czasu spędza w pozycji stojącej, aczkolwiek zajmuje także pozycję w kucki, na kolanach lub też przemieszcza się,. Najczęściej jednak pojawia się pozycja stojąca pochylona, przy której pracownik wykonuje cięcie i heblowanie desek, toczenie i wygładzanie drewna (285 minut). Pracownik siedzi tylko przy śniadaniu i w czasie przerwy obiadowej (45 minut).
Stolarz wykonuje z różnych gatunków drewna i tworzyw drzewnych wyroby galanterii dekoracyjnej (np. ramy), wyroby galanterii użytkowej (np. krzesła, szafki, laski, ) lub wyroby galanterii technicznej (np. uchwyty, klamki, rączki czy rękojeści narzędzi), posługując się narzędziami ręcznymi, elektronarzędziami, obrabiarkami stolarskimi
i specjalistycznymi.

Jego zadania obejmują:

• rozpoznawanie na podstawie cech makroskopowych, krajowych i egzotycznych gatunków drewna;

• dobieranie materiałów drzewnych ze względu na ich jakość i asortyment wyrobu;

• sztaplowanie tarcicy w celu magazynowania lub suszenia;

• zabezpieczanie drewna i tworzyw drzewnych przed wpływem czynników atmosferycznych, grzybów i szkodników przez właściwe składowanie lub (oraz) stosowanie ochronnych środków chemicznych;

• przygotowywanie materiałów drzewnych do obróbki skrawaniem;

• posługiwanie się rysunkiem technicznym oraz warsztatowymi narzędziami pomiarowymi i traserskimi;

• parzenie i gięcie drewna;

• przygotowywanie do pracy różnych odmian pił, strugów, dłut oraz wiertarek i wierteł do obróbki ręcznej;

• wykorzystywanie strugnicy oraz narzędzi i przyrządów pomocniczych, takich jak: młotki, pobijaki, obcęgi, ściski, zwrotnice i przyrżnie;

• obsługiwanie pilarek stolarskich taśmowych i tarczowych oraz pilarek tarczowych poprzecznych i wyrzynarek;

• obsługiwanie strugarek wyrówniarek i grubiarek, frezarek dolno- i górno wrzecionowych, wczepiarek oraz wiertarek i dłutarek;

• obsługiwanie obrabiarek specjalnych, typowych w produkcji galanterii, takich jak: tokarki suportowe, bezsuportowe i tokarko-kopiarki oraz drążkarki;

• obsługiwanie szlifierek i przygotowywanie materiałów ściernych;

• ocenianie stanu technicznego narzędzi do obróbki mechanicznej oraz ich wymienianie w przypadku stwierdzenia stępienia lub zużycia awaryjnego;

• wykonywanie złączy stolarskich (na długość, szerokość i pod kątem) przy użyciu narzędzi ręcznych i obrabiarek;

• przygotowywanie klejów i klejenie;

• przygotowywanie materiałów malarsko-lakierniczych oraz barwienie, lakierowanie
  i malowanie półfabrykatów i gotowych wyrobów;

• okuwanie wyrobów i ich montowanie;

• magazynowanie wyrobów.
  Może:

• prowadzić konserwację obrabiarek;

• kierować pracą magazynu surowców drzewnych i magazynu tarcicy;

• sklejać taśmy ścierne, przystosowując je do pracy na szlifierkach taśmowych.

2. POWIERZCHNIE STOLARNI

Na każdego z pracowników musi wypadać co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi, tj. nie zajętej przez strugnicę, narzędzia i urządzenia pomocnicze. Wysokość stolarni nie powinna być mniejsza niż 3,2 m. Okna w stolarni powinny zapewnić dostateczne oświetlenie naturalne oraz prawidłowe przewietrzenie. Szerokość drzwi w stolarni nie może nie może byś mniejsza niż 1,2 m, a wysokość mniejsza niż 2 m. Z powodów pożarowych drzwi powinny otwierać się w kierunku wyjść ogólnych. Dojścia do drzwi muszą być stale wolne. Pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami nie może być progów. Stanowisko robocze stolarza jest to wydzielone miejsce w zakładzie produkcyjnym, wyposażone w strugnicę, służącą do mocowania obrabianych materiałów i szafkę narzędziową, a także inne urządzenia potrzebne do wykonania właściwych wyrobów.

Określiłam przestrzeń roboczą dla stolarza wykonującego szafkę do łazienki. Pracownik zajmuje pozycję stojącą pochyloną. Jest mężczyzną o wzroście 177 cm, co według danych antropometrycznych odpowiada 95 centyli. Wysokość płaszczyzny widzenia 171 (95 centyli). Pracownik w czasie pracy przenosi ze składu drewna deski do cięcia.

W związku z tym przestrzeń robocza powinna być na tyle duża, aby mógł on swobodnie poruszać się z nimi między stanowiskiem pracy a składem. Należy wziąć pod uwagę również to, że stolarz wykonuje czynności z obciążeniem. W takim przypadku przestrzeń robocza musi być większa.

3. ZASADY POMIARU CIĘŻKOŚCI PRACY NA STANOWISKU

W celu dokonania ergonomicznej oceny ciężkości pracy fizycznej na stanowisku powinny być przedstawione następujące elementy:

- chronometraż czynności podczas zmiany roboczej
(czas wykonywania poszczególnych czynności)

- wydatek energetyczny dla poszczególnych czynności

- pozycja zajmowana przy pracy

- zakres ruchów roboczych

- stopień zaangażowania grup mięśni

- siła potrzebna do wykonywania poszczególnych czynności

- stopień monotypowości ruchów

• wielkość oraz sposób przenoszenia i dźwigania ciężarów

Podstawą oceny obciążenia w ciągu całej zmiany roboczej jest prawidłowe WYKONANIE CHRONOMETRAŻU pracy (tzw. Fotografii dnia roboczego) polegającego na pomiarze
i zapisie czasu trwania poszczególnych czynności roboczych. Chronometraż powinien być prowadzony w dniach o przeciętnym rytmie pracy i obejmować typowe czynności związane z obsługą stanowiska pracy, przeciętny rytm, który kierownictwo z wieloletnim doświadczeniem potrafi określić. Tempo pracy jest odwrotnością rytmu pracy.

W dokumentacji wszystkie rodzaje czynności roboczych jak również czynności pomocnicze i przerwy w pracy powinny być pogrupowane w cykle o podobnym obciążeniu pracy. Pomiar czasu trwania poszczególnych czynności (wyrażony w minutach, a niekiedy w ułamku godziny) powinien być wykonywany kilkakrotnie różnym osobom i przy różnej intensywności pracy. Aby można było uzyskać charakterystyczną uśrednioną fotografię dnia roboczego okr. stanowiska. Po wykonaniu chronometrażu należy przeprowadzić obliczenia wynikającego np. z pozycji przy pracy, wydatku energetycznego, obciążenia wynikającego statycznego podczas poszcz. czynności, monotypowości itd.

Potrzeba kosztu energet. lub zapotrzebowania tlenowego (chociaż stanowi bezwzgl. miarę intensywności wysiłku) nie określa w sposób wystarczający obciążenia osoby wykonującej pracę. Tolerancja wysiłku i stopień jego uciążliwości zależą od cech indywidualnych (wydolności fizycznej), udziału obciążeń stat. które przyczynią się do szybszego rozwoju zmęczenia pomimo stosunkowo małego wydatku energetycznego lub inna praca w pozycji stojącej pomimo małego obciążenia fizycznego w warunkach mikroklimatu i innych czynników materialnego stanowiska pracy z różną tolerancją czynników psychospołecznych.

Przed zakwalifikowaniem ciężkości pracy na stanowisku należy uwzględnić w jej ocenie pozostałe elementy obciążenia tj. monotypię ruchów oraz wysiłek stat. związany z pozycją ciała, wielością czy dźwiganiem ciężarów.

Stosuje się też w praktyce programy komputerowe do oceny sumarycznego obciążenia wysiłku fizycznego. Do pełnej ocreny obciążenia pracownika należy dodać obciążenie psychiczne i społeczne

4. CHRONOMETRAŻ CZASU PRACY STOLARZA

Dzień pracy stolarza

T1 8:00 - 10:00 - praca ręczna maszynowa ( trasowanie, piłowanie )

T2 10:00 - 10:15 - przerwa śniadaniowa,

T3 10:15 - 13:00 - praca ręczna z użyciem narzędzi, ( struganie wąskich

powierzchni, przyklejanie doklejek, wykonywanie otworów do kołków)

T4 13:00 - 13:30 - przerwa obiadowa,

T5 13:30 - 16:00 - praca ręczna z użyciem narzędzi, praca ręczna maszynowa

(szlifowanie, okuwanie drzwi, malowanie, uporządkowanie miejsca pracy)

Tabela nr 1: Chronometraż

Czynność wykonywana na stanowisku roboczym	symbol	Czas (min)
Przygotowanie stanowiska roboczego	□	25
Trasowanie	o	45
Piłowanie			50
przerwa śniadaniowa	D	15
Struganie	o	70
Przyklejanie doklejek			65
Wyk.otworów do kołków			30
przerwa obiadowa	D	30
Szlifowanie	o	50
Okuwanie drzwi			35
Malowanie			50
Kontrola techniczna	□	15

5. OBCIĄŻENIE FIZYCZNE NA STANOWISKU PRACY

Aktywność rozwijana przez człowieka w procesie pracy zawsze jest związana z pokonywaniem trudności określonego obciążenia fizycznego, np. podnoszenie ciężarów, posługiwanie się narzędziami, uruchamianie mechanizmów, utrzymywanie wymaganej pozycji ciała przy pracy, chodzenia, itp.

W miarę rozwoju mechanizacji i automatyzacji procesów produkcyjnych w przemyśle i rolnictwie, ciężki wysiłek mięśniowy ulega coraz większemu ograniczeniu. Mimo to formy obciążenia fizycznego nadal stanowią jedno z podstawowych kryteriów oceny ciężkości pracy zawodowej.

Dokonanie metody obciążenia fizycznego wymaga oddzielnego zanalizowania poszczególnych jej elementów:

• Wielkość wydatku energetycznego.

• Udział wysiłków o charakterze statycznym.

• Monotypowość wykonywania ruchów.

Tablica nr 2

Normatywy cząstkowe wydatku energetycznego w zależności od pozycji ciała i rodzaju wykonywanej pracy

Pozycja ciała	Wydatek energetyczny KJ / min
Siedząca	1,2
Na kolanach	2,1
W kucki	2,1
Stojąca	2,5
Stojąca pochylona	3,3

Tabela nr 3

Stopień ciężkości pracy określony na podstawie wydatku energetycznego

Rodzaj pracy	Rodzaj pracy	Wydatek energetyczny KJ / min.
Praca palców, dłoni i przedramienia	Lekka Średnia Ciężka	1,3 - 2,5 2,5 - 3,8 3,8 -5,0
Praca jednego ramienia	Lekka Średnia Ciężka	2,9 - 5,0 5,0 - 7,1 7,1 - 9,2
Praca obu ramion	Lekka Średnia Ciężka	6,3 - 8,4 8,4 - 10,5 10,5 - 12,6
Praca mięśni kończyn i tułowia	Lekka Średnia Ciężka	10,5 - 16,7 16,7 - 25,1 25,1 - 35,6 35,6 - 43,1

Tablica nr 4

Ocena stopnia ciężkości pracy na podstawie wydatku energetycznego.

Wielkość wydatku energetycznego podczas pracy zawodowej W kJ / 8h	Ocena słowna	Przedział punktowy
0 - 2090 2091 - 4184 4185 - 6276 6277 - 8368 8369 - 10460 10461 - 12552 12553 - 14650	Lekka Umiarkowana Średnia Ciężka Bardzo ciężka Niezmiernie ciężka Wyczerpująca	0 1 - 25 26 - 50 51 - 75 76 - 100 101 - 125 126 - 150

Metoda wydatku energetycznego wg Lehmana.

Metoda ta polega na uwzględnieniu zajmowanej przy pracy pozycji ciała oraz określonego przez rodzaj pracy stopnia zaangażowania układu mięśniowego.

Ocena wydatku energetycznego na podstawie mechanicznego efektu pracy. Ten sposób oceny możliwy jest tam, gdzie mechaniczny efekt pracy może być łatwo wymierzony w kilogramometrach. W warunkach produkcyjnych ma to miejsce wtedy, kiedy mięśnie dynamiczne przeciwdziałają sile ciężkości ( ładowanie, przenoszenie ciężarów na pewną wysokość ). Ocena wydatku energetycznego na podstawie zachodzących w czasie pracy zmian fizjologicznych.

Do oceny natężenia wysiłku fizycznego pracownika wykorzystujemy następujące wskaźniki fizjologiczne :

• wentylacja płuc - rośnie proporcjonalnie do ciężkości wysiłku i zużycia tlenu

• częstość tętna - jest to wskaźnik natężenia wysiłku fizycznego. Pomiaru częstości tętna dokonuje się w czasie wykonywania pracy w szczególnych warunkach spowodowanych ruchami pracownika

Oceny wydatku energetycznego na podstawie pomiarów częstości tętna nie można stosować w warunkach działania wysokiej temperatury.

• temperatura ciała - w miarę wykonywania pracy z odpowiednio dużym obciążeniem, stopniowo wzrasta i ustala się dopiero po upływie ½ do 1 godziny. Wzrost ten zachodzi nawet w optymalnych warunkach mikroklimatu.

Tablica nr 5

Zmiany fizjologiczne zachodzące w organiźmie człowieka podczas pracy w zależności od natężenia wysiłku fizycznego.

Natężenie wysiłku fizycznego	Wydatek energetyczny KJ / minutę	Wentylacja płuc 1 / minutę	Częstość tętna na minutę	Temperatura ciała C
Bardzo lekki Lekki Średni Ciężki Bardzo ciężki Krańcowo ciężki	0 - 2090 2091 - 4184 4185 - 6276 6277 - 8368 8369 - 10460 10461 - 12552	< 10 10 - 20 20 - 35 35 - 50 50 - 65 > 65	< 75 75 - 100 100 - 125 125 - 150 150 - 175 175	< 37,5 37,5 - 38 38 - 38,5 38,5 - 39 39

Dokonanie obciążenia fizycznego wymaga oddzielnego zanalizowania poszczególnych jego elementów :

- wielkości wydatku energetycznego

• udziału wysiłków o charakterze statycznym

• monotypowości wykonywania ruchów

6. OCENA PRACY WG STOPNIA OBCIĄŻENIA FIZYCZNEGO

Do oceny natężenia wysiłku fizycznego pracownika wykorzystujemy wskaźniki fizjologiczne

• wentylację płuc 25 w 1 / minutę

• częstość tętna 105 / minutę

• temperaturę ciała 38 C

Tablica nr 6: Ocena wydatku energetycznego

Rodzaj pracy Pozycja ciała Faza robocza	Czas trwania czynności (minuty)	Wydatek energetyczny
				w kJ / min	w kacl / min
praca średnia w pozycji stojącej pochylonej , przy pracy jednego ramienia podczas pierwszej fazy roboczej	120	120x(3,3 + 5) 996 kJ	120x(0,8 + 1,2) 240 kacl
praca ciężka w pozycji stojącej pochylonej przy pracy ciężkiej obu ramion podczas drugiej fazy roboczej	165	165x(3,3 + 10,5) 2277 kJ	165x(0,8 + 2,5) 544,5 kacl
praca średnia w pozycji stojącej pochylonej przy pracy średniej obu ramion podczas trzeciej fazy roboczej	150	150x(3,3 + 8,4) 1755 kJ	150x(0,8 + 2,0) 420 kacl
Przerwa w pracy w pozycji siedzącej lekka praca dłoni palców i przedramienia	45	45x(1,2 + 1,2) 108 kJ	45x(0,3 + 0,3) 27 kacl
Wydatek energetyczny podczas pracy	480 min	5136 kJ	1231,5 kacl

Źródło: opracowanie własne

Średni stopień ciężkości pracy stolarza (5136 kJ)

Ocena stopnia ciężkości 30 punktów - średnia

Ocena stopnia obciążenia statycznego 15 punktów - mała

Stopień monotypowości ruchów 40 punktów - średni

Tablica nr 7: Zestawienie wyników kompleksowej oceny obciążenia organizmu stolarza

Obciążenie fizyczne	Liczba
wydatek energetyczny obciążenie statyczne monotypowość ruchów	30 15 40
Razem	85

Na podstawie powyższych danych stwierdzam , że ocena pracy wg stopnia obciążenia fizycznego jest umiarkowana.

7. STANOWISKO MIEJSCA PRACY STOLARZA.

A - szafa na narzędzia (młotki, siekiery, śrubokręty, śruby, gwoździe, heble,papier ścierny )

B - skład drewna ( drewno przeznaczone do obróbki, gotowe wyroby )

C - stół z imadłem, przyrządy do wymiarowania

D - szafa na narzędzia ( wiertarka, wiertła, wkręty, puszki z farbami, drewnochron, lakier
do drewna, pędzle, piły do drewna, poziomica )

E - tokarka

F - szlifierka

G - piła tarczowa

H - okno

8. KARTA PRZEBIEGU MATERIAŁU

KARTA PRZEBIEGU MATERIAŁU		KPM	Karta nr 1	Arkusz 1	Arkusz 2
Przedmiot pracy: Płyty wiórowe		Zestawienie
Czynność: trasowanie, struganie, szlifowanie		symbol	Metoda dotychczasowa	Metoda proponowana	Oszczęd
Miejsce: zakład stolarski		Ο	7
Wykonawca: stolarz		□	2
Metoda: dotychczasowa		*	2
Początek obserwacji: magazyn składowania drewna		Razem: Czas(min)	11 162
Koniec obserwacji: magazyn składowania wyrobów gotowych		□ □ □ □ □ □ □ □	O - stolarz A - szafa B - skład drewna C - stół z imadłem D - szafa E - tokarka F - szlifierka
Sporządziła: Anna Królewicz Data:	Cykl obserwowany:

Czas (min)	symbol	Opis operacji	Nazwa narzędzi
10 3 22 30 35 10 8 15 24 5 5	□ * * * * * * * * □ *	Dobór materiałów Przeniesienie materiałów na stół Trasowanie Struganie wąskich powierzchni Przyklejanie doklejek Wyrównywanie doklejek Trasowanie wręgu Wykonywanie wręgu Szlifowanie Kontrola techniczna Oddanie do magazynu	Przyrządy traserskie - Piła tarczowa Strugi Zwornice Strugi Przyrządy tokarskie Strug wpustnik Papier ścierny i klocek - -

Źródło: opracowanie własne

9. KARTA CZYNNOŚCI OBU RĄK

KARTA CZYNNOŚCI OBU RĄK	KCOR	Nr 1		Arkusz 1	Arkusz 2
Przedmiot pracy: płyty wiórowe	Zestawienie
Czynności: trasowanie	Symbol	M. dotychczasowa		Metoda proponowana	Oszczędn
						Lr	Pr
Miejsce: zakład stolarski	Ο	3	4
Wykonawca: stolarz	*	1	1
		*	1	0
Metoda: dotychczasowa	∇	1	2
Początek obserwacji: Lewa ręka: sięgnięcie po płytę wiórową Prawa ręka: sięgnięcie po płytę wiórową	razem	6	7
		□ A - szafa narzędziowa □ O - stolarz □ B - stół
Koniec obserwacji: Lewa ręka: odłożenie taśmy mierniczej Prawa ręka: zaznaczone miejsca do cięcia
Sporządziła: Anna Królewicz

Opis - lewa ręka	Czas (s)	symbol	symbol	Czas (s)	Opis - prawa ręka
Po płytę wiórową Uchwycić płytę Przenieś płytę Ustawić płytę na stole Chwycić taśmę mierniczą Odłożyć taśmę mierniczą	35 5 40 20 8 7	⇐ * ⇒ * ∇ *	⇐ * ∇ * * ∇ *	35 5 50 5 5 5 10	Po płytę wiórową Uchwycić płytę trzymać płytę odstawić płytę puścić płytę wiórową chwycić znacznik zaznaczyć miejsca zwymiarowane

Źródło: opracowanie własne

10. Wartościowanie pracy (Metoda CTG - Belgia)

cecha	Określenie stopnia i punkty dla stanowiska pracy (stolarz)
	punkty		Określenie stopnia
A. Umiejętności zawodowe
1) wykształcenie	70		Wymagane ukończenie szkoły podstawowej oraz kursu przysposobienia zawodowego
2) wykształcenie praktyczne	45		Dla dobrego wykonania prac prostych wystarcza przyuczenie na stanowisku w granicach od 1-6 miesięcy
B. Wymagania zmysłowe
1) wzrok	3		Do wykonywania prac stolarskich wysiłek zmysłowy jest wystarczający w stopniu normalnym
2) dotyk	3
3) słuch	3
4) powonienie	3
5) smak	3
C. Wymagania zdolności ruchów
1) szybkość ruchów	6		Prace wymagają normalnej szybkości ruchów
2) dokładność ruchów	12		Prace wymagają ponad normalnej dokładności ruchów
3) kombinacja lub koordynacja ruch	6		Prace wymagają normalnej koordynacji ruchów
4) szybkość reakcji	10		Prace wymagają normalnej reakcji ruchowej
5) zręczność	10		Prace wymagające normalnej zręczności fizycznej
D. Wysiłek mięsni
1) Natężenie siły		80	Prace średnio ciężkie, wymagające okresowego operowania przedmiotami od 10 do 15 kg
2) pozycja przy pracy		18	Praca wykonywana okresowo w niewygodnej pozycji
E. Wymagania intelektualne
1) koncentracja		63	Prace wymagają zwiększonej koncentracji uwagi przez część dnia pracy
2) zdolność oceniania		65	Prace wymagają samodzielnego wyboru wariantu realizacyjnego
3) pamięć		6	Prace wymagają normalnego nasilenia procesów myślenia, bez obciążenia pamięci
4) inwencja		15	Prace wymagają dużego stopnia inwencji twórczej
5) zmysł		12	Pracownik powinien charaktery. się dobrym poczuciem piękna
F. Wymagania moralne i odpowiedzialność zawodowa
1) autorytet	18		Stanowisko pracy stolarza wymaga znacznego autorytetu
2) opanowanie	11		Prace wymagają znacznego opanowania
3) porządek i czystość	18		Prace wymagają umiarkowanego stopnia czystości
4) wygląd zewnętrzny	10		Pracownik nie wymaga szczególnego wyglądu
5) odpowiedz. za materiały	63		Technologia pracy stwarza średnie prawdopodobieństwo uszkodzenia materiałów o małej wartości
6) odpowiedzialność za bezpieczeństwo innych	63		Praca wymaga znacznej odpowiedzialności za bezpieczeństwo innych
7) odpowiedzialność za wyniki przedsiębiorstwa	95		Istnieje bardzo dużo odpowiedzialność za proces wytwórczy
G. Uciążliwość warunków pracy
1) wpływ otoczenia	0		Nie występuje
2) niebezpieczeństwo wypadku	36		Istnieje pewne ryzyko spowodowania wypadku zagrażającego innym osobom
3) narażenie na zachorowanie	32		Na stanowisku istnieje znaczne prawdopodobieństwo narażenia na zachorowania
Suma punktów (Σ p. możliwych do otrzymania)	779 (1715)		Stanowisko pracy stolarza zostało wartościowane na 45% w śród możliwych do osiągnięcia punktów

Źródło: opracowanie własne

11. WARUNKI PRACY STOLARZA

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.

1. OŚWIETLENIE
   Dla prac przy maszynach do obróbki drewna, (toczenie, żłobienie, wyrównywanie strugiem, wyrównywanie boków, cięcie, piłowanie, czy frezowanie) najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia (Eśr) wynosi 300 lx. Jeżeli chodzi o prace związane z uszlachetnianiem drewna (fornirowanie, polerowanie, lakierowane, intarsjowanie, stolarnie modelowe) to najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia wynosi 500 lx.

Oświetlenie miejsca pracy ma duży wpływ na jej prawidłowe wykonywanie. Niewłaściwy stan oświetlenie może powodować:

• napięcie nerwowe, przejawiające się zwolnieniem ruchów mięśni

• bóle głowy,

• łzawienie i zaczerwienienie powiek i spojówek,

• zmniejszenie zdolności akomodacji soczewki oka,

• zmniejszenie ostrości widzenia, wrażliwości na kontrasty i szybkości spostrzegania,

• pogorszenie samopoczucia,

• zwiększenie wypadkowości, obniżenie wydajności pracy.

Ilość światła naturalnego dochodzącego do wnętrza pomieszczenia zależy od wielkości otworów okiennych, jakości i rodzaju szyb. W naszej szerokości geograficznej oświetlenie naturalne musi być uzupełniane oświetleniem sztucznym, elektrycznym. Jakość i wielkość oświetlenia sztucznego zależy od niezbędnego poziomu oświetlenia na stanowisku pracy związanego z:

• rodzajem wykonywanych czynności (szycie, pisanie na maszynie, kontrola wytwarzanych elementów itd.),

• wielkością elementów, z którymi pracownik ma do czynienia (lutowanie drobnych detali, obrabianie dużych płaszczyzn),

• stopniem mechanizacji i automatyzacji,

• występującym kontrastem i rozkładem luminancji (szycie ciemnych materiałów ciemną nicią).

2. MIKROKLIMAT
   Wg rozporządzenia MPiOS - w pomieszczeniach zakładów pracy przy pracy lekkiej temperatura winna być na poziomie, co najmniej +18°C, a przy pracy ciężkiej +14°C. Komfort cieplny w warunkach pracy stolarza kształtuje się na poziomie od 16°C ÷ 19°C, wówczas samopoczucie pracownika jest dobre. Temperatura ta została określona przy 50% wilgotności względnej i ruchu powietrza 0,5 m/sek.


Instalacje i urządzenia grzewcze powinny umożliwić utrzymanie w pomieszczeniu odpowiedniej temperatury i wilgotności. Sposób oceny przedstawiają szczegółowo polskie normy. Pomieszczenia ze stanowiskami, gdzie występują zagrożenia czynnikami szkodliwymi np. pyłowymi lub chemicznymi powinny być wyposażone w ogólną wentylację mechaniczną - wywiewną lub nawiewno-wywiewną, umożliwiającą dotrzymanie warunków sanitarno-higienicznych. Niektóre stanowiska winny być wyposażone również w wentylację miejscową lub szafy wyciągowe - dygestoria i zamknięte wentylowane (szczególnie przydatne w laboratoriach chemicznych).

Powyższe wymagania związane są ciągłą wymianą ciepła między organizmem człowieka
a otoczeniem. Wymiana ta następuje na drodze promieniowania, konwekcji, przewodzenia, parowania potu na skórze i przez układ oddechowy. Organizm ludzki jest stałocieplny. Temperatura wnętrza ciała wynosi około 37°C, niezależnie od temperatury otoczenia lub stanu fizjologicznego organizmu. Stabilne środowisko termiczne ciała ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego przebiegu procesów przemiany materii. Tolerancja termiczna organizmu nie przekracza 42°C, a wyższa wewnętrzna temperatura prowadzi do uszkodzenia aktywnych struktur białkowych i śmierci. Zimno wzmaga aktywność ruchową i poprawia łaknienie, co nasila procesy metaboliczne organizmu, a tym samym również produkcję ciepła. Skóra pod wpływem zimna blednie. Ochłodzenie skóry przeważnie łączy się z odruchowym zwężeniem naczyń skórnych i skierowaniem krwi do żył głębokich.
Komfortem cieplnym subiektywnie określa się warunki mikroklimatu, w którym nie odczuwa się ani ciepła ani chłodu. Temperatura wewnętrzna ciała wynosi 37,0+/-0,3°C, średnia temperatura powierzchni skóry mieści się w granicach 32-34°C, a ilość ciepła utraconego przez parowanie potu nie przekracza 20% maksymalnej zdolności utraty ciepła przez parowanie wydzielonego potu.

3. ZAPYLENIE

Dla stanowiska pracy stolarza najmniejsze średnie dopuszczalne w ciągu dnia roboczego (8 h) wynosi 6 mg/m³


Szkodliwe oddziaływanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od:

• rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych cząstek,

• stężenia pyłu w powietrzu,

• czasu narażenia,

• rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych,

• kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe),

• zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.

Pyły w zależności od działania na organizm ludzki można podzielić na: pylicotwórcze, alergiczne, toksyczne, rakotwórcze. O przedostaniu się pyłu do płuc decyduje wielkość pyłu. Pyły powyżej 5x10^-6 m prawie w całości zatrzymywane są w nozdrzach, nosogardzieli, krtani, przełyku, oskrzelach, oskrzelikach (górnych drogach oddechowych), które są wyposażone w nabłonek migawkowy i wraz z procesem fagocytozy chronią nasze płuca przed pyłem. Cząstki pyłu osadzone w tym obszarze są przenoszone wraz ze śluzem w ciągu kilku godzin w kierunku krtani. Po przeniknięciu do krtani, cząstki trafiają do przełyku, a następnie do układu pokarmowego. Do pęcherzyków płucnych, nie posiadających nabłonka migawkowego, docierają pyły o średnicy 1÷3x10^-6 m, powodując określone działanie biologiczne. W obszarze tym pyły osadzone przez sedymentację i dyfuzję usuwane są powoli z półokresem rzędu miesiąca i dłuższym.

Pyły pylicotwórcze - z punktu widzenia medycznego, pylicą nazywamy nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność. W zależności od rodzaju zmian anatomopatologicznych rozróżniamy pylice:

• kolagenowe wywołane działaniem pyłów zwłókniających i charakteryzujące się rozwojem włókien kolagenowych w tkance płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury pęcherzyków płucnych i bliznowatymi zmianami (pył krzemowy, azbestu i aluminium);

• niekolagenowe wywołane przez pyły niezwłókniające lub o słabym działaniu zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie odwracalna.

Pyły drażniące oddziaływują na zewnętrzne części ciała jak spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych.

Pyły alergiczne to najczęściej pyły bawełny, wełny, lnu, drewna, pyłki kwiatowe, żywotnika, iroco czy sosny.

Pyły toksyczne to pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodują zatrucia np. pyły związków ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu lub pyły zawierające olejki eteryczne jałowca, żywotnika, cynamonowca, drewna kamforowego.

Pyły rakotwórcze to pyły o udowodnionym działaniu kancerogennym np. pyły drewna twardego dębu, buku, drzewa mahoniowego, orzecha, akacji, kasztana, palisandru.

4. HAŁAS

Dopuszczalne wartości hałasu odniesionego do 8-godzinnego dnia pracy, ze względu na ochronę słuchu są na poziomie 85 dB. Jednakże hałas niektórych urządzeń przemysłowych przekracza przekracza 85 dB, uznawanych przez PN - 84/ N-01307 za dopuszczalny poziom hałasu w czasie pracy trwającej nie dłużej niż 8 godzin. Do takich urządzeń zaliczają się: automaty tokarskie (80 - 90 dB), szlifierki ( 100 - 105 dB),
piły tarczowe (100 - 110 dB).


W potocznym rozumieniu pod określeniem hałas rozumiemy nieskoordynowane dźwięki, głośną, zakłócającą spokój rozmowę lub muzykę, krzyki, głośny stuk, trzask, odgłosy pracujących maszyn itp. Hałas utrudnia porozumiewanie się, przeszkadza w pracy, zwiększa ryzyko wypadkowe.

Przebywanie w hałasie o zbyt dużej intensywności jest szkodliwe dla zdrowia, przyśpiesza zmęczenie, oddziaływuje ujemnie na cały organizm, może spowodować uszkodzenie, a nawet utratę słuchu. Efekt działania hałasu na narząd słuchu jest proporcjonalny do wartości całkowitej pochłoniętej energii akustycznej, która zależy od kwadratu ciśnienia akustycznego i efektywnego czasu narażenia. Obowiązuje tu zasada równej energii, zgodnie, z którą zmniejszenie jednego z parametrów, od którego zależy oddziaływanie hałasu na organizm człowieka, czyli poziomu dźwięku lub czasu narażenia, i zwiększenie drugiego, wywołuje takie same skutki biologiczne w odniesieniu do uszkodzenia słuchu.

Skutkiem działanie nadmiernego hałasu jest niedosłuch odbiorczy. Hałas może również oddziaływać na:

• układ krążenia (sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, wysokie poziomy powodują tachykardię),

• układ pokarmowy (sprzyja rozwojowi choroby wrzodowej),

• układ nerwowy (zespoły nerwicowe),

• układ hormonalny,

• psychikę.

12. WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO W PROJEKTOWANIU PRZESTRZENI PRACY

Projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy powinno się rozpoczynać od uwzględnienia uwarunkowań wynikających z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy. Przestrzeń pracy powinna być dostosowana do operatora. Wykorzystanie danych antropometrycznych umożliwia dostosowanie:

• wysokości płaszczyzny pracy do wymiarów ciała operatora i do rodzaju wykonywanej przez niego pracy. Siedzisko i płaszczyzna pracy powinny być rozpatrywane łącznie w celu osiągnięcia preferowanej pozycji ciała, a więc wyprostowanego tułowia, odpowiednio podpartego ciężaru ciała, miejsca na łokcie po obu stronach ciała i przedramion w pozycji prawie poziomej,

• siedziska do anatomicznych i fizjologicznych cech człowieka,

• odpowiedniej przestrzeni dla ruchów ciała w szczególności głowy, ramion, dłoni, nóg i stóp,

• do rozmieszczenia elementów sterowniczych do zasięgów funkcjonalnych pracowników,

uchwytów do biochemicznych parametrów czynności ręki.

Tabeli nr 8 Główne dane antropometryczne mężczyzn i kobiet w Polsce
(podane są one w centylach).

Nr wymiaru	Centyl	Mężczyzna
	Cecha	5	50	95
1	Wysokość ciała w pozycji wyprostowanej	1623	1741	1862
2	wysokość płaszczyzny widzenia	1494	1620	1745
3	wysokość wyrostka barkowego	1334	1436	1547
4	wysokość talii	1004	1092	1199
5	długość kończyny dolnej mierzona od krocza	717	807	904
6	wysokość łonowa	819	907	1001
7	długość uda	336	402	469
8	długość całkowita podudzia ze stopą	454	506	574
9	odległość od stawu skokowego do stawu kolanowego	362	423	475
10	zasięg dolny przy ręce opuszczonej	688	757	838
11	długość kończyny górnej przy zwiniętych palcach	615	673	736
12	długość kończyny górnej	720	783	841
13	długość ramienia	310	349	383
14	długość przedramienia	204	235	273
15	długość dłoni	63	77	99
16	zasięg dolnej ręki - wysokość palcowa	573	632	695
17	długość głowy	175	195	314
18	szerokość głowy	150	167	194
19	największa szerokość ramion przy rękach opuszczonych wzdłuż tułowia	403	457	505
20	głębokość klatki piersiowej na wysokości brodawek piersiowych	216	260	302
21	maksymalna szerokość ciała w pozycji stojącej ze swobodnie opuszczonymi rękami	454	514	585
22	szerokość swobodnie rozstawionych stóp w pozycji stojącej	173	208	307
23	szerokość stopy	80	93	106
24	długość stopy	236	257	278
25	kąt powstały między stopą a golenią przy stopie podniesionej do góry	50	59	70
26	kąt powstały między stopą a golenią przy stopie swobodnie opuszczonej w dół	114	126	136

13. PARAMETRY PRZESTRZENI WIDZENIA

Dla stanowiska pracy stolarza, kiedy to praca wymaga pozycji na ogół stojącej odległość przedmiotu od oczu powinna wynosić ponad 500 (mm). Istotne jest także zachowanie odległości bezpiecznego widzenia zgodnie z normą PN - LN/249. Naturalna linia widzenia pochylona w stosunku do płaszczyzny horyzontalnej w pozycji stojącej swobodnej wynosi 15° ÷ 30°.

W kształtowaniu struktury przestrzennej stanowisk pracy należy brać pod uwagę wszystkie kryteria ergonomiczne odnoszące się do danego przypadku. Jednak za podstawowe należy uznać kryteria antropometryczne i biomechaniczne, a w szczególności cechy somatyczne (wysokość, szerokość, długość obwodu) oraz cechy funkcjonalne( zakresy kątowe różnych pochyleń, widzenia, obrotów oraz dystanse ruchów). Podstawowy zestaw danych antropometrycznych dorosłej populacji zawiera norma PN-N-08000 1990. określono w niej główne cechy somatyczne, zasięgowe dorosłej populacji Polski w układzie centylowych miar ograniczających. Wymiary takiego człowieka, które podaje norma, a także wiele naukowych opracowań należy skorygować stosownie do:

• używanej na danym stanowisku odzieży i obuwia roboczego

• ewentualnej konieczności używania środków ochrony indywidualnej ze względu na czynniki niebezpieczne lub szkodliwe.

Do bardziej precyzyjnego wyznaczania przestrzennych cech pracy stosuje się kryteria definiowane jako:

• zasięg normalny wyznaczany kolejnymi położeniami środka dłoni przy obrocie przedramienia wokół stanu łokciowego i ograniczony poziomami wysokości barkowej i łokciowej- określa granice optymalnej dla manipulacji(wszelkie czynności lub prace) nakładające się w płaszczyźnie pracy zasięgi normalne prawej i lewej ręki wyznaczające najdogodniejsze pole pracy oburęcznej

• zasięg maksymalny wyznaczony kolejnymi położeniami środka dłoni przy ruchu całej wyprostowanej kończyny górnej wokół stawu barkowego- określa granice sfery manipulacji bez wymuszonego pochylonego tułowia

• zasięg wymuszony występujący przy zasięgu maksymalnym połączony z ruchem tułowia. Zasięg ten jest zawsze związany z wymuszoną pozycją ciała a jego granice wyznaczają fizyczną możliwość sięgania i utrzymania równowagi.

Istotne jest także zachowanie odległości bezpieczeństwa zgodnie z normą
PN-EN-294(odległość między maszyną, elementami biorącymi udział w pracy a stanów Pracy) prawie wszystkim czynnościom człowieka na stanowisku pracy towarzyszy spostrzeżenie wzrokowe.

W celu zapewnienia prawidłowych warunków pracy koniecznej jest dostosowanie struktury stanowiska pracy i jego elementów do cech wzroków.

PARAMETRY PRZESTRZENI WIDZENIA-określają zakresy spostrzegania obiektów, znaków, sygnałów wizualnych, barwy. Zakresy te są sformułowane jako kąty i odległości przedstawione w płaszczyźnie strzałkowej oraz poziomej lub jako stożek widzenia. Można tu wyróżnić następujące pojęcia:

• -naturalna linia widzenia pochylona w stosunku do horyzontalnej płaszczyzny:

• -w pozycji stojącej wyprostowanej - 10 stopni

• w pozycji swobodnej 15-30stopni

• w siedzącej wyprostowanej 15 stopni

• swobodnej, relaksowej 38 stopni

• optymalny obszar obserwacji ograniczony odległościami 33-71 cm oraz kątami:

• w płaszczyźnie strzałkowej około30 stopni

• w płaszczyźnie poziomej 50 stopni.

W źródłach literaturowych są podawane kątowe zakresy normalnego widzenia, rozróżniania barw, symboli, znaków, sygnałów, granic pola widzenia. Informacje te tworzą podstawowy statyczny model przestrzeni widzenia przydatny przy projektowaniu wizualnych elementów informacyjnych. model ten może być uzupełniony kątowymi zakresami łatwego ruchu gałki ocznej i głowy traktowanymi jako dopuszczalne poszerzenie jego obszaru. Badania wykazują, że ruch głową jest niemal 5 - krotnie wolniejszy niż ruch gałek ocznych zwłaszcza bardzo powolne ruchy głową w górę i w dół. Możliwe są nawet przypadki nienadążania za szybko przemieszczającym się przedmiotem. Jeśli będzie to szczególnie istotne ze względów bezpieczeństwa lub z uwagi na wykonywane czynności sytuacja ta może pociągać za sobą poważne następstwa.

Struktura przestrzenna stanowiska pracy powinna także zapewnić właściwe warunki kontroli dotykiem, zwłaszcza tych elementów, dla których nie można zapewnić kontroli wzrokiem(ruchy ślepe). Aby uzyskać ten efekt mający istotne znaczenie przy sterowaniu ręcznym jednoznaczny sygnał dotykowy powinien trafiać we właściwą strefę receptorów dłoni(reguły biomechaniczne).

14. RUCHY I SIŁY

Ruchy rozwijane przez pracownika w przestrzeni pracy powinny odpowiadać naturalnym klarektoriom (formom) i rytmom oraz możliwościom 5-go centyla. W szczególności pracownik nie powinien wykonywać częstych lub dłużej trwających ruchów w pobliżu ekstremalnych wartości kątowych. Z drugiej str. zaś nie należy zmuszać pracownika do pozostawania bez ruchóu (zjawisko HIPOKINEZJI).

Przy projektowaniu lokalizacji elementów manipulacyjnych oraz uruchamiających nogą, których zadziałanie wymaga użycia siły należy:

• uwzględniać przestrzenne możliwości rozwijania sił (kierunki i siły) w pozycji stojącej
  i siedzącej

• unikać kier. Rozwijania sił wymagających ruchów skrętnych lub krańcowych położeń w stawach ręki, ramienia i nogi

• unikać długotrwałego napięcia statycznego mięśni (np. przy uniesionych w górę ramionach)

• zapewnić równomierne obciążenie kończyn (wykorzystując np. zasoby ekonomii ruchów)-uwzględniać dopuszczalny poziom rozwijanych sił do 30% siły max przy obciążeniu dynamicznym i do 10% przy obciążeniu stastycznym.

15. STANOWISKO PRACY W POZYCJI STOJĄCEJ

Najczęściej wykonywane są prace wymagające rozległego pola operacyjnego oraz wywierania znacznych sił. Obowiązują reguły maksymalizasji obciążenia tzw. punktów kontaktowych, zapewnienia swobody ruchów, unikania dłuższego przebywania w niewygodnej lub wymuszonej pozycji (najlepiej przez indywidualne dopasowanie regulowanej wysokości roboczej) jak również przewidzenia stosownych zabezpieczeń oraz regulacji.

By dostosować stanowisko pracy w pozycji stojącej do charakterystyki wymiarowej populacji użytkowników i rodzaju pracy należy już w procesie projektowania ustalić odpowiednie dla użytkowników wymiary lub przewidzieć możliwość podstaw regulacji elementów.

16. WYSOKOŚĆ POLA PRACY

W pozycji stojącej zazwyczaj jest ustalana na podstawie wysokości łokciowej. Najkorzystniejszą wysokość pola pracy tzw. Normalnej (pracy ręcznej nie wymagającej szczegółowej precyzji) wyznacza dla danego pracownika poziom, przy którym dłonie sięgają ok. 75 mm poniżej swobodnego płożenia łokci.

Wysokość pola pracy powinna być ustalona tak, aby osoba wykonująca pracę nie była zmuszona do podnoszenia łokci powyżej 100 mm od ich swobodnego położenia przy tułowiu, gdyż na to istotny wpływ ma sprawność manipulacyjna.

Jeśli wysokość robocza nie może być regulowana, to dla pracy w pozycji stojącej dobiera się ją podobnie jak dla prac w pozycji siedzącej-wg pracownika 95-centylowego. Osobom niższym należy zapewnić wygodną pozycję przez stosowanie podestów lub podnóżków o odpowiedniej wysokości.

1. OPTYMALNA WYSOKOŚĆ POLA PRACY

Optymalna wysokość pracy jest uzależniona też od rodzaju pracy. Dla czynności dokładnych wymagających szczegółowej kontroli wzrokowej stosuje się wyższe w stosunku do normalnego położenie płaszczyzny pracy. Dla pracy ręcznej z operowaniem dużymi przedmiotami i użyciem siły zaleca się jego obniżenie. Przedział wysokości dla pola pracy zawiera się pomiędzy wysokością wyrostka barkowego z wys. Łokciową (lub poniżej do 100 mm). Praca rąk powyżej tej strefy jest niewskazana ze względów fizjologicznych. Zalecane wys. płaszczyzny pracy w pozycji stojącej dla prac precyzyjnych, lekkich
i ciężkich oraz z zakresem regulacji niezbędnym do dostosowania do kobiet i mężczyzn
(5 centyli i 95). W przypadku prac stolarskich wymiary zasięgu rąk określiłam dla warstwicy -200 (mm). Wymiary tych wysokości można również ustalić za pomocą opracowanych G L i B Wincka nomogramów podobnie jak dla pozycji siedzącej.

2. OPTYMALNY OBSZAR PRACY

W poziomej płaszczyźnie roboczej wyznacza głębokość ok. 300-350 mm od przedniej krawędzi oraz wymiar ok. 250-300 mm w kierunkach bocznych odpowiednio.

BIBLIOGRAFIA

Arwida Hansena „Ergonomiczna analiza uciążliwości pracy”

Włodzimierz Prądka „ Technologia meblarstwa”

Zygmunt Mirski „ Kształtowanie wnętrz produkcyjnych”

Janusz Prażmo „Stolarstwo”

Robert Trzeciecki „Stolarz ręczny”

Zbigniew Martyniak „ Metody organizowania procesów pracy”

Henryk Mreła „ Jak usprawni* pracę ”

Henryk Mreła „Technika organizowania pracy”

Jerzy Sołtysiak „ Pracujemy zdrowsi ”

Stanisław Czajka „ Człowiek i jego potrzeby w procesie pracy”

www.student.e-tools.pl

1

1

---