PLOTYN: System Emanacyjny - Naturalna własność bytu - EKSPANSJA. Byt ma naturę światła, które promieniuje.
Im byt jest doskonalszy, tym ma większą moc twórcza, a twór jest zawsze mniej doskonały od twórcy.
ABSOLUT - musi istnieć byt pierwotny - wolny od mnogości, niezależny, najdoskonalszy i bezwzględny - BÓG.
HIPOSTAZY-Świat ducha-najwyższy, Świat Psychiczny-dusza świata (w nim dusze jednostkowe), Swiat Materialny.
DUSZA Ludzka - 2 składniki - wyższa i niższa część duszy - wyższa schodzi, żeby podnieść niższą. Wraca albo nie.
POZNANIE - zbliżenie się do Boga nie przez zmysły i rozum, ale przez INTUICJĘ. Poprzez Ekstazę i Zachwycenie.
SZTUKA - sposób, w jaki artysta upodabnia się do Boga. Twórczość - najdoskonalsza własność Boga.
NEOPLATONIZM - Autonomiczność, Pełność Systemu, Monizm.
TOMASZ z AKWINU - ROZUM poznaje - rzeczy materialne, Boga, jego własności, istnienie, - ale nie wie, co to trójca, grzech pierworodny - to prawdy wiary i tylko OBJAWIENIE może je udostępnić ludziom.
SUBSTANCJE - Umysł ludzki nie zna Boga i dane mu są tylko rzeczy jednostkowe - Substancje, samiostne Byty.
UNIWERSALIA - Powszechniki - bezpośredni - zawarty w substancji, refleksyjny - wyabstrahowany przez umysł, niezależny od rzeczy - idea w umyśle Bożym (według niej Bóg stworzył świat).
ISTNIENIE BOGA: - I „z Ruchu”: zmiany zachodzące w świecie wszystko, co się porusza jest wprawione w ruch przez coś innego. Nie ma nieskończonego łańcucha przyczyn - musi być nieruchoma przyczyna - BÓG.
- II „Z Przyczyny Sprawczej”: Przyczyny Zmiany musi istnieć pierwsza przyczyna, żadna inna przyczyna nie mogłaby być przyczyna dla siebie samej.
- III „z Konieczności i Przypadku”: Niektóre byty powstają i giną, więc nie są konieczne, lecz przypadkowe. Musi istnieć byt konieczny - źródło bytów przypadkowych. To, co nie istnieje nie może samo przez się powstać - Musi być BYT KONIECZNY.
- IV „Ze Stopnia Doskonałości”: Niektóre rzeczy są lepsze od innych, różne stopnie doskonałości są wynikiem bytu najdoskonalszego będącego przyczyną.
- V „Z Boskiego Kierownictwa”: Ciała zmierzają do jakiegoś celu, który jest dobrem - musi istnieć byt rozumni, dzięki któremu całość rzeczy ma swój cel.
STWORZENIE ŚWIATA: Świat został stworzony z niczego, Bóg stworzy świat bezpośrednio, Stworzenie jest aktem woli, nie konieczności, Stworzenie odbyło się wg idei Boga, Stworzenie nastąpiło w czasie - wiarą można tego dowieść.
DUSZA - Dusza jest człowiekiem, ciało ludzkie jest tylko narzędziem człowieka.
Dusza Jest rozumna. To substancja duchowa, może istnieć bez ciała.
POZNANIE - Zaczyna się od ZMYSŁÓW. Umysł złączony z ciałem zmierza do poznania umysłowego rzeczy, ale za pomocą zmysłów. Zaczyna poznanie od rzeczy jednostkowych i dąży do ogólnych. Od zmysłów i wybiega poza zmysły.
FRANCISZEK BACON - Boga nie da się poznać rozumowo.
TEORIA IDOLI (Złudzeń) - pozwala oczyścić umysł od przesądów.
A) plemienne - związane są z naturą ludzką (wytwory umysłu ludzkiego, umysł antropomorfizuje (przypisuje temu, co otacza człowieka - cech ludzkich). W przyrodzie nie ma nic celowego.
B) jaskini - każdy ma indywidualny umysł, który podobny jest do jaskini. Z niej człowiek patrzy na świat, który odbija się w sposób właściwy dla każdego osobnika (nawyki, uzdolnienia, wychowanie). Ludzie dopatrują się różnic tam, gdzie inni widzą podobieństwa.
C) rynkowe - są w umyśle wraz ze słowami i nazwami. Słowa - niejasne i mało precyzyjne.
D) teatru - rodzą się na gruncie autorytetów i doktryn filozoficznych - mogą być one pomysłowe, ale nie zawsze muszą być prawdziwe. Zaleca, aby kroczyć w badaniach powoli i pewnie (a nie szybko i błędnie).
Teoria ta jest: Ostrzeżeniem, Radą, Próbą Krytyki Poznania - próbą oddzielenia elementów, które komplikują poznanie.
POZNANIE: Metoda Empiryczna - nie tylko zebrać fakty, ale też je opracować.
Doświadczenie - zbiera fakty. Indukcja - uogólnia fakty już zebrane.
Poznanie Przyrody - zaczyna się od zmysłów i percepcji - a prowadzi do percepcji rozumowej.
JOHN LOCKE - IDEE: Idee są nabyte. Umysł dziecka to biała karta - która zapisuje się przez doświadczenie.
IDEE PROSTE-wrodzone - przychodzą z doświadczenia (postrzeganie zmysłowe-zewnętrzne; Refleksja-wewnętrzne)
KORPUSKULARNA TEORIA MATERII - Wszechświat = Stół Bilardowy, a korpuskuły = Bile
Własności pierwotne - rzeczywiste własności przedmiotów materialnych (kształt, ruch)
Własności wtórne - nie odgrywają żadnej roli w poruszaniu się tych bil. (kolor)
GEORGE BERKELEY: Teorie filozofów prowadzą do wątpliwości, które powodują ogólny sceptycyzm.
RZECZY - są całokształtem naszych wrażeń (Istnieć - być postrzeganym) są modyfikacjami świadomości i kombinacjami wrażeń.
SKRAJNY NOMINALIZM - W umyśle nie ma nic abstrakcyjnego jak i poza umysłem. (Locke: pojęcia abstrakcyjne istnieją tylko w umysłach. Każda IDEA, jaką posiadamy jest konkretna i określona.
SKRAJNY SENSUALIZM - Rozum jest właściwy człowiekowi, ale ma za przedmiot tylko sprawy duchowe.
Poznanie ciał tylko przez ZMYSŁY. Istnieje tylko to, czego doświadczamy.
SUBIEKTYWIZM - Wartości pierwotne są nie tylko obiektywne (jak uważał Locke), ale również subiektywne i istnieją tylko w umysłach. ARGUMENTY: - Jakości wtórne i pierwotne istnieją zawsze razem, są względne, nie są zawarte w doświadczeniu zmysłowym.
IMMATERIALIZM - istnieją tylko IDEE. Jeśli chodzi o substancje - nie jest ona przedmiotem doświadczenia, - czyli jej nie ma. Substancje są tylko fikcjami umysłu. (Ciała - to zespoły jakości zmysłowych, - jeśli z ciał usuniemy jakość - to NIC nie pozostaje).
Świat zewnętrzny składa się tylko z jakości postrzeganych. Wszystkie własności są subiektywne, czyli świat składa się tylko z postrzeżeń. Poza postrzeżeniami nic w nim nie ma. Istnieć znaczy - być postrzeganym.
SPIRYTUALIZM - Aby istniały idee - muszą istnieć umysłu, które te idee noszą.
- Więc świat składa się i z IDEI i z UMYSŁÓW.
- Umysły, więc istnieją samodzielnie - są nosicielami idei, ale są także prawdziwymi substancjami.
- Idee jednak same istnieć nie mogą, - więc istnieją z nimi DUCHY CZYNNE (Umysły).
Byt IDEI - polega na tym, że są one postrzegane; DUCHY - natomiast postrzegają.
Z tego wynika, że duch jest to działająca przyczyna, - więc przemiany w świecie są DUCHOWE.
IMMANUEL KANT-TEORIA SĄDÓW: Sądy analityczne to takie, które wynikają wyłącznie z "sądzonego'' obiektu.
Sądy syntetyczne to takie, które mówki coś o relacjach dwóch lub więcej niezależnych obiektów. Sądy a posteriori to takie, których można dowieść empirycznie lub, które da się wypowiedzieć na podstawie dedukcji logicznej. Sądy a priori to takie, które "się zakłada", czyli przyjmuje bez dowodu.
TEORIA POZNANIA - Czas i Przestrzeń - są częścią nas, a nie zewnętrznego świata. Czas i przestrzeń są formami naszego poznania, czyli sposobem, w jaki umysł każdego bez wyjątku człowieka grupuje i układa docierające do niego bodźce.
UMYSŁ PRKATYCZNY - nie ma innego wyjścia niż przyjęcie istnienia materialnego świata zewnętrznego, gdyż przekonuje go o tym stały dopływ bodźców zmysłowych. Z kolei dopływ bodźców duchowych w formie uczuć wyższych (takich jak miłość, przyjaźń czy poczucie sprawiedliwości) przekonuje umysł praktyczny o istnieniu duszy.
IMPERATYW KATEGORYCZNY: Postępuj zawsze tek, jakbyś chciał, aby postępowano w stosunku do ciebie.
IMPERATYW OBOWIĄZKU: Czyń to, co wynika z Twoich społ. powinności, a nic to, na co masz aktualnie ochotę.
AUGUSTYN AURELIUSZ: MANICHEIZM - Światem rządzą 2 moce, światłości - dobra; Ciemności - zła
ZMYSŁY - przez zmysły człowiek wchodzi w kontakt z niezależnie istniejącym światem. Czasem wprowadzają ludzi w błąd. To, co poznajemy zmysłami = wiara, - czyli - poznanie zmysłowe to funkcja duszy, a nie ciała.
CZŁOWIEK - poszukuje, bo wiedza nie została mu dana. Uwikłany jest w życie ziemskie. Znajduje się w „Kleszczach Czasu”, czyli przeszłość i nadzieja przyszłości.
DUSZA - Człowiek - istota obdarzona duszą, która wyrywa się do swego stwórcy. Składa się z różnych substancji, - przez co natura człowieka nie jest harmonijna, a on sam jest rozdarty i podzielony wewnętrznie.
TEORIA MORALNA - ZŁO: - czynimy to świadomie i dobrowolnie Źródło zła - ludzka wola.
Istnienie zła - nie można przypisywać Bogu. Konsekwencja zła - odrzucenie Boga.
BENEDYKT SPINOZA - Panteizm - pogląd odrzucający istnienie Boga bezosobowego, Bóg istnieje wewnątrz przyrody - jest Immanentny.
Wszechświat nie może istnieć poza Bogiem, lecz tylko w Bogu, świat rzeczy i zjawisk - jest objawem tego, co jest samoistne. Bóg nie jest poza rzeczami, Bóg i przyroda to ta sama nazwa rzeczy - Przezwyciężenie Dualizmu Boga i Świata. Może istnieć tylko jedna substancja: Bóg lub Natura. Bóg jest immanentny, niewychodzący poza, wewnętrzny.
DETERMINIZM - Cokolwiek się dzieje jest konieczne, bo podlega to prawom, nie ma na świecie przypadków.
PARALELIZM: Równoległe występowanie zjawisk fizycznych i psychicznych, jako 2 samodzielnych, niezależnych na siebie i nieoddziaływujących na siebie. W człowieku ciało jest rozciągłe, a dusza myśląca. Ciała i dusza człowieka są w zgodzie i nie może to być skutkiem tego, że ciało podlega duszy i odwrotnie, bo ciało i dusza to zbieżność, nie mogą oddziaływać na siebie, jeśli są w zgodzie to, dlatego, że są w zgodzie wobec jednej substancji.
WIEDZA - Najniższy poziom - zdobywana za pomocą zmysłów. Dostarcza idee dorównane - Powszechne idee, ogólne.
Twierdzenia Matematyczne.
CZŁOWIEK jest częścią tego świata, jest bytem, który poznaje ten świat, nie przeciwstawia się naturze, lecz w niej uczestniczy. Poznając siebie, poznaje świat, którego jest cząstką, bezpośrednio obcuje z całością. Może go ująć myślenie bez bezpośredniego pośrednictwa.
ETYKA: Człowiek dąży do zachowania istnienia. To rozum nakazuje działać zgodnie z prawami natury i dbać o własny pożytek. To rozum karze cieszyć się życiem. Mądrość jego jest rozmyślaniem o życiu, a nie o śmierci.
RZECZY - otaczające nas rzeczy nie są ani dobre, ani złe, stają się one nimi dopiero wtedy ze względy na nas. Złe, gdy nam szkodzą, dobre, gdy przynoszą nam pożytek.
- Celem człowieka jest sam człowiek - „homo homini deides” - „Człowiek człowiekowi Bogiem”, a nie jak było wcześniej: „Człowiek Człowiekowi - Wilkiem”.
SOREN KIERKEGAARD:
JEDNOŚĆ - Istnienie ludzi zawsze jest czasowe, doczesne, skończone, a mimo to człowiek patrzy na istnienie pod kątem wieczności. Zatem doczesność sprzęga się z wiecznością. Człowiek nie może uwolnić się od przeciwieństw i konfliktów.
Człowiek wyrywa się z aktualnego istnienia, że z prawdziwego bytu przemija do wieczności wyrazem tego jest religia - niezbędne. Niesie mu wątpliwości i cierpienie gdyż nie może zapełnić różnicy między nim a bytem boskim wiecznym. Każda próba zbliżenia się do Boga wywołuje lęk i drżenie-jest to naturalny sposób istnienia dla ludzi, jakim objawia się stwórca.
Wyróżniał 2 postacie Religii: Każda z nich okazuje człowiekowi wieczność
Religia A - ukazuje wieczność jako dalsze tło ludzkiej egzystencji. Widziana z daleka ta wieczność przeraża człowieka jest męczarnią, ale jest mu względnie dostępna, bo nie wymaga zrywania z doczesnym istnieniem.
Religia B - wprowadza nieskończonego stwórcę w samo istnienie skończonego człowieka.
WIECZNOŚĆ: Broni się przed nią i broni swoje istnienie, a broniąc się przed nią wmawia sobie, że jest do wieczności nie zdolny i zajmuje się czymkolwiek byle by nie pamiętać o wieczności, nie myśleć o niej. Z jednej strony pragnie jej a z drugiej unika.
DWOISTOŚĆ - Z dwoistością wiąże się to, że pragnie poznania samego siebie, ale jednocześnie pragnie ukryć się przed sobą, ukryć aspiracje do wieczności, które są mu nie wygodne, bo wytrącają go z doczesnej egzystencji.
Etyczno-religijny - szukanie przyczyn możliwości, lecz rzeczywistości: poczucie odpowiedzialności, powagi człowiek walczy na pewien czas rzeczy i przyjemności, ale nie jest to największy poziom możliwości ludzkiego życia, (typ estetyczny przebiega od jednych przeżyć do drugich a typ etyczny jest trwały w jednych przeżyciach - wejście w siebie.
Estetyczny - Charakteryzuje się tym, ze jest pochłonięty nie rzeczywistością, lecz możliwościami człowieka możliwościami: przemienianie roli kombinacje, życie - kalejdoskop rzeczywistość jest ledwie dotykalna. Życie pełne uroku (poeci i artyści).
RELIGIA: Religia, która wprowadza człowieka w wieczność napełnia go lękiem domaga się absolutnego oddania nie dając korzyści, ale z drugiej strony daje mu napięcie i pogłębienie.
Opowiedzenie się za religią lub przeciw niej jest decyzja ciężką człowiek ma przed sobą ALBO, ALBO może zdecydować na skończoność albo na wieczność. Między tym nie ma nic pośredniego nie ma kompromisu jest przeskok.
Człowiek, wielokrotnie wybiera drogę Religii, bo czuje, że jest tam czymś więcej, niż tym, co może zrealizować w ciągu swojego ograniczonego istnienia nigdy nie będąc samym sobą.