Historia Od, Do, Wiosna Ludów we Włoszech

Lombardia, Wenecja a także Państwo Kościelne pozostawały w zależności od cesarza. Fakt ten nie był dobrze przez Włochów przyjmowany. Byli oni najbardziej zdeterminowani do walki o niepodległość. Rewolucja marcowa w Austrii dała im ku temu możliwość. 22.III.1848 r. bez walki wycofał się z Wenecji garnizon austriacki. 23.III., po kilkudniowej walce wycofał się z Mediolanu marszałek Radetzky. Powstanie przeciw Austrii objęło całą Lombardię, Wenecję, Parmę i Modenę. W całym kraju urządzano tłumne zebrania domagając się oficjalnej wojny z Austrią. Na wodza został wybrany król Sardynii i Piemontu, Karol Albert. Był to autokrata, który interesował się głównie problemami swojej dynastii. Nie znał co prawda sztuki wojennej, ale Włochom był bardziej potrzebny ktoś na kształt przywódcy duchowego. Pod naciskiem opinii publicznej wypowiedział w marcu wojnę Austrii. W marcu przyłączył się również Neapol. Papież Pius IX zezwolił na udział ochotników ze swego państwa, tolerował też próby utworzenia przez Mickiewicza legionu polskiego. Włosi mimo posiadanej przewagi liczebnej ponosili klęski. 27.VII. Radetzky zadał ciężką klęskę wojskom Karola Alberta w bitwie pod Weroną. 5.VIII. zajął Mediolan, 9.VIII. przekroczył granice Piemontu. Klęska werońska przyczyniła się do wzrostu znaczenia prądów radykalnych. Pius IX tracił popularność. Coraz większe niezadowolenia tak wśród ludu jak i niektórych kardynałów zmusiło papieża do ucieczki w przebraniu do Neapolu. Stamtąd wystosował 4.XII. apel do państw europejskich apel o przywrócenie porządku w Państwie Kościelnym. Mimo to 9.II.1849 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło w Rzymie zniesienie świeckiej władzy papieża i przekształcenie Państwa Kościelnego w Republikę Rzymską.
Dnia 2.III.1849 r. ponownie pod naciskiem opinii Karol Robert zdecydował się zerwać zawieszenie broni. Dowództwo armii sardyńskiej objął generał Wojciech Chrzanowski. Świetny sztabowiec, ale marny dowódca, na dodatek nie znający języka swych podkomendnych. 23.III. poniósł dotkliwą klęskę pod Novarą, co ostatecznie przekreśliło możliwość prowadzenia dalszej walki. Karol Albert daremnie szukał śmierci na polu bitwy. Tego samego dnia abdykował na rzecz syna Wiktora Emanuela II i uciekł do Portugalii. W kwietniu wojska austriackie zajęły Modenę. Toskanię i Parmę. Zbytnie umocnienie się Habsburgów na Półwyspie Apenińskim zaniepokoiło Francję. Wysłano ekspedycję wojskową gen. Oudinota, jednak w stosunku do papieża wysunięto żądania o uznanie pewnych instytucji liberalnych. Pius IX nie wyraził zgody, a ekspedycja zakończyła się niepowodzeniem. Dopiero gdy do władzy doszedł Ludwik Napoleon, Francja ponownie wysłała korpus wojskowy. Generał Oudinot zdobył Rzym 3.VII. Władzę papieską przywrócono w całej pełni. Austria żądała od państw włoskich zniesienia konstytucji. Nie zrobił tego król neapolitański, który jednak w praktyce zupełnie ignorował konstytucję. Natomiast Wiktor Emanuel II nie tylko nie zniósł konstytucji, ale również się do niej stosował. Czynił to na przekór Austrii, której nienawidził, oraz dlatego, że musiał się liczyć z burżuazją.