Pytania filozoficzne:

• Co to jest byt?

• Jak poznajemy świat?

- Czy Bóg istnieje?

• Czy prawa przyrody ograniczają wolność woli?

- Co to jest dobro/zło?

• Na czym polega sens życia?

• Co to jest piękno?

• Jak skonstruować idealny model społeczeństwa?

• Jaki jest stosunek filozofii do nauki?

• Co to są prawa historii?

• Jakie są granice poznania filozoficznego itd.

Funkcje filozofii:

• filozofia jako próba wyjaśniania świata

• filozofia jako analiza języka

• filozofia jako misja

• poznanie potoczne, naukowe, filozoficzne

Główne działy filozofii

- Ontologia, metafizyka (teoria bytu)

• rodzaje bytu: duch czy materia

• monizm, dualizm, pluralizm

• początek świata

• determinizm

• finalizm

• istnienie Boga

• Epistemologia (teoria poznania)

• poznanie świata: rozum, zmysły,

objawienie, intuicja, wiara, etc.

• przedmiot i podmiot poznania

• granice poznania: sceptycyzm, agnostycyzm

• poznanie naukowe

• Etyka

• dobro i zło

• status wartości

• dobro jako przedmiot poznania

• uzasadnianie systemów wartości

Filozofia społeczna

* modele życia społecznego

• etyka a polityka

• wielkie idee społeczne: wolność, równość, sprawiedliwość

• teorie kary

• Filozofia historii

• prawa przyrody a prawa historii

• cykliczność dziejów

Filozofia polityki

Estetyka (filozofia piekna)

Antropologia filozoficzna (filozofia czlowieka)

Logika, metodologia nauk

Początki filozofii europejskiej

1. Od umiejętności do nauki, od mitu do logosu

2. Pierwsze pytania filozoficzne:

• początek świata (arche)

• pierwsza zasada

• substancja (przyroda)

• życie

• zmiana, ruch

3. Pierwsi filozofowie:

• Tales z Miletu (Vll -Vl)

• Jońska filozofia przyrody

• Heraklit z Efezu (Vl-V)

• Parmenides (Vl-V)

• Demokryt z Abdery (V-lV)

HERAKLIT Z EFEZU

• zmiennośc świata - panta rei

• wariabilizm, stawanie się

• arche: ogień

• dialektyka przeciwieństw

• logos = kosmos, rozumnośc świata

PARMENIDES Z ELEI

-byt i stawanie się, zmienność zjawisk i stałość bytu

• dualizm ontologiczny i poznawczy, jedność bytu i myśli

• paradoksy eleatów (dychotomia, strzała, Achilles)

DEMOKRYT Z ABDERY

• atomistyczna struktura materii

• cechy atomów: kształt, położenie, porządek

• atomy, próżnia, ruch

• sensualistyczna teoria poznania, rola doświadczenia w poznaniu

Protagoras /

Sofiści / Vw.p.n.e.

Sokrates /

Platon /

Sokrates - figura mędrca

1. Nauka Sokratesa

• metoda elenktyczna

• metoda maieutyczna

• anamneza (pamięć duszy)

2. Racjonalizm etyczny.

Cnota = wiedza o cnocie

3. Podstawowe cnoty:

• wstrzemięźliwość

• sprawiedliwość

• mądrość

• męstwo

4. Dobra: użyteczne, moralne, estetyczne

5. Prawa naturalne (fizis) i stanowione (nomos)

PLATON (427-347)

(Dialogi, Państwo)

1.Dualizm ontologiczny: idee i rzeczy. Istnienie i stawanie się. Idealizm obiektywny. Jaskinia.

2.Hierarchia idei: od szczegółowych do ogólnych (prawda, dobro, piękno)

3.Dualizm duszy i ciała

4. Wiedza (episteme) a mniemanie (doxa)

5. Spór o powszechniki. Realizm platoński

ARYSTOTELES (384-322pne)

1. Episteme-techne-praxis. Wiedza teoretyczna i praktyczna.

2. Ontologia:hylemorfizm.

Materia(możność)→akt(forma

3. Dynamiczna, przyczynowa i celowa (telos) struktura świata. Determinizm a finalizm.

4. Dowody na istnienie Boga: ruch, przyczynowość, harmonia, cel, doskonałość

ARYSTOTELES - etyka

1. Dobro jako ludzki telos

2. Podział dusz:

(a)wegetatywna

(b)zmysłowa

(c)rozumna

3. Cnota i szczęście (eudaimonia)

4. Cnoty etyczne i intelektualne

5. Ćwicz.woli;nawyk;charakter

6. Cnota=wyuczona, trwała dyspozycja

7. Cnota umiaru; złoty środek

Nadmiar -Umiar - Niedost.

7.Fronezis jako rozum praktyczny

Wielkie systemy etyczne starożytności:

Sokrates

Arystoteles

Epikur

Stoicy

Główne idee etyk starożytnych

1.Cnota

2.Mądrość

3.Szczęście

4.Panowanie nad namiętnościami

EPIKUR z Samos (341-270pne)

1. Dobro=szczęście

2. Szczęście=przyjemność

3. Hedonizm negatywny: przyjemność=brak cierpień

4. Postawa mędrca: spokoj duszy i ciała

5. Czwórmian leczniczy

(a) bóstwo nie jest straszne

(b) śmierć jest niezawodna

(c) przyjemność łatwa do osiągnięcia

(d) cierpienie łatwe do zniesienia

Stoicyzm (Seneka,Chryzyp,Epiktet,

Marek Aureliusz)

Główne idee etyki stoickiej

• panteistyczna wizja świata

• Bog - rozum - natura (Logos=Kosmos)

• pokora wobec losu

• wolność a konieczność

• cnota mędrca

• nieobecnośc zła

• śmierć

Chrześcijaństwo

(św.Augustyn 354-430

Św. Tomasz z Akwinu 1225-1274)

• metafizyka boga i natury

• nowy paradygmat poznania:

*rozum a wiara

*rola autorytetu w poznaniu

*boskie oświecenie (iluminacja)

*uczucie, intuicja

Etyka chrześcijańska

• teocentryzm

• caritas

• nobilitacja

• cierpienie jako wartość

• 4 cnoty kardynalne

• supremacja ducha nad ciałem

• problem Eutyfrona

Dylematy chrześcijaństwa

• wolna wola a idea predestynacji

• problem zła (teodycea jako obrona boskiej doskonałości)

*przyczyny zła: grzech pierworodny,

pokusy cielesne, nieobecność dobra

(spór z Pelagiuszem)

- sprawiedliwość boska

Filozofia nowożytna:

Francis Bacon (zm. 1626)

Rene Descartes (Kartezjusz) - zm.1650

Francis Bacon(Novum Organum)

• „Tyle władzy i wiedzy”

• klasyfikacja nauk (filoz. przyrody, filoz. człowieka)

• nauka a religia

• teoria idoli (idole plemienia, jaskini, rynku, teatru)

• empiryzm

• nowe narzędzia:indukcja, eksperyment

Rene Descartes (Rozprawa o metodzie, Medytacje o pierwszej filozofii)

..........

Rene Descartes (Rozprawa o metodzie, Medytacje o pierwszej filozofii)

• nowożytny paradygmat wiedzy - -

• metoda kartezjańska

• ewidencyjna teoria prawdy (jasność, oczywistość)

• matematyka jako model nauki

• sceptycyzm metodologiczny

• krytyka poznania zmysłowego

• Cogito ergo sum

• dualizm ontologiczny (dusza - ciało)

• psychologiczny dowód na istnienie boga

• Koncepcja idei wrodzonych (ruch, substancja, liczba, kształt...)

• racjonalizm versus empiryzm

• trudności racjonalizmu

---