gen BRCA 1 i 2 (na chromosomie 17)
10% raków ma tło dziedziczne (u nosicielek BRCA połowa)
c-erbB-2 / HER-2 / neu = onkogen → amplifikacja tego genu występuje w 5-30% raków sutka
ryzyko rośnie z wiekiem, zwiększone u nosicielek BRCA)
wiek |
nosicielki |
nienosicielki |
40 |
16% |
1,5% |
50 |
59 |
2 |
60 |
77 |
4 |
70 |
82 |
7 |
80 |
86 |
10 |
Hormonalne:
przewaga estrogenów nad progesteronem (zwichnięta równowaga)
↑ estrogenów w moczu↑ częstości owulacji ↑ ryzyka raka sutka
↓ wiek menarche (wcześniej pierwsza miesiączka, później ostatnia)
Dlaczego estrogeny?
Bo od aktywacji receptora estrogenowego ER zależy produkcja licznych czynników wzrostu: stymulujących (TGF-α, PDGF) i hamujących (TGF-β) wzrost komórek
Działanie autokrynne, wpływ na progresję
TRANSFORMACJA → PROGRESJA (klonalna ekspansja różnych odmian komórek nowotworowych)
Czynniki ryzyka raka sutka:
Geografia: więcej raków sutka w USA niż w Japonii
Wiek: ↑ z wiekiem, max w i po menopauzie
Okres reprodukcyjny: ↑ gdy wczesna menarche i późna menopauza
Liczba porodów (dzieci): ↑ gdy mniej porodów (odwrotnie niż z rakiem szyjki macicy!)
Wiek przy pierwszym porodzie: ↑ gdy > 30 r.ż.
Otyłość: ↑
Rak drugiej piersi: ↑
Rak endometrium: ↑
Dieta: ↑ bogatotłuszczowa i alkohol
Mięso: 5x w tygodniu → ryzyko 2,5x większe, niż gdy 2x w tygodniu
Mleko pełne: 0,75l dziennie → ryzyko 2,9x większe, niż gdy 0,15l dziennie
Pigułka antykoncepcyjna:
ryzyko ↑3,8% za każdy rok na pigułce przed pierwszym dzieckiem
4 lata lub więcej na pigułce (zwłaszcza przed 20 r.ż.) ↑ ryzyka 3,5x (przed 36 r.ż.)
młode kobiety stosujące przez 10 lat: ↑36%
między 25-39 r.ż. wpływ niewielki, wcześniej i później wzrost ryzyka
Nie ma ↑ ryzyka:
adenosis sclerosans
cystes
ductecasiae
fibroadenoma
hyperplasia epithelii gradus minoris
1,5 - 2x ↑: gradus mediocris / maioris
5x ↑: hyperplasia atypica (ductuum, lobularis)
Menarche (pierwsza miesiączka):
1840r. → średnio 16,5 r.ż. 1999r. → średnio 12,8 r.ż.
zależy od: cz. genetycznych, cz. socjalno-ekonomicznych, stanu odżywienia, stanu zdrowia, ćwiczeń fizycznych
USA: 47,8 kg / 158.5 cm → 22% tłuszczu → zaczyna miesiączkować
stosunek → waga ciała chudego : waga tk. tłuszczowej → 5:1 = nie ma miesiączki; 3:1 = jest miesiączka
szczupłe kobiety mają więcej 2-hydroksyestrogenu, który jest mniej aktywny
gimnastyka, balet, lekka atletyka → opóźniają miesiączkę (1rok ćwiczeń o 5 miesięcy)
> 3,8h / tydzień → ryzyko spada o ½ lepiej niż po pierwszej ciąży
Guzki palpacyjne → biopsja cienkoigłowa
Guzki niepalpacyjne (tylko mammografia) → biopsja gruboigłowa
Tumor phyllodes = guz liściasty
z podścieliska zrazików
histologia: proliferacja podścieliska i nabłonka
łagodny: częste nawroty
złośliwy: często sarcoma phyllodes
↑ mitoz, ↑ liczby komórek, ↑ polimorfizmu, naciekanie i przerzuty
Czynniki prognostyczne (rokownicze)
Polska: ok. 10 tysięcy chorych
USA: ok. 200 tysięcy
66% świeżych raków: N0 (nie ma przerzutów pod pachą): PL - 5 tys., USA - 120 tys.
70% jest wyleczalnych operacyjnie, nie potrzebują towarzyszącej terapii z jej kosztami i toksycznością
Odróżnić: chore N0 → małe a duże ryzyko wznowy
ocena ryzyka wznowy lub zgonu → czynniki prognostyczne
ocena wrażliwości na chemioterapię i hormonoterapię → czynniki predykcyjne
Znanych jest ponad 60 czynników prognostycznych (od wielkości i kształtu guza, po porę roku, w której był rozpoznany).
Klasyczne czynniki prognostyczne:
Średnica guza
Węzły pachowe (są / nie ma, w ilu węzłach)
Typ histologiczny
Grade (histologiczny stopień złośliwości)
ER (receptor estrogenowy)
Wiek
Ad. 1) Średnica guza Ad. 2) Węzły chłonne pachowe
cm |
przeżycie 5 lat (%) |
|||
< 0,5 |
96 (bez leczenia |
|||
0,5 - 0,9 |
95 systemowego) |
|||
1,0 - 1,9 |
86 |
|||
2,0 - 2,9 |
84 |
|||
3,0 - 3,9 |
77 |
|||
4,0 - 4,9 |
70 |
|||
> 5,0 |
62 |
|||
liczba w. ch. |
nawroty (%) |
przeżycie 5lat (%) |
||
0 |
19 |
72 |
||
1 |
32 |
63 |
||
2 |
40 |
62 |
||
3 |
43 |
59 |
||
4 |
44 |
52 |
||
5 |
54 |
47 |
||
6-10 |
63 |
41 |
||
11-20 |
75 |
30 |
||
Ad.3 ) Typ:
rokowanie dobre: ca tubulare, papillare, mucinosum, medullare
rokowanie złe: ca NOS (65%), ca lobulare (12%)
Ad. 4) Grade: mocny czynnik prognostyczny, ale:
6 różnych sposobów oceny (np. Bloom & Richardson, Clark)
brak standaryzacji oceny wśród patologów (osłabia to obiektywność oceny)
głównie: cewki, polimorfizm, mitozy
Ad. 6) Wiek: jeśli chora < 35 r.ż. = gorsze rokowanie
bez względu na średnicę, ER, liczbę węzłów, grade
częściej wznowy lokalne
Czynniki predykcyjne: chemioterapia: lepiej przed menopauzą
tamoksyfen: lepiej po menopauzie
NI-3, ER+
Terapia |
Wiek |
Przeżycie 10 lat (%) |
Chemioterapia |
< 50 |
80 |
Chemioterapia |
> 50 |
40 |
Tamoksyfen |
> 50 |
70 |
Tamoksyfen |
< 50 |
50 |