Zasady ogólne w administracji
Zasady ogólne (procesowe) - reguła przewodnia wypracowanych przez ustawodawcę i stanowiące z jednej strony gwarancję dla strony postępowania (minimum procesowe, standardy) a z drugiej strony mają charakter wiążący dla organu (organ musi je stosować). Zasada jest to teza czy też reguła, w której treści zawarte jest prawo rządzące procesem administracyjnym. Jest to szczególna nazwa przepisu prawnego, przepis posiadający szczególną nazwę ze względu na szczególny swój charakter. Szczególna nazwa przepisu prawnego, dlatego że przepis ten zawierający zasady procesowe znajdzie swoje zastosowanie w każdym niemalże przepisem procedury.
Zasady procesowe wynikają z:
Konstytucji - jest pierwszym źródłem zasad procesowych kpa (zasada demokratycznego państwa prawnego, czyli zasadę prawa do sądu, prawa do procesu, zasada niezawisłości sędziowskiej, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego),
Umowy międzynarodowe - na gruncie kpa nie ma jeszcze
Prawo europejskie, prawo międzynarodowe - Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - zasada prawa do procesu (art.6),
KPA - zasady ogólne kpa
Poglądy doktryny i orzecznictwa sądowe (zasada ochrony praw nabytych)
Art. 6 - zasada praworządności -organy administracji działają na podstawie przepisów prawa”. Co to znaczy działanie na podstawie prawa? Oznacza to zasadne zgodne z prawem stosowanie prawa (cztery elementy). Organ stosując prawo musi zgodnie z prawem procesowym i materialnym ustalić swoją zdolność prawną i właściwość danego rodzaju spraw. Organ działający na podstawie przepisów prawa ma obowiązek w każdym momencie postępowania wykazywać to działanie na podstawie i w granicach prawa, np.: decyzja administracyjna, jej uzasadnienie (art.107 kpa - uzasadnienie prawne - wskazuje się przepis prawa, na podstawie którego organ rozstrzygnął sprawę, dokonuje się krótkiego uzasadnienia zastosowania i komentarza tego przepisu i wyjaśnienia sposobu wykładni tego przepisu jaką dokonał organ, czyli organ uzasadnia swoją decyzję; uzasadnienie faktyczne).
Art.7 - zawiera trzy zasady:
zasada kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa w postępowaniu - „w toku postępowania organy administracji stoją na straży praworządności”. W jaki sposób to się odbywa? Są to obowiązki organu: obowiązek organu do kontroli przestrzegania prawa przez podmioty i uczestników postępowania; obowiązek organu administracji publicznej do tzw. Samokontroli; obowiązek nadzoru organów zwierzchnich (wyższego stopnia) nad przestrzeganiem prawa przez organy niższej instancji.
zasada prawdy obiektywnej - „organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy”. Ta zasada wiąże się z postępowaniem dowodowym. Wskazuje na to, że ciężar dowodu spoczywa na organie. Organ ma obowiązek zebrać w sposób pełny i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Natomiast strona ma prawo a nie obowiązek przedstawić dowody (może, ale nie musi).
zasada ochrony interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - z tego nie ma na egzaminie pytań (przeczytać z komentarza).
Art.8 - zawiera dwie zasady:
zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa - organ ma tak działać, aby wzbudzać zaufanie obywateli, zachować powagę urzędu
zasada oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli
Art.9 - zawiera zasadę obowiązku organu udzielania informacji (obowiązek informowania) - „Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego”. Strona ma prawo do informacji prawnej i faktycznej. To organ ma obowiązek znać prawo i pouczyć stronę, a strona ma prawo do żądania. Bezczynność organu w tym zakresie stanowi rażące naruszenie prawa.
Art.10 - zawiera zasadę czynnego udziału strony (tzw. zasada gwarancyjna) - strona od samego początku postępowania ma prawo do czynnego udziału. „Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zebranych dowodów”. Wyjątkiem od tej zasady jest zastosowanie art.10 §2, który mówi: „organy administracji publicznej mogą odstąpić tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodą materialną”. Organ musi więc uzasadnić odstąpienie od tej zasady. Sankcją za naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu będzie kwalifikowana wada procesowa skutkująca możliwością wznowienia postępowania w trybie art.145 §1 pkt.4 kpa.
Art.11 - zasada przekonywania
Art.12 - zasada szybkości postępowania - (art.35, 37 §1, 38 kpa)
Art.13 - zasada ugodowego załatwienia sprawy - omawiana będzie na następnych zajęciach.
Art.14 - zasada pisemności - wyjątkiem od tej zasady przepisy opisane w kodeksie oraz przepisy dotyczące protokołów i adnotacji.
Art.15 - zasada dwuinstancyjności - „Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne”. Zasada ta pełni funkcję gwarancyjną dla strony. Daje stronie prawo domagania się dwukrotnego merytorycznego rozpatrzenia jej sprawy przez dwa różne organy administrujące. Rozstrzygnięcie zapada w formie decyzji administracyjnej. Strona ma prawo do złożenia środka zaskarżenia w postaci odwołania od decyzji w terminie 14 dni i ten środek zaskarżenia uruchamia postępowanie przez II instancję. II instancja ponownie rozpoznaje sprawę i też wydaje decyzję administracyjną. Postępowanie odwoławcze kończy definitywnie postępowanie administracyjne; ten tryb jest ostateczny.
Art.16 - zasada trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej i prawa skargi do NSA - „Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Decyzje mogą być zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach”.