1.Produkcja nasion marchwi.
2.Kontrola w nasiennictwie.
3.Czyszczenie nasion.
II.
1Produkcja nasion kapusty.
2.Ocena nasion w polu.
3.Zbiór i przechowywanie metoda wysadkowa.
OCENA NASION W POLU
Jest urzedowa kontrola reprodukowanych gat. I odmian w okresie wegetacji roslin.Uwzgelnia ona ocene cech zew. Wysadkow. Przeprowadza się ja wtedy, gdy najłatwiej ustalic cechy odmianowe, czystość gatunkowa i odmianowa, stopien opanowania roslin przez choroby i szkodniki oraz zachowanie izolacji przestrzennej.Ocenie polowej podlegaja plantacje nasienne gat. I odmian umieszczone w wykazach odm., kt material siewny może być uznany za kwalifikowany.Ocene polowa odm. Ustalonych zaczyna się od materiału matecznego z ostatniego roku pracu hodowcy.
ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE METODY WYSADKOWEJ
Np. u marchwi
W pierwszym roku produkuje się wysadki, kt jesienia wykopuje się i kopcuje. Wiosna po otwarciu kopca wysadki sadzi się na pole , a poznym latem zbiera się z nich nasiona.Optymalna tem przechowywania warzyw w kopcu jest od -2 do 3 stopni i powinna ta tem być stala., a wilgotność powietrza powinna wynosic 95%. Aby zapobiec wysychaniu warzyw korzeniowych w kopcach, przysypuje się je wilgotnym piaskiem, zapobiega to także szybkiemu gniciu korzeni.
PRODUKCJA NASION KAPUSTY
-gat. Dwuleni, obcopylny
-wymaga ochrony i dobrych warunkow, odpowiedniego nawozenia
-zagrozenie: słodyszek rzepakowy
-sa 2 systemy uprawy:
a) system główkowy
- liczba lustracji urzędowych
I rok-przed zbiorem wysadkow
II rok-dwie przed wysadzeniem wysadkow i w okresie od pełni kwitnienia do dojrzewania łuszczyny
-termin siewu nasion i sadzenia rozsady w polu
*odm. wczesna -siew: 3 dekada czerwca, sadzenie rozsady: 1 dekada lipca
*odm srednio wczesna-siew: koniec maja, sadzenie rozsady: 3 dekada czerwca,
*odm. pozna- siew: koniec maja, sadzenie rozsady: poczatek lipca
-moment krytyczny w uprawie
II rok wiosna po wysadzeniu roslin w pole, gdy wystapi susza wiosenna
b) system bezgłowkowy
- sieje się pozniej pozostawia na polu ale tylko na terenach nadmorskich, w 2 roku uprawy główke trzeba rozciac
-liczba lustracji urzędowych
I rok- w listopadzie
II rok- jedna w okresie od pełni kwitnienia do dojrzewania łuszczyny
-momenty krytyczne w uprawie
Zima przy silnych mrozach rosliny mogą wymarzac
1.MORFOLOGIA PĘDU NASIENNEGO MARCHWI
-jest to roślina dwuletnia obcopylna
-korzeń spichrzowy powstaje z części nadliścieniowej i głównego odcinka korzenia palowego
-pędy nasienne wyrastają do 1,5m, są silnie rozgałęzione i ulistnione
-wyróżnia się 2 typy nasienników marchwi: jednopędowe i wielopędowe
-łodyga marchwi jest okrągła, w przekroju rzeberkowana
-kwiatostan baldach złożony
-pędy nasienne marchwi wyrastają najczęściej z rozety liści są silnie owłosione i wzniesione.
-w nasienniku marchwi wyróżnia się baldach główny i baldach dalszych rzędów
-u marchwi wyróżnia się 2 rodzaje kwiatów- obupłciowe i jednopłciowe (męskie)
-kwiaty męskie nie mają słupków
-owocem jest rozłupka
-w łupinie owocowo- nasiennej mają kanały z olejkami eterycznymi a na powierzchni- cztery rzędy haczykowatych włosków.
-obecność włosków na niełupkach marchwi sprzyja ich sczepianiu się.
-kwitnienie kwiatów w baldachu jest stopniowe
-jako pierwsze kwitną kwiaty zewnętrzne później wewnętrzne
-najwartościowsze nasiona znajdują się zawsze w baldachu głównym w nasiennikach jednopędowych i w baldachach I rzędu w nasiennikach wielopędowych.
1.PRODUKCJA NASION MARCHWI
-w Polsce nasiona marchwi produkuje się dwoma metodami: bezwysadkową i wysadkową.
Metoda bezwysadkowa- stosuje się opóźniony wysiew nasion (między 5 a 25 sierpnia). Wyrosłe z ich rośliny nie są wykopywane jesienią, ale pozostawione na zimowanie na polu.
Zalety metody bezwysadkowej:
-możliwość uprawy przedplonu
-oszczędność robocizny
Wady:
-brak możliwości przeprowadzenia selekcji(ponieważ nie wykopuje się korzeni)
Metoda wysadkowa- w pierwszym roku produkuje się wysadki, które jesienią wykopuje się i kopcuje. Wiosną po otwarciu kopca, wysadki sadzi się na pole, a późnym latem zbiera się z nich nasiona.
-Optymalny termin wykopywania korzeni marchwi zależy od przebiegu pogody w danym roku. Jest to zwykle koniec września lub początek października. Po lekkim obeschnięciu korzeni na powietrzu i ich selekcji należy przystąpić do kopcowania.
-do kopcowania pozostawia się wyłącznie korzenie zdrowe. Nać odcina się nożem na wysokości 3-4cm nad korzeniem. Pozostawić korzenie o kształcie i wyglądzie typowym dla odmiany. Odrzucić korzenie z dziurami i wygryzionymi korytarzami(uszkodzenia po rolnicach), korzenie zdeformowane, przebarwione.
W trakcie selekcji trzeba zwrócić szczególna uwagę na korzenie żółte- świadczy to o przekrzyżowaniu danej odmiany z marchwią dziką. W czasie selekcji trzeba odrzucić też korzenie z uszkodzeniami mechanicznymi.
-korzenie marchwi bardzo drobne, o średnicy do 2cm, i bardzo duże, o średnicy powyżej 6cm gorzej się przechowują w kopcach i nie powinny być przeznaczone na cele nasienne.
-kopiec- dół o wymiarach 60cm głębokość, 1,5m szerokość i odpowiednio długi ale nie dłuższy niż 15m. Na dno kopca wysypać warstwę piasku, na niej ułożyć 30cm warstwę korzeni i przysypać piaskiem. Po wysypaniu kopca jego wierzch przykryć cienką warstwą gleby o grubości 10cm. Kopcować należy w dzień pochmurny i dość chłodny. Przed przymrozkami kopiec okryć warstwą izolacyjną słomy i powtórnie glebą.
-Otwarcie kopca- korzystny termin otwarcia kopca jest początek kwietnia.odkrywamy najlepiej w dzień pochmurny i dość chłodny. Po otwarciu należy usunąć wszystkie korzenie chore i nietypowe(zdeformowane i przebarwione)
Główne kierunki hodowli:
-odm.mieszańcowa
-wysokie plony korzeni
Główne wykorzystanie
-mrożonki
-w 100% Polska produkuje nasiona
-soki z marchwi
-zwyżki eksportu, obok cebuli najbardziej popularna
-uzyskanie odporności z gatunków i odm.dzikich
Metody kopcowania-na sucho, z przysypywaniem piaskiem
Stanowisko w płodozmianie- dobre przedplony to sałata, cebula, ogórek, pomidor, strączkowe;Złe przedplony to inne selerowate, kapustne
Siew- późniejszy niż w uprawie na konsumpcje, V-VI dla metody wysadkowej; 5-25VIII dla metody bezwysadkowej.
Momenty krytyczne
-czarna zgnilizna korzeni marchwi-przenosi się przez nasiona
-zmienik lucernowiec- wyjada sam zarodek nasienia w II roku
-połyśnica marchwianka- atakuje w Iroku uprawy
-sucha zgnilizna korzeni, mączniak prawdziwy
Plon nasion- 6-10g/ha
Maszyny do czyszczenia-wialnia, sita, bukownik, ocieraczka
Stopnie odsiewu- przedbazowe, bazowe, K1-kwalifikowane, K2
-Baldach stopniowo kwitnie i stopniowo zawiązuje nasiona
-W hodowli odmian mieszańcowych wykorzystuje się zjawisko męskiej sterylności
-Zapylacz- musi zaczynać i kończyć pole.
-reprodukcja nasion-Francja, Włochy
-nasiona marchwi przed handlem ocieramy na bukowniku
2.KONTROLA W NASIENNICTWIE.
-Na system kontroli w nasiennictwie składa się:Kontrola wstępna, kontrola właściwa, kontrola następcza.
Kontrola wstępna- dotyczy oceny nowych kreacji hodowlanych roślin przed ich zarejestrowaniem jako odmian. Bada się wtedy odrębność (O), wyrównanie(W), i trwałość(T) wszystkich odmian, a dla niektórych gatunków także wartość gospodarczą odmiany(WGO)
Ocena właściwa- obejmuje ich ocenę w polu (kwalifikację polową) oraz badanie ich jakości w laboratorium.
Ocena następcza- obowiązkowa przy ich eksporcie, polega na badaniu czystości gatunkowej i odmianowej nasion przez porównanie wyrosłych z nich siewek do roślin wzorcowych
Ponadto kontroli podlega też materiał siewny, który jest w handlu.
-podstawy prawne oceny i kontroli określa ustawa o nasiennictwie opublikowana 6 sierpnia 2003roku.
-Ocena odmian jest prowadzona przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w 29stacjach doświadczalnych oceny odmian. 19 z nich bada gatunki warzywne, a 4 z nich- ozdobne.
3.CZYSZCZENIE NASION
- jest to proces wydzielenia nasion gatunku uprawianego z masy nasiennej
-jest to jeden z podstawowych zabiegów uszlachetniających nasiona
-cel:uszlachetnienie nasion w stopniu, który gwarantuje,że w ocenie laboratoryjnej spełnią one warunki określone normą jakościową.
Czyszczenie nasion można podzielić na 3 etapy:
Wstępny- przeprowadza się w czasie omłotu, zwłaszcza po zbiorze kombajnowym. Jest ono mało dokładne i służy głównie zmniejszeniu objętości masy nasiennej.
Zasadnicze- jest jednakowe dla nasion wszystkich gatunków i obejmuje rozdział nasion na wialni, sitach i tryjerze.
Szczegółowe- przeprowadza się oddzielnie dla każdego gatunku.
Czyszczenie nasion na sitach:
-na sitach rozdziela się nasiona według ich szerokości i grubości.
Stosuje się głównie:
-sita blaszane o oczkach podłużnych- rozdzielają nasiona na grubość.
-sita blaszane o oczkach okrągłych- rozdzielają nasiona na szerokość.
-trzema podstawowymi maszynami do doczyszczenia masy nasiennej są urządzenia typu Petkus, tryjer, oraz wialnia.
Czyszczenie zasadnicze:
-wialnia- w strumieniu powietrza oddzielamy najmniejsze zanieczyszczenia od nasion. Wykorzystujemy różnice w masie nasion i różnice w wielkości powierzchni.
-przesiewacze- wykorzystujemy sita podłużne lub okrągłe. To co przechodzi przez sita nazywamy przesiewem, a to co zostaje odsiewem. Do bardzo drobnych nasion używamy płótna. Niektóre gatunki czyścimy ręcznie.
-tryjer- rozdział nasion na długość. Istotą jest obracająca się rynna i nie obracająca się rynienka. Stosujemy u wszystkich gatunków.
-stół grawitacyjny- rozdziela nasiona w oparciu o różnice w masie. Służy do wydzielania najlżejszych nasion z frakcji
Czyszczenie szczegółowe:
-żmijka- służy do czyszczenia grochu, wydziela nasiona połamane, nowszym rozwiązaniem jest połączenie 3 żmijek na obrotowej tarczy do wydzielania nasion kapusty
-płótniarka- służy do czyszczenia buraków, wyróżnia się różnice w morfologii nasion (szorstkie idą do góry, gładkie się zsuwają). W nowszej wersji maszyna ma poprzeczny ruch płótna- rozdział na 4 frakcje(wykorzystujemy do czyszczenia nasion rzodkiewki i kapusty.
-trujer igłowy- cylinder w bębnie ma igły. Służy do wydzielania nasion grochu z otworami.
-sortex- maszyna fotokomórkowa, stosujemy do czyszczenia nasion grochu i fasoli, wydzielamy nasiona które mają plamy. Najczęściej stosujemy do czyszczenia fasoli. Standardem jest kolor biały. Na maszynach tego typu możemy rozdzielać nasiona cebuli
NASIENNICTWO- cała teoria i praktyka dotycząca produkcji materiału siewnego roślin uprawnych.
MATERIAŁ SIEWNY - nasiona przeznaczone do siewu, których jakość odpowiada normie.
Nasiona dobrej jakości mają dwie cechy potwierdzone:
-zdolność kiełkowania
-czystość
*fizyczna - nie ma zanieczyszczeń innymi nasionami i chwastami
*genetyczna tzn. odmianowa
PODZIAŁ NASIENNICTWA
-hodowla
-reprodukcja czyli rozmnażanie
-handel
Istotą nasiennictwa jest wyhodowanie dobrej odmiany, jej rozmnożenie i sprzedaż
HODOWLA
-twórcza
-zachowawcza
Celem hodowli twórczej jest wytwarzanie nowych odmian
PODZIAŁ ODMIAN
-botaniczne- różnią się cechami z punktu morfologii, mniej ważne w sensie użytkowym
-rolnicze
*miejscowe- powstają bez ingerencji człowieka (wpływ warunków przyrodniczo- glebowych, mają duże znaczenie)
*hodowlane- powstają dzięki działaniu człowieka
HODOWCA = właściciel odmiany (firma)
AUTOR ODMIANY- osoba fizyczna, która przyczyniła się do wyhodowania odmiany
ODMIANY HODOWLANE
-oryginalne
-selekcjonowane
ODMIANY ORYGINALNE to takie, których hodowla twórcza i zachowawcza są w tym samym kraju
ODMIANA SELEKCJONOWANA (w UE zabroniona) to taka, w której hodowla twórcza jest w jednym kraju, a zachowawcza w drugim kraju
OPŁATA HODOWLANA- pewien procent odzysku z nowej odmiany płacony hodowcy
HANDLOWY PODZIAŁ ODMIAN
-ustalone- powtarza cechy użytkowe we wszystkich następnych pokoleniach
-mieszańcowe- daje cechy tylko w jednym pokoleniu, a w następnym nie powtarza cech, stanowi ona ochronę komercji (handlu)
TERMIANATOR- metoda wymyślona w Stanach (ale zabroniona), metoda blokująca kiełkowanie w pokoleniu F2
KATEGORIE NASION
-nasiona kwalifikowane- to nasiona które były poddane podwójnej kontroli: na polu i w laboratorium. Na polu poprzez tzw. kwalifikację polową tj. urzędowe potwierdzenie jakości genetycznej nasion (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa). Kwalifikator ocenia czystość produkcji nasiennej, ocenia izolację jakością przestrzenną, bo dyskwalifikacją jest zamieszanie odmian.
*roślina samopylna- izolacja do ok. 5m
*roślina owadopylna
*roślina wiatropylna-izolacja do ok. 5 km
-nasiona handlowe- jest to kontrola w laboratorium. Wykonujemy kontrolę rutynową i badania dodatkowe np. zdrowotność nasion (bo mamy grupę chorób, które przenoszą się z nasionami np. czarna zgnilizna korzenia marchwi. Dla rzepaku oznacza się kwas erukowy który źle wpływa na człowieka oraz zawartość glukozynolanów- niska zawartość nie jest pożądana źle wpływa na rozwój zwierząt)
-nasiona standardowe- nasiona po dwóch kontrolach: na polu i w laboratorium. Ocenę na polu wykonuje hodowca, a nie urząd. Dotyczy warzyw, zaletą jest niższy koszt i mniejsza biurokracja, wada- dotyczy ostatniego rozmnożenia
STOPNIE ODSIEWU- to kolejne rozmnożenie produkcji nasiennej. Im więcej rozmnożeń tym większe prawdopodobieństwo rozchwiania cech. Polacy stosują 4 rozmnożenia, Holendrzy 1-2.
WPŁYW NA STOPIEŃ ODSIEWU MAJĄ
-współczynnik rozmnożenia danego gatunku
-moda
W POLSCE WYSTĘPUJĄ 4 STOPNIE ODSIEWU
-przed bazowe PB
-bazowe B
-pierwszego rozmnożenia R1
-drugiego rozmnożenia R2
NASIENNICTWO WE FRANCJI
Na świecie najważniejszym krajem w nasiennictwie jest USA, a w Europie Francja (później Holandia i Niemcy).
-dobra organizacja produkcji nasiennej
-wszystkie firmy są prywatne
-badania naukowe finansowane przez budżet państwa
-specjalizacja w produkcji nasiennej
ISTA- Międzynarodowy Związek Ochrony Nasion
-zajmuje się ustalaniem przepisów oceny i jakość nasion w laboratorium
UPOV- Unia dla Ochrony Nowych Odmian Roślin Uprawnych
-ochrona odmian
OECD- Europejska Organizacja dla Współpracy i Rozwoju
-tworzy procedury w ocenie polowej kwalifikacji
odmianowej
INRA- Krajowy Instytut Badań Rolniczych
-wykonuje podstawowe badania w rolnictwie, nie hoduje odmian
GEVES- Grupa do Spraw Badania i Kontroli ...
-odpowiada instytucji COBOR, odpowiada za rejestracje nowych odmian
CTPS-
-rejestruje nowe odmiany
GNIS-
-zbiera opłaty hodowlane
-sporządza akty prawne (umowy licencyjne)
SOC-
-kwalifikacja polowa plantacji
FNAMS- Ogólna Krajowa Organizacja Rozmnażania na życzenie
CECHY BADANE PRZY REJESTRACJI
-odrębność, wyrównanie, trwałość
-wartość gospodarcza odmiany
FRANCJA
-dobre warunki klimatyczne
-dobra ściągalność opłat hodowlanych
POLSKA
Pojemność rynku Polskiego w nasiona spadła, bo Rosja nie odbiera
JAPONIA
-zawsze płacą gotówką
-duża wiarygodność
-największymi firmami są: Sakata i Takii
RYNEK NA ŚWIECIE
-specjalizują się dla profesjonalistów w uprawie nasion
-rynek amatorski- dla działkowców
RYNEK NASIENNY
-UE 22%
-USA 19%
-Chiny 10%
-Japonia 8%
-kraje byłego ZSRR 7%
ORGANIZACJE, KTÓRE MAJĄ WPŁYW NA RYNEK NASIENNY
-UPOV- Unia dla Ochrony Nowych Odmian Roślin Uprawnych
-ISF- Międzynarodowy Związek do Spraw Handlu Nasionami
-ISTA- Międzynarodowy Związek Oceny Nasion
-OECD- Organizacja dla Ekonomicznej Współpracy i Rozwoju
W UE istnieje wspólna lista odmian zwana katalogiem europejskim.
OCHRONA ODMIAN
NAJLEPIEJ DBAJĄ O OCHRONĘ SWOICH ODMIAN 3 KRAJE
-Holandia
-Niemcy
-Francja
bo najwięcej handlują i najłatwiej jest im dość swoich odszkodowań
Polski rynek to rynek pół dziki.
Najlepiej swoje odmiany chronią Amerykanie
-nie ma listy odmian
-odmianę można opatentować
NAJWAŻNIEJSZE WARZYWA NA ŚWIECIE
-pomidor- stara UE
-kapusta- nowa UE
-kalafior- wzrost produkcji w mrożonkach (Polska dostarcza 10%)
-cebula- w produkcji duże znaczenie ma Polska
-groch- spada jego znaczenie
-melon- wzrost znaczenia, do niedawna był produktem luksusowym
-marchew- wzrost znaczenia
Z KRÓREJ GRUPY ROŚLIN NAJBARDZIEJ CHRONIMY ODMIANY
-rośliny ozdobne- róże, dalie
-rośliny rolnicze- warzywa i odmiany sadownicze
RYNEK NASION W POLSCE
Polska jest największym importerem nasion
-burak cukrowy
-nasiona warzywnicze: kalafior i por
-rośliny ozdobne
NASIENNICTWO W POLSCE
FIRMY PRYWATNE ZOSTAŁY UPAŃSTWOWIONE DO ROKU 1985
Kraj był podzielony na 5 stref, nikt prywatny nie mógł sprzedawać nasion.
Firmy te miały monopol na handel nasionami:
-CNOS Ożarów- istnieje nadal
-CNOS Kraków- połączył się z Krakowską Hodowlą Roślin Ogrodniczych= Poland
-CNOS Wrocław- upadłość
-CNOS Toruń- prywatyzacja Forsit S.A.
-CNOS Poznań- podział firmy na pół i utworzył spółkę z francuską firmą Vilmorę
Poznań zrezygnował z obrotu detalicznego. Wilmorę gra nieczysto w stosunku do Polaków.
Dobrą stroną jest to że nie było zwolnień, były podwyżki, budynki są dzierżawione.
Po roku 1989 powstał wolny rynek.
Powierzchnia prantacji nasiennych spadła bo:
-nie mamy eksportu
-pojawiły się firmy zagraniczne
-wzrost liczby zarejestrowanych odmian
PODZIAŁ RYNKU CUKRU W POLSCE
40% nasion w Polsce buraka cukrowego to nasiona krajowe, a reszta to nasiona zagraniczne. Podobnie jest w uprawie rzepaku.
LICZĄCE SIĘ FIRMY NASIENNE
-Hodowla Roślin Strzelce- zboże
-Hodowla Roślin Danko- pszenżyto
-Poznańska Hodowla Roślin- łubiny
-Hodowla Roślin Smolice- kukurydza
-Małopolska Hodowla Roślin-burak pastewny
W hodowli nasiennej traw konkurujemy z Duńczykami i Szwedami
DOCHÓD Z UPRAW
-burak
-ziemniak
-pszenica
-pszenżyto
-jęczmień
We wszystkich gatunkach nasiennych maleje powierzchnia uprawy.
JAK WYGLĄDA POLSKI RYNEK NASION
Najważniejsi hodowcy w Polsce
-Plantico Sp. z o.o. Zielonki
*dobrze rozwinięte filie w Chile
*są znaczący w hodowli selery, ogórka, sałaty
*konkurują z holenderską firmą
*hodowla nowych odmian kapusty głowiastej
-Plantico Sp. z o.o. Gołębiew
*najbardziej rozwinięta hodowla
*jedyny hodowca pora, hoduje również ogórka, cebulę, kwiaty, sałatę i paprykę
*reprodukcja w Chinach, we Włoszech i we Francji
*dobre kontakty handlowe z Ukrainą
-Torsed w Toruniu
*najlepszy marketing w kraju
*firma prywatna
*mają 3 centra handlowe
*jako pierwsi wprowadzili nasiona ekologiczne
*importer nasion
-Poland Kraków
*największa liczba odmian własnych (ponad 250)
*najważniejsze gatunki kapusta, fasola, ogórek, burak cukrowy, kwiaty, czosnek (jedyny hodowca)
-PHRO Krzeszowice koło Krakowa
*hodowla twórcza- pomidor szklarniowy Rambozo
*mają 11 ha szklarni
-Spójnia Nochowo koło Śremu
*ma pierwszy wynik finansowy, który zawdzięcza ogórkowi śremskiemu (80%)
*cebula Wolska, grochy, cebula zimująca, burak ćwikłowy
*700ha
-W. Legutko- siedziba Smolice
*jeden z największych hodowców roślin ozdobnych: begonie, dalie
*firma znana w UE
*największy eksport nasion- 30%
*rozmnaża w Chinach, Tanzani, Indiach, Chile, Włochach i Francji
RYNEK PROFESJONALNY NASION OGRODNICZYCH
-80% nasion z rynku zagranicznego
*odmiany dobrze wyrównane
*większy plon
-Polskie odniany
*lepszy smak
*tańsze nasiona
*uprawa bardziej ekologiczna
RYNEK AMATORSKI NASION OGRODNICZNYCH
-rynek zagraniczny 20%
-rynek Polski 80%
-ok. 2 torebki na 1 osobę
Rynek ma tendencje spadkową, bo zamiast ogródka warzywnego siejemy trawnik, powstaje dużo marketów gdzie warzywa są przez cały rok.
KAPUSTA GŁOWIASTA-Brassica oleracea var. capitata
-w produkcji nasiennej jest to roślina dwuletnia
-obcopylna
-kwiaty zebrane w grona obupłciowe, owadopylne
-odchodzimy od hodowli bardzo dużych główek (wyjątek kapusta do kiszenia)
-w większości są to odmiany mieszańcowe
-efekt wybujałości w pierwszym pokoleniu
-zwyżka plonu
-wyrównanie roślin
-mieszaniec nie pozwala na dalsze wysiewanie
-2 metody produkcji nasion
*główkowa- w pierwszym roku jak na konsumpcyjną, a jesienią się je wykopuje
*bez główkowa- opóźniony siew, rośliny zimują w gruncie
-izolacja przestrzenna
*I rok 2 metry od innych odmian użytkowych i innych roślin kapustnych
*II rok odmiany ustalone i mieszańcowe odległość dla wszystkich stopni kwalifikacji nie mniej niż 1000metrów od plantacji nasiennych innych odmian kapusty i roślin kapustnych, od plantacji wysadków i zasiewów roślin kapustnych, a 100 metrów od łąk, pól i pastwisk, dróg, miedz, wąwozów itp. silnie zachwaszczonych gatunkami chwastów z rodziny krzyżowych
-gleba: żyzna, bogata w składniki pokarmowe
-przedplony zalecane: rośliny strączkowe, ogórek, zborza
-przedplony niewskazane: inne gatunki z rodziny krzyżowych
-nawożenie organiczne: obornik 30t/ha
-nawożenie mineralne: (na 1 ha) I rok: 100-150kg N, 160-180kg K2O, 200-250kg P2O5, II rok: 50-100kg N, 180-250kg K2O, 150-250kg P2O5.
-norma wysiewu nasion: 6-8 g\metr bieżący rozsadnika, 600-800 g\ha
-termin siewu nasion i sadzenia rozsady w polu: system główkowy: odmiany wczesne: siew: trzecia dekada VI, sadzenie: pierwsza dekada VIII, średnio wczesne: siew: koniec V, sadzenie: połowa VII, późne: siew: połowa V, sadzenie: trzecia dekada VI, system bezgłówkowy: odmiany wczesne: siew: koniec VI, sadzenie: trzecia dekada VIII, średnio wczesne: siew: połowa V, sadzenie: trzecia dekada VII, późne: sadzenie: początek VII
-choroba- czerń krzyżowy, mączniak prawdziwy
-chwasty- inne rośliny krzyżowe
-szkodniki- słodyszek rzepakowy, chowacze
-owocem jest łuszczyna, która bardzo łatwo pęka i problemem jest omłot, który musimy robić na polu bardzo wcześnie rano
-bardzo cienka okrywa nasienna nasion
-wysoka cena nasion
-pęd nasienny kapusty jest ulistniony w dolnej części
-moment krytyczny w uprawie:
*systemie główkowym- w II roku wiosną, po wysadzeniu roślin w pole, gdy wystąpi susza wiosenna
*systemie bezgłówkowym- zima, przy silnych mrozach rośliny mogą wymarznąć
-plan wysadłów i termin ich zbioru- 300dt/ha, X/XI
-termin zbioru nasion: łuszczyny całkowicie zaschnięte, nasiona twarde i brązowe, w pierwszej lub drugiej dekadzie sierpnia
-plan nasion: w systemie główkowym: 12dt/ha, systemie bezgłówkowym 15dt/ha
-liczba lustracji urzędowych
*I rok jedna przed zbiorem wysadków (system główkowy) lub w listopadzie (system bezgłówkowy)
*II rok jedna w okresie od pełni kwitnienia do dojrzewania łuszczyn
KALAFIOR
-roślina obcopylna
-roślina jedno roczna
-wysiew w październiku, rozsadę przez zimę utrzymujemy w tunelu i wiosną z rozsadą udajemy się w pole (ok.20.03)
-ok. Jana pojawiają się rozpierzchnięte róże
-produkcja jest bardzo ryzykowna, bo możemy nie zdążyć zebrać nasiona
OGÓREK
-nasz najmocniejszy gatunek
-Spójnie Nochowo 80% pieniędzy ma z nasion ogórka
-odmiany mieszańcowe- mamy linie mateczne, które nie wytwarzają kwiatów męskich, ale mamy też odmiany wytwarzające kwiaty męskie
-odmiany mieszańcowe-mamy bardzo dobre zapylacze (odmiany męskie) im dużej przechowujemy nasiona mają lepsze kiełkowanie (do 10lat)
-wysokie nawożenie i pełna ochrona
SAŁATA
-podział: masłowe i kruche
-podział: wczesne i późne
-rośliny samopylne
-roślina jednooczna
-sałaty kruchych w Polsce nie produkujemy
-ryzyko przyrodnicze jeśli w drugiej połowie sierpnia będzie deszcz wyłupie nam wszystkie nasiona
-długo zachowuje zdolność kiełkowania 3-5 lat
-mała stabilność plonu nasion
MARCHEW jadalna- Daucus carota
-jedno z najważniejszych warzyw w Polsce, duże zapotrzebowanie na soki i mrożonki
-roślina dwuletnia
-roślina obcopylna
- Kwiaty: zebrane w baldaszki i baldachy, obupłciowe lub męskie, owadopylne
-metody uprawy: wysadkowa i bezwysadkowa
-metoda bezwysadkowa- opóźniony siew 5-25 sierpnia. Wrastają drobne rośliny, obredlamy je i pozostają na zimę w glebie (zimują). Zaleta jest oszczędność pola wcześniej podejmą wegetacje i wcześniej będzie plon nasion, który może być nieco wyższy, wadą wymarznięcie plantacji, brak selekcji, może być stosowana tylko do ostatnich rozmnożeń nasiennych
-metoda wysadkowa na jesień wykopuje się marchew, nać obcina się wyżej aby nie uszkodzić serca i następuje selekcja korzeni, zwraca się uwagę na kształt korzenia, uszkodzenia mechaniczne, kopcowane są korzenie i wysadzane. Zaletą jest selekcja korzeni, rośliny nie wymarzną, wadą wysadkowego pole jest zajęte przez dwa lata, koszty robocizny
-gleba: żyzna, bogata w składniki pokarmowe, gliniasto-piaszczysta
-przedplony zalecane: cebula, rośliny kapustne, mieszanki ozime.
-przedplony nie wskazane: inne korzeniowe, rośliny motylkowe, ogórek i pomidor
-nawożenie organiczne: w II roku po oborniku
-nawożenie mineralne (na 1ha): I rok:50-70kg N, 120-150kg P2O5, 200kg K2O, II rok:50-100kg N, 100kg P2O5, 160kg K2O
-norma wysiewu nasion: 6-8kg/ha
-termin siewu nasion: system uprawy wysadkowy: odmiany wczesne: pierwsza po drugiej dekady VI, średnio wczesne: druga dekada V, późne druga dekada V, system uprawy bezwysadkowy: odmiany wczesne: 25 VIII, średnio wczesne: 14 VIII, późne: 5 VIII
-izolacja przestrzenna:
*I rok -5m od innych roślin baldaszkowatych
*II rok: odmiany ustalone: odległość plantacji kwalifikowanej od plantacji nasiennej innej odmiany lub typu oraz od plantacji marchwi pastewnej w drugim roku uprawy, mogącym spowodować niepożądane przekrzyżowanie, nie mniej niż 500m, odmiany mieszańcowe: plantacji nasiennej innej odmiany lub formy oraz od plantacji marchwi pastewnej w drugim roku uprawy, mogących spowodować niepożądane przekrzyżowanie, przy produkcji nasion formy rodzicielskiej, nie mniej niż 1000m, przy produkcji nasion F1 mieszańca handlowego, nie mniej niż 500m
-chwasty: ostrożeń polny, przytulia czepna
-choroby: czarna zgnilizna korzeni marchwi, mączniak prawdziwy
-szkodniki: połyśnica marchwianka
-moment krytyczny w uprawie: w systemie bezwysadkowym- zima, w systemie wysadkowym-wiosna II roku, bezpośrednio po wysadzeniu roślin na pole
-masa sadzonek i termin ich zbioru: 150-250 dt/ha, X
-faza fenologiczna i termin zbioru nasion: nasienniki są całkowicie zaschnięte i brązowe, nasiona- twarde, koniec VIII pocz. IX
-plony nasion: sposoby uprawy: wysadkowy-5-6 dt/ha, bezwysadkowy-6-8 dt/ha.
-liczba lustracji urzędowych: I rok -jesienią po wykopaniu wysadków lub wiosną przed ich wysadzeniem, -II rok: jedna -w okresie od kwitnienia roślin do dojrzewania baldachów
WPŁYW WSTĄPIENIA POLSKI DO UE NA LOGISTYKĘ I ORGANIZACJĘ PORODUKCJI W POLSKIN SEKTORZE NASIENNYM
-eksport żywności wzrósł o 26%
-wchodzimy na rynki światowe przez pośrednictwo i sami również
CECHY NASIENNICTWA OGRODNICZNEGO ODRÓŻNIAJĄCA JE OD NASIENNICTWA OGRODNICZEGO
-duża liczba produktów
-wysokie ceny jednostkowe nasion
-duża liczba firm nasiennych
-subwencje do hodowli
-silna segmentacja rynku
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZECHOWYWANIE NASION
DŁUGOŚĆ ŻYCIA NASION- czas, w którym morfologicznie dojrzałe nasienie zachowuje w sprzyjających warunkach zdolność kiełkowania
RODZAJE DŁUGOWIECZNOŚCI
-gospodarcza
-genetyczna
-biologiczna
GOSPODARCZA DŁUGOŚĆ ŻYCIA- okres podczas którego nasiona zachowują żywotność w granicach określonych przez normy państwowe.
GENETYCZNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA- okres podczas którego nasiona zachowują niezmienność genetyczną, nie wykazując mutacji, co przypada zwykle na pierwszy etap starzenia
BIOLOGICZNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA- cały okres życia do momentu utracenia żywotności przez wszystkie nasiona
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
BUDOWA NASION
-położenie zarodka
-budowa okrywy nasiennej
-obecność owocni
-skład chemiczny (związki zapasowe, uwodnienie, inhibitory)
NASIONA TWARDE
-fasola
-groch
-szparag
-malwa
-bawełna
SKŁAD CHEMICZNY
-zawartość wody
*nasiona hydrofilowe
*nasiona hydrofobowe
SPOCZYNEK NASION
-względny
-bezwzględny
*inhibitory (ABA, etylen, związki fenolowe, glikozydy cyjanowodorowe)
*okrywy nasienne (tzw. nasiona twarde)
CZYNNIKI GENETYCZNE
-różnice gatunkowe
-różnice odmianowe (soja, fasola, wyka, pszenica)- nasiona twarde i szkliste niektórych odmian kukurydzy są duże i żywotne
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE
-warunki w jakich nasiona dojrzewają i zbiór (dojrzałość, termin i sposób zbioru, opady)
-warunki po zbiorze nasion
*uszkodzenia mechaniczne (na różnych etapach w postępowaniu po zbiorze: omłot, suszenie, transport)
*suszenie (temp. i czas suszenia)
*czyszczenie (zawartość zanieczyszczeń)
Nasiona o wyższym wigorze są bardziej odporne na niekorzystne warunki przechowywania.
WAŻNIEJSZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZECHOWYWANIE NASION
-zawartość wody w nasionach
-wilgotność względna powietrza w przechowalni
-temp. przechowywania
ZASADY PRZECHOWYWANIA NASION WEDŁUG HARRINGTONA (1960)
-obniżenie wilgotności nasion o 1% powoduje podwojenie czasu przechowywania (zasada ma zastosowanie gdy wilgotność nasion wynosi poniżej 14%)
-obniżenie temp. o każde 5oC podwaja długość przechowywania (zasada ma zastosowanie gdy temp. przechowywania nie jest niższa od 0oC)
-suma arytmetyczna wilgotności względnej powietrza (w %) oraz tepm. (w F) nie powinna przekraczać 100
WILGOTNOŚĆ KONDYCJONALNA
-góra granica wilgotności nasion, przy której praktycznie nie obserwuje się przemiany materii
-zależy przed wszystkim od składu chemicznego nasion
WILGOTNOŚĆ RÓWNOWAŻNA- gdy nasienie długo przebywa w środowisku o ustabilizowanej wilgotności i temp. powietrza to po pewnym czasie ustanie wymiana pary wodnej między nim a otoczeniem, a powstający stan równowagi określany jest jako wilgotność równoważna nasion. Zależy od:
-wilgotności względnej powietrza
-sposobu osiągania równowagi
-składu chemicznego
-stanu fizjologicznego
-temp.
-wielkości nasion
HISTEREZA SORPCJI- zjawisko polegająca na tym, że izoterma sorpcji pary wodnej przez nasiona jest zawsze niższa od izotermy desorpcji.
Suche nasienie poddane nawilgoceniu nie osiąga takiego stanu wilgotności, jaki uzyskuje kiedy dosycha w tej atmosferze. W miejsce uprzednio usuniętej wody zostało zaadsorbowane powietrze, które stanowi przeszkodę sorpcji pary wodnej.
NIERÓWNOMIERNA WILGOTNOŚĆ NASION
-podczas chłodnej pogody
-podczas ciepłej pogody
WILGOTNOŚĆ KRYTYCZNA- wilgotność nasion przy której rozpoczyna się znaczne zwiększenie oddychania prowadzące do samozagrzewania nasion
SAMOZAGRZEWANIE SIĘ MAS NASIENNYCH- polega na podwyższeniu ich temp. do kilkudziesięciu stopni (50-60oC lub wyżej) w wyniku wewnętrznych procesów biologicznych, głównie zaś wskutek oddychania i rozwoju mikroflory oraz oddychania ziarniaków, nasion chwastów i fauny nasiennej
PROCES SAMOZAGRZEWANIA PRZEBIEGA W 3 STADIACH
-24-30oC- brak zmian organoleptycznych
-34-38oC- ziarno zaczyna się pocić, zmienia barwę i pojawia się zapach słodowy
-ponad 50oC- utrata sypkości, zmiana barwy, silny zapach stęchlizny lub zgniłych liść oraz całkowita utrata zdolności kiełkowania.
WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ MASY NASIENNEJ NA PRZECHOWYWANIE
-zwartość ↑
-porowatość ↓
-wodoodporność ↑
-porażenie ↑
PRZYCZNYMY STRAT ZIARNA
-biologiczne
*oddychanie
*kiełkowanie
*drobnoustroje
*owady i roztocza
*samozagrzewanie
*gryzonie
*ptaki
-mechaniczne
*uszkodzenia
*rozkrusz
*rozpylanie
CZYSZCZENIE NASION
Po omłocie w masie nasienne znajdują się nasiona gatunku uprawianego, nasion innych roślin uprawnych i chwastów oraz zanieczyszczenia organiczne i mineralne.
Czyszczenie nasion można podzielić na 3 etapy: wstępny, zasadniczy, szczegółowy.
-wstępne przeprowadza się w czasie omłotu, zwłaszcza po zbiorze kombajnem. Jest ono mało dokładne i służy głównie zmniejszeniu objętości masy nasiennej.
-zasadnicze jest jednakowe dla wszystkich gatunków i obejmuje rozdział nasion na wialni, sitach i tryjerze
-szczegółowe- specjalistyczne przeprowadza się oddzielnie dla danego gatunku.
Indywidualne cechy nasion danego gatunku, odmiany, partii nasion i wymagania jakościowe określone normą decydują o wyborze maszyn potrzebnych do wykonania tego zabiegu. Celem czyszczenia nasion jest ich uszlachetnienie w stopniu, który gwarantuje, że w ocenie laboratoryjnej spełnią one warunki określone normą jakościową.
Czyszczenie nasion na sitach jest podstawową czynnością przy ich uszlachetnianiu. Na sitach nasiona rozdziela się według ich szerokości i grubości. O efektywności pracy sit decyduje dobór sit i częstotliwość ich drgań.
Podstawowe maszyny do czyszczenia masy nasiennej to:
-urządzenia typu Petkus
-tryjer -wialnia