Jon Elster - Sposoby tworzenia konstytucji

Definiowanie konstytucji:

• Pisane (konstytucje i konwencje konstytucyjne);

• niepisane;

Kryteria definiowania konstytucji:

1. zbiór praw opatrzony zbiorowym mianem „konstytucja”;

2. prawa posiadające konstytucyjny charakter, regulujące kwestie fundamentalne;

3. surowe procedury wnoszenia poprawek;

Różne typy konstytucji ze względu na powyższe kryteria:

1. zgodność z pierwszym i drugim kryterium - Nowa Zelandia

2. zgodność z drugim i trzecim kryterium - Izrael

3. niektóre kraje (Francja, Węgry) mają „zbiór praw organicznych”, które można zmienić specjalną większością głosów

4. pewne kwestie fundamentalne są pomijane, bądź tylko wspominane w konstytucjach (ordynacja wyborcza, odrębność Banku Centralnego, niezależność państwowych mediów)

Wszystkie konstytucje regulują kwestie podstawowe, aczkolwiek nie tylko takie kwestie ani nie wszystkie.

TRYBY TWORZENIA KONSTYTUCJI

1. Konstytucje narzucane od wewnątrz (gdy prawodawca jest obywatelem kraju, dla którego ustanawia prawo)

• konstytucje napoleońskie 1799, 1802, 1804, pruska 1948

• towarzyszyły im plebiscyty lub wybory o charakterze plebiscytowym, ale brak było demokratycznego współuczestnictwa w procesie ich tworzenia

2. Konstytucje narzucane z zewnątrz (gdy prawodawca jest przedstawicielem obcych sił okupacyjnych lub kolonialnych)

• japońska konstytucja McArtura 1946

3. Tworzenie konstytucji w warunkach zewnętrznych nacisków

• indyjska konstytucja 1949 (kuratela GB), konstytucje Rumunii i Bułgarii z 1989 9naciski Rady Europy)

4. Tworzenie konstytucji jako kontrakt (między władcą a elitą rządzącą)

• pacta conventa Henryka Walezego, porozumienia Okrągłego Stołu 1989

5. Tworzenie konstytucji przez mniejszość (przed powszechnymi prawami wyborczymi delegaci do ciał konstytucyjnych wybierani byli przez mniejszość)

• Konwencja Fedralna nie reprezentowała kobiet, niewolników, tych którzy nie mieli dochodów i własności

6. Tworzenie konstytucji poprzez ugodę elit (w konsocjacyjnych systemach politycznych toczące się za zamkniętymi drzwiami negocjacje w obrębie elit)

7. Tworzenie konstytucji przez zgromadzenia wyłonione w wyborach pośrednich (mniej demokratyczne niż gdy delegaci wybierani są w wyborach powszechnych)

• powiększają dystans między autorami konstytucji a ludem, ale jednocześnie były to zwykle ciała tylko konstytucyjne

8. Tworzenie konstytucji przez zgromadzenie wyłonione w wyborach bezpośrednich

• zwykle łączą uprawnienia konstytucyjne i ustawodawcze 9nie jest to do końca dobre)

PSYCHOLOGIA TWORZENIA KONSTYTUCJI

Trychotomia rozumu, interesów i namiętności.

• Interesy: własne, zaplecz politycznego i instytucji (działają jak ograniczenia i stymulatory).

• Namiętności: trwałe, nagłe i chwilowe (nikt nie jest na nie odporny)

Racjonalne środki ostrożności:

• wybór między jawnością i tajnością obrad

NORMATYWNA TEORIA TWORZENIA KONSTYTUCJI

1. konstytucje pisane przez ciała specjalnie do tego zwołane;

2. proces powinien mieć elementy tajności (praca w komisjach) jak i jawności (zgromadzenia plenarne);

1. wybory do zgromadzenia konstytucyjnego powinny być proporcjonalne;

2. zgromadzenie powinno być jednoizbowe;

3. zgromadzenie nie powinno zbierać się w stolicy kraju, ani jego głównym mieście, ani zezwalać siłom zbrojnym stacjonować w pobliżu;

4. eksperci powinni odgrywać minimalną rolę;

5. zgromadzenie powinno pracować w ramach czasowego limitu;

6. jeżeli to możliwe konstytucja przez pewien czas po jej przyjęciu nie powinna jeszcze wchodzić w życie, aby zredukować wpływ krótkotrwałych interesów poitycznych

---