polityka finansowa wyklady prof owsiak, podatki


PODATKI

Główne cechy polityki podatkowej w okresie transformacji

1. zachowana została zasada centralnego władztwa podatkowego, która i tak do końca nie była bezwzględnie przestrzegana gdyż prawo samorządowe dopuszcza możliwość samoopodatkowania się mieszkańców gminy,

2. przyjęto zasadę koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków: od towarów i usług, akcyzowy, dochodowy od osób fizycznych, dochodowy od osób prawnych, jak również ceł,

3. przekazywanie części podatków w gestię władz samorządowych jako wyłączne źródło zasilania budżetów gmin,

4. oparcie się w większym stopniu dochodów budżetowych na podatkach pośrednich (łatwiejszych do ściągnięcia i nie naruszających wprost zysków przedsiębiorstw tworząc tym samym warunki do inwestowania),

5. wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osób fizycznych,

6. władze gminne mogą trwale partycypować w podatkach władz centralnych,

7. możliwość używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych,

8. reforma systemu podatkowego zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej. W okresie transformacji w Polsce miała miejsce reforma podatkowa, miła ona łagodny charakter (Łagodna rewolucja podatkowa)

Przesłanki zmian polityki podatkowej:
1. rewolucja wystąpiła w okresie transformacji i konieczność reformy systemu podatkowego wynikała z jego anachronicznego i nieadekwatnego do współczesnej gospodarki rynkowej charakteru,
2. praktyczny zanik podatku jako kategorii ekonomicznej, społecznej itd.,
3. podatkami obciążona była gospodarka prywatna, głównie indywidualne gospodarstwa rolne, które dawały tylko kilka procent w tworzeniu budżetu państwa,
4. ostry kryzys finansów publicznych na przełomie I i II kwartału 1991 r.,
5. dochody państwa opierały się na podatkach bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa państwowe, jednak po zastosowaniu restrykcyjnej polityki dochody budżetu zaczęły spadać a jednocześnie nie nastąpił też zakładany wzrost podatków od sektora prywatnego. Wynikało to także z niedorozwoju aparatu skarbowego, który nie był w stanie kontrolować płacenia podatków przez sektor prywatny. W tej sytuacji konieczne było szybkie rozszerzenie podatków pośrednich przez rozszerzenie zakresu stosowania podatku obrotowego i podniesienie jego stawek a potem wprowadzenie podatku od towarów i usług,
6. przywrócono w Polsce samorząd terytorialny, konieczne było ustanowienie finansowych podstaw działalności władz gminnych i oparciu ich działalności na podatkach centralnych i gminnych.
Główne zasady reformy systemu podatkowego.
1. zachowana została zasada centralnego władztwa podatkowego, która i tak do końca nie była bezwzględnie przestrzegana gdyż prawo samorządowe dopuszcza możliwość samoopodatkowania się mieszkańców gminy,
2. przyjęto zasadę koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków:
- od towarów i usług,
- akcyzowy,
- dochodowy od osób fizycznych,
- dochodowy od osób prawnych,
- jak również ceł,
3. przekazywanie części podatków w gestię władz samorządowych jako wyłączne źródło zasilania budżetów gmin,
4. oparcie się w większym stopniu dochodów budżetowych na podatkach pośrednich (łatwiejszych do ściągnięcia i nie naruszających wprost zysków przedsiębiorstw tworząc tym samym warunki do inwestowania),
5. wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osób fizycznych,
6. władze gminne mogą trwale partycypować w podatkach władz centralnych,
7. możliwość używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych,
8. reforma systemu podatkowego zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej.
Filary reformy podatkowej.
1. Wprowadzenie 1 stycznia 92 r. podatku dochodowego od osób fizycznych,
2. Wprowadzenie 5 lipca 93 r. podatku od towarów i usług,
3. Zreformowanie w 92 r. podatku dochodowego od osób prawnych,
4. Wprowadzenie systemu podatków i opłat lokalnych: podatek od nieruchomości, rolny, od spadków i darowizn, od środków transportu,
5. Ustanowienie podatku importowego,
6. Wprowadzenie podatku od sprzedaży akcji w obrocie publicznym, podatku od gier losowych , opłaty wyrównawczej.
Skutki łagodnej rewolucji podatkowej.
1. wprowadzono dwa podatki: dochodowy od osób fizycznych, oraz od towarów i usług, (udało się to głównie dzięki niskiej świadomości podatkowej społeczeństwa),
2. przy wprowadzaniu podatku dochodowego od osób fiz. duże znaczenie miało ubruttowienie wynagrodzeń, co zneutralizowało w znacznym stopniu jego wpływ na dochody podmiotów.
Wpływ wprowadzenia podatku od towarów i usług nie wywołał silnego impulsu inflacyjnego. Wzrost inflacji w roku 93 wyniósł około 6 pkt %, przy stopie inflacji 34,3%.

Główne cechy polityki podatkowej

Cechy systemu podatkowego przed 1990rokiem:

Etapy budowania systemu podatkowego w Polsce:

  1. Reforma samorządowa, wprowadzenie podatków i opłat lokalnych m.in.: podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku od darowizn i spadków oraz podatku od środków transportu.(1991)

  2. Reforma opodatkowania dochodów. Wprowadzenie 1 stycznia 1992r. podatku dochodowego od osób fizycznych. W tym samym roku przeprowadzono też reformę podatku dochodowego od osób prawnych.

  3. Wprowadzenie 5 lipca 1993 podatku od dochodów i usług oraz akcyzowego

  4. Uchwalenie ordynacji podatkowej będącej zbiorem przepisów dotyczących ustalania i poboru podatków.(1 styczeń 1998)

  5. Dostosowanie polskich standardów do tych obowiązujących w UE

Obecnie źródła prawa podatkowego stanowią : Konstytucja, Ordynacja Podatkowa oraz ustawy dotyczące poszczególnych podatków. Na system podatkowy w Polsce składa się 11 tytułów podatkowych:

Podatki bezpośrednie:

- podatek dochodowy od osób fizycznych,

- podatek dochodowy od osób prawnych,

- podatek od spadków i darowizn,

- podatek od czynności cywilnoprawnych,

- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportu.

Podatki pośrednie:

- podatek od towarów i usług,

- podatek akcyzowy,

- podatek od gier.

Konkurencja podatkowa

Na konkurencję podatkową należy spojrzeć z dwóch stron. Z punktu widzenia Unii Europejskiej, jej celów oraz prowadzonej polityki w kwestii opodatkowania oraz z punktu widzenia poszczególnych państw członkowskich - szczególnie nowych członków UE chcących gospodarczo dogonić liderów wspólnoty.

Konkurencja podatkowa sama w sobie nie jest zjawiskiem negatywnym, a wręcz pozytywnym, ponieważ wymusza zwiększanie efektywności oraz coraz lepszą i skuteczniejszą ofertę. Jej efekty są bardzo istotne dla podatników, a z ich punktu widzenia nie można dostrzegać negatywnych skutków takowej konkurencji, jako że pcha ona systemy podatkowe w coraz to lepsze oraz bardziej przyjazne dla podatnika rozwiązania. W kontekście poszczególnych państw członkowskich (szczególnie tych mniej zamożnych) naturalnym jest, że szukają one rozwiązań czyniących z nich rynki bardziej atrakcyjne od rynków konkurencyjnych dążąc do maksymalizacji własnych korzyści oraz zlikwidowania różnic gospodarczych dzielących je od unijnych liderów. Wracając natomiast do spojrzenia z perspektywy unijnego organizmu, to niekontrolowana konkurencja podatkowa może grozić negatywnymi skutkami dla budżetów wszystkich poszczególnych państw członkowskich - należy bowiem pamiętać, że wpływy podatkowe są fundamentalną częścią każdego z tych budżetów i nie ma możliwości zrównoważenia ich innymi środkami.

Neutralność podatkowa

jest to zasada wg której decyzje ekonomiczne powinny być podejmowane niezależnie od konsekwencji podatkowych tzn. względy podatkowe nie powinny mieć znaczenia przy wyborze form inwestowania lub przy wyborze formy działalności. Z podatkowego punktu widzenia nie powinno być preferencji przy wyborze jednej szczególnej formy inwestowania lub formy organizacyjnej, ponieważ wytworzony dochód będzie ostatecznie podlegał tej samej stawce podatkowej. Polega przede wszystkim na niedyskryminowaniu przez podatek oraz na braku wpływu opodatkowania na decyzje gospodarcze, np. jest elementem koncepcji konserwatyzmu fiskalnego.
Neutralność podatkową można rozpatrywać w dwóch aspektach:

makroekonomicznym - przejawia się w budowie systemu podatkowego i stanowi punkt wyjścia przy teoretycznej ocenie skutków opodatkowania

mikroekonomicznym - reprezentuje punkt widzenia podatnika, który przed podjęciem działalności gospodarczej bądź zarobkowej usiłuje zbudować model takiego prowadzenia tej działalności w którym możliwe będzie nie uwzględnianie skutków opodatkowania. Do neutralności podatkowej przybliżają minimalizacja obciążeń podatkowych, preferowanie podatków o stawkach stałych, preferowanie podatków pośrednich, eliminacja lub ograniczanie różnych przywilejów podatkowych, które zapewniają równość podatnika wobec prawa, respektowanie zasady powszechności opodatkowania, minimalizacja obciążeń podatkowych od dochodów z kapitału, minimalizacja obciążeń podatkowych od dochodów przedsiębiorców, skuteczne egzekwowanie podatków

CENTRALNE WŁADZTWO PODATKOWE A FINANSOWANIE J.S.T. W POLSCE.

Zmiana ustroju w Polsce w początku lat 90- tych wymusiła zmiany w systemie władz publicznych.

Scentralizowany system rządzenia krajem nie pozostawiał niemal żadnej swobody finansowej władzom gminnym. Budżet gmin był uzależniony od budżetu szczebla wojewódzkiego, a ten zaś od budżetu centralnego.

Podstawowym warunkiem decentralizacji finansów publicznych była reforma przywracająca samorząd terytorialny (gminy, powiaty, województwa). Ideą tej reformy było organizacyjne i finansowe oddzielenie władz centralnych od władz samorządowych.

Wielkość udziału w dochodach z podatków centralnych jest sprawą polityczną, ponieważ ich udział zależy od intencji władz centralnych.

Obecny system dochodów jednostek samorządowych ogranicza znacznie arbitralność i woluntaryzm władz centralnych.

W początkowym okresie transformacji wyłoniło się kilka kwestii:

W pierwszym okresie udziału władz samorządowych w dochodach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (15%) oraz podatku dochodowym od osób prawnych (5%) wynik budżetów gminnych był pomyślny. Miało to miejsce w okresie kryzysu finansów publicznych w roku 1991. Trudno jest ustalić w jakim stopniu obowiązujące wówczas stawki udziału gmin w podatkach dochodowych miały wpływ na kryzys finansów rządowych, jednak ta sytuacja doprowadziła do spadku udziału gmin w dochodach z podatku dochodowego do osób prawnych do 2%. W wyniku ostrej krytyki rządu ze strony przedstawicieli samorządu w 1993 r. powrócono do poprzedniego poziomu (5%).

Do dochodów własnych gmin zalicza się udziały w podatkach centralnych: podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku dochodowym od osób prawnych.

Udział gmin w podatkach dochodowych wiązał się ze spadkiem subwencji ogólnej. Wzrost udziału w podatkach dochodowych ma na celu powiązanie sytuacji finansowej gmin z sytuacja w gospodarce (cyklem koniunkturalnym), a także wywołaniem zainteresowania władz gmin rozwojem przedsiębiorczości i wzrostem dochodów osób fizycznych oraz prawnych.

Baza dochodowa budżetu powiatu jest znacznie skromniejsza niż w przypadku budżetu gmin. Przede wszystkim budżet powiatu nie jest zasilany żadnymi wpływami podatkowymi, poza udziałem we wpływach z podatków dochodowych. Dochody własne składają się z:

Dochody budżetu województwa samorządowego pochodzą z innych źródeł niż dochody gmin. Województwa samorządowe nie pobierają żadnych podatków, nie licząc udziału w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, które zalicza się do dochodów własnych.

Udział jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków centralnych przedstawia poniższa tabela:

PRZERZUCALNOŚĆ PODATKÓW

Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. Dokonuje się przez system transferów dochodów. Transferami są przepływy pieniądza między różnymi podmiotami a państwem (władzami publicznymi). Dla transferów o charakterze publicznym istotne jest to, że - w zasadzie - przepływ pieniądza ma charakter jednostronny, ściślej jednokierunkowy. Tak dzieje się z podatkami, które można określić jako definitywne przejęcie przez władze publiczne części dochodów. Z kolei władze publiczne dokonują - albo bezpośrednio, albo pośrednio - transferów na rzecz różnych podmiotów, w tym także na rzecz podatników, np. wówczas, gdy administracja publiczna dokonuje wypłat wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itd. System transferów do i od władz publicznych jest skomplikowanym układem o różnorodnym charakterze. W jego ramach występują transfery, które nie są związane z żadnym kontrświadczeniem; jest tak w przypadku podatków, emerytur lekarza, nauczyciela, policjanta itp. Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora publicznego; np. transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych, transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych, transfery między różnymi szczeblami gestorów pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora publicznego wytwarzającymi dobra i usługi. Niezależnie od wymienionych wyżej transferów występują transfery o charakterze zwrotnym, a więc transfery pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo (samorządy) pożyczek. Ten rodzaj transferów nie jest jednak typowy dla władz publicznych. Ze względu na wysoki stopień skomplikowania systemu transferów jednym z ważnych kryteriów ich systematyki, ułatwiającej ich rozpoznanie i prowadzenie analizy, jest ich „stosunek” do wykorzystania produktu krajowego brutto (dochodu narodowego). Na podstawie tego kryterium rozróżnia się transfery, których skutkiem są wydatki nabywcze podmiotów, na rzecz których transfery są dokonywane, oraz transfery nie mające bezpośredniego związku z wykorzystaniem produktu krajowego brutto (dochodu narodowego).


Wyszukiwarka