Konspekt ćwiczeń - plecy okrągłe

Szybkie tempo życia i postęp techniczny wpływa w znaczny sposób na ograniczenie aktywności fizycznej (ruchowej) młodego człowieka, sprowadzając ją do niebezpiecznego minimum i osłabiając tym samym podstawowe funkcje życiowe organizmu. Siedzący tryb życia min. kilkugodzinne przebywanie w ławce szkolnej, nadmierne oglądanie telewizji i korzystanie z komputera, brak aktywności ruchowej oraz nieumiejętny odpoczynek prowadzą do niewłaściwych zmian w aparacie ruchu, w wyniku czego powstają wady postawy ciała.
Według danych statystycznych z 2002 r. około 30% dzieci i młodzieży szkolnej posiada mniejsze lub większe wady postawy. Do najczęściej spotykanych można zaliczyć: boczne skrzywienia kręgosłupa, plecy okrągłe oraz płaskostopie.

 

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi oprócz pogłębionej kifozy piersiowej występuje:

         wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),

         wysunięcie do przodu barków

         spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej

         rozsunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek

         zmniejszone przodopochylenie miednicy

Mówi się o takim dziecku, że "się garbi". Wada ta może mieć charakter przejściowy, przyczynami są często zmęczenie dziecka pozostającego w czasie dnia zbyt długo w pozycji siedzącej, zwłaszcza gdy kształt i wysokość krzesła i stołu czy ławki szkolnej są nieodpowiednie do wzrostu. Inne przyczyny to osłabienie po chorobie, słaby wzrok, chęć ukrycia przez dziewczynki, rozwijających się piersi, nadmierna w stosunku do rówieśników wysokość ciała.

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte. Ich przyczyny to m.in.:

         dystonia mięśniowa,

         czynniki psychiczne

         wady wzroku

         choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica, gruźlica kręgosłupa zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają:

         mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku,

         mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu),

Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczowymi w tej wadzie są:

         mięśnie piersiowe (wielki i mały),

         mięsień zębaty przedni.

Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji poprawnej.
W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania korekcyjnego):

1.      morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego,

2.      fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy,

3.      środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka.

Plecy okrągłe są zjawiskiem niekorzystnym, ponieważ upośledzają funkcjonowanie zwłaszcza układu oddechowego i krążenia, oraz sprzyjają zmianom zwyrodnieniowym kręgosłupa. Dlatego też, procesowi temu należy przeciwdziałać. W kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy należy uświadomić dziecku co jest prawidłowe, a co wadliwe w jego postawie. Można to robić korzystając z lustra lub przez porównanie z jakimś wzorcem (np. fotografia, rysunek). Należy często korygować wadliwą postawę a więc ściągać łopatki, uwypuklać klatkę piersiową, cofać barki w tył i w dół.

Zalecenia:
- gimnastyka korekcyjna,
- pływanie na plecach,
- oglądanie telewizji przez około 30 min. z laską trzymaną na plecach,
- słuchanie muzyki w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych, nogi ugięte w stawach kolanowych,
- prawidłowy dobór stołu lub biurka do wzrostu, dobre podparcie odcinka lędźwiowego i piersiowego o oparcie krzesła.
Przeciwwskazania:
- nadmiar skłonów w przód,
- krążenia ramion w przód w siadzie skrzyżnym,
- stanie na głowie,
- podpory przodem o wyprostowanych ramionach,
- wszystkie pozycje, które zaokrąglają plecy.

Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań:

1.      Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń
Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

2.      Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego
Obejmuje ono:
- nie przeciążanie dziecka nauką i pracą
- zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna,         oświetlenie)
- zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,
- prawidłowe odżywianie,
a także ćwiczenia korekcyjne w domu.

3.      Rozciąganie mięśni przykurczonych
Istnienie przykurczów ogranicza ruchomość stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej.
Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:
- w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie
- kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśni (dlatego np. w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie),
- rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

4.      Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej
Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:
- zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej
- naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,
-umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego.
Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie" , potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

5.      Wzmacnianie mięśni osłabionych
Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej.
Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90 stopni odwiedzenia w stawie ramiennym.

6.      Utrwalenie nawyku poprawnej postawy
Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe  dzięki coraz silniejszym mięśniom postularnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony

---