<9;16>

Rozdział 9

Przez zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

Rozdział 10

Zdarzenia prawne

Działania Zdarzenia sensu stricte

Czyny:

1. dozwolone

2. niedozwolone

akty prawne

Czynności prawne:

1)jednostronne akty administracyjne

2) dwustronne

Orzeczenia sądowe konstytutywne

Zdarzenia sensu stricte - niezależne od woli człowieka

Działania - zależne od woli człowieka

Czyny - zdarzenia dokonane bez zamiaru wykonywania skutków prawnych

Akty prawne - zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych

Czyn niedozwolony - każdy czyn zabroniony przez prawo

Czyn dozwolony - czyn , którego prawo nie zabrania

Rozdział 11

Przestrzeganie prawa - takie postępowanie obywateli i organów państwowych, które jest zgodne z obowiązującym prawem.

Stosowanie prawa - polega na posługiwaniu się przez organy publiczne przepisami prawnymi jak instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji.

Stosowaniem prawa zajmują się tylko organy państwowe.

Stosowanie prawa odbywa się w jednej z następujących form:

1. ustalenie istnienia (lub braku) między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści

2. stworzenie (zniesienie, zmiana) między stronami nowego stosunku prawnego

Proces stosowania prawa:

1. ustalenie stanu faktycznego

2. wyszukanie normy prawnej odnoszącej się do danego stanu

3. wnioskowanie i wydanie decyzji

Rozdział 12

Wykładnia - zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach.

Podział wykładni ze względu na podmiot:

1) wykładnia autentyczna - dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis

2) wykładnia legalna - dokonywana prze organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji

3) wykładnia praktyczna - dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw

4) wykładnia doktrynalna - zawarta w literaturze prawniczej. Nie ma charakteru obowiązującego.

Rodzaje wykładni ze względu na metodę:

1. wykładnia słowna - uwaga interpretatora skupia się wyłącznie na stronie językowej badanego przepisu

2. wykładnia celowościowa - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego zostały wydane

3. wykładnia systematyczna - określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa

4. wykładnia historyczna - poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga wnioski z okoliczności towarzyszących powstaniu aktu normatywnego

Rodzaje wykładni ze względu na wynik:

1. wykładnia rozszerzająca - nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej

2. wykładnia ścieśniająca - odwrotność rozszerzającej

3. wykładnia stwierdzająca - nakazuje rozumieć normę dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna

Rozdział 13

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne

Źródła powszechnie obowiązującego prawa:

1. konstytucja

2. ustawy

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. rozporządzenia

5. akty prawa miejscowego

akty prawa wewnętrznego - obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który wydał akt.

Przypadki w których wymagane jest wydanie ustawy:

• w przypadku ustanowienia obowiązków prawnych obywateli

• regulowanie najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej

• sejm powinien wydać ustawy we wszystkich sprawach już które poprzednio były regulowane w drodze ustawowej

Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

1. posłowie

2. senat

3. prezydent

4. rada ministrów

5. grupa 100 000 obywateli mających prawo wybierać do sejmu

Prawo miejscowe - obowiązuje na obszarze działania organów, które je ustanowiły, a jego stanowienie należy do organów samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

Rozdział 14

Akt prawny - ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa - zarówno o charakterze ogólnym (np. ustawa) jak i dotyczący indywidualnej sprawy

Akty prawne dzielą się na 2 grupy:

1. akty normatywne - każdy akt zawierający normy prawne

2. akt nienormatywny - decyzja organu państwowego w konkretnej sprawie, dotycząca konkretnych osób lub instytucji

Rozdział 15

Akty normatywne zawierające prawo powszechnie obowiązujące ogłaszane są w Dzienniku Ustaw.

Akty wewnętrzne administracji ogłaszane są w Monitorze Polskim.

Rozdział 16

Kodeks - to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób ampeksowy pewną dziedzinę stosunków.

Unifikacja prawa - ujednolicenie prawa na terenie państwa.

Inkorporacja prawa - zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór, w ramach którego zostają one uszeregowane według określonych zasad.

Kodyfikacja - najwyższa forma doskonalenia prawa. Polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden nowy akt prawny - kodeks.

Rozdział 17- Luki w prawie

• Luka prawna to brak norm dla takiego stosunku społecznego, który powinien być uregulowany. Nie każdy brak przepisów oznacza lukę prawną. Niektóre dziedziny życia celowo nie zostały uregulowane.

• Przyczyny występowania luk: przemiany społeczne, rozwój techniki, zmiana obyczajów (prawo pozostaje w tyle), ustawodawca nie jest w stanie przewidzieć wszelkich ewentualności. Czasami w przypadku wprowadzania zupełnie nowych przepisów państwo specjalnie pozostawia lukę prawną, ustrzegając się w ten sposób przed wprowadzeniem złych przepisów (skutki byłyby o wiele gorsze).

• Sąd ma obowiązek rozstrzygania spraw niezależnie od okoliczności (luka prawna go od tego nie zwalnia!).

• Luki w prawie wypełnia się doraźnie za pomocą analogii:

• Analogia ustawy- wtedy gdy do jakiegoś stanu faktycznego stosowane są normy prawne odnoszące się do innego, podobnego stanu

• Analogia prawa- wtedy, gdy luki dotyczą spraw, które nie są podobne do innych, już unormowanych w ustawie. Zastosowanie analogii ustawy nie jest wtedy możliwe. W takim przypadku sąd rozstrzyga sprawę na stworzonej przez siebie normie, która jest wyprowadzona z ogólnych zasad ustawodawstwa, zasad określonej gałęzi lub ocen uznawanych w obowiązującym prawie. Stworzona w ten sposób norma nie ma charakteru trwałego, czyli jest wykorzystywana tylko do rozstrzygnięcia danej sprawy. Nie staje się częścią obowiązującego prawa.

• Obowiązujące przepisy mogą zakazywać lub ograniczać posługiwanie się analogią.

• W prawie karnym stosowanie analogii jest niedopuszczalne

Rozdział 18- Kolizje przepisów prawnych

• Kolizja przepisów prawnych- stosunek prawny uregulowany jest więcej, niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.

• Kolizja może zachodzić na dwóch płaszczyznach:

• W czasie- sprawa (stosunek prawny) uregulowana jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie.
  Do rozstrzygania tego typu kolizji służą przede wszystkim przepisy przejściowe lub wprowadzające

• Przepisy przejściowe ustalają, jak należy rozstrzygać kolizje powstające wskutek wejścia w życie danego aktu. Nie zawsze akt normatywny zawiera przepisy przejściowe lub nie są one wyczerpujące. Dochodzi wtedy do kolizji.

• Kolizje między starymi i nowymi przepisami rozstrzyga się wg zasady, która mówi, że ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą.
  Gdy ustawa późniejsza ma charakter ogólny, a wcześniejsza miała charakter specjalny, ustawa późniejsza nie uchyla wcześniejszej.

• Ustawa nie działa wstecz (lex retro non agit)- akt normatywny ustawa odnosi się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego wejściu w życie. Tej zasady nie stosuje się, gdy ustawa postanawia, że jej przepisy działają wstecz.

• Szczególne znaczenie ma określenie momentu wejścia w życie nowych przepisów prawa karnego. Ustawa nie może naruszać zasady, która mówi, że przestępstwem jest tylko taki czyn, który był zabroniony pod groźbą kary jeszcze przed popełnieniem.
  Kodeks karny stanowi, że dla oceny przestępstwa popełnionego pod rzędami starej ustawy, a sądzonego po wejściu w życie nowej stosuje się jednak nową ustawę, jeśli nie pogarsza ona sytuacji sprawcy lub jest dla niego względniejsza.

• W przestrzeni- kolizja, do której dochodzi miedzy przepisami obowiązującymi w różnych miejscach. Do kolizji może dojść między:

• przepisami obowiązującymi obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju- dochodzi do niej tylko wtedy, gdy całe prawo, bądź poszczególne jego dziedziny nie są w państwie zunifikowane.

• między przepisami różnych państw- są zjawiskiem naturalnym. Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne, które wskazują czy do danego stosunku prawnego stosować prawo rodzime, czy obce. W stosunkach międzynarodowych wykształciły się zasady respektowane przy tworzeniu przepisów kolizyjnych:

• w zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy państwa, którego obywatelem jest dana osoba

• w zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy państwa, na terenie którego rzecz się znajduje

• w zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz oceny ich formy prawnej właściwe są przepisy tego państwa, na terytorium którego miało miejsce zawarcie umowy.

Rozdział 19- systematyka prawa

• System prawa- całokształt obowiązujących w państwie przepisów, z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, oraz zespół zasadniczych idei przewodnich, na których opiera się ustrój państwa.

• Prawo dzieli się na gałęzie. W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne, czyli węższe zespoły norm odnoszących się do pewnego zagadnienia.

• Prawo publiczne, a prawo prywatne

• Prawo publiczne to normy prawne regulujące stosunki między państwem i obywatelami oraz między organami państwowymi.

• Prawo prywatne tworzą normy dotyczące stosunków między obywatelami.

• Prawo materialne a prawo formalne

• Prawo materialne- normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki i prawa, regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie. Mają charakter pierwotny.

• Prawo formalne- normy odnoszące się do organizacji aparatu dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. Normy prawa formalnego mają charakter wtórny.

• Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne

• Prawo międzynarodowe- zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami, a ponadto organizacjami międzynarodowymi i niektórymi podmiotami. Wypływają z dwóch źródeł- umów międzynarodowych i zwyczajów międzynarodowych.

• Podział prawa na gałęzie

• Gałęzie prawa to podstawowe kryterium, na podstawie którego następuje wyodrębnienie norm

• Prawo konstytucyjne- zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa

• Prawo administracyjne- zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów

• Prawo finansowe- zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych.

• Prawo cywilne- zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi- w danej sprawie- podmiotami prawa.

• Prawo rodzinne- zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.

• Prawo pracy- zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy.

• Prawo karne- zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.

• Prawo procesowe reguluje sposób postępowania organów wymiaru sprawiedliwości i osób występujących przed tymi organami. Wyróżnia się:

• Prawo cywilne procesowe- zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwość tych organów

• Prawo karne procesowe- zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

Rozdział 20- Prawo europejskie

• Prawo europejskie (w szerokim znaczeniu)- system prawny wszystkich europejskich (zachodnioeuropejskich) organizacji międzynarodowych

• Prawo europejskie (sensu stricte)- prawo UE

• Prawo europejskie dzieli się na:

• Prawo pierwotne- umowne prawo międzynarodowe Wspólnot Europejskich, w tym traktaty założycielskie

• Prawo wtórne- prawo tworzone przez organy Wspólnoty

• Organy Wspólnot Europejskich

• Parlament Europejski

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Obrachunkowy
  

Rozdział 1

POJĘCIE PRAWA CYWILNEGO

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Charakteryzuje się dwiema podstawowymi cechami, które wyróżniają je spośród innych gałęzi prawa:

1. Przepisy prawa cywilnego regulują stosunki o charakterze majątkowym, czyli stosunki, w których ciążące na stronach obowiązki i przysługująca im wzajemne prawa dotyczą pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych. Nieliczne przepisy cywilnoprawne odnoszą się do stosunków osobistych.

2. Stosunki regulowane przez prawo cywilne odznaczają się prawną równorzędnością stron.

Prawo cywilne składa się w przeważającym stopniu z przepisów dyspozytywnych(wzgęlnie obowiązujących).

PODZIAŁ PRAWA CYWILNEGO

1. część ogólna - zawiera te normy, które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego( podmioty, mienie, czynności prawne, przedawnienie). Przepisy części ogólnej zawarte są w księdze I kodeksu cywilnego.

2. prawo rzeczowe - reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych, tzn. skutecznych względem każdej trzeciej osoby. Przepisy prawa rzeczowego obejmuje księga II kodeksu cywilnego.

3. prawo zobowiązaniowe - normuje stosunki zobowiązaniowe(zobowiązania), które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dając temu pierwszemu prawa podmiotowe względne, skuteczne względem dłużnika. To prawo obejmuje III księga kodeksu cywilnego.

4. prawo spadkowe - reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inny podmiot prawa. Przepisy dotyczące tego prawa znajdują się w księdze IV kodeksu cywilnego.

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO W POLSCE

Podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce jest kodeks cywilny z 23.04.1964r. obowiązujący od 1.01.1965r.

Kodeks cywilny dzieli się na cztery księgi, poświęcone kolejno: zagadnieniom ogólnym, własności i innym prawom rzeczowym, zobowiązaniom oraz spadkom.

KLAUZULE GENERALNE PRWA CYWILNEGO

Wśród przepisów najwyższej rangi szczególne miejsce zajmują w prawie cywilnym tzw. Klauzule generalne. Ich cechą szczególną jest to, że przenikają całe prawo cywilne i przez to nadają treści norm prawnych swoiste zabarwienie.

KLAUZULA GENERALNA to przepis prawnym który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa.

Taką klauzulą był dawniej przepis wymagający od kupca postępowania zgodnego z „zasadami uczciwego obrotu”, przy czyn owe zasady nie były nigdzie ściśle wyliczone, a zatem w razie sporu ocenie sądu podlegała kwestia czy strony w swoich poczynaniach naruszyły je czy nie. Zasady te ulegały zmianom wraz z upływem czasu. Wśród klauzul generalnych oprawa cywilnego istotną rolę odgrywają tzw. Zasady współżycia społecznego, które należy rozumieć jako zasady uczciwego i lojalnego postępowania.

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Stosunki cywilnoprawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.

W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić następujące elementy:

1) podmioty stosunku

2) przedmiot stosunku

3) uprawnienia wynikające ze stosunku

4) obowiązki wynikające ze stosunku

W prawie cywilnym podmiotami (stronami) stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby fizyczne i osoby prawne. W każdym stosunku występują przynajmniej 2 podmioty. Może ich być nawet więcej, a w niektórych przypadkach (np. w stosunkach regulowanych przez prawo rzeczowe) nawet nieograniczona liczba. O tym czy człowiek lub organizacja może być podmiotem stosunków cywilnoprawnych, nie decydują ich przyrodzone właściwości, lecz norma prawna. Zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilnoprawnych to zdolność prawna.

W istniejącym stosunku prawnym podmioty mogą się zmieniać, chyba że ustawa lub umowa tego zakazuje. Wierzyciel może np. odstąpić swoją wierzytelność innej osobie, która zajmuje jego miejsce w stosunku prawnym. Niekiedy jednak ustawa wiąże prawa wynikajże ze stosunku prawnego z konkretnym podmiotem i tylko on może z nich korzystać. Mamy wtedy do czynienia z tzw. PRAWAMI NIEZBYWALNYMI (prawo dożywocia, służebność osobista, prawo pierwokupu, użytkowanie).

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego, jaki i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy. Zgodnie z tym poglądem przedmiotem stosunku między sprzedawcą i kupującym jest takie zachowanie sprzedawcy, do jakiego zobowiązuje go umowa, a więc przeniesienie własności, wydanie rzeczy.

PRAWO PODMIOTOWE

Prawo podmiotowe to przyznana i zabezpieczona przez przepisy prawa i treść stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Źródłem prawa podmiotowego są normy prawne, które ustanawiają sferę możności postępowania i zakreślają jej granice. Nie ma praw podmiotowych poza tymi, które wynikają z norm prawnych.

Podział prawa podmiotowego:

1. prawo podmiotowe bezwzględne- to prawo podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Korelatem tych praw są obowiązki obciążające wszystkich, a nie oznaczony podmiot prawa. Treścią obowiązków jest nienaruszanie prawa podmiotowego, a więc niepodejmowanie żadnych czynności, które by prawo mogły naruszyć. Do praw bezwzględnych zalicza się tzw. Prawa osobiste, prawa rzeczowe, prawo do spadku, niektóre prawa na dobrach niematerialnych.

2. prawo podmiotowe względne- to prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby. Do praw względnych należą wierzytelności, bowiem wierzyciel może domagać się świadczenia tylko od dłużnika, a nie od innej osoby,np. sprzedawca może żądać zapłaty za towar jedynie od kupującego. Korelatem praw podmiotowych względnych jest obowiązek określonego zachowania się, które polega bądź na działaniu, bądź na zaniechaniu działania.

Prawa podmiotowe dzielą się także na: 1) majątkowe i niemajątkowe 2) przenoszalne i nieprzenoszalne .

OSOBY FIZYCZNE

Podmiotami prawa cywilnego są:

1. osoby fizyczne- osobą fizyczną jest człowiek. Osoba fizyczna rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, a kończy go w chwili śmierci.

2. osoby prawne

ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSOBY FIZYCZNEJ

Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną. Posiadanie zdolności prawnej oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialną.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania za pomocą czynności prawnych. To możność zawierania umów (dwustronne czynności prawne), np. sprzedaży, najmu, zlecenia i innych, a także dokonywania jednostronnych czynności prawnych, np. sporządzania testamentu, wypowiedzenia umowy. Osoba fizyczna działa tu za pomocą własnych oświadczeń woli. Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletniość, a zatem pełną zdolność do czynności prawnych dziewczyna, która na postawie zezwolenia sądu wyjdzie za mąż. Sąd może udzielić takiego zezwolenia w ważnych przypadkach(np.ciąza), o ile dziewczyna ukończyła już 16 lat. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Nie mają w ogóle zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły jeszcze 13lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogę one w sposób ważny i prawie skuteczny zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności prawnych. Robią to za nich przedstawiciele ustawowi, najczęściej rodzice. Czynność prawna osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

Ubezwłasnowolnienie to całkowite lub częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu. Ubezwłasnowolnienie:

1. całkowite : sąd może zastosować całkowite ubezwłasnowolnienie, jeżeli człowiek wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie są ustanawia opiekuna, chyba że są rodzice dysponujący władzą rodzicielską.

2. Częściowe: częściowe ubezwłasnowolnienie są może orzec, gdy przyczyny te występują z mniejszym nasileniem, tak że orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego nie jest potrzebne ani celowe, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia spraw tej osoby. Może być orzeczone tylko w stosunku do osoby pełnoletniej. Dla częściowo ubezwłasnowolnionego sąd ustanawia kuratora. Opiekun i kurator są w zakresie ustalonym przepisami prawa cywilnego przedstawicielami ustawowymi osoby ubezwłasnowolnionej.

UZNANIE ZA ZMARŁEGO

Uznać za zmarłego można jedynie osobę zaginioną, tzn. taką osobę, o której nie wiadomo czy żyje. Podstawowa zasada stanowi, że zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg istniejących wiadomości jeszcze żył. Jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70lat, wystarczy upływ 5lat. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23lata.

SKARB PAŃSTWA

Skarb państwa jest szczególną osobą prawną. Jest właścicielem tej części majątku państwowego, która nie należy do innych państwowych osób prawnych. Jest to majątek olbrzymi i Skarb Państwa jako właściciel nie może być porównywalny z żadną inna osobą prawną. Należy do niego całe mienie administracji państwowej., wojska, policji, szkolnictwa, służby zdrowia itd. Nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przedsiębiorstwa i inne państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSÓB PRAWNYCH

Osoba prawna nie może być ubezwłasnowolniona ani uznana za zmarłą, nie może sporządzić testamentu, ani w ogóle być spadkodawcą, nie może zawrzeć związku małżeńskiego, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiązków alimentacyjnych itd.

ORGANY OSÓB PRAWNYCH

Organ to osoba fizyczna lub kilka osób, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej, tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę. W znaczeniu fizycznym wola organu jest tylko wolą człowieka lub ludzi tworzących organ, jednak w znaczeniu prawnym wola a jest bezpośrednio wolą samej osoby prawnej.

CZYNNOŚCI PRAWNE

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawne, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

7.

Osoba prawna-wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego. Jest tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka.

CZYNNIKI: a) ludzki-pracownicy, udziałowcy, b) majątkowy-kapitał zakładowy c) celu-określony w przepisach lub statucie d) organizacyjny-określona struktura, organy.

Podział ze względu na:

A) sposób tworzenia: osoby prawne: a) typu instytucjonalnego-osoby prawne tworzone przez państwo w drodze władczego aktu (np. wyższa uczelnia tworzona ustawą sejmową) b) typu zrzeszeniowego-powstają na drodze porozumień członków-założycieli (spółka kapitałowa, partia polityczna, spółdzielnia).

B) cel: a) cel gospodarczy b) niegospodarczy (idealny)-np. stowarzyszenia.

Jednostka organizacyjna staje się osobą prawną w momencie wpisania do właściwego rejestru i przestaje nią być z chwilą wypisania z tegoż rejestru.

OSOBY PRAWNE:

1) Skarb Państwa=właściciel tej części majątku (olbrzymia) państwowego, która nie należy do innych państwowych osób prawnych. Skarb Państwa jest tutaj właścicielem, najemcą, sprzedawcą, zamawiającym usługi. Do Skarbu Państwa należą:mienie administracji państwowej, wojska, policji, szkolnictwa, służby zdrowia

2) spółki kapitałowe S.p.z o.o. S.A.

3) przedsiębiorstwa państwowe

4) banki

5) państwowe jednostki organizacyjna-w celach niegospodarczychwyższe uczelnie, filharmonie, muzea narodowe, instytuty naukowe, PAN, ZUS

6) spółdzielnie

7) fundacje

8) stowarzyszeniaZHP, ZHR, AZS

9) inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterzepartie polityczne, związki zawodowe, kółka rolnicze.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych (u osoby pr. występują łącznie, ale nadal są odrębnymi instytucjami prawnymi). Zakres zdolności prawnej u osób pr. jest węższy niż u osób fizycznych. Osoby pr. nie może: a) być ubezwłasnowolniona b) być uznana za zmarłą

c) sporządzać testamentu d) być spadkodawcą e) zawierać związku małżeńskiego itd.

Osoba prawna dokonuje czynności prawnych za pomocą swych organów. Organ-osoba lub kilka osób fizycznych, które tworzą i wyjawiają wolę osoby prawnej.

Pełnomocnik-samodzielny podmiot prawa. Czynności prawnych dokonuje w oparciu o udzielone mu pełnomocnictwo.

8.

Czynność prawna-taka czynność osoby fiz lub pr, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno-prawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

Cechą czynności prawnych jest celowe dążenie do wywołania pożądanych skutków prawnych.

Przy każdej czynności prawnej ważne jest co najmniej jedno oświadczenie woli.

Oświadczenie woli-taki przejaw woli, który wyraża zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.

Treść czynności prawnej kształtują czynniki: 1) oświadczenie woli, 2) przepisy dot. danego rodzaju czynności prawnych, 3) zasady współżycia społecznego, 4) ustalone zwyczaje.

Czynność prawna: a) jednostronna-gdy do dokonania czynności wystarcza złożenia oświadczenia woli przez jedną osobę (testament, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy, przyjęcie lub odrzucenie spadku, porzucenie rzeczy)

b) dwustronna- gdy do dokonania czynności potrzeba dwóch oświadczeń woli (umowy).

Czynność prawna: a) rozporządzająca-powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie lub obciążenie.

b) zobowiązująca-zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości.

Czynność prawna: a) odpłatna (sprzedaż, dzierżawa, umowa o dzieło, spedycja), b) nieodpłatna (użyczenie, darowizna, nieoprocentowana pożyczka).

Czynność prawna: a) konsensualna-gdy wymagane jest jedynie złożenie oświadczenie woli,

b) realna-gdy wymagane jest złożenie oświadczenie woli oraz wydanie rzeczy (ustanowienie zastawu, umowa składu, umowa użyczenia).

9.

Przesłanki ważności czynności prawnej: 1) osoba dokonująca czynności pr. musi posiadać zdolność pr. oraz zdolność do czynności pr.

2) czynność pr. nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego.

3) czynność pr. musi być dokonana w przewidzianej formie.

4) czynność pr. musi być wolna od wad.

Nieważność bezwzględna-najostrzejsza sankcja przewidziana przez prawo cywilne dla wadliwych czynności pr. Unieważnienie wynika z niespełnienia któregoś z podanych punktów.

Nieważność względna-przysługująca oznaczonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności pr. Unieważnienie tej czynności może spowodować człowiek.

10.

Wady oświadczenia woli-gdy proces składania oświadczenia woli dotknięty jest nieprawidłowościami.

Wady: 1) brak świadomości lub swobody-składający oświadczenie woli jest w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego,

2) pozorność-gdy oświadczenie składane jest za zgodą drugiej strony dla pozoru,

3) błąd-polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia,

4) groźba-przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli.

11.

Zawarcie umowy-dochodzi do niej, gdy jedna ze stron występuje z ofertą, a druga strona ją przyjmuje.

Tryby zawierania umów: 1) złożenie i przyjęcie oferty, 2) aukcja lub przetarg, 3) negocjacje.

Oferta-oświadczenie woli osoby fiz. lub pr. (oferenta) skierowane do innej osoby fiz. lub pr. (oblata), które wyraża wolę zawarcia umowy i określa istotne postanowienia.

Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy, jeżeli oferta zostanie zaakceptowana w całości i bez zastrzeżeń.

Etapy aukcji lub przetargu: 1) ogłoszenie aukcji lub przetargu 2) zgłaszanie ofert 3) przyjęcie wybranej oferty.

12.

Forma czynności prawnych-generalnie dowolna-ustnie lub pisemnie

Formą zwykłą jest przede wszystkim forma ustna, kiedy to oświadczenie woli formułowane jest wyraźnie w wypowiadanych słowach.

Szczególne formy: 1) zwykła pisemna-może być zastrzeżona pod rygorem nieważności. Forma ta jest zachowana, gdy zostanie złożony podpis na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.

2) pisemna z datą pewną-poświadczenie na dokumencie, że istniał on w chwili poświadczania daty. 3) pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym-polega na stwierdzeniu autentyczności podpisu. 4) forma aktu notarialnego-polega na sporządzeniu czynności prawnej przez notariusza wg udzielonych mu wskazówek i podpisaniu jej przez strony. 5) inne formy-np. zawierane elektronicznie

Wypowiedzenie umowy zawartej na piśmie, odstąpienie od takiej umowy lub jej rozwiązanie za zgodą stron wymaga formy pisemnej.

13.

Wykładnia oświadczenia woli opiera się na odmiennych zasadach niż wykładnia przepisów prawnych.

W szczególności przystępując do wyjaśnienia treści oświadczenia woli strony należy raczej badać, jaki był zamiar i cel, aniżeli opierać się na dosłownym brzmieniu. Dotyczy to głównie umów

21. OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub

prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby.

Kodeks cywilny odróżnia 7 rodzajów ograniczonych praw rzeczowych:

2. użytkowe

3. zastaw

4. służebność

5. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

6. spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

7. prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

8. hipoteka

1. UŻYTKOWANIE:

• dotyczy rzeczy ruchomych, nieruchomych lub praw

• osoba fizyczna. lub prawna, której przysługuje użytkowanie może: używać rzeczy, pobierać pożytki jakie rzecz przynosi

• może być ustanowione darmowo lub odpłatnie

• jest niezbywalnym prawem (wygasa ze śmiercią użytkownika lub gdy przez okres 10 lat użytkownik nie wykonuje swojego prawa)

2. ZASTAW:

• celem jest zabezpieczenie wierzytelności (istniejącej, przyszłej, lub warunkowej - to taka, co do której nie ma pewności, czy powstanie)

• ma on zabezpieczać interesy wierzyciela, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że dłużnik nie spełni świadczenia

• gdy: dłużnik nie zwraca pożyczki → wierzyciel kieruje sprawę do sądu → komornik sprzedaję rzecz w drodze licytacji → komornik otrzymuje swoją należność, resztę (po pokryciu kosztów sądowych itp.) zwraca dłużnikowi

• w zaspokojeniu swoich roszczeń z przedmiotu zastawu wierzyciel korzysta z pierwszeństwem

1. zastaw umowny - następuje zawarcie odpowiedniej umowy i wydanie rzeczy wierzycielowi.

zastaw rejestrowy - (szczególny rodzaj z. umownego) zawarcie umowy na piśmie i rzecz nie musi być wydana (w praktyce wykorzystywana przez banki i inne instytucje kredytowe)

2. zastaw ustawowy - powstaje z mocy samego prawa; przysługuje oznaczonym osobom
   (np. właścicielowi hotelu) i mówi o możliwości zastawu na rzeczach znajdujących się w ich dzierżeniu lub wniesionych do ich lokalu, w celu zabezpieczenia przysługujących im od kontrahenta świadczeń.

3. SŁUŻEBNOŚĆ:

Ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na nieruchomościach.

Polega na: a) osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób, b) osobowa uprawniona może żądać by właściciel obciążonej nieruchomości nie wykonywał swojego prawa własności w pewien oznaczony sposób.

Wyróżniamy służebność gruntową i osobistą.

4. SPÓŁDZIELCZE PRAWA DO LOKALI I DOMÓW:

Prawo cywilne zna 3 ograniczone prawa rzeczowe związane z budownictwem spółdzielczym:

1. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkaniowego

2. spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

3. prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

Treść tych praw uregulowana jest w prawie spółdzielczym.

5. HIPOTEKA:

Ograniczone prawo rzeczowe podobne do zastawu.

• oba są formami zabezpieczenia wierzytelności

• może być ustanowiona jedynie na nieruchomości (zastaw tylko na ruchomości)

• istnieje tak długo, jak długo istnieje wierzytelność (podobnie jak zastaw)

• obciążenia hipoteką dokonuje się: w formie aktu notarialnego oraz przez wpis do księgi wieczystej

• przy zaspakajaniu wierzyciel korzysta z nieruchomości z pierwszeństwem

• istnieje też coś takiego, jak hipoteka kaucyjna

• przepisy regulujące hipotekę znajdują się w ustawie o księgach wieczystych i hipotece

22. KSIĘGI WIECZYSTE

Stanowią one rodzaj urzędowego dokumentu, w którym ujawnia się wszystko to, co składa się na prawny obraz danej nieruchomości, jej stan prawny.

• każda nieruchomość (z wyjątkiem przewidzianym w ustawie) ma odrębną księgę wieczystą

• podział nieruchomości między kilka osób (sprzedaż, dziedziczenie) → założenie nowych ksiąg dla nowo powstałych nieruchomości

• niektóre z praw rzeczowych związanych z nieruchomością mogą powstać tylko przez wpis do księgi wieczystej (np. hipoteka ustanawiana w drodze umowy, użytkowanie wieczyste, odrębna własność lokalu)

K. wieczyste mogą mieć charakter:

1. deklaratywny - prawo rzeczowe powstaje i istnieje bez względu na to, czy zostało wpisane do k. wieczystej.

2. konstytutywny - dokonanie wpisu w k. wieczystej jest niezbędne

• k. wieczyste są jawne

• istnieje coś takiego jak: rękojmia wiary publicznej k. wieczystych - przykład: jeśli nabywca kupił parcelę od osoby wpisanej jako właściciel w k. wieczystej, to chociażby okazało się, że parcela należy do kogoś innego, o czym kupujący nie wiedział, umowa jest ważna i powoduje przeniesienie na niego własności nieruchomości.

Księgi wieczyste stanowią istotny instrument służący utrzymaniu porządku prawnego w dziedzinie własności nieruchomości.

23. POSIADANIE I DZIERŻENIE

Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą.

• posiadanie a własność to dwa różne terminy; często jednak właściciel rzeczy jest również jego posiadaczem

• posiadanie nie jest prawem, lecz stanem faktycznym; jest to moc wykonywania określonego prawa, którą należy odróżnić od samego prawa

• posiadanie jest władaniem rzeczą dla siebie samego - tym różni się od dzierżenia, które polega na władaniu rzeczą za inną osobę

1. Rodzaje posiadania:

1. p. samoistne - posiadacz rzeczy włada nią jak właściciel; nie traci on posiadania, gdy oddaje rzecz innej osobie w p. zależne

2. p. zależne - ktoś sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą jako m.in. najemca, dzierżawca, użytkownik, zastawnik; ma to miejsce np. przy wynajęciu lub wydzierżawieniu rzeczy (np. lokalu)

3. p. służebności - ktoś faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości; rozmiary władztwa nad cudzą rzeczą są minimalne

2. Skutki posiadania:

• posiadacz nie musi udowadniać swego prawa własności; udowodnienie to spoczywa na oponencie

• posiadanie umożliwia nabycie wykonywanego prawa w drodze zasiedzenia

3. Ochrona posiadania:

Posiadania nie wolno naruszać, nawet jeśli posiadacz jest w złej wierze i nie ma tytułu prawnego do sprawowania władztwa nad rzeczą

Prawo cywile przyznaje 2 rodzaje środków: a) posiadacz może własnym działaniem chronić swoje posiadanie (obrona konieczna i samopomoc), b) posiadacz może zwrócić się do sądy z żądaniem ochrony jego posiadania (powództwo posesoryjne)

4. Przeniesienie posiadania: następuje przez wydanie rzeczy i przejęcie jej przez nowego posiadacza.

5. Dzierżenie: gdy ktoś faktycznie włada rzeczą za kogo innego (np. przewoźnik, przechowawca). Nie jest władaniem we własnym zakresie - w odróżnieniu od posiadania. Dzierżenie i posiadanie pozostają w ścisłym związku, przy czym dzierżenie jest podporządkowane posiadaniu.

C. ZOBOWIĄZANIA

24. ZOBOWIĄZANIE I PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE

Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron (wierzyciel) może domagać się od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania, czyli świadczenia.

Świadczenie może polegać na pewnym działaniu lub na wstrzymaniu się od czynności, do których dłużnik w innych warunkach byłby uprawniony. Wierzycielowi przysługuje prawo domagania się od drugiej strony przysługującego mu świadczenia, a w razie potrzeby doprowadzenia do przymusowego wyegzekwowania tego świadczenia. Mówimy tu o wierzytelności i długu.

Szczególnym rodzajem są zobowiązania solidarne (występuje kilku dzierżawców lub kilku wierzycieli), które dzielą się na: a) solidarność dłużników: zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników solidarnych powoduje wygaśnięcie zobowiązania i zwalnia z długu wszystkich dłużników, b) solidarność dłużników: spełnienie świadczenia zwalnia dłużnika z zobowiązania względem wszystkich wierzycieli.

Wszystkie przepisy prawne, ogólne i szczegółowe, odnoszące się do stosunków zobowiązaniowych, tworzą prawo zobowiązaniowe, które dzieli się na część ogólną i część szczegółową.

25. ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

Źródłami zobowiązań są następujące zdarzenia prawne:

1. czynności prawne - przede wszystkim czynności prawne dwustronne (umowy)

2. czynności niedozwolone - gdy powstaje szkoda i naruszenie prawa podmiotowego; treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody

3. akty administracyjne - jednostronne, indywidualne decyzje administracji państwowej

4. Inne zdarzenia - np. a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, b) bezpodstawne wzbogacenie

26. ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Wyróżniamy odpowiedzialność karną (przybiera np. postać kary pozbawienia wolności), dyscyplinarną (np. forma nagany) i cywilną (ma postać wyłącznie majątkową)

Odpowiedzialność cywilna:

1. o. deliktowa - następstwo wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym, deliktem

2. o. kontraktowa - gdy szkoda została wyrządzona niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez jedną ze stron łączącego ją z partnerem zobowiązania

Odpowiedzialność cywilna jest z reguły osobistą (można dochodzić swej należności na całym majątku dłużnika), ale czasami przybiera również postać o. rzeczowej (można dochodzić należności na określonej rzeczy).

O. cywilna może być oparta na: a) zasadzie winy. b)z. ryzyka, c) z. słuszności, d) z. współżycia społecznego

27. SIŁA WYŻSZA

Siłą wyższą jest każde zdarzenie zewnętrzne, występujące z takim natężeniem, że jego szkodliwym skutkom nie da się zapobiec zwyczajnie używanymi środkami.

Przykłady: gwałtowne działanie siły przyrody o charakterze katastrofy, wojna, zamieszki wewnętrzne itp.

Siła wyższa charakteryzuje się 3 cechami:

1. zdarzenia nie można było przewidzieć

2. zdarzeniu nie można było zapobiec

3. zdarzenie musi pochodzić z zewnątrz

W ramach zwyczajnej odpowiedzialności cywilnej siła wyższa wyłącza winę, a więc także prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności.

28. POJĘCIE SZKODY I SPOSOBY JEJ NAPRAWIENIA

Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.

Wyróżniamy szkodę w znaczeniu ekonomicznym (każdy uszczerbek majątkowy) i w znaczeniu prawnym (gdy ktoś ponosi odpowiedzialność za szkodę).

Szkoda majątkowa obejmuje:

1. stratę - uszczerbek pomniejszający majątek

2. utracony zysk - korzyści, jakie by osiągnął poszkodowany, gdyby mu szkody nie wyrządzono

Wśród szkód majątkowych wyróżnia się:

1. szkody na mieniu - wyrządzone na majątku

2. szkody na osobie - są następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą

Odpowiedzialność za szkodę:

Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie przez określone zdarzenia (np. umowa ubezpieczenia). Najczęściej jednak podstawę tę stanowi ustawa.

Naprawienie szkody może nastąpić (wybór należy do osoby poszkodowanej):

1. przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna)

2. przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna)

Odrębnym zagadnieniem jest pieniężne zadośćuczynienie za krzywdę - odpowiedzialność za tzw. szkodę niemajątkową. Celem zadośćuczynienia za krzywdę jest złagodzenie cierpień pokrzywdzonego przez stworzenie mu lepszej sytuacji życiowej.

Rozdział 29. Powstanie zobowiązań z umów

1.Pojęcie umowy

Umową nazywamy zgodne oświadczenie woli stron, zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Umowy stanowią najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Umowa jest czynnością prawną, w której biorą udział dwie strony, co nie jest równoznaczne z dwiema osobami, ponieważ w charakterze strony może występować więcej niż jedna osoba.

Zasada wolności umów głosi, że w granicach wyznaczonych przepisami i zasadami współżycia społecznego strony dysponują swobodą, szczególnie w kwestii tego, czy a) w ogóle zawierać umowę, b) z kim ją zawrzeć, c) jaką treść nadać umowie. Zasada ta nigdzie nie jest realizowana w sposób nieograniczony. Każdy system prawny przewiduje granice, których w umowie przekroczyć nie wolno, np.: nigdzie nie można zawierać umów, w których jedna ze stron zobowiązuje się do popełnienia przestępstwa.

2.Rodzaje umów

1. Podział na umowy nazwane, nienazwane i mieszane:

1. Umowa nazwana (contractus nominatus) to każda umowa regulowana w kodeksie cywilnym. Chodzi tu o takie, często się powtarzające, typy umów, jak np.: sprzedaż, najem, zlecenie, umowa o dzieło itp. Ułatwienie polega na tym, iż strony mogą w umowie określić tylko podstawowe i najistotniejsze dla nich części umowy, zdając się co do reszty na przepisy.

2. Umowa nienazwana (contractus innominatus) to taki typ umowy, który nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych. Zdarza się, że jeśli jakaś umowa nienazwana jest w praktyce często stosowana, to ustawodawca może ją unormować i awansuje ona wtedy do kategorii umów nazwanych.

3. Umowa mieszana to taka, która składa się z elementów różnych umów nazwanych, np.: umowa hotelowa, w której da się zauważyć elementy umowy najmu, umowy zlecenia czy umowy sprzedaży.

2. Podział na umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące:

1. Umowa jednostronnie zobowiązująca to taka, z której dla jednej strony wynikają tylko prawa, a dla drugiej tylko obowiązki, np.: umowa darowizny.

2. Umowa dwustronnie zobowiązująca to taka, z której dla każdej strony wynikają i prawa i obowiązki, inaczej mówiąc każda strona jest zarazem wierzycielem i dłużnikiem. Taki charakter ma znaczna większość umów.

• rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących są umowy wzajemne, które kształtują prawa i obowiązki stron w taki sposób, iż każda zobowiązuje się do świadczenia, które jest ekwiwalentem świadczenia drugiej strony. Świadczenia te są równowartościowe w opinii stron, a więc nie ich obiektywna wartość, ale właśnie zdanie stron decyduje o zaliczeniu danej umowy do umów wzajemnych. Charakter umów wzajemnych mają wszystkie najważniejsze i najczęściej występujące umowy stanowiące podstawę wymiany dóbr, tj. sprzedaż, najem, dzierżawa, przewóz, komis itd.

3. Podział na umowy odpłatne i nieodpłatne

1. Umowa jest odpłatna, gdy obie strony odnoszą z niej korzyści i ponoszą ciężary (niekoniecznie w formie pieniężnej!), np.: sprzedaż, najem, pożyczka itd.

2. Umowa jest nieodpłatna (darma), gdy tylko jedna strona odnosi z niej korzyść, np.: darowizna.

4. Podział na umowy realne i konsensualne

1. Umowa konsensualna dochodzi do skutku przez samo złożenie odpowiednich oświadczeń woli. Do tej kategorii należy większość umów.

2. Umowa realna wymaga do zawarcia złożenia oświadczeń woli i wydania rzeczy, np.: umowa przechowania nie może dojść do skutku, jeżeli rzecz składna na przechowanie nie zostanie oddana do rąk przechowawcy. Umowy realne są w naszym ustawodawstwie niezwykle rzadkie.

3. Umowa przedwstępna

Umowa przedwstępna ( jak sama nazwa wskazuje ) stanowi wstęp do zawarcia przyszłej umowy. Jest to umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o oznaczonej treści. Obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej może być nałożony na jedną albo na obie strony. Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia przyszłej umowy oraz termin, w którym ma być zawarta.

4.Dodatkowe zastrzeżenia umowne

Dodatkowe zastrzeżenia umowne to postanowienia zawarte w umowie, mające na celu zabezpieczenie interesu wierzyciela i ułatwienie mu realizacji jego roszczeń. Zaliczamy do nich zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne i kary umowne.

• Zadatek to kwota pieniężna, lub niekiedy inna rzecz, jaką strona daje kontrahentowi przy zawarciu umowy. W razie braku odmiennego postanowienia przepisy każą traktować zadatek jako zabezpieczenie wykonania umowy i jednocześnie odszkodowanie na wypadek jej niewykonania. W razie wykonania zadatek podlega zaliczeniu na poczet wynagrodzenia.

• Umowne prawo odstąpienia to zawarowane w umowie prawo jednej lub obu stron do odstąpienia od umowy w przyszłości. Polega na tym, iż strona uprawniona może w drodze jednostronnego oświadczenia woli skierowanego do partnera spowodować, że umowa będzie traktowana jak niezawarta. Umowa musi zawierać termin, w ciągu którego można skorzystać z prawa odstąpienia.

• Odstępne polega na tym, iż strona zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy za zapłatą określonej kwoty pieniężnej. Prawo to może być zastrzeżone na rzecz jednej lub obu stron. Odstąpienie od umowy następuje w drodze oświadczenia skierowanego do kontrahenta i zapłaty odstępnego.

Rozdział 30. Czyny niedozwolone

Odpowiedzialność deliktowa (odpowiedzialność ex delicto, delictus- czyn niedozwolony) jest następstwem wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym, zabronionym przez prawo. Odpowiedzialność deliktową charakteryzuje to, że przed powstaniem szkody poszkodowanego nie łączył z osobą odpowiedzialną za szkodę żaden stosunek prawny, bądź też stosunek taki istniał, lecz szkoda nie pozostaje z nim w żadnym związku.

Rozdział 31. Odpowiedzialność za własne czyny

Odpowiedzialność za własne czyny jest podstawową odmianą odpowiedzialności deliktowej. Art. 415 k.c. stanowi, że kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Wina polega na wadliwym stosunku psychicznym osoby do podjętego przez nią działania, tj. sytuacji, gdy nie powstrzymuje się od działania, mimo iż wie lub powinna wiedzieć, że z tego mogą wyniknąć szkodliwe skutki. Wina występuje w postaci winy umyślnej, gdy sprawca chce doprowadzić do owych szkodliwych skutków lub przynajmniej się na nie godzi, lub w postaci winy nieumyślnej, gdy sprawca przewiduje, że jego działanie może pociągnąć za sobą szkodliwe i zabronione przez prawo skutki, ale z zaniedbaniem wskazanej ostrożności spodziewa się ich uniknąć, lub gdy sprawca nie przewiduje szkodliwych skutków swego działania wskutek braku uwagi i wymaganej staranności.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym ponosi nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz również każdy, kto inną osobę nakłaniał do wyrządzenia szkody (podżegacz) lub udzielał sprawcy pomocy (pomocnik :D ), oraz osoby, które świadomie skorzystały z wyrządzonej drugiemu szkody.

Mimo wyrządzenia szkody sprawca nie ponosi odpowiedzialności deliktowej, gdy:

1. nie ukończył lat trzynastu;

2. w chwili dokonania czynu był niepoczytalny, tj. nie miał należytego rozeznania z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego, choćby przejściowego zakłócenia czynności psychicznych (np.: działanie leków, wysoka gorączka); wyłączenie odpowiedzialności nie zachodzi, gdy zakłócenie świadomości jest następstwem zażycia alkoholu lub podobnych środków;

3. działał w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności, albo stosując dozwoloną prawem samoobronę;

4. osoba pokrzywdzona wyraziła na czyn niedozwolony zgodę ( zgoda taka nie wyłącza odpowiedzialność w sposób generalny, ponieważ nie wszystkimi dobrami człowiek może rozporządzać w sposób nieograniczony, np.: zdrowiem czy życiem; jeśli jednak zgoda dotyczy dobra znajdującego się w pełnej dyspozycji poszkodowanego, odpowiedzialność sprawcy jest wyłączona).

Ciężar udowodnienia okoliczności, od których zależy odpowiedzialność, spoczywa na osobie dochodzącej naprawienia szkody. Musi udowodnić szkodę i jej wysokość, związek przyczynowy między szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało oraz winę sprawcy szkody.

Rozdział 32. Odpowiedzialność za cudze czyny

Odpowiedzialność za cudze czyny obejmuje szereg różnych sytuacji, w szczególności:

1. odpowiedzialność za czyny osób niepoczytalnych; obciąża tych, na których spoczywa obowiązek sprawowania nad nimi nadzoru. Odpowiedzialność ta opiera się na zasadzie domniemanej winy , tj. podejrzeniu, że wyrządzenie szkody przez niepoczytalnego jest następstwem zaniedbań w nadzorze;

2. odpowiedzialność za czyny osób, którym powierzono dokonanie czynności; ponosi ją ten, kto czynność powierzył; ten rodzaj odpowiedzialności również opiera się na zasadzie domniemanej winy, ponieważ przepisy każą domniemywać, że wina tkwi w wyborze niewłaściwej osoby.

3. odpowiedzialność za czyny podwładnych; podwładnym jest osoba, która przy wykonywaniu czynności na polecenie drugiej osoby i na jej rachunek podlega kierownictwu tej osoby i jest obowiązana stosować się do jej wskazówek; ten rodzaj odpowiedzialności opiera się na zasadzie ryzyka, pracodawca nie może bowiem uwolnić się przez wykazanie, że nie ponosi winy w nadzorze nad pracownikiem, albo w wyborze podwładnego.

Rozdział 33. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych

Według przepisów k.c. państwo odpowiada za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, ogólnie rzecz biorąc na takich samych zasadach jak inne podmioty prawa, a przede wszystkim osoby prawne. Funkcjonariuszami państwowymi, za których państwo ponosi odpowiedzialność, są pracownicy organów władzy, administracji, a także osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane do pełnienia swoich funkcji w drodze wyboru, sędziowie, prokuratorzy oraz żołnierze sił zbrojnych. Skarb Państwa odpowiada za winy funkcjonariuszy w zasadzie tylko wtedy, gdy powstała ona przy wykonywaniu czynności służbowych. Również samowola funkcjonariuszy oraz popełnienie przez niego na służbie przestępstwa nie wykluczają odpowiedzialności Skarbu Państwa. Państwo ( l'Etat c'est moi!! :D) może być również obowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej przez funkcjonariusza poza służbą, jeżeli jego organy przez zaniedbanie nadzoru umożliwiły wyrządzenie szkody.

Istnieją dwa przypadki, w których odpowiedzialność Skarbu Państwa odbiega w istotny sposób od powszechnych reguł odpowiedzialności cywilnej.

• Z poważnym ograniczeniem odpowiedzialności mamy do czynienia gdy szkoda została wyrządzona wskutek wydania orzeczenia lub zarządzenia(np. wyroku sądu). W takim przypadku S.P. ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy przy wydaniu orzeczenia popełniono przestępstwo lub wykroczenie dyscyplinarne.

• Z rozszerzeniem odpowiedzialności S.P. mamy do czynienia w przypadku osób, które w skutek działania funkcjonariusza państwowego doznały szkody na osobie w postaci uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia oraz osób, które utraciły żywiciela.

W szczególny sposób uregulowana jest odpowiedzialność państwa za niewinne skazanie oraz oczywiście niesłusznie tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. Państwo odpowiada w tych przypadkach za skutek, bez względu na to czy funkcjonariuszowi można przypisać winę, czy nie.

Rozdział 34. Odpowiedzialność przedsiębiorstw stosujących siły przyrody

Przedsiębiorstwo lub zakład wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, wody itp.) ponoszą odpowiedzialność za wszelką szkodę wyrządzoną osobą trzecim w związku z ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu. Odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka, które ponosi właściciel przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność ta jest bardzo rygorystyczna, gdyż osoba poszkodowana ma prawo dochodzić naprawienia szkody bez względu na to, czy można wykazać jakąkolwiek winę. Przedsiębiorstwo odpowiada także za wypadki niezawinione.

Przedsiębiorstwo poruszane siłami przyrody może się uwolnić od odpowiedzialności przez wykazanie jednej z następujących okoliczności:

1. szkoda powstała wskutek działania siły wyższej;

2. szkoda powstała wyłącznie z winy poszkodowanego;

3. szkoda powstała z wyłącznej winy osoby, za którą przedsiębiorstwo nie odpowiada (np. innego klienta fabryki).

Omówione zasady odpowiedzialności odnoszą się także do przedsiębiorstw produkujących środki wybuchowe lub posługujących się takimi środkami.

Rozdział 35. Odpowiedzialność posiadaczy mechanicznych środków komunikacji

Posiadacze mechanicznych środków komunikacji, takich jak samochody, motocykle, ciągniki, motorówki itp., odpowiadają na zasadzie ryzyka za wszelkie szkody wyrządzone wskutek ruchu ich pojazdów. Ponoszą oni odpowiedzialność bez względu na winę. Posiadacze mechanicznych środków komunikacji odpowiadają za szkody spowodowane ruchem pojazdu, nawet wtedy gdy w chwili powstania szkody nie korzystano z silnika (np. samochód stoczył się z pochyłości). Nie ponoszą oni odpowiedzialności tylko wówczas, gdy zdołają dowieść, że szkoda powstała wskutek działania siły wyższej, wyłącznie z winy poszkodowanego albo wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą posiadacz mechanicznego środka komunikacji nie odpowiada.

Rozdział 36. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

Odpowiedzialność tą ponosi przede wszystkim wytwórca produktu. Jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, również wtedy, gdy została połączona z inną rzeczą, a także zwierzęta i energię elektryczną. Produkt uważany jest za niebezpieczny, kiedy nie zapewnia takiego bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać przy jego normalnym używaniu. Producent nie odpowiada za szkodę, gdy nie wprowadził produktu do obrotu, albo gdy wprowadzenia do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej. Nie odpowiada też, gdy niebezpieczne właściwości produktu ujawniły się dopiero po jego wprowadzeniu do obrotu oraz gdy, zważywszy na stan nauki i techniki, nie można było przewidzieć tych właściwości.

Rozdział 37. Inne przypadki odpowiedzialności za czyny niedozwolone

Odrębnie uregulowanymi przypadkami odpowiedzialności deliktowej są :

1. odpowiedzialność za zwierzęta(bydło, psa, drób itp.) ponosi ten, kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, niezależnie od tego, czy zwierzę znajdowało się pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło. Może się on uwolnić od odpowiedzialności tylko przez wykazanie, że ani sam, ani żadna osoba, za którą odpowiada, nie ponoszą winy.

2. odpowiedzialność za szkody wyrządzone wyrzuceniem rzeczy lub wylaniem płynu z pomieszczenia; ponosi ją ten, kto pomieszczenie zajmuje. Może się on uwolnić od odpowiedzialności tylko przez wykazanie, że szkoda nastąpiła w skutek siły wyższej, albo wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.

3. odpowiedzialność za szkody wyrządzone zawaleniem się budowli lub oderwanie jej części; ponosi ją samoistny posiadacz budowli, najczęściej właściciel. Uwolnienie się od odpowiedzialności jest możliwe, po wykazaniu, że budowla była należycie konserwowana i że nie była dotknięta wadą.

Rozdział 38. Wykonanie zobowiązań

Przez wykonanie zobowiązania należy rozumieć spełnienie świadczenia lub świadczeń, jakie na strony nakłada treść stosunku zobowiązaniowego. Wykonanie zobowiązania powoduje jego wygaśnięcie.

O miejscu wykonania zobowiązania decyduje przede wszystkim umowa stron. Strony dysponują w tym zakresie pełną swobodą.

Termin wykonania zobowiązania jest zazwyczaj przez strony ustalony w umowie, może też wynikać z właściwości świadczenia. Jeśli jednak te kryteria nie są spełnione w grę wchodzą przepisy, które nakazują dłużnikowi spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu go do tego przez wierzyciela.

Świadczenia wynikające z umów wzajemnych powinny być spełnione jednocześnie.

Przepisy nakładają na wierzyciela obowiązek wydania pokwitowania. Dłużnik, który spełnił świadczenie, ma prawo żądać od wierzyciela pisemnego poświadczenia, że otrzymał należne świadczenie. Jeśli wierzyciel odmówi wydania pokwitowania, dłużnik z wyjątkiem pewnych przypadków może się powstrzymać ze spełnieniem świadczenia i nie popada przez to w zwłokę.

Rozdz. V

39) SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ

1. pojęcie odpowiedzialności kontraktowej

Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczeń, do których zobowiązał się w umowie, wierzyciel może skierować sprawę do sądu i na drodze przymusu państwowego dochodzić swoich roszczeń. Wierzyciel może żądać od dłużnika, aby ten naprawił wszelką szkodę, jaką wierzyciel poniósł przez to, że dłużnik nie wykonał umowy w ogóle albo nie wykonał jej w sposób należyty. Wierzyciel może zrezygnować z dochodzenia wykonania świadczeń umownych przez dłużnika i ograniczyć się do żądania naprawienia szkody.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA - odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy. Nie ma charakteru bezwzględnego; niewykonanie zobowiązania może być spowodowane przez okoliczności niezależne od dłużnika.

Dłużnik odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, jeśli:

a) wierzyciel poniósł szkodę wskutek niewykonania umowy. Szkoda = strata + utracony przez wierzyciela zysk.

b) pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy a szkodą wierzyciela zachodzi związek przyczynowy.

c) niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (najczęściej niedołożenie staranności przez dłużnika).

Strony umowy mogą rozszerzyć zakres odp. dłużnika ( d. odp. za sam fakt niewykonania umowy bez względu na to, czy ponosi winę, czy nie), albo go ograniczyć (d. odp. tylko za rozmyślne działanie, a nie za niedbalstwo).

Dłużnik nie ponosi odpowiedzialności kontraktowej, jeżeli przyczyną niewykonania umowy była siła wyższa lub przypadek.

2. Ciężar dowodu

Odp. dłużnika zależy od przesłanek, o których mowa wyżej. W razie procesu obowiązek udowodnienia istnienia tych przesłanek regulowany jest następująco:

a) wierzyciel występujący z roszczeniem musi udowodnić istnienie szkody i jej wysokość oraz wykazać, że szkoda pozostaje w związku przyczynowym z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy;

b) wierzyciel nie ma obowiązku ani potrzeby udowadniać winy dłużnika . Wg KC niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy zawinione jest przez dłużnika.

3. Niemożliwość świadczenia

W razie trwałej i całkowitej niemożliwości świadczenia, powstałej po zawarciu umowy z przyczyn, za które dłużnik nie odpowiada, d. nie ponosi odpowiedzialności wobec wierzyciela, a zobowiązanie wygasa (np. przedmiot umowy to rzecz indywidualnie oznaczona, która została zniszczona/skradziona). W zobowiązaniach wzajemnych d. staje się wolny od obowiązku świadczenia, traci jednak prawo do świadczenia wzajemnego (np. zapłaty ceny kupna), a jeśli już je otrzymał-powinien je zwrócić. D. ponosi odp., jeśli świadczenie stało się niemożliwe z przyczyn, za które odpowiada. Zobowiązany jest on do wynagrodzenia pełnej szkody wierzyciela.

W razie niemożliwości częściowej , d. staje się wolny tylko od tej części świadczenia, która stała się niemożliwa.

Niemożliwość przemijająca powoduje tylko odroczenie świadczenia.

Nie zwalnia dłużnika niemożliwość świadczenia rzeczy, której w chwili zawarcia umowy nie miał i która zamierzał kupić (zobowiązał się do świadczenia, co do którego nie miał pewności, że będzie mógł je wykonać), a także brak pieniędzy.

4. Zwłoka dłużnika

ZWŁOKA- dłużnik z własnej winy nie spełnia świadczenia w terminie umówionym lub oznaczonym w ustawie, lub - gdy termin nie jest oznaczony- nie spełnia go niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. W razie zwłoki wierzyciel może odstąpić od umowy. Dłużnik odpowiada za wszelkie szkody.

OPÓŹNIENIE- dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie z przyczyn, za które nie odpowiada; nie odpowiada za następstwa opóźnienia.

W przyp. zobowiązań pieniężnych dłużnik ponosi konsekwencje bez względu na przyczynę (odsetki).

40) ZGASNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

1. Uwagi ogólne

Zobowiązanie przestaje istnieć, gdy zostanie wykonane.

Inne przyczyny wygaśnięcia umów:

2. Świadczenie w miejsce wykonania - dłużnik proponuje wierzycielowi spełnienie innego świadczenia w miejsce tego, do którego był zobowiązany, a wierzyciel wyrazi na to zgodę (np. świadczenie w naturze zamiast długu pieniężnego)

3. Potrącenie- kompensacja- dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, a jedna z nich zamiast spełniać swoje świadczenie, odlicza je od świadczenie które jej się należy.

Do skuteczności potrącenia wymagane są:

a) muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności

b) muszą one zachodzić między tymi samymi osobami

c)świadczenia musza być tego samego rodzaju

d) obie wierzytelności muszą być wymagalne i zaskarżalne.

4. Odnowienie - dłużnik w celu umorzenia zobowiązania zobowiązuje się za zgoda wierzyciela świadczyć co innego, niż był zobowiązany, albo chociażby to samo, ale z innej podstawy prawnej ( strony postanawiają umorzyć dotychczasowe zobowiązanie i powołać nowe- różnica między odnowieniem a świadczeniem …)

5. Złożenie do depozytu sądowego - dłużnik z jakiś przyczyn nie może spełnić świadczenia (np. nie wie, kto jest wierzycielem) i chce spowodować jego wygaśnięcie; na podst. orzeczenia sądu składa przedmiot świadczenia do depozytu. Wierzyciel, który wykaże swoje prawo do świadczenia, może je podjąć. Korzyści dla dłużnika : powództwo przeciw niemu o wydanie świadczenia będzie bezskuteczne; będzie wolny od obowiązku nad pieczą; nie ponosi ryzyka utraty lub uszkodzenia rzeczy; może domagać się od drugiej strony świadczenia wzajemnego.

6. Zwolnienie z długu - wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje.

7. Zmiana wierzyciela lub dłużnika

CESJA - umowa, na podst której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi swoją wierzytelność na nowego wierzyciela (cesjonariusza). Roszczenie wobec dłużnika staje się roszczeniem cesjonariusza. Umowa ta nie wymaga zgody dłużnika.

PRZEJĘCIE DŁUGU- umowa, na podst której nowy dłużnik przejmuje istniejący dług i wstępuje w miejsce dawnego dłużnika. Wymaga zgody obu stron umowy. Pod rygorem nieważności - zawarta na piśmie.

41) UMOWA SPRZEDAŻY

1. Istota umowy sprzedaży

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Umowa sprzedaży jest umową wzajemną i konsensualną; rodzi zobowiązanie do wykonania obustronnych ekwiwalentnych świadczeń.

Jeżeli przedmiotem umowy jest rzecz indywidualnie oznaczona, nabywca uzyskuje prawo własności w chwili zawarcia umowy*.

Jeżeli przedmiotem umowy jest rzecz gatunkowo oznaczona lub rzecz przyszła , nabywca uzyskuje prawo własności w chwili wydania rzeczy*.

*-chyba że umowa lub przepisy mówią co innego

Wraz z wydaniem rzeczy kupującemu przechodzą na niego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz ryzyko utraty lub zniszczenia rzeczy ( np.. podczas transportu).

2. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi

Rękojmia za wady fizyczne i prawne rzeczy jest instytucją ustawową, stanowiącą automatyczną konsekwencję umowy sprzedaży. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność bez względu na swoją winę i bez względu na to, czy o wadzie wiedział. Jest jednak z niej zwolniony, gdy kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy/wydania rzeczy. Nie odpowiada także za wady powstałe po wydaniu rzeczy kupującemu, chyba że wynikały one z wady sprzedanej.

WADY FIZYCZNE:

Sprzedana rzecz ma usterki zmniejszające jej wartość lub użyteczność lub nie ma właściwości o których zapewniał sprzedawca lub rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.

W razie ujawnienia wady fizycznej:

a)nabywca rzeczy gatunkowo ozn. może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnej od wad; sprzedawca ponosi wszelki koszty (także szkodę poniesioną przez kupującego); jeśli nie wymieniono towaru klient może odstąpić od umowy (ale nie może tego zrobić, jeżeli nie kwestionował wad wcześniejszych partii tego produktu).

b) kupujący może odstąpić od umowy ;prawo to nie przysługuje jeśli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz na pozbawioną wad lub usunie wadę.

c)kupujący może wadliwą rzecz zatrzymać i żądać obniżenia ceny.

d) gdy sprzedawca jest$ producentem, kupujący może zażądać jej naprawienia.

Aby klient mógł korzystać z tych uprawnień, musi dokonać tzw. aktów staranności, czyli:

a)zbadanie rzeczy - sposób realizacji zależy m.in. od rodzaju wady; wada jawna- można wykryć przez zewnętrzne zbadanie rzeczy, bez specjalnych analiz; wada ukryta - nie można dostrzec w drodze zew. oględzin;

b)zawiadomienie sprzedawcy - o wykrytych wadach ukrytych powinno nastąpić w ciągu 1 mies. od wykrycia wady; w przyp. wad jawnych oraz przyp. gdy zbadanie rzeczy w krótkim czasie po odbiorze jest w danych stosunkach przyjęte, kupujący ma obowiązek zawiadomić sprzedawcę w ciągu 1 mies. od dnia, w którym przy dołożeniu należytej staranności mógł ją wykryć (po ludzku: przymierzenie koszuli po paru mies i stwierdzenie, że rozmiar nie odp. numeracji)

c) zgłoszenie roszczeń - oraz ew. skierowanie sprawy na drogę sądową w ciągu roku od dnia wydania rzeczy.

WADY PRAWNE:

Przedmiot stanowi własność osoby trzeciej, lub jest obciążony prawem osoby trzeciej. Kupującemu przysługują w zasadzie te same uprawnienia, co w przypadku wad fizycznych.

3. Gwarancja jakości

Druga, obok rękojmi, instytucja prawna chroniąca interesy nabywcy rzeczy dotkniętej wadami. Podobnie jak rekojmia,chroni interesy kupującego na wypadek, gdyby rzecz zawodziła w działaniu itd. Gwarancja stanowi też instrument walki konkurencyjnej (instrument marketingowy). W przeciwieństwie do rękojmi nie jest instytucją ustawową, lecz umowną. Obowiązki gwaranta określa dokument gwarancyjny; w razie wystąpienia wady sprzedawca zobowiązuje się usunąć wadę lub wydać rzecz wolną od wad (podobnie jak w przyp.. rękojmi dotyczy tylko wad tkwiących w rzeczy). Prawo wyboru między wymianą a naprawą należy do gwaranta, nie kupującego. Termin - 1 rok, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, liczona od mom wydania towaru. Wymiana rzeczy na pozbawioną wad lub poważa naprawa- termin biegnie na nowo.

Kupujący wg swojej woli realizuje uprawnienia z tytułu rękojmi lub wynikające z gwarancji. Nie może jednak zmieniać wyboru i dochodzić roszczeń z obu tytułów.

4. Sprzedaż konsumencka - umowa sprzedaży o następujących cechach:

a) sprzedawcą jest przedsiębiorstwo, a kupującym osoba fizyczna

b) umowa mieści się w zakresie działalności przedsiębiorstwa- sprzedawcy

c) przedmiotem umowy jest rzecz ruchoma.

Charakterystyczną cechą jest ciążący na sprzedawcy obowiązek rzetelnego informowania kupującego o cenie i cechach towaru. Przy sprzedaży pow. 2000 zł sprzedawca musi potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia umowy. W innych przypadkach winien wydać dokument zawierający nazwę sprzedawcy z adresem, rodzaj, cenę i ilość zakupionego towaru (po polsku: paragon).

Co do swojej istoty jest to odmiana odpowiedzialności z tytułu rękojmi; pojęcie „wady fizycznej” jako podstawy do roszczeń zostało zastąpione pojęciem „niezgodności towaru z umową”. Towar uważa się za zgodny z umową, jeśli nadaje się do celu, do którego jest zwykle używany, a jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju; gdy odpowiada składanym publicznie zapewnieniom sprzedawcy.

W razie niezgodności towaru z umową sprzedawca ma obowiązek wymienić go na nowy lub nieodpłatnie naprawić (pokrywa wszystkie koszty). Jeżeli nie ->klient może żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy (tylko w istotnej niezgodności). Jeżeli niezgodność towaru wyszła na jaw w ciągu 6 mies od wydania towaru, zakłada się, że istniała w chwili wydania. W innych przyp kupujący musi to wykazać. Jeżeli klient nie zgłosi niezgodności w ciągu 2 mies od jej stwierdzenia, traci swoje uprawnienia. Jeśli sprzedawca w ciągu 2 tyg nie ustosunkuje się do reklamacji - znaczy że ją przyjął. Odpowiedzialność sprzedawcy wygasa po 2 latach od wydania towaru.

Przepisy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący; strony nie mogą jej wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy.

5. Sprzedaż na raty

Wyłącznie w handlu detalicznym. Jako sprzedawca może wystąpić jedynie przedsiębiorstwo zajmujące się wyłącznie/ między innymi działalnością handlową. Tylko osob fizyczna może kupować na raty. Dotyczy jedynie rzeczy ruchomych; cena płatna jest w określonych w umowie ratach, a wydanie rzeczy kupującemu następuje przed zapłaceniem całej należności.

W celu ochrony interesów kupującego ustanowiono szereg bezwzględnie obowiązujących zasad:

a) sprzedawca może zastrzec w umowie natychmiastową wymagalność reszty ceny w razie niezapłacenia w terminie rat ( tylko wtedy, gdy ktoś zalega z 2oma ratami, a łączna suma zaległości przewyższa 1/5 umownej ceny)

b) w tych samych warunkach, sprzedawca zamiast dochodzić całej należności może odstąpić od umowy zażądać zwrotu rzeczy; musi jednak wcześniej wyznaczyć dodatkowy termin na zapłatę

c) kupujący może płacić raty przed terminem ich płatności, odliczając sobie część oprocentowania

d) nie można wyłączać/ ograniczać odp. sprzedawcy w tytuł rękojmi

e) umowa nie może utrudniać kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi

W proces sprzedaży na raty zostały włączone instytucje kredytowe (banki). Klient zawiera 2 umowy: bankiem o udzielenie kredytu i umowę sprzedaży z przedsiębiorstwem handlu detalicznego.

Ryzyko strat wynikających choćby z nieuczciwości klientów ciąży na bankach. Jako zabezpieczenie kredytu stosuje się np. weksel gwarancyjny i poręczenie osób trzecich. Z mocy ustawy przysługuje prawo zastawu na sprzedanej rzeczy.

6. Prawo pierwokupu

Na podst umowy lub ustawy określonej osobie przysługuje pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby druga strona sprzedawałaby ją osobie trzeciej. Do wykonana pierwokupu potrzebne jest złożenie oświadczenia zobowiązanemu - upada zawarta umowa- rzecz przechodzi na własność uprawnionego z tytułu pierwokupu.

42) UMOWA O DZIEŁO

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przyjmujący zamówienie ma dostarczyć zamawiającemu tylko rezultat swoich usług i za ten rezultat należy mu się wynagrodzenie. Przyjmujący ponosi ryzyko świadczonych usług (np. koszty zużytego materiału itd.).

Przedmiotem umowy o działo może być tylko taki rezultat pracy i umiejętności, które mają charakter trwały, a więc istnieją niezależnie od dalszego działania twórcy.

Umowa jest zawsze odpłatna. Strony mogą ustalić wynagrodzenie ryczałtowe (na przyjmującym spoczywa cały ciężar ryzyka, że koszty rzeczywiste okażą się wyższe; nie może on domagać się podwyższenia wynagrodzenia chyba że sąd podwyższy ryczałt/rozwiąże umowę z powodu np. poważnej podwyżki cen materiałów) lub wynagrodzenie kosztorysowe (na podst wstępnego zestawienia prac i planowanych kosztów; jeśli w toku prac nastąpiła zmiana cen, obydwie strony mogą się domagać zmiany wynagrodzenia). Zamawiający, stając przed koniecznością zapłacenia wyższego niż przewidywał wynagrodzenia, może odstąpić od umowy - powinien wtedy zapłacić odpowiednią część wynagrodzenia przyjmującemu.

Przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady dzieła i niezgodność towaru z umową. Zamawiający może się domagać usunięcia wady, potem obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy.

UMOWA DZIERŻAWY

1. Definicja

-wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania z niej pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca płaci umówiony czynsz.

2. Cechy:

• przedmioty:

• rzeczy indywidualnie oznaczone;

• prawa;

• dzierżawca rzecz użytkuje: używa i pobiera korzyści;

• czynsz płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym lub półrocznie z dołu;

• przedmiotem dzierżawy są głównie grunty i zabudowania;

UMOWA POŻYCZKI

1. Definicja

- dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy gatunkowo oznaczonych, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo rzeczy tego samego gatunku i jakości.

2. Cechy:

• pożyczone rzeczy przechodzą na własność - można z nimi zrobić, co się chce - sprzedać, zniszczyć, zużyć…

• przedmioty: pieniądze lub inne rzeczy gatunkowo oznaczone;

• czas: oznaczony lub nieoznaczony (6 tyg. od czasu wypowiedzenia);

• bezpłatna lub odpłatna - zależy od umowy, bez określenia w umowie- darmowa;

UMOWA UŻYCZENIA

1. Definicja

- użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy;

2. Cechy:

• biorący zwraca tę samą rzecz w niepogorszonym stanie;

• przedmiot: wszelkie rzeczy;

• najczęściej dotyczy stosunków sąsiedzkich i przyjacielskich;

• biorący posługuje się rzeczą w sposób zgodny z umową i naturą, gdy tego nie przestrzega dający może odstąpić od umowy;

• biorący nie może powierzyć danej mu rzeczy osobie trzeciej;

• własność nie przechodzi;

UMOWA ZLECENIA

1. Definicja

- przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie;

2. Cechy:

• dot. wszystkich umów, które nie są uregulowane innymi przepisami;

• przyjmujący świadczy usługę z starannością, ale bez gwarancji efektu;

• przyjmujący nie odpowiada za szkody wynikłe z nieosiągnięcia rezultatu;

• przyjmujący powinien się zająć osobiście zleceniem;

• oparta na zaufaniu do osobistych cech przyjmującego;

• odpłatna (określona taryfa, umowa), nieodpłatna (strony wyraźnie się umówiły);

UMOWA PRZECHOWANIA

1. Definicja

- przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą i oddaną mu na przechowanie.

2. Cechy:

• umowa realne;

• odpłatna lub nieodpłatna (gdy strony wyraźnie tak postanowiły);

• nie wymaga szczególnej formy;

• obowiązek przechowawcy:

• czuwanie nad rzeczą,

• dbanie by jej stan się nie pogorszył,

• nie może zmienić miejsca przechowywania ani dać na przechowanie innej osobie,

• ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy;

• sposób sprawowania pieczy zależy od umowy;

• składający ma obowiązek zapłacić wynagrodzenie;

• depozyt nieprawidłowy:

• szczególny typ umowy przechowania;

• rzeczy złożone przechodzą na własność depozytariusza, który zwraca nie te same rzeczy, ale takie same;

• przedmiot: pieniądze, papiery wartościowe, inne rzeczy zamienne;

UMOWA HOTELOWA

1. Definicja

- hotel zobowiązuje się dać gościowi używanie pokoju, apartamentu lub miejsca w hotelu oraz spełnić ewentualne dodatkowe usługi i świadczenia, a także czuwać nad wniesionymi przez gościa rzeczami, w zamian za umówioną zapłatę;

2. Cechy:

• gość hotelowy ↔ przedsiębiorca hotelowy

• umowa mieszana = najem +przechowanie +sprzedaż +umowa o dzieło +umowa zlecenia;

• rygorystyczna odpowiedzialność hotelu za bagaże i przedmioty wniesione do hotelu; niezależna od winy hotelu; wyj.: siła wyższa, właściwość rzeczy, wina poszkodowanego; nie dot. pojazdów mechanicznych i zwierząt;

• obowiązek naprawy szkody gościa - do 100krotnej należności za pokój za dobę;

• pełne odszkodowanie- gdy z winy hotelu;

• dot. hoteli, pensjonatów, domów wczasowych, moteli, sanatoriów…

• poszkodowany niezwłocznie powiadamia o szkodzie, inaczej roszczenie wygasa.

PORĘCZENIE

1. Definicja

- poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela do wykonania zobowiązania dłużnika, w przypadku gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

2. Cechy:

• np. kredyt, spłata na raty;

• zabezpieczenie cudzej wierzytelności;

• umowa wtórna do stosunku zobowiązaniowego;

• gaśnie z wygaśnięciem zobowiązania głównego

• poręczyciel ↔ wierzyciel

• gdy dług istnieje to poręcza dług;

• gdy dług przyszły - określa się jego górną granicę;

• poręczyciel odpowiada solidarnie z dłużnikiem, o ile umowa nie postanawia inaczej;

• nie wymaga określonej formy, ale samo oświadczenie poręczyciela na piśmie;

• wierzyciel powiadamia poręczyciela, gdy dłużnik nie płaci;

• poręczyciel, gdy spłacił dług, ma przeciw dłużnikowi roszczenie regresowe;

UMOWA DAROWIZNY

1. Definicja

-darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

2. Cechy:

• dot. osób fizycznych;

• bezpłatne przysporzenie majątkowe;

• jednostronnie zobowiązująca;

• darczyńca nie dostaje ekwiwalentu;

• darczyńca odpowiada z tytułu rękojmi, gdy da wadliwą rzecz;

• darowiznę niedokonaną można odwołać;

• można odwołać przez niewdzięczność - nawet po wykonaniu;

PAPIERY WARTOŚCIOWE

1. Definicja

- dokumenty stwierdzające istnienie pewnych praw i wyposażone w taki przywilej, że realizacja praw w nich wymienionych możliwa jest wyłącznie na podstawie przedłożenia luz zwrotu takich dokumentów.

2. Cechy:

• osoba posiadająca korzysta z domniemania, że przysługuje jej prawo stwierdzone w dokumencie;

• podział wg przenoszenia praw:

• imienne

• na zlecenie

• na okaziciela

• akcje, obligacje, bankowe bony depozytowe;

• głownie to podmioty prawa gospodarczego;

2. Weksel - sporządzony w przewidzianej w prawie formie dokument, zobowiązujący wystawcę lub wskazaną osobę do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk określonej osoby wymienionej w tym dokumencie kwoty pieniężnej;

3. Czek - papier wartościowy zawierający skierowane do banku polecenie wypłacenia okazicielowi lub określonej imiennie osobie podanej w nim kwoty pieniężnej z rachunku wystawcy;

PRAWO SPADKOWE

• zespół przepisów regulujący losy majątku pozostawione przez zmarłą osobę fizyczną;

• wiąże majątkowo członków rodziny i osoby bliskie;

• istotna rola w stosunkach między ludzkich;

• stanowi jeden z działów prawa cywilnego;

265- 279

Prawo spadkowe- zespół przepisów regulujących losy majątku pozostawionego przez zmarłą osobę fizyczną.

spadek- ogół praw majątkowych i obowiązków zmarłego w chwili jego śmierci

spadkodawca- zmarły, którego śmierć rozpoczyna proces dziedziczenia, tylko osoba fizyczna, człowiek uznany za zmarłego

spadkobierca- osoba, która dziedziczy lub mogłaby dziedziczyć po zmarłym, zarówno fizyczna jak i prawna, warunki możności bycia spadkobiorcą: 1) osoba fizyczna musi żyć(może też być dzicko poczęte, które urodzi się żywe, osoba prawna musi istnieć, 2) spadkobierca musi być godny dziedziczenia, 3) spadkobierca nie zrzekł się dziedziczenia.

dziedziczenie ustawowe- gdy zmarły nie zostwił testamentu, umieścił w nim tylko część majatku, gdy testament jest nieważny itd.

gdy są dzieci dziedziczą w równych częściach + małżonek, małżonek nie mniej niż 1/4 spadku, gdy rozwód z winy małżonka wyłączony z dziedziczenia, gdy któreś z dzieci umrze jego część przjmują w innym stopniu pozostałe dzieci (zstępni)

gdy nie ma dzeci dziedziczą także rodzice zmarłego, rodzeństwo, wtedy część małżonka nie mniejsza niż 1/2, gdy tylko dalsza rodzina- w równych częsciach, gdy ktoś z rodzeństwa umrze dziedziczą jego dzieci lub dalsi krewni, jeżeli nie ma spadkobiorców lub zrzekną się spadku dziedziczy Skarb Państwa

dziedziczenie testamentowe

testament- jednostronna czynność prawna osoby fizycznej, zawierająca rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci, tylko osoba fizyczna mająca zdolność do czynnośći prawnych, rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy, nowy testament uchyla poprzedni w całości lub w częsci, testament może być sporządzony tylko osobiście, 3 zasady nieważności testamentu 1) został sprządzony w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji lub wyrażenie woli 2) sporządzony pod wpływem błędu 3) sporządzony pod wpływem groźby; powołać się na nie można do trzech lat po dowiedzeniu się o tym,do 10 lat od otwarcia testamentu

formy testamentu: testamenty zwykłe: holograficzny (własnoreczny, z podpisem i datą), notarialny, allograficzny (przed wójtem, stworzony protokół, 2 świadków) testamenty szczególne: ustny, podczas podrózy na polskim statku morskim lub powietrznym, wojskowy

zachowek- instytucja umożliwiająca niektórym spadkobiercom ustawowym prawa rządania częci spadku który by im przypadał od spadkobierców, prawo to ma małżonek, zstępni i rodzice; mogą domagać się połowy spadku, który by im ustawowo przypadał lub w przypadku stałej niezdolności do pracy lub niepełnoletności 2/3 spadku, tracą możliwość zachowku osoby wydziedziczone w testamencie, z podaniem powody wydziedziczenia, możliwości wydziedziczenia: 1) wbrew woli spadkodawcy osoba zachowuje się uporczywie niezgodnie z zasadami współżycia społecznego, 2) dopuściła się wobec zmarłego bądź osoby z jego rodziny przestępstwa przeciw życiu, zdrowiu, wolności, obrazy czci, 3) nie dopełnia obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy

Uprawnienia spadkobiorcy: 1) przyjać spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, przyjęcie proste 2) przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, z dobrodziejstwem inwetnarza 3) odrzucić spadek ( ma na to 6 miesięcy, inaczej uważa się że przyjął spadek wprost)

spadkobierca, który przyjął spadek może zbyć go w całości bądź w częsci innej osobie

Sądowe postępowanie cywilne

Wsród postępowań cywilnych można odróżnić 1) postępowanie rozpoznawcze: tryb procesowy, nieprocesowy, 2) postępo wanie pomocnicze 3) postępowanie egzekucyjne

W procesie cywilnym sąd roztrzyga spór między stronami: powód, pozwany, postępowanie jest skutkiem powództwa; wniesienie do sądu pisma procesowego-pozwu, może występować prokurator jako strażnik intersesu społecznego

zakres roztrzygania spraw sądu- właściwość sądu 1) właściwość rzeczowa( sąd rejonowy czy okręgowy) 2) właściwość miejscowa (który z sądów jest właściwy do orzekania): a) właściwość ogólna b) wyłączna c) mieszana

Środki dowodowe w postępowaniu ogólnym

dowód- każdy środek, który pozwala na przekonaniu się o istnieniu lun nieistnieniu określonych faktów. Do dowodów zaliczamy: dokumenty( urzędowe, prywatne), zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, dowód z przesłuchania stron, inne środki dowodowe

Orzeczenie sądowe- decyzja sądu podjęta przy roztrzyganiu sprawy 1) wyrok 2) postanowienie

Tytuły egzekucyjne- w postępowaniu cywilnym jest urzędowy dokument stwierdzający istnienie i zakres wykonalnego roszczenia wierzyciela w stosunku do oznaczonego dłużnika: 1)orzeczenia sądowe 2)ugody zawarte w trakcie postępowania sądowego, ugody zawarte przed sądami polubownymi 3) inne akty podlegające wykonaniu w trybie egzekucji sądowej a) zawiera oświadczenie dłużnika że poddaje się egzekucji bez procesy w razie niewykonania świadczenia b) świadczenie polega na zapłaceniu określonej ilości pieniędzy lub wydania rzeczy c) w akcie określony jest dokładny termin

13

---