PAMIĘĆ I PROCESY UCZENIA SIĘ
4.1 Pamięć
Pamięć - proces kodowania, przechowywania i odtwarzania efektów naszej aktywności zarówno tej zewnętrznej (działanie) jak i wewnętrznej (psychicznej). Inaczej mówiąc pamięć jest zdolnością organizmu do przyswajania, przechowywania i odtwarzania własnych doświadczeń życiowych. Pamięć pozwala planować, działać i oceniać. W każdym momencie życia jest podstawą zachowania.
TRZY FAZY PROCESÓW PAMIĘCIOWYCH
Zapamiętywanie (kodowanie)
Pamiętanie ( przechowywanie)
Przypominanie ( odtwarzanie)
ZAPAMIĘTYWANIE jest procesem, podczas którego informacje do nas docierające są kodowane w systemie nerwowym. W efekcie stają się częścią naszego doświadczenia indywidualnego. Istnieją w postaci śladów pamięciowych, które są materialną reprezentacją doznań i przeżyć.
ŚLADY PAMIĘCIOWE = ENGRAMY
Wyróżniamy:
a) zapamiętywanie sensoryczne - Zapamiętać możemy informacje odebrane za pomocą zmysłów ( analizatorów)
b) zapamiętywanie myślowe - Zapamiętywanie własnej aktywności psychicznej
c) zapamiętywanie samorzutne (spontaniczne) - Gdy nie jesteśmy nastawieni na zapamiętywanie np. obserwując wypadek
d) zapamiętywanie celowe (zamierzone) - Gdy z góry nastawiamy się na zapamiętanie informacji np. gdy staramy się zapamiętać nr telefonu, treść książki
Mówimy o UCZENIU:
Jeżeli zapamiętywanie zamierzone jest konsekwentnym i zorganizowanym działaniem, a jego efektem ma być późniejsze odtworzenie tego co zapamiętaliśmy
UCZENIE wymaga odpowiedniego zorganizowanie tej czynności:
Należy opanować sposób dawkowania materiału
Rozłożyć uczenie się w czasie
Jeżeli objętość materiału przekracza możliwości opanowania go podczas jednorazowego posiedzenia ( look: MITy Mariana ) należy powtarzać!
Rolę powtarzania trudno przecenić - przeważnie niezbędne
Konieczna liczba powtórzeń zależy od:
Umiejętności zapamiętywania
Motywacji
Sposobu uczenia się
Rodzaju i wielkości materiału
Długości przerw wypoczynkowych
POZYTYWNY EFEKT PRZERWY
Działa o ile nie będziemy w przerwie wykonywać czynności podobnych => materiały uczone wpływając jeden na drugi doprowadzą do obniżenia efektów uczenia się obu materiałów (np. uczenie się języka angielskiego a później rosyjskiego).
ROZŁOŻENIE MATERIAŁU na odpowiednie części - bardzo istotne
EFEKTY UCZENIA SIĘ poprawia PRÓBNE ODTWORZENIE, gdyż w proces ten angażujemy się emocjonalnie, poza tym PRÓBNE ODTWARZANIE umożliwia:
Lepszą organizację materiału
Kontrolę poprawianych błędów
Wyobrażeniowe przygotowanie się do sytuacji egzaminu
NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI uczenie się wykonywania czynności motorycznych np. jazda na nartach
DWA PROCESY HAMUJĄCE ZAPAMIĘTYWANIE nowego, obszernego, trudnego materiału ( look: Metody :P)
HAMOWANIE RETROAKTYWNE po przyswojeniu pierwszych elementów materiału, gdy uczymy się kolejnych, te wcześniej nabyte przeszkadzają w przyswojeniu następnych
HAMOWANIE PROAKTYWNE przyswojenie nowych treści przeszkadza w odtworzeniu poprzedni wyuczonych
Jednocześnie dobrze opanowana wiedza ( lub) umiejętności może pomagać w uczeniu się nowych treści zachodzi ZJAWISKO TRANSWERU czyli przeniesienia wprawy (n. Z nauki jazdy na łyżwach na jazdę na nartach, z nauki angola, na niemiecki itp. Itd..)
Uczenie jest łatwiejsze niezależnie od wielkości materiału, gdy posiada dla nas SENS.
STOPIEŃ OPANOWANIA MATERIAŁU jest uzależniony od częstotliwości korzystania z materiału, a także od znaczenia dla danej osoby.
Im lepiej znany jest materiał, tym więcej ma powiązań z doświadczeniem indywidualnym.
UCZENIE może przybrać postać:
Zapamiętywania kopiowego ( uczenia się na pamieć)
Zapamiętywania treściowego ( gdy staramy się zrozumieć to, czego się uczymy, powiązać to z wcześniejszym doświadczeniem, dostrzec możliwe zastosowania.
Zapamiętywanie zmienia swój charakter wraz z rozwojem osobowości człowieka. Stopniowo zapamiętywane treści kompikują się i różnicują -> rozbudowa struktury materiału pamięciowego
Zapamiętujemy tym lepiej im w większym stopniu nastawiamy się na zapamiętywanie. Służa temu:
Zainteresowania
Odpowiednia organizacja procesu uczenia się
Poziom motywacji
Pamięć nasza działa na zasadzie filtru ( pewne informacje przepuszcza, inne zatrzymuje i gromadzi )
Są to filtry naszych:
Postaw
Zainteresowań
Przekonań
Potrzeb
Motywów
ZAPAMIĘTYWANIE
- Krótkotrwałe (okresowe) :
Hamowanie wywołane przez inferujący wpływ jednych informacji na drugie
Nowy bodziec, działając niespodziewanie i silnie może utrdniać lub uniemożliwić przez pewien czas przypomnienie sobie dawnych informacji
Gdy inferujący mpływ tych czynników ustanie, na ogół bez trudu przypominamy sobie to, czego przed chwilą nie moglibyśmy odtworzyć
- Długotrwałe:
Mimo wielokrotnych prób, nie następuje przypomnienie, lecz czasem może dojść do niespodziewanego przypomnienia. Gdy bodziec ten lub podobny zadziała powtórnie:
Zachodzi wtedy rozpoznanie oraz odtworzenie brakującej informacji. Np. na widok osoby przypominamy sobie jej imię. (Dawno zapomniane.)
Niektóre fakty przypominamy sobie bez trudu inne zapominamy. Dlaczego? Psychologia nie daje jednoznacznych odpowiedzi, ale istnieją pewne hipotezy:
Każdy ślad pamięciowy włączony jest w mniej lub bardziej złożony system śladów pamięciocy
Do każdego z nich można dotrzeć różnymi drogami
Niektóre engramy lepiej utrwalone i częściej aktywizowane. ( łatwiej do nich dotrzeć) natomiast położone w ich sąsiedztwie lub związane z nimi treściowo inne engramy o mniejszym znaczeniu, mogą być tłumione.
Szczegónie silny hamujący wpływ gdy próbom przypominania towarzyszą silne emocje ( np. na egzaminie, lecz po małej podpowiedzi zwykle zastępuje przypomnienie.)
PRZYCZYNY I FORMY ZAPOMINANIA
Zanikanie (zacieranie, astrofia)
Zapamiętany materiał pozostawia w naszym mózgu engramy nie wykorzystywane z czasem tracą wyrazistość, a nawet mogą zniknąć.
Dotyczy to też umiejętności, nawyków i wiedzy
Np. język obcy, który zapominamy gdy go nie używamy
Jak przeciwdziałać? Trening lub powtarzanie
Interferencja
INTERFERENCJA PROAKTYWNA na poziom pamiętania wyuczonego wcześniej materiału wpływa materiał uczony później
Zjawisko PROAKTYWNEGO UŁATWIENIA czyli przeniesienia wprawy
(np. super poznany angol ułatwi nam posługiwanie się wcześniej poznanym niemcem)
HAMOWANIE PROAKTYWNE odwrotna sytuacja
Gdy po słabo wyuczonym angolu, będziemy starali się posłużyć wcześniej poznanym niemieckim
INTERFERENCJA RETROAKTYWNA (działająca wstecz) na poziom pamiętania materiału przyswojonego później wpływa materiał wyuczony wcześniej
HAMOWANIE RETROAKTYWNE
Ucząc się angielskiego jako drugiego języka obcego możemy doznać pogorszenia się poziomu wcześniej uczonego, ale niezbyt dobrze opanowanego niemieckiego
UŁATWIENIA RETROAKTYWNE
Gdy obydwa języki (szczególnie ten wcześniejszy) zostaną znakomicie opaniwane
Tłumienie ( wypieranie)
Wg Freuda podstawowa przyczyna zapominania
Spychanie poniżej progu świadomości i niedopuszczanie do świadomości przykrych wspomnień ( to co wywołuje lęk i obawy)
Tresci wsparte nie przestają istnieć, lecz tkwią w podświadomości i ujawniają się w snach czy w skojarzeniach, mogą też po pewnym czasie powrócić do świadomości
Utrata dostępu
Od dawna nie przypominanych informacji nie zapominamy, ale nie możemy ich sobie przypomnieć
Stają się okresowo niedostępne
Zmiany ilościowe - stopniowe zmniejszanie liczby odtwarzanych informacji
Zmiany jakościowe z czasem pogarsza się dokładność i szczegółowość przypominania
Gdy zabraknie w przypominaniu pewnych informacji powstaje LUKA PAMIĘCIOWA może ona zostać wypełniona wyobrażeniami czyli KONFABULACJAMI dotyczącymi dawno przeżytych wydarzeń
W strukturze odtwarzanie informacji mogą zajść pewne przesunircia pomiędzy faktami
Mogą to być :
Uproszczenia treści
Pominięcie niektórych szczegółów
Zmiana kolejności informacji
Pdmienne ustosunkowanie się do pewnych wydarzeń, wynikające z upływu czasu i związanego z nim nabywania doświadczenia SUBIEKTYWIZACJA DOZNAŃ, (IDEALIZACJA)
II. PAMIĘTANIE
Efekt zapamiętywania ujawnia się podczas przypominania. Pomiędzy tymi dwoma fazami procesów pamięciowych engramy przechowywane są w magazynie pamięci - okres ten nazywamy pamiętaniem
Pamiętanie jest tym trwalsze, im większe znaczenie ( to co nas interesuje lub/i jest związane z naszą obecną działalnością) dla pamiętającego mają informacje przechowywane w pamięci.
Trwale pamiętamy to, co wielokrotnie występowało w przeszłości
III. ODTWARZANIE
Zachodzi pod wpływem zewnętrznych i wewnętrznych bodźców może przybrać formy:
- Rozpoznawania - spostrzegając swoje otoczenie rozpoznajemy je jako znane lub nieznane (nowe)
Rozpoznanie może polegać na:
Odróżnianiu bodźca wcześniej poznanego od nieznanego
Rozróżnianiu bodźców - dokonujemy wtedy wyboru znanych nam bodźców spośród grup
- Przypominania sobie:
Samorzutnie
Zamierzone - celowo i świadomie -> tym łatwiejsze im cel przypominania związany z treścia sytuacji, z doświadczeniem życiowym, wiedzą.
Proces rozpoznawania różni się funkcjonalnie od przypominania tym, ze rozpoznawanie wychodzi zawsze do aktualnego bodźca, natomiast przypominając sobie musimy dopiero odnaleźć w pamięci określoną informację. Przypominanie i rozpoznawanie często występują razem.
Można przypomnieć sobie jakiś fakt pod wpływem rozpoznania. Przypominanie, którego nie towarzyszy rozpoznanie - np. nieświadomy plagiat.
Prawidłowość - po nauczeniu się materiału następuje wraz z upływem czasu stopniowe pogarszanie się efektów przypominania, jest ono najszybsze bezpośrednio po uczeniu się, a potem jego tempo stopniowo maleje.
Wyjątki
Reminiscencja - w przypominaniu może nastąpić poprawa trwająca nawet kilka dni ( w porównaniu z przypominaniem bezpośrednio po uczeniu się)
Nie pamiętamy więcej, ale lepiej!
Reminiscencja może być krótko i długotrwała
ZAKRES PAMIĘCI BRZPOŚREDNIEJ czyli to ile jesteśmy wstanie odtworzyć po jednokrotnej ekspozycji elementów niepowiązanych z sobą. ( średnio od 5 do 9 ), gdy elementy łączą się z sobą logicznie to więcej.
RODZAJE PAMIĘCI
Podział wg. Jamesa ( 1890r. )
-pierwotna (przemijająca)
-wtórna (trwała)
TRZY STADIA PAMIĘCI
Sensoryczna
Krótkotrwała
długotrwała
powtarzanie
Zapominanie zapominanie zapominanie wskutek
Spontaniczne spontaniczne niemożności wydobycia
Lub wskutek
zastąpienia
PAMIĘC SENSORYCZNA
Dotyczy przechowywania przez pewien czas po zakończeniu działania bodźca efektów jego działania
dla bodźców wzrokowych - czas bardzo krótki ułąmek sekundy (pamięć ultra krótka)
Odkryto następujące formy pamięci sensorycznej:
wzrokową (ikoniczną)
słuchową (echo)
smakową
węchową
kinezjestyczną
PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA I DŁUGOTRWAŁA
KONSOLIDACJA ŚLADÓW PAMIĘCIOWYCH trwa około 20 minut
W pierwszych minutach po zakończeniu uczenia się w systemie nerwowym zachodzą procesy kodowania informacji.
Jeżeli w tym czasie nastąpi wstrząs mózgu lub śmierć kliniczna, pamięć zostanie zaburzona na około 20 minut wstecz przed tym wydarzeniem.
Bodziec wywołuje aktywność analizatora zmysłowego ( pamięć sensoryczna). W wyniku tej aktywności pobudzone zostają odpowiednie ośrodki mózgowe. Pobudzenie to ma formę aktywności bioelektrycznej.
W oresie tym informacja przechowywana jest w postaci impulsów bioelektrycznych. ( pamięć krótkotrwała). Następnie informacja kodowana jest w strukturach biochemicznych znajdujących się w mózgu ( pamięć długotrwała)
PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA (świeża, bezpośrednia)
ograniczona pojemnośc
przemijająca
PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA
trwały magazyn śladów pamięciowych o nieograniczonej praktycznie pojemniści i czasie przechowywania ( do końca naszego życia)
kodowanie informacji w pamięci długotrwałej (stałej) polega na włączaniu ich do systemu engramów istniejących już w mózgu
ślady pamięciowe przechowywane jako zmiany biochemiczne
funkcjonują w sposób utajony
przypominanie polega na aktywizacji biochemicznego śladu pamięciowego i przekodowaniu zawartej w nim infrmacji na postać bioelektryczną
DWA TYPY ZABURZEŃ PAMIĘCI
Amnezja wsteczna - gdy człowiek nie pamięta swojej przeszłości, ale zachowuje zdolność przyswajania nowych informacji.
Amezja nadprzednia - zwykle będąca efektem uszkodzenia podkorowych struktur mózgowych tzw. Hipokampa, spoidła wielkiego
Kiedy to zachowywana jest pamięć przeszłości, a zaburzona zdolność zapamiętywania nowych faktów.
Zapominanie występuje w obrębie pamięci krótkotrwałej zakodowana informacja jest cały czas przechowywana tylko nie możemy do niej dotrzeć. Dowód -> (przypominanie sobie pod hipnozą)
To znaczy że, to że nie możemy sobie przypomnieć jakiegoś zdarzenia, nie znaczy że go zapomnieliśmu.
W procesie zapamiętywania nasza pamięć koduje dwa odmienne rodzaje informacji:
Fakty i zdarzenia
Umiejętności w zakresie czynności umysłowych i motorycznych
RODZAJE PAMIĘCI W ZALEZNOŚCI OD CECH ZAPAMIĘTYWANIA INFORMACJI
Pamięć epizodyczna |
Wspomnienia zdarzeń osobiście Doświadczonych |
Wspomnienie, co się jadło wczoraj na obiad |
Pamięć semantyczna |
Wiedza ogólna - w odróżnieniu od osobistych wspomnień |
Pamiętanie stolic wszystkich państw |
Pamięć proceduralna |
Wiedza o sposobach robienia rzeczy, Pamięć i umiejętności |
Pamietanie jak trzyma się ołówek, jeżdzi na nartach |
Amnezja pourazowa - dotyczy zwykle pamięci epizodycznej, a nie obejmuje semantycznej i proceduralnej.
Może być:
Długotrwała
Krótkotrwała
Częściowa
Całkowita
Ślady pamięciowe mogą być przeniesione z jednej półkuli do drugiej, gdy jedna z nich ulegnie uszkodzeniu- jak wykazały badania.
NADCZYNNOŚĆ PAMIĘĆI:
encyklopedyczna pamięć
forma upośledzenia,
taka osoba nie posiada zdolności abstrahowania i przetwarzania
pamięć jako sekwencja zdarzeń
WYKŁAD:
CZY KODOWANIE NASTĘPUJE W ISTNIEJĄCYCH STRUKTURACH CZY UCZESTNICZY W PROCESACH WZROSTOWYCH?
Magazyn pamięci - komórki glejowe w mózgu.
Wraz z kodowaniem zwiększa się objętość neuronów, nie ich ilość ( rośnie ilośc połączeń synaptycznych)
-> ODTWARZANIE
ZAPAMIĘTYWANIE -> PAMIĘTANIE -> PRZYPOMINANIE -> ROZPOZNAWANIE
-> ZAPOMINANIE
Związki chemiczne w mózgu mogą być nośnikiem pamięci ( BIAŁKA)
DNA stabine, trudne kodowanie -> pamięć umiejętności
RNA szybkie, łatwiejsze kodowanie -> pamięć biograficzna
Postać pamięci:
-elektryczna
-biochemiczna
Rys, z wykładu..
Konsolidacja pamięciowa
Nawet wielokrotne działanie bodźcem nie spowoduje, ze ilość RNA wzrośnie, zawsze wraca po ustaniu bodźca do równowagi.
Komórki glejowe wracają do komórki nerwowej niezapamiętane. Przez 20 minut RNA wraca do tych komórek.
KODOWANIE HOLOGRAFICZNE PAMIĘCI:
Po uszkodzeniu, obserwujemy mniejszy stopień wyrazistości, obniżenie sprawności pamięci. A nie dziury..
KOMUNIKACJA SENSORYCZNA
uwaga
Przechowywanie
Wydobywanie
Wyszukiwarka