notatki chrzescijanstwo pierwotne, wykłady dzienne, 25 X


7 X eksternistyczne

trudności w badaniu początków chrześcijaństwa:

prądem zapowiadającym chrześcijaństwo był judaizm aleksandryjski, brakowało mu proroka takiego jak Jezus, wiele idei wspólnych, pod jego wpływem są Paweł i Jan

chrześcijaństwo jest mutacją, powstało z zetknięcia kilku religii i nurtów myśli

naukowe badania Biblii od XIX w., nieraz pojawiają się hipotezy, ze Jezus jest postacią fikcyjną, koncepcja tzw. Jezusa filozoficznego

takie stanowisko jest nieuprawnione, był postacią historyczną, ale tylko szkicowo możemy określić ramy czasowe działalności Jezusa

wiedza o Jezusie pochodzi głównie ze źródeł chrześcijańskich, skromnych i nieraz sprzecznych, a więc niewiarygodnych

współcześni nie zauważyli Jezusa, żydowskie źródła milczą, mimo że był Żydem i wśród nich działał uważał się za Mesjasza, na którego Żydzi czekali; także rzymskie źródła milczą

Jezus ważny tylko dla grona uczniów, nie było ich wielu, gminę jerozolimską szacuje się na ok. 300 osób

współcześni Jezusa nie zauważyli, nie był godny uwagi, w przeciwieństwie do Jana Chrzciciela, o którym mówią źródła chrześcijańskie, żydowskie, rzymskie i mandejskie

jego wyznawcy - mandejczycy/sabejczycy żyją do dziś (ok. 200 tys. w Iraku i irańskiej prowincji Chuzestan) - to czwarta religia monoteistyczna

najważniejszym pismem dla jej wyznawców jest Księga Jana Chrzciciela, Jezus jest uważany za ucznia Jana Chrzciciela i to takiego, co poprzekręcał jego nauki

25 X dzienne

nauki i wypowiedzi Jezusa nie są oryginalne, wtórne, można je znaleźć we wcześniejszej żydowskiej literaturze religijnej

Jezus jest epigonem, głosił idee będące już w obiegu na terenie ówczesnej Palestyny

nauki Jezusa są syntezą idei faryzejskich i esseńskich

Palestyna na przełomie er jest miejscem potężnego fermentu religijnego, bardzo dynamiczny rozwój idei religijnych, wg Talmudu działa wówczas 24 sekty żydowskie, chrześcijaństwo jest 25 z nich

powody:

główne sekty:

faryzeusze (hebr. peruszim - oddzieleni) - wywodzą się z klasy średniej, szybko stali się elitą intelektualną Izraela, wykształceniem i idealizmem przewyższali saduceuszy, materialistycznie nastawioną kastę kapłańską

inna nazwa soferim - uczeni, w polskim tłumaczeniu Biblii „uczeni w Piśmie/ w Prawie”, znawcy i interpretatorzy prawa

Prawo = Tora, hebr. Księga, Pięcioksiąg Mojżeszowy

Tanach - to co chrześcijanie nazywają Starym Testamentem

w czasach Jezusa prawo jest przekazywane ustnie, kanon Tory zostanie spisana dopiero w 90 r. n.e., a w II w. n.e. Torę uzupełni Talmud = Miszna (II w., komentarze do Tory - jak w praktyce stosować prawo) + Gemara (komentarze do Miszny)

saduceusze uznają tylko autorytet Księgi, faryzeusze także prawo oralne, według nich ma taki sam autorytet jak Tora, bo na górze Synaj Bóg przekazał je Mojżeszowi ustnie, oprócz Tory

faryzeusze jako jedyna sekta przetrwają zburzenie świątyni, dadzą początek ruchowi rabinackiemu, według nich przestrzeganie Prawa jest warunkiem zbawienia (ta idea trafi także do chrześcijaństwa i islamu)

faryzeusze zwalczają saduceuszy, ale uznają kult świątynny, maja jedynie pretensje do jakości jego obsługi, chcą wyrwać religię spod kontroli saduceuszy, dążą do demokratyzacji kultu i stąd rozkwit synagog, duże znaczenie modlitwy i studiów nad Torą

nie są kapłanami, z ich ruch powstanie rabinat, rozwijają sieć synagog (domów modlitwy i miejsc czytania Pisma), gdzie w ciągu dwóch lat czyta się całość Tory (stąd także cykl czytania Biblii w Kościele)

faryzeusze mają poparcie mas, bo zwracają się do ludu, nie elit, według nich każdy Żyd ma znać Pismo, zakładają chawura (związki, stowarzyszenia bez hierarchii), biorą czynny udział w życiu społecznym

wierzą w zapłatę po śmierci i zmartwychwstanie (jako jedyni z sekt żydowskich), mają dialektyczny stosunek do nie-Żydów: naród wybrany jest bliżej Boga, ale każdy może dostąpić zbawienia, bo mogą im to zapewnić Żydzi poprzez Mesjasza

esseńczycy (aram. Asaja - leczyć, chcieli uleczyć immanentnie chory świat, działalność misyjna); o nich mamy liczne źródła, bogactwo dokumentów

ruch esseńczyków wziął się z buntu wobec świątyni, jako jedyna sekta atakują świątynię, źródło zepsucia, nie jest miejscem świętym, a tylko zwiększa zgorszenie, bo jest w niepowołanych rękach (być może założycielami byli zbuntowani kapłani)

esseńczycy poszli na pustynię, uznając, że nie da się pogodzić świętości z życiem w świecie, w którym świątynia jest centrum deprawacji, żyli w zamkniętych społecznościach przypominających klasztory, nie mieszali się z ludem

uważali się za wybrańców Boga - tylko oni, nie cały Izrael są narodem wybranym, Żydzi są niegodni bycia nim, koncepcja Nowego Przymierza - tylko z wybranymi

esseńczycy odrzucają radykalnie kult świątynny, rozwijają własne obrzędy (nowość w judaizmie):

z tego oczyszczenia wziął się chrzest - warunkiem chrztu, pierwszego oczyszczenia jest próba, nie każdy mógł spełnić wysokie wymagania, dwuletni okres przejściowy (katechumenat w pierwotnym chrześcijaństwie też trwał dwa lata), po którym następował rytuał chrztu i przysięgi wierności regułom zgromadzenia

organizacja hierarchiczna: 12 na czele, przywódcą gminy był mewaker (gr. episkopos), przewodniczył uczcie sakralnej, decydował o członkostwie, zarządzał majątkiem

odrzucenie własności prywatnej, ćmiona komunistyczna, jak pierwotni chrześcijanie

formy kultu: uczty, modlitwy, psalmy, lektura Pisma i komentowanie

benit chadasa - Nowe Przymierze, bardzo mocno dualistyczna wizja świata: esseńczycy - dzieci Prawdy kontra reszta żyjąca w ciemności i kłamstwie

koncepcja Nauczyciela Sprawiedliwości - wielki święty,. który kiedyś żył, być może założyciel sekty, który zmarł śmiercią męczeńską i miał zmartwychwstać, by odbyć sąd ostateczny

silna nuta apokaliptyczna, już niedługo należy szykować się na nadejście Królestwa Bożego, synowie światłości dostąpią zbawienia

elementy nauczenia faryzeuszy nieobecne u esseńczyków:

Jan Chrzciciel: warunkiem oczyszczenia jest pokuta, kto oczyści duszę pokutą i prawym postępowaniem, może oczyścić ciało wodą i nastąpi chrzest, duszę oczyści Duch Święty

według Józefa Flawiusza Jan Chrzciciel głosił Królestwo Boże, oferował chrzest w Duchu Świętym i możliwość ocalenia duszy

duża charyzma, kreował się na Eliasza, wzbudził znaczny ferment, ciągnęły do niego tłumy, przez co stał się niebezpieczny dla władzy, jego popularność budziła niepokój

według Flawiusza został aresztowany i stracony z chłodnej kalkulacji - by uprzedzić wybuch buntu

według Ewangelii - za krytykę niemoralności Heroda Antypasa

Jan Chrzciciel ma wielki autorytet, Jezus chce zostać uznany przez niego za Mesjasza i udaje mu się to, w więzieniu Jan Chrzciciel ma wątpliwości, odpowiedź Jezusa jest niejasna

Jan Chrzciciel zmienia esseński rytuał oczyszczenia w chrzest w Duchu Świętym

u esseńczyków chrzest jest ekskluzywny, dla wybranych, u Jana - dla każdego, dlatego Jan staje się wpływowy, Żydzi mają go za Mesjasza (Herod również)

chrzest staje się rytuałem inicjacji, wstąpieniem do nowego zgromadzenia, jest też przełomem w życiu Jezusa

faryzeizm Jezusa przejawia się w bardzo silnym nacisku na przestrzeganie Prawa (ani jedna jota...)

Jezus: przestrzeganie prawa nie wystarczy, jeszcze miłość bliźniego i etyka (zło dobrem zwyciężaj) - to wszystko faryzeusze głosili już w II w. pne, dokonali wysubtelnienia judaizmu - nie tylko litera, ale i duch Prawa, religia to także etyka

ważnym miernikiem religijności jest postępowanie, nie można zachowywać się bezdusznie

Hillel też mówi: „nie sądźcie abyście nie byli sądzeni” i „jaką miarą mierzycie...”

esseńczycy są wrogami faryzeuszy - są wykrętni, oszukańcza doktryna, „fałszywe usta”, nauki są słuszne, ale nie postępowanie, bo nie czynią tego, czego uczą

Jezus atakuje faryzeuszy za brak integralności nauki z postępowaniem, ale uznaje autorytet ich nauki, jest outsiderem, który identyfikuje się z naukami, ale nie poczuwa się do bycia częścią ruchu

22 XI dzienne

kanon - od gr. qane - u Homera drewniany kij będący jednostką miary, potem w znaczeniu „wzór” - tak u Filona z Aleksandrii czy Józefa Flawiusza

kategoria „ksiąg kalających ręce” - tzn. tak świętych, że po ich trzymaniu trzeba umyć ręce by móc dotykać czegoś innego

kanony Starego Testamentu - antologia, wybór pism religijnych z V - I w. p.n.e

apokryfy - teksty które nie weszły do kanonu, greckie, syriackie, koptyjskie, hebrajskie

dwa główne kanony: aleksandryjski i palestyński - uznane przez samych Żydów, odziedziczone prez chrześcijaństwo

Nowy Testament także ma kilka kanonów, ale różnice są minimalne, dotyczą kilku listów

dla muzułmanów ST i NT jest księgą świętą, ale niepełną, nabiera sensu dopiero w świetle Koranu i działalności Mahometa, „Pieczęci Pieczęci”

kanon aleksandryjski - starszy, przełom III i II w, greckie tłumaczenie oparte na zaginionej wersji hebrajskiej, inaczej Septuaginta, gr. siedemdziesiąt - bo wg legendy tylu tłumaczy pracowało, kończąc jednocześnie pracę pod natchnieniem ducha Bożego ;)

hipotetyczne motywacje tłumaczenia:

wybór nieco przypadkowy, do korpusu Pism świętych dołączyły dzieła napisane już po grecku w Aleksandrii, np. Księga Mądrości

kanon palestyński/hebrajski - powstał w 90 r. n. e. na sehedynie w Jawne (nad Morzem Śródziemnym) - wyselekcjonowana grupa rabinów pod kierownictwem Johannesa ben Zakari przez kilka lat redagowała zbiór pism

w 20 lat po zburzeniu świątyni jerozolimskiej, głównego punktu odniesienia dla Żydów, faryzeusze, jako jedyna sekta, która przetrwała tą traumę, dała Żydom księgę, która stała się dla nich podstawowym czynnikiem tożsamości, zastępując świątynię, przejmując jej funkcję

rabini dokonali pracy krytycznej i selekcji tekstów krążących po Palestynie, w przeciwieństwie do aleksandryjskiego kanon hebrajski jest uporządkowany i o 7 ksiąg krótszy, Tanach (żydowskie określenie tego, co chrześcijanie nazywaj Starym Testamentem) dzieli się na (według malejącego autorytet)u:

już Jezus syn Syracha w 132 pne rozróżnia prawo, proroków i inne pisma, podobny podział w Ewangelii Łukasza - prawo Mojżesza, proroków i psalmy

Tora w pierwotnej postaci, różniącej się od dzisiejszej istniała pod koniec V w. pne (czasy reform Ezdrasza i Nehemiasza, odbudowy świątyni po niewoli babilońskiej)

Babilon był katalizatorem świadomości narodowej Żydów, stąd spisanie Tory (konieczność przekazania historii)

Torę podzielono na odcinki (sedem) dla ułatwienia czytania szabatowego, przeczytanie całości w Palestynie trwało trzy lata, w Babilonie siedem; poza Torą czytano też proroków (fragmenty zwane haftara)

1538 Eliasz Lewita dzieli Newiim:

pisma prorockie ukształtowały się do końca II w. pne.

Ketuwim - varia, pisma nie pasujące do powyższych kategorii, ale uznane przez rabinów za ważne:

z Nowego Testamentu wynika że ewangeliści mogli nie znać części ksiąg: brak cytatów z Estery, Koheleta, PnP, Ezdrasza, ale cytują apokryfy: Księgę Henocha, Paweł w Liście do Koryntian i Efezjan cytuje Apokalipsę Eliasza

kontrowersje wokół kanonu: wg niektórych Księga Koheleta i PnP mają świecką genezę, Józef Flawiusz uznaje, że nie „kalają rąk”

opory w przypadku PnP, bo: złożenie pieśni weselnych (do dziś w Syrii śpiewane są wasf - podobne pieśni ku czci nowożeńców, rozpisane na partie oblubienicy, oblubieńca i chórek), śmiała poezja erotyczna

135 r. rabbi Akiba broni Pnp („cała historia Izraela nie jest warta dnia, w którym powstała PnP”)

by ją obronić autorstwo przypisywano Salomonowi, dopisano pierwszy chórek nazwa superlatywna (etymologia analogiczna jak Święte Świętych w Jerozolimie

Salomon nie mógł być autorem, bo są arameizmy, zapożyczenia z greckiego, perskiego

kościoły orientalne (syryjskie) sięgnęły po kanon palestyński, kościół zachodni - po aleksandryjski, bo był spisany po grecku - języku pierwotnego chrześcijaństwa

360 - papiestwo zaczyna mieć ambicje do prymatu w Kościele, papież Damazy zleca św. Hieronimowi tłumaczenie na łacinę, powstaje Wulgata

w pierwszej wersji Wulgaty nie ma pism odrzuconych w Jawne, Hieronim nie uważa siedmiu ksiąg za objawione, ale Septuaginta na tyle weszła do obiegu kościelnego, że pod naciskiem papieża i one zostają przetłumaczone

reformacja odrzuca Septuagintę i opiera się na kanonie palestyńskim

29 XI dzienne

Antiochia - metropolia założona przez Piotra (jak poświadczają Euzebiusz z Cezarei IV w., Hieronim IV/V, list synodu konstantynopolskiego 381)

przed wyjazdem do Rzymu Piotr mianuje dwóch biskupów - jednego dla ex-pogan, których uważał za gorszych (Ewudiusza), drugiego dla ex-Źydów (Ignacego Morono, zginął śmiercią męczeńską w 107 r. w Rzymie, podobnie jak wielu kolejnych biskupów Antiochii, stąd od IX w. wszyscy syryjscy patriarchowie Antiochii noszą imię Ignacego na pamiątkę pierwszego)

nominacja dwóch biskupów świadczy o koniunkturalizmie i oportunizmie Piotra, w przeciwieństwie do egalitaryzmu Pawła

na pierwszych soborach Antiochia, obok Aleksandrii i Rzymu, otrzymała tytuł stolicy apostolskiej, a ich biskupi - papieży, uznano te biskupstwa za obdarzone boskim autorytetem

stolice apostolskie tworzyły wzory życia religijnego, zapoczątkowały odrębne ryty liturgiczne

liturgia antiocheńska (obrządek św. Jakuba) ma być bardzo podobny do liturgii gminy jerozolimskiej

kościół koptyjski (spadkobiercy Aleksandrii) też uważa, że zachował elementy liturgii jerozolimskiej; trzy typy liturgii, w tym jedna tylko na wielkie święta (3-4 rocznie): gregoriańska (od Grzegorza z Nazjanzu), trwa 6 godzin, poprzedzona 2 godzonami modlitw ;)

zasięg wpływów Antiochii w Syrii ograniczył się tylko do środowisk greckojęzycznych, ośrodkiem chrześcijaństwa aramejskojęzycznego w Syrii i Mezopotamii była Edessa, bardzo stare miasto

w latach 136 pne - 216 ne stolica państwa Osroene pod panowaniem dynastii Abgarów, niewielkiego, ale niezależnego dzięki położeniu pomiędzy Rzymem a Persją

Edessa dla chrześcijan aramejskojęzycznych jest tym czym Konstantynopol dla chrześcijaństwa greckiego, a Aleksandria dla koptyjskiego

ważny ośrodek kulturalny, zwany czasem Atenami Wschodu, tu dialekt aramejski stał się literackim językiem syriackim

chrześcijaństwo w Edessie ma rodowód apostolski

według „Nauki Addaja”, apokryfu z IV w. błędnie przypisywanego św. Tadeuszowi, chory na trąd król Abgar V Czarny miał wysłać do Jezusa posła z prośbą o przyjazd i uzdrowienie; Jezus obiecał, że wyśle jednego ze swoich uczniów - był to św. Tadeusz, który uzdrowił i ochrzcił Abgara

w kościołach syryjskich ten apokryf jest traktowany z najwyższą powagą, na równi z Pismem św.

według źródeł historycznych kościół w Edessie został założony już w I w.

chrześcijaństwo przyjmuje się także w sąsiednim państwie Adiabene, arabskim (brak bariery językowej, aramejski jest podobnie jak arabski, językiem semickim)

i i II w. - Edessa w perskiej strefie wpływów, mieszkańcy na ogół nie znają greckiego

216 upadek Abgarów, Edessa w granicach Rzymu, chrześcijaństwo włączone w orbitę wpływów greckich

odmienne określenia chrześcijan: christianoi w zachodniej Syrii, nazarejczycy we wschodniej

325 w Nisibis powstaje akademia teologiczna, zwana Szkołą Persów

363 cesarz Jowian oddaje Nisibis Persom, wykładowcy przenoszą się do Edessy, centrum chrześcijaństwa w Syrii Zaeufrateńskiej

stąd na wschód płyną w tłumaczeniach syriackich dzieła teologiczne, ale także filozoficzne, geograficzne, techniczne, astronomiczne

akademia popiera Nestoriusza, w 489 zostaje uznana przez cesarza za ognisko herezji, wykładowcy znów uciekają do Nisibis, przeżywając w VII apogeum świetności, dzięki niej za pośrednictwem Arabów uratowały się dzieła starożytnej filozofii greckiej

wielkie rozłamy w Kościele

Konstantyn Wielki nie wiedział legalizując chrześcijaństwo, że jest ono skrajnie odmienne od religii pogańskich, edykt mediolański z 313 r. był decyzją stricte polityczną, bo:

pierwsza herezja - Ariusz, kapłan z Aleksandrii, uznał Jezusa za Syna Bożego, ale nie równego Bogu, tylko stojącego pomiędzy Bogiem a stworzeniem, w kategoriach neoplatońskich swego rodzaju „gorszy rodzaj boskości”

Ariusza zaatakował patriarcha Aleksandrii Atanazy, część biskupów poparła Ariusza, i tak wybuchł wieloletni spór, doszło do zamieszek ulicznych w Aleksandrii, dublowania biskupstw i wzajemnych klątw

Konstantyn poparł Ariusza (sic!), sam dopiero na łożu śmierci przyjął chrzest i to z rąk biskupa ariańskiego

325 Konstantyn zwołał biskupów do Nicei by rozstrzygnęli spór, pierwszy sobór ( a więc geneza tej instytucji jest świecka)

ceną za legitymizację chrześcijaństwa było uznanie przez hierarchię kościelną zwierzchnictwa cesarza, bo taka była rzymska tradycja, cesarz był pontifex maximus (dopiero po upadku cesarstwa na zachodzie tytuł ten przeszedł na papieża), miał też tytuł „równego apostołom” co dawało mu władzę nad biskupami; rzymskie prawo religijne było częścią prawa cywilnego, i to spotkało też chrześcijaństwo

sam sobór odbył się niejako „przy okazji” 25-lecia panowania cesarza

sobór uznał arian za heretyków, a Jezusa za równego Bogu pod względem boskości

arianizm przetrwał długo, zwłaszcza wśród ludów germańskich (biskup Ulfias stworzył alfabet runiczny i przełożył Pismo św), w Hiszpanii do VI w., w wandalskiej Afryce do podboju arabskiego w VII w., Longobardowie prawdopodobnie byli arianami do VIII w.

o tym co uznawano ze herezję decydowały głównie względy polityczne, za ortodoksję uznawano uchwały soboru podpisane przez cesarza (na co nie zgadzała się Afryka), i tak było aż do Konstancji w 1410 r - sobory zwoływał cesarz

6 XII / 13 XII dzienne (pozbierane do kupy) ;)

granica herezji i ortodoksji była bardzo płynna, wyznaczana politycznie; pierwsze sobory zwoływano by ustalić stanowisko Kościoła wobec poglądów, które później uznano za herezje

sobór - najwyższe zgromadzenie Kościoła, ma korzenie świeckie

zalegalizowany Kościół stał się integralnym składnikiem systemu politycznego Rzymu, biskupi rezydują w miastach, od IV w. granice administracji kościelnej i państwowej pokrywają się, biskupi stolic prowincji roszczą sobie pretensje do zwierzchnictwa nad biskupami miast pomniejszych: Rzymu nad Italią, Aleksandrii nad Egiptem, Numidii nad Afryką, Arles nad Galią, Antiochii - nad Syrią i Azją

Damazy (366-84, doszedł do godności papieskiej po masakrze przeciwników, stronników Ursyna) jako pierwszy biskup Rzymu domaga się nie pierwszeństwa, a władzy, podobnej do cesarskiej zwierzchności nad zarządcami prowincji, jako pierwszy zaczął nakazywać, nie „apelować po bratersku”

Rzym chciał prymatu, bo był politycznym centrum państwa; tego biskupi wschodni nie mogli zaakceptować

pod koniec IV w. pojawia się roszczenie Rzymu do władzy nad całym chrześcijaństwem

już pod koniec III w., jeszcze przed legalizacją chrześcijaństwa, rozwija się system diecezji i aparat biurokratyczny; po legalizacji urząd biskupi jest okazją do wzbogacenia się, biskupi są urzędnikami na posadach państwowych, pensja metropolity jest równa pensji zarządcy prowincji

IV/V w - czas rozbudowy biurokracji kościelnej sprzymierzonej z państwową, nie akceptujących tego związku uznaje się za heretyków

nurty sprzeciwiające się temu:

wszystkie zostają zniszczone, ideologiem zniszczenia jest św. Augustyn

faktyczne dzieje wczesnego chrześcijaństwa nie są aż tak heroiczne jak powszechnie się sądzi

już w III w. znane są w Kościele przypadki symonii, korupcji, dziedziczenia biskupstw, wzajemnych klątw ambitnych hierarchów, zarządzania przez biskupów cudzymi latyfundiami

tzw. prześladowania chrześcijan w większości były pogromami o charakterze lokalnym, najczęściej wskutek spontanicznej reakcji pogańskich mieszkańców miast czy władz miejskich; najbardziej znane: 64 w Rzymie za Nerona (nie wyszły poza miasto, brak źródeł i naprawdę nie znamy jego rozmiarów ani czy zginęli wtedy Piotr i Paweł), 165 Smyrna, 177 Lugdunum, krótkie represje za Septymiousz Sewera 202 i Maksymiana 238

dwa okresy prześladowań w sensie polityki państwowej na podstawie dekretów cesarskich:

cesarze zażądali od obywateli złożenia ofiar bogom Rzymu (sprowadzajacej się do sypnięcia kadzidła i złożenia pokłonu), co dla chrześcijan było apostazją, aktem bałwochwalstwa, grzechem nieodpuszczalnym

ofiara dla Rzymian była obowiązkiem obywatelskim, odmowa była aktem nieposłuszeństwa, narażeniem na szwank dobra państwa, bo bogowie opiekowali się Rzymem w zamian za złożone ofiary, zdrady i nielojalności - podlegała karze

większość chrześcijan ugięła się, za Decjusza tłumnie poszli w Rzymie i Kartaginie, a w Afryce zdarzało się że szły całe gminy pod przywództwem biskupa, część przekupiła urzędników albo uciekła z miast, mimo to prześladowania trwały długo

papież Kalikst odpuszcza kapłanom cudzołożnikom, a w 309 r. synod w Elvirze uznaje że biskup jest sędzią wyposażonym przez Boga i może odpuszczać wszystkie grzechy

podczas prześladowań wielu biskupów i kapłanów zaparło się wiary, oddali Pismo św. czy naczynia liturgiczne, pojawiło się pytanie, czy tacy mogą sprawować urząd

w 254 kongregacja biskupów hiszpańskich zapytała biskupa Kartaginy Cypriana, czy sakramenty udzielane przez takich kapłanów są ważne

Cyprian mówi, że nie, biskup Rzymu Stefan, że tak

Cyprian uzasadnia że w Księdze Wyjścia kapłani nieczyści rytualnie nie mogli składać ofiar. Ostrzega ze akceptacja kapłanów apostatów zamyka Hiszpanom drogę do nieba

Stefan grozi Cyprianowi ekskomuniką, nazywa go „fałszywym Chrystusem”, mówi że sakramenty są ważne mocą urzędu(„nieważne czy udzielony w prawdzie czy wśród pozorów”)

mamy schizmę, bo kościoły afrykańskie nie zmieniły zdania... spór trwał prawie sto lat

kontynuacją tego modelu religijności afrykańskiej jest donatyzm

grzechami uznawanymi za nieodpuszczalne były morderstwo, cudzołóstwo i właśnie apostazja

Donat nie wyklucza takich kapłanów ze społeczności, ale uznaje, że są niegodni wysokich funkcji; biskup Rzymu, że mogą wrócić po odbyciu pokuty (przywraca także biskupów cudzołożników)

Donat: warunkiem sprawowania urzędu jest charyzma; Italia: urząd tworzy charyzmę (przejawem tego poglądu jest także dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności)

donatyści uważają że niegodni kapłani przenoszą grzech na wiernych udzielając sakramentów, Rzym: sakramenty są ważne zawsze bez względu na osobę szafarza, sakrament działa sam przez się (do dziś tak jest w Kościele katolickim)

ruch donatystyczny socjologicznie oddaje kapłana pod kontrolę wspólnoty, kapłanów niegodnych wykluczano, zbiorowość dysponowała środkami kontroli nad warstwą uprzywilejowaną, domagała się od hierarchii dążenia do doskonałości

i Augustyn, i Donat uważają że Kościół jest machiną prowadzącą do zbawienia, warunkiem zbawienia jest posłuszeństwo wobec Kościoła

według Donata wierni mają słuchać hierarchów, bo ci są od nich lepsi, według Augustyna - bo zajmują urząd; w ten sposób powstaje kasta kapłańska poza kontrolą wiernych

Augustyn stworzył pojęcie Kościoła jako wspólnoty mieszanej, corpus permixtum, w której jest miejsce dla prawych i niegodziwych

Kościół jest święty, bo ma sakramenty, sukcesję apostolską i Tron Piotrowy

donatyzm jest buntem przeciwko instytucjonalizacji chrześcijaństwa, Donat uważa, że nie można być jednocześnie dobrym chrześcijaninem i obywatelem

w 347 urzędnicy cesarza Konstansa mają rozwiązać problem; Donat dziwi się, co cesarz ma do Kościoła, nie uznaje autorytetu cesarza w sprawach religii

donatyści stanowią większość w Afryce Północnej, ale są skazani na porażkę, sprzeciwiając się i cesarstwu, i Kościołowi

ideologiem zniszczenia donatystów jest Augustyn, duchowy ojciec Inkwizycji, który uważa że cel uświęca środki, schizma donatystyczna zostaje stłumiona środkami aparatu państwowego - szykany administracyjne, terror państwowy

donatystyczny model Kościoła przebił się po wiekach w postaci reformacji

chrześcijaństwo średniowieczne bardziej przypomina islam niż chrześcijaństwo pierwotne, bo religia jest podstawą władzy świeckiej, podczas gdy pierwsi chrześcijanie ściśle rozdzielali sferę świecką od religijnej i odrzucali jakiekolwiek zaangażowanie polityczne

Kościół katolicki tak naprawdę skończył z tym dopiero za Jana XXIII i Vaticanum II

Augustyn uprawomocnia hipokryzję, uważa, ze lepiej gdy ludzie udają że wierzą niż otwarcie demonstrują brak wiary

przynależność do Kościoła jest warunkiem zbawienia, bunt przeciw biskupowi jest buntem przeciwko Bogu

w IV. w. obniża się wymagania wobec wiernych, rośnie władza hierarchów, biskupi przypisują sobie prawo odpuszczania wszystkich grzechów, Jan Chryzostom: kapłan jest szafarzem łaski Bożej udzielanej w postaci sakramentów

Pelagiusz, mnich brytyjski IV/V w. podobnie jak donatyści uważa że celem życia jest dążenie do świętości, ale niezinstytucjonalizowane, kwestionuje całkowicie autorytet kapłanów

świętość nie jest atrybutem organizacji, ale jednostki, jest obowiązkiem każdego człowieka, zbawienie zależy od samego chrześcijanina; a ponieważ doskonałość jest możliwa, więc jest obowiązkowa

Pelagiusz nawołuje dożycia w świętości, krytykuje rozdwojenie chrześcijaństwa na życie świeckie i zakonne („zawodowe dążenie do świętości), domaga się by do świętości dążyli wszyscy, nie uzależnia zbawienia od relacji jednostki z Kościołem

to był cios w budującą się podówczas hierarchię kościelną, krytyka z Augustynem na czele - głównie pojęcie wolnej woli

Pelagiusz uważa, że człowiek jest z natury dobry, może wybrać zło lub dobro

Augustyn: człowiek jest z natury zły, jeżeli będzie miał wolność wyboru, wybierze zło

zasadnicza różnica między Pelagiuszem a Augustynem dotyczy pojmowania dystrybucji łaski Bożej

Augustyn wprowadza pojęcie grzechu pierworodnego - w konsekwencji grzechu Adama i Ewy wszyscy ludzie są obciążeni złem, nawet niewinne nieochrzczone noworodki będą potępione; ludzkość to massa pecatti (masa grzeszników), zbawienia dostąpią nieliczni, zdecydowana większość będzie potępiona (massa damnata), to Bóg wybierze, kto zostanie zbawiony, może to być nawet poganin jeżeli tak Bóg zechce; nikt nie może zbawić się bez łaski nadprzyrodzonej - taka jest siła grzechu pierworodnego

Pelagiusz przeciwnie, powołując się na Pawła, uważa, że zbawienie jest dla każdego; łaska Boża jest potężna i jest siłą działającą w każdym człowieku, dzięki niej właśnie można żyć nie grzesząc, robiąc z niej właściwy użytek można dostąpić zbawienia

sprzeczność w myśleniu Augustyna: z jednej strony uznaje że warunkiem zbawienia jest posłuszeństwo wobec Kościoła, a z drugiej uważa, że i tak Bóg decyduje o zbawieniu (doktryna predestynacji), Bóg jest niepojęty i dlatego nie wiemy kto dostąpi zbawienia

do doktryny predestynacji nawiążą twórcy reformacji

418 synod w Kartaginie potępia Pelagiusza, 431 sobór w Efezie uznaje Pelagiusza heretykiem

kolejna herezja: milenaryzm - apokaliptyczna, koniec świata jest blisko

Augustyn: daty końca świata nie da się określić

6


Wyszukiwarka