Profesor Leszek Ogiegło

Egzamin w sesji letniej, ustny

Kodeks cywilny mieć

Prawo cywilne w znakomitej części zrodziło się w życiu, a następnie władza dokonał konstrukcji uznając, że dobrze reguluje pewne problemy.

Prawo cywilne - nie ma prostej odpowiedzi.

Jeżeli pod tę nazwę nie podłożymy treści, będzie nazwą pustą. Nazwa przyszła do nas z języka łacińskiego, a pierwowzorem były czasy rzymskie, kiedy istniało prawo własne Rzymian. Prawo to regulowało stosunki między obywateli Rzymu. Można by to przetłumaczyć jako prawo obywatelskie. Z obywatelskiego przetłumaczyliśmy na cywilne.

Do prawa cywilnego należy kodeks spółek handlowych, ustawa prawo przewozowe, polski kodeks morski (w dużej części), itd.

Jakie kryterium będzie decydowało o tym, że pewne regulacje będą prawem cywilnym?

1. metoda regulacji - założenie powiada, że stosunki charakteryzują się ty, że strony tych stosunków są równorzędne wobec siebie; wyposażone są w autonomię - zakładamy, że każdy podmiot ograniczony konstytucją ma prawo poruszania się według własnego uznania. Jeżeli jakaś sytuacja nie będzie uregulowana, będziemy sięgali do ogólnych norm prawa cywilnego.

Prawo cywilne zajmuje się m. in. relacjami majątkowymi, rodzinnymi, itp.

Prawo cywilne - te wszystkie przepisy prawne skonstruowane przy cywilistycznej metody, zajmujące się przede wszystkim regulacjami majątkowymi, ale nie wyłącznie.

Prawo cywilne jest w jakiś sposób porządkowane. To porządkowanie nazywamy systematyką prawa cywilnego. Mówimy, że jest to systematyka pandektowa.

Pandekta - (gr.) - łaciński odpowiednik - digesta - ta nazwa związana jest z kodyfikacją cesarza Justyniana (VI w n.e.), zawierająca opracowanie wyimków z dzieł prawników rzymskich - podsumowanie dorobku doktryny stworzonych przez prawników rzymskich. Digesta zachowała się do dzisiaj w dobrym stanie, są eksploatowane przez prawników do dzisiaj i czerpiemy z nich różną wiedzę, a w szczególności dowiadujemy się, czym się prawnicy w tamtych czasach zajmowali.

Całość zbioru funkcjonuje pod nazwą Zbiór prawa cywilnego, na który to zbiór składały się przede wszystkim: instytucje (podręcznik prawa rzymskiego), digesta, kodeks justyniański (zawierał konstytucje cesarskie) i nowelle (obejmowały konstytucje cesarza Justyniana wydane po opracowaniu kodeksu).

Systematyka digesty została racjonalnie opracowana: część ogólna (podstawowe normy prawa cywilnego, pewne zasady - odpowiada Księga I kodeksu cywilnego). Poza częścią ogólną są części szczególne, tworzone przez 4 systemy:

1. system praw bezwzględnych tworzone przez dwa podsystemy: podsystem praw na rzeczach - temu odpowiada II Księga Kodeksu cywilnego zatytułowana własność i inne prawa rzeczowe i podsystem praw na innych przedmiotach stosunków cywilnoprawnych (prawa na przedmiotach materialnych nie będących rzeczami i praw na dobrach niematerialnych). Ten podsystem znajduje swoje odzwierciedlenie w ustawach poza kodeksowych, np. ustawa o prawie autorskim, o własności przemysłowej, itp.

2. system praw względnych, czyli inaczej system prawa obligacyjnych (zobowiązaniowych) - nazywamy ten dział prawem zobowiązań (Księga III k.c. oraz wiele ustaw pozakodeksowych regulujących stosunki obligacyjne)

3 system: prawo rodzinne i opiekuńcze - regulacja zawarta przede wszystkim w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

4. system - prawo spadkowe (Księga IV k.c.)

Ogólne zasady rządzące prawem cywilnym

1. W prawie polskim przyjęto zasadę jedności prawa cywilnego. Zasada ta oznacza, że w polskim systemie prawnym nie ma odrębnego prawa handlowego. W polskim prawie prawo powszechne prywatne, prawo cywilne i prawo handlowe rozwijało się równolegle.

2. zasada zupełności kodeksu cywilnego - nie ma takiej sytuacji, która nie byłaby uregulowana przez przepisy (szczególne bądź ogólne). Jest jednak luka prawna - art. 179 k.c. (w Polsce nie można zrzec się prawa własności nieruchomości - nie ma podstawy prawnej)

3. ochrona prawa własności - ochrona praw nabytych - bardzo ważna zasada, ponieważ daje ludziom poczucie stabilizacji prawnej

4. zasada swobody umów w zakresie prawa zobowiązań

5. zasada domniemania dobrej wiary, tzn. założenie, że każdy, kto zachowuje się w pewien sposób działa zgodnie z prawem i wykonuje służąc temu prawu, i że takie jest jego nastawienie - jeżeli twierdzimy, że jego działanie jest w złej wierze, trzeba mu to udowodnić

Normy prawa cywilnego (przepisy prawa cywilnego)

Norma prawa cywilnego zbudowana jest inaczej, aniżeli norma prawa karnego. Klasyczna norma prawa karnego zbudowana jest z hipotezy, dyspozycji i sankcji. Norma prawa cywilnego zbudowana jest z dwóch elementów: hipotezy i dyspozycji.

Hipoteza normy prawnej - pewien opis pewnego stanu faktycznego, umożliwiający przyporządkowanie tego stanu faktycznego pod określony przepis. Klasycznie skonstruowaną normą prawa cywilnego jest treść art. 415 k.c. Hipotezą jest sformułowanie: Kto z winy swej wyrządza drugiemu szkodę. Jeżeli to stwierdzimy, pojawia się dyspozycja: zobowiązany jest do jej naprawienia. Jest to nakaz zwrócony do adresata tej normy, czyli do osoby, która w sposób zawiniony wyrządziła szkodę.

Imperatywne - bezwzględnie obowiązujący.

Przepisy względnie obowiązujące (dyspozytywne) -

Przepisy semi imperatywne - tych przepisów jest coraz więcej z polskim prawie cywilnym - są związane z obrotem konsumenckim. Ich zadaniem jest szczególna ochrona konsumentów w relacjach z profesjonalistami. Ustawodawca europejski, a za nim krajowi, wychodzą z założenia, że konsument jest stroną słabszą w kontakcie z profesjonalistą i należy wzmocnić pozycję prawną konsumenta, aby zachować równowagę. Pod względem formalnoprawnym narusza równowagę, ponieważ chronieni są konsumenci, a nie druga strona.

Wykładnia prawa cywilnego

- legalna (jeżeli wydał podmiot wydający przepis), praktyczna (sąd), doktrynalna (uczeni)

Metody wykładni: logiczno-językowa, systemowa i celowości

Sposoby wnioskowania

- jeżeli dozwolone jest coś więcej, to tym bardziej i mniej

- jeżeli zakazane jest coś mniej, to i więcej

Wnioskowanie z przeciwieństwa (poszukać jak to brzmi w łacinie)

Generalne przyzwolenie na stosowanie analogii legis - oznacza, że można stosować przepisy skonstruowane do regulacji pewnego zakresu przypadku do regulacji innego zakresu ............?

Zasada subsumpcji (podporządkowania pewnych sytuacji) pozwala na to, żeby uelastycznić system prawa cywilnego. Odpada analogia juris - z prawa - nie należy stosować.

Źródła prawa cywilnego

Podr. Prof. Zbigniewa Radwańskiego „Prawo cywilne - część ogólna”

Wyd. Beck

Podst. aktem konstytucja RP, później Kodeks cywilny i szereg innych ustaw regulujących szczegółowe materie

Polskę obowiązują również kodeksy prawa międzynarodowego, umowy bilateralne, prawa europejskiego - bezpośrednim źródłem prawa obowiązującym nas wszystkich są Rozporządzenia Parlamentu europejskiego ogłaszane w Dzienniku prolongacyjnym Unii Europejskiej.

Dyrektywy nie są adresowane wprost do podmiotu prawa cywilnego, są adresowane do organów państwa. Państwo polskie jest zobligowane jako członek UE do implementacji norm zawartych w dyrektywach do polskiego systemu prawnego.

Najniższym aktem normatywnym obowiązującym w prawie cywilnym jest rozporządzenie. To oznacza, że prawo cywilne regulowane jest przez akty normatywne, czyli powszechnie obowiązujące. Różnego rodzaje wzory umów, szablony, itp. to lex contractus, czyli jest prawem dla podmiotu, jeżeli na stosowanie zawartych tam postanowień wyraził zgodę i wyraził tę zgodę przed zawarciem umowy.

Polskie prawo cywilne wyrosło na gruncie prawa zaborczego.

Prawo przechodnie - nazywane często intertemporalne (in. międzyczasowe) - przepisy odpowiadające na pytanie, do jakiego momentu obowiązuje stara ustawa, a od jakiego momentu obowiązują przepisy nowej ustawy.

Zasada lex ....... - ustawa nie działa wstecz - podstawowa zasada - jedyny przepis przechodni zawarty w kodeksie cywilnym (art. 3). Znacznie więcej przepisów przechodnich znajduje się w ustawie Przepisy wprowadzające kodeks cywilny.

Zasada natychmiastowego obowiązywania nowego prawa

Lex posterio de regat pro - ustawa wcześniejsza ......

Ustawa wcześniejsza o charakterze ogólnym nie uchyla ustawy wcześniejszej o charakterze szczególnym

Ustawa późniejsza szczególna uchyla przepisy ustawy wcześniejszej szczególnej

Uchylenie ustawy przez zapomnienie o niej - prawo nie zostało wyraźnie uchylone, ale akt normatywny nie był stosowany przez organy państwa, nie był respektowany przez obywateli i można uznać, że przepisy zostały uchylone przez zapomnienie.

Rozstrzyganie kolizji między normami prawa w układzie przestrzennym. Jest z tym pewien kłopot. Aktualnie zajmuje się tym ustawa Prawo prywatne międzynarodowe. Ustawa ta nazywa się Prawo prywatne międzynarodowe. To prawo zawiera normy kolizyjne, czyli normy prawne odpowiadające na pytanie: prawo jakiego państwa należy zastosować w danej sytuacji, jeżeli w tej sytuacji pojawia się tzw. element obcy. Element obcy może być związany z sytuacją personalną podmiotów. Sądy muszą rozstrzygnąć, wedle prawa jakiego kraju będą sądzić. Rozstrzygają to normy europejskie: Rzym I i Rzym II (jeżeli chodzi o czyny niedozwolone).

Podstawową kategorią w prawie cywilnym jest stosunek cywilno-prawny. Jest to stosunek prawa i obowiązki wynikające ze stosunku prawnego opierają się na brzmieniu norm prawnych i są przez te normy gwarantowane i zabezpieczone.

---