PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE
PRZYMIOTNIKI WYBORCZE
▪ Wg art. 96 Konstytucji RP wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i odbywają się w głosowaniu tajnym.
▪ Wg art. 97 Konstytucji RP wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zgodnie z ordynacja wyborczą są to wybory większościowe.
▪ Wg art. 127 Konstytucji RP Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
● POWSZECHNOŚĆ - zasada ta wymaga by zasadniczo wszyscy obywatele mieli czynne i bierne prawo wyborcze; nie są z nią sprzeczne pewne niezbędne warunki, jak określony wiek, obywatelstwo, wymóg domicylu, sprawność umysłowa i posiadanie pełnych praw obywatelskich oraz pełna zdolność do czynności prawnych,
W Polsce:
czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat,
bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył:
21 lat; wybory do Sejmu,
30 lat; wybory do Senatu,
35 lat: w przypadku wyborów prezydenckich,
czynnego i biernego prawa wyborczego nie posiadają:
pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu
ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.
● RÓWNOŚĆ - zasada ta wymaga, by waga i znaczenie każdego uprawnionego do głosowania była równa, rozpatruje się ja w dwóch aspektach:
formalnym - zapewnienie wyborcom oddania jednakowej ilości głosów w wyborach oraz umożliwienie uczestnictwa w głosowaniu(czynnie i biernie) na takich samych zasadach,
materialnym - jednakowa siła głosu każdego wyborcy; w praktyce, jej realizacja zależy od 3 elementów:
normy przedstawicielskiej,
metody formowania okręgów wyborczych,
metody przeliczania głosów,
W Polsce:
obowiązuje wyborach do sejmu i prezydenckich - norma przedstawicielska(do sejmu), okręgi wyborcze i sytemy wyborcze,
w wyborach do Senatu, realizowana jest w pełni jedynie w aspekcie formalnym; w znaczeniu materialnym, pomimo wprowadzonych w ordynacji z 2001 zmian(wojewódzka norma przedstawicielska), jest ona realizowana jedynie w przybliżeniu,
● BEZPOŚREDNIOŚĆ - wyborcy sami, bez żadnego pośrednictwa, wskazują przedstawiciela; glosują osobiście,
● TAJNOŚĆ GŁOSOWANIA - głosowanie odbywa się w sposób anonimowy i nikt z osób trzecich nie ma prawa ingerować w żaden sposób w przebieg głosowania. Zapewnienie tajności głosowania jest uważane za jeden z podstawowych warunków demokratyczności wyborów.
W wyborach powszechnych (z uczestnictwem obywateli) zasada ta odnosi się do sposobu, w jaki każdy obywatel wypełnia kartę do głosowania. W każdym lokalu wyborczym powinny znajdować się specjalne stanowiska do głosowania, osłonięte przed wzrokiem osób postronnych. Tak wypełnioną kartę głosujący wrzuca do urny osobiście, co wyklucza możliwość ingerencji w treść karty.
● ORDYNACJA PROPORCJONALNA - podział mandatów oparty o proporcjonalna reprezentację,
● ORDYNACJA WIĘKSZOŚCIOWA - mandaty otrzymują kandydaci z największą liczba głosów,
METODY LICZENIA GŁOSÓW:
Metody stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi, używane w polskich wyborach 1991-2001:
● System d`Hondta
a) Belgijski matematyk V. d`Hondt założył, że liczbę głosów oddanych na każdą z list dzieli się przez kolejne, całkowite liczby naturalne.
b) Otrzymane w ten sposób ilorazy porządkuje się od największego do najmniejszego.
c) O przyznaniu mandatów liście decyduje kolejność największych ilorazów.
Na ww. przykładzie:
- w okręgu jest 10 mandatów do rozdzielenia:
Iloraz |
lista A |
lista B |
lista C |
lista D |
Znajdujemy 10 największych ilorazów, tj.: |
: 1 |
83 000 |
56 000 |
26 000 |
8 000 |
|
: 2 |
41 500 |
28 000 |
13 000 |
4 000 |
|
: 3 |
27 666 |
18 666 |
8 666 |
2 666 |
|
: 4 |
20 750 |
14 000 |
6 500 |
2 000 |
|
: 5 |
16 600 |
11 200 |
5 200 |
1 600 |
|
: 6 |
13 833 |
9 333 |
4 333 |
1 333 |
|
Faworyzuje ona duże ugrupowania.
● System Saint-Laquë`a
System ten wykazuje duże podobieństwo do systemu d`Hondta. Stosowany jest w dwóch wersjach: podstawowej i zmodyfikowanej.
A. Wersja podstawowa przyjmuje, że:
a) liczba głosów oddana na każdą z list podlega dzieleniu nie przez kolejne liczby naturalne, lecz przez kolejne liczby nieparzyste.
b) Otrzymane w ten sposób ilorazy porządkuje się od największego do najmniejszego.
c) O przyznaniu mandatów liście decyduje kolejność największych ilorazów.
Na ww. przykładzie:
w okręgu jest 10 mandatów do rozdzielenia:
Iloraz |
lista A |
lista B |
lista C |
lista D |
Znajdujemy 10 największych ilorazów, tj.: |
: 1 |
83 000 |
56 000 |
26 000 |
8 000 |
|
: 3 |
27 666 |
18 666 |
8 666 |
2 666 |
|
: 5 |
16 666 |
11 200 |
5 200 |
1 600 |
|
: 7 |
11 857 |
8 000 |
3 714 |
1 142 |
|
: 9 |
9 222 |
6 222 |
2 888 |
888 |
|
: 11 |
7 545 |
5 090 |
2 363 |
727 |
|
B. Wersja zmodyfikowana przyjmuje, że:
a) liczba głosów oddanych na każdą z list podlega dzieleniu przez liczby nieparzyste, z tym że pierwszym dzielnikiem jest 1,4(a nie 1).
b) Otrzymane w ten sposób ilorazy porządkuje się od największego do najmniejszego.
c) O przyznaniu mandatów liście decyduje kolejność największych ilorazów.
W wersji zmodyfikowanej system ten był stosowany w ordynacji wyborczej do rad gmin z 1990 r. oraz w ordynacji wyborczej do Sejmu z 1991 r., ale tylko przy podziale mandatów z list ogólnopolskich.
Wersja podstawowa lepiej oddaje sympatie wyborców(faworyzuje średnia i małe partie), wersja zmodyfikowana sprzyja ugrupowaniom większym.
● System Hare`a - Niemeyera
Przy zastosowaniu tej metody wynik głosowania ustala się następująco:
a) Liczbę głosów oddaną na każdą z list wyborczych dzieli się przez sumę ważnie oddanych głosów na wszystkie listy.
b) Otrzymane wyniki mnoży się przez liczbę mandatów przypadających do obsadzenia w danym okręgu.
c) Liczba mandatów przyznanych poszczególnym listom odpowiada liczbie całkowitej otrzymanej w rezultacie powyższego działania.
d) Pozostałe nieobsadzone mandaty rozdziela się według zasady największej reszty, a w przypadku gdy reszty są równe rozstrzyga przeważnie losowanie.
Na ww. przykładzie:
- lista A - 83 000 głosów : 173 000 = 0,4797 |
- lista A - 0, 4797 x 10 mandatów = 4,797, tj. 4 mandaty, |
Ponieważ z 10 mandatów obsadzono 8, pozostałe dwa mandaty przyznaje się zgodnie z regułą największej reszty.
Pierwszą największą resztę ma lista A - 0,797, stąd uzyskuje pierwszy mandat; drugą największą resztę ma lista C - 0,502, stąd uzyskuje drugi mandat.
Wynik ostatecznego podziału mandatów jest następujący:
- lista A - 5 mandatów,
- lista B - 3 mandaty,
- lista C - 2 mandaty,
- lista D - bez mandatu.
Metoda ta jest systemem nie faworyzującym żadnych ugrupowań i wiernie oddającym rozkład głosów
WYBORY SAMORZĄDOWE W POLSCE
Wybory członków organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:
rad gmin,
rad powiatów,
sejmików województw
oraz (od 2002) jednoosobowych organów wykonawczych gmin - wójtów, burmistrzów, prezydentów miast.
W gminach liczących do 20.000 mieszkańców wybory samorządowe odbywają się według ordynacji większościowej, w systemie większości względnej; natomiast w gminach liczących powyżej 20.000 mieszkańców, a także w powiatach i województwach - według systemu proporcjonalnego, w którym głosy wyborców przelicza się na mandaty według reguły d'Hondta.
WYBORY PARLAMENTARNE I PREZYDENCKIE 1989 - 2001
************************ WYBORY PARLAMENTARNE 1989 ***********************
odbyły się 4 czerwca 1989
● Ordynacja wyborcza:
Oparta była o bezpośrednie ustalenia Okrągłego Stołu; ten typ ordynacji nazywany jest także niekonkurencyjnym, kontraktowym, kurialnym; ordynację uchwalono 7.IV.1989 roku:
65% - czyli 299 mandatów w izbie niższej otrzymują PZPR(171), ZSL(76), PAX(10), SD(27), PZKS(5) i UChS(8); w tym 35 wyłanianych z listy krajowej(warunkiem było uzyskanie bezwzględnej liczby głosów w I turze)
35% - czyli 161 mandatów izby niższej otrzymują kandydaci bezpartyjni wyłaniani w wyborach bezpośrednich,
większościowa metoda liczenia mandatów - wynikająca z bipolarnego charakteru układu politycznego(PZPR i „Solidarność”),
108 wielomandatowych okręgów wyborczych; od 2 do 5 mandatów na okręg - nie stworzono jednomandatowych okręgów by nie dopuszczać do bezpośredniego starcia między kandydatami,
w wolnych wyborach do Senatu wybierano 100 senatorów, metodą większościowa,
w 49 okręgach(województwa) wybierano 2(47 okręgów) lub 3(warszawski i katowicki) senatorów,
głosowanie odbywało się poprzez selekcje negatywną - głosujący musiał skreślić nazwiska kandydatów na których nie chciał zagłosować,
kandydat aby uzyskać mandat posła lub senatora musiał uzyskać bezwzględna liczbę głosów w I turze; jeżeli się to nie udało, do II także większościowej tury przechodzili dwaj kandydaci z najwyższą liczba głosów;
● Zgłaszanie kandydatów:
powołano Państwową Komisje Wyborczą, oraz wojewódzkie i obwodowe komisje wyborcze,
„Solidarności” udało się nie tylko znaleźć odpowiednią liczbę kandydatów do komisji obwodowych, ale także uzupełnić ich skład mężami zaufania, zapewniając w ten sposób kompetentną kontrolę procedury oddawania i liczenia głosów,
do zgłoszenia wymagane było 3000 podpisów poparcia,
„Solidarność” zgłaszała tylu kandydatów na senatorów ile było mandatów do obsadzenia; PZPR zgłaszał więcej kandydatów,
PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
KO „Solidarność” - Komitet Obywatelski „Solidarność”
● Głosowanie i wyniki:
I tura - 4.VI.1989:
frekwencja wyniosła 62,32%
wybranych zostało 160 kandydatów bezpartyjnych(wszyscy byli z ramienia „Solidarności”),
spośród mandatów koalicyjnych obsadzono 3 z 299(z czego wszyscy uzyskali wcześniejsze poparcie „Solidarności”,
z listy krajowej większość bezwzględna osiągnęli tylko 2 kandydaci,
obsadzono 92 mandaty senatorskie - wszystkie przez przedstawicieli „Solidarności”,
II tura - 18.VI.1989:
frekwencja wyniosła 25,11%,
KO „S” zdobyła 1 brakujący mandat dla kandydatów bezpartyjnych,
obsadzono pozostałe 8 mandatów senatorskich(7 dla KO, 1 bezpartyjny ale związany z PZPR)
33 mandaty z listy krajowej wybrano w II turze(która byłą nie przewidziana - wprowadzona dekretem z 8.VI),
wybrano pozostałych 296 posłów koalicji(z tego wielu po uzyskaniu „Solidarnościowego” poparcia,
SEJM |
Mandaty |
PZPR |
173 |
KO „Solidarność” |
161 |
ZSL (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe) |
76 |
SD (Stronnictwo Demokratyczne) |
27 |
Stowarzyszenie PAX |
10 |
UChS (Unia Chrześcijańsko-Społeczna) |
8 |
SENAT |
|
KO „Solidarność” |
99 |
Niezrzeszony (Henryk Stokłosa) |
1 |
Wynik wyborów był całkowitym zaskoczeniem dla władz komunistycznych, które były przekonane o swojej wygranej, przesądziły one także o zmianie kierunku i prędkości transformacji ustrojowej. Spełniły funkcje legitymizacyjną dla przemian systemowych.
we wszystkich okręgach potrzebne było przeprowadzenie drugiej tury; komunistycznych kandydatów wskazywała „Solidarność”,
porażka kandydatów z listy krajowej,
przegrali wszyscy kandydaci PZPR-u ubiegający się o mandaty senatorskie,
przeciw komunistom głosował również ich elektorat,
● Obsadzone stanowiska:
Sejm kontraktowy następnie powoływał na urząd premiera:
2 sierpnia 1989 - gen. Czesława Kiszczaka (PZPR),
24 sierpnia 1989 - Tadeusza Mazowieckiego (OKP, następnie UD),
4 stycznia 1991 - Jana Krzysztofa Bieleckiego (OKP, następnie KLD).
Marszałkiem Sejmu wybrano 4 lipca 1989 Mikołaja Kozakiewicza (ZSL)
Marszałkiem Senatu wybrano Andrzeja Stelmachowskiego (OKP)
● 3 aspekty proceduralne, wskazujące na demokratyzację(wg W.Jednaka)
możliwość swobodnego zgłaszania kandydatów przez różne siły polityczne,
swoboda kształtowania programów wyborczych bez konieczności wcześniejszego ich konfrontowania z „jedyna słuszną ideologią”,
gwarancja uczciwego przeprowadzenia wyborów i obliczenia wyników,
************************ WYBORY PARLAMENTARNE 1991 ***********************
odbyły się 27 października 1991
● Ordynacja wyborcza:
w wyborach proporcjonalnych wyłaniano 460 posłów na Sejm, w wyborach większościowych 100 senatorów,
391 posłów wybieranych w wielomandatowych okręgach wyborczych; głosy obliczano metodą Hare-Niemayera; brak progów wyborczych,
69 posłów wybierano z tzw. listy krajowej; głosy liczono metodą Saint-Lague'a; 5%-towy próg wyborczy w skali całego kraju; uczestnictwo w podziale mandatów z tej puli wymagało rejestracji listy ogólnopolskiej,
do rejestracji ogólnopolskiej listy potrzebne było 50 tys podpisów uprawnionych do głosowania; do rejestracji listy okręgowej wymagane było 5 tys. uprawnionych,
37 okręgów wyborczych na które przypadało od 7 do 17 mandatów(średnio 10,3),
do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, tworzących koalicje lub listy zblokowane; łącznie 82 komitety wyborcze,
● Ważniejsze komitety wyborcze:
Unia Demokratyczna - partia utworzona w 1990 roku, po przegranych wyborach prezydenckich, przez Tadeusza Mazowieckiego; po scaleniu z FPD i ROAD skupiała polityków postsolidarnościowych o szerokim spectrum politycznych poglądów od lewicowo-socjaldemokratycznych, przez socjalliberalne i chadeckie po liberalno-chrześcijańskie i konserwatywne;
Sojusz Lewicy Demokratycznej - byłą to koalicja polityczna i komitet wyborczy o charakterze lewicowym; powstały w 1991(przekształcony w partię w 1999), skupiający w 1997 roku 33 ugrupowania, ale jej trzon stanowiła Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej,
Wyborcza Akcja Katolicka - komitet wyborczy, skupiający partie o charakterze katolickim, m.in. ZChN,
Porozumienie Obywatelskie Centrum - było koalicją wyborczą, do której weszły: Porozumienie Centrum, Komitety Obywatelskie i Polskie Forum Ludowo-Chrześcijańskie "Ojcowizna"; ważniejsi działacze: Jarosław i Lech Kaczyńscy, Jan Olechowski, Roman Bartoszcze,
Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy - Utworzony przez PSL komitet wyborczy
Konfederacja Polski Niepodległej - partia Leszka Moczulskiego, partia antykonnistyczna
Kongres Liberalno-Demokratyczny - partia o charakterze centroprawicowym i liberalnym; należeli do niego J.K.Bielecki, D.Tusk, J.Lewandowski,
"Porozumienie Ludowe" - komitet wyborczy w skład którego weszły Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność", PSL "Solidarność" oraz PSL-Mikołajczykowski,jako antykomunistyczne stronnictwa ludowe,
Polska Partia Przyjaciół Piwa - partia polityczna założona w 1990 przez satyryka Janusza Rewińskiego (zarejestrowana sądownie 28 grudnia 1990); m.in. Leszek Bubel,
● Głosowanie i wyniki:
Wyborca zakreślał (stawiał krzyżyk) przy nazwisku preferowanego kandydata. Oddany głos był zaliczany najprzód jako głos na okręgową listę kandydatów; w przypadku, gdy lista uzyskała mandat(y), posłami zostawali kandydaci, na których oddano największą liczbę głosów.
Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 5,63%.
Uprawnionych do głosowania było 24.769.257 osób
Spośród 111 zarejestrowanych komitetów wyborczych mandaty uzyskało 29 (z tym, że 11 komitetów uzyskało po 1 mandacie).
Komitet Wyborczy |
Głosy |
% głosów |
Mandaty |
% mandatów |
Unia Demokratyczna |
1 382 051 |
12,32% |
62 |
13,5% |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
1 344 820 |
11,99% |
60 |
13,0% |
Wyborcza Akcja Katolicka |
980 304 |
8,74% |
49 |
10,7% |
Porozumienie Obywatelskie Centrum |
977 344 |
8,71% |
44 |
9,6% |
Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy |
972 952 |
8,67% |
48 |
10,4% |
Konfederacja Polski Niepodległej |
841 738 |
7,50% |
46 |
10,0% |
Kongres Liberalno-Demokratyczny |
839 978 |
7,49% |
37 |
8,0% |
"Porozumienie Ludowe" |
613 626 |
5,47% |
28 |
6,1% |
NSZZ "Solidarność" |
566 553 |
5,05% |
27 |
5,9% |
Polska Partia Przyjaciół Piwa |
367 106 |
3,27% |
16 |
3,5% |
Chrześcijańska Demokracja |
265 179 |
2,36% |
5 |
1,1% |
Unia Polityki Realnej |
253 024 |
2,26% |
3 |
0,7% |
"Solidarność Pracy" |
230 975 |
2,06% |
4 |
0,9% |
Stronnictwo Demokratyczne |
159 017 |
1,42% |
1 |
0,2% |
Mniejszość Niemiecka |
132 059 |
1,18% |
7 |
1,5% |
Partia Chrześcijańskich Demokratów |
125 314 |
1,12% |
4 |
0,9% |
Partia "X" |
52 735 |
0,47% |
3 |
0,7% |
Ruch Demokratyczno-Społeczny |
51 656 |
0,46% |
1 |
0,2% |
Ludowe Porozumienie Wyborcze "Piast" (Tarnów) |
42 031 |
0,37% |
1 |
0,2% |
Ruch Autonomii Śląska |
40 061 |
0,36% |
2 |
0,4% |
Krakowska Koalicja Solidarni z Prezydentem (Kraków) |
27 586 |
0,25% |
1 |
0,2% |
Związek Podhalan (Nowy Sącz) |
26 744 |
0,24% |
1 |
0,2% |
Polski Związek Zachodni |
26 053 |
0,23% |
4 |
0,9% |
"Wielkopolsce i Polsce" (Poznań) |
23 188 |
0,21% |
1 |
0,2% |
"Jedność Ludowa" (Bydgoszcz) |
18 902 |
0,17% |
1 |
0,2% |
Komitet Wyborczy Prawosławnych (Białystok) |
13 788 |
0,12% |
1 |
0,2% |
"Solidarność-80" (Szczecin) |
12 769 |
0,11% |
1 |
0,2% |
Unia Wielkopolan okręgu woj. leszczyńskiego (Zielona Góra) |
9 019 |
0,08% |
1 |
0,2% |
Sojusz Kobiet przeciw Trudnościom Życia (Kraków) |
1 922 |
0,02% |
1 |
0,2% |
Pozostałe komitety |
820 108 |
7,30% |
0 |
0% |
Suma oddanych głosów |
11 218 602 |
100.00% |
460 |
100.00% |
Frekwencja w wyborach do Senatu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 3,47%.
Komitet Wyborczy |
Mandaty |
Unia Demokratyczna |
21 |
NSZZ "Solidarność" |
11 |
Wyborcza Akcja Katolicka |
9 |
Porozumienie Obywatelskie Centrum |
9 |
Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy |
7 |
Kongres Liberalno-Demokratyczny |
6 |
Porozumienie Ludowe |
5 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
4 |
Konfederacja Polski Niepodległej |
4 |
Partia Chrześcijańskich Demokratów |
3 |
Pozostałe komitety |
21 |
● Obsadzone stanowiska:
Sejm I kadencji następnie powoływał na urząd premiera:
6.XII.1991 - Jan Olszewski,
5.VI.1992 - Waldemar Pawlak,
10.XII.1992 - Hanna Suchocka,
Marszałkiem Sejmu od 25 listopada 1991 był Wiesław Chrzanowski (ZChN)
************************ WYBORY PARLAMENTARNE 1993 ***********************
odbyły się 19 września 1993
● Ordynacja wyborcza:
Obowiązywała ustawa o ordynacji wyborczej z 28.V.1993, której wprowadzenie było następstwem rozbicia partyjnego w sejmie I kadencji:
do sejmu wybierano metodą proporcjonalną: 391 posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych i 69 z tzw. listy krajowej,
progi wyborcze wynosiły kolejno: 5% dla partii politycznej, 8% dla koalicji i 7% dla rozdziału mandatów z listy krajowej,
głosy liczono metodą d'Hondta, faworyzuje ona duże ugrupowania,
wytyczono 52 okręgi wyborcze(przypadało średnio 7,4 mandatu na okręg),
do senatu wybierano 100 senatorów, metodą większościowa,
Partie:
SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej
PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe
UD - Unia Demokratyczna
UP - Unia Pracy
Ojczyzna
KPN - Konfederacja Polski Niepodlegałej
BBWR - Bezpartyjny Blok Wspierania Reform
NSZZ „Solidarnosć - Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
PC - Porozumienie Centrum
KL-D - Kongres Liberalno-Demokratyczny
UPR - Unia Polityki Realnej
Samoobrona - Leppera
Partia X
Koalicja dla Rzeczpospolitej
PSL - PL - Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe
Komitet Wyborczy |
Głosy |
% głosów |
Mandaty |
% mandatów |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
2 815 169 |
20,41% |
171 |
37,2% |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
2 124 367 |
15,40% |
132 |
28,7% |
Unia Demokratyczna |
1 460 957 |
10,59% |
74 |
16,1% |
Unia Pracy |
1 005 004 |
7,28% |
41 |
8,9% |
Ojczyzna |
878 445 |
6,37% |
- |
- |
Konfederacja Polski Niepodległej |
795 487 |
5,77% |
22 |
4,8% |
Bezpartyjny Blok Wspierania Reform |
746 653 |
5,41% |
16 |
3,5% |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność |
676 334 |
4,90% |
- |
- |
Porozumienie Centrum |
609 973 |
4,42% |
- |
- |
Kongres Liberalno-Demokratyczny |
550 578 |
3,99% |
- |
- |
Unia Polityki Realnej |
438 559 |
3,18% |
- |
- |
Samoobrona - Leppera |
383 967 |
2,78% |
- |
- |
Partia X |
377 480 |
2,74% |
- |
- |
Koalicja dla Rzeczypospolitej |
371 923 |
2,70% |
- |
- |
Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe |
327 085 |
2,37% |
- |
- |
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Śląsku Opolskim |
60 770 |
0,44% |
3 |
0,7% |
Ruch Autonomii Śląska |
26 357 |
0,19% |
- |
- |
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Katowickiego |
23 396 |
0,17% |
1 |
0,2% |
Naczelna Organizacja Techniczna Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych |
22 717 |
0,16% |
- |
- |
Ojczyzna - Lista Polska |
15 958 |
0,12% |
- |
- |
Polska Wspólnota Narodowa Polskie Stronnictwo Narodowe |
14 989 |
0,11% |
- |
- |
Polska Partia Przyjaciół Piwa |
14 382 |
0,10% |
- |
- |
Niemiecka Wspólnota Robotnicza Pojednanie i Przyszłość |
13 776 |
0,10% |
- |
- |
Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej |
10 164 |
0,07% |
- |
- |
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Częstochowskiego |
10 068 |
0,07% |
- |
- |
Otwarta Kampania Niezależnych - Poza Układem |
6 918 |
0,05% |
- |
- |
Polska Unia Pracujących |
6 789 |
0,05% |
- |
- |
Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej |
2 444 |
0,02% |
- |
- |
Rzemieślnicza Partia Polski |
2 251 |
0,02% |
- |
- |
Wyborcza Akcja Bezrobotnych |
900 |
- |
- |
- |
Polska Partia Odnowy Kraju |
663 |
- |
- |
- |
Polski Front Narodowy |
565 |
- |
- |
- |
Narodowe Towarzystwo Oświatowe w Piotrkowie Trybunalskim |
463 |
- |
- |
- |
Spółdzielczy Dom |
418 |
- |
- |
- |
Polski Front Patriotyczny |
258 |
- |
- |
- |
Komitet Wyborczy |
Mandaty |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
37 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
36 |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność |
9 |
Unia Demokratyczna |
4 |
Bezpartyjny Blok Wspierania Reform |
2 |
Unia Pracy |
2 |
Klub Inteligencji Katolickiej w Białymstoku |
1 |
Kongres Liberalno-Demokratyczny |
1 |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych Solidarność |
1 |
Porozumienie Ludowe |
1 |
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Śląsku Opolskim |
1 |
Zjednoczenie Polskie |
1 |
kandydaci indywidualni |
4 |
************************ WYBORY PARLAMENTARNE 1997 ***********************
odbyły się 21 września 1997 roku.
malejące poparcie dla rządzącej lewicy pomimo pewnych sukcesów(np. Uchwalenie konstytucji, wejście do OECD, rozpoczęcie negocjacji o członkostwo w NATO),
tragiczna powódź w południowo - zachodniej Polsce, w 1997; nieudolność służb porządkowych, niespełnione hojne obietnice pomocy, oraz stosunek rządu(w tym wypowiedz Cimoszewicza, iż należało się ubezpieczyć), prowadzi do spadku poparcia dla lewicy,
pielgrzymka Jana Pawła II (31.V - 10.VI 1997); ukazała ona siłę polskiego kościoła; później została wykorzystana w kampanii AWS; osłabienie lewicy,
zjednoczenie prawicy w ramach AWS; nauczka jaką były wybory 1993, w których rozdrobnienie partyjne prawicy pozwoliło SLD na zwycięstwo, skłoniło liderów partii prawicowych do stworzenia koalicji w 1996;
nieczytelna polityka PSL; zgłoszenie i wycofanie latem 1997 wotum nieufność wobec własnej koalicji; odcinanie się od SLD, pomimo współpracy w rządzie;
ustawa o partiach politycznych z 1997; doprowadziła(poprzez wymóg ponownej rejestracji partii wyborczych) do zredukowania ilości partii politycznych z ponad 300 do kilkudziesięciu(w tym kilkunastu realnie liczących się),
od początku głównymi faworytami i rywalami było SLD i AWS,
● Ordynacja wyborcza:
Obowiązywała ustawa o ordynacji wyborczej z 28.V.1993(z drobnymi zmianami o charakterze techniczno-organizacyjnym; zmiany w organizacji pracy KBW, drobne zmiany okręgów wyborczych):
do sejmu wybierano metodą proporcjonalną: 391 posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych i 69 z tzw. listy krajowej,
progi wyborcze wynosiły kolejno: 5% dla partii politycznej, 8% dla koalicji i 7% dla rozdziału mandatów z listy krajowej,
głosy liczono metodą d'Hondta, faworyzuje ona duże ugrupowania,
wytyczono 52 okręgi wyborcze(przypadało średnio 7,4 mandatu na okręg),
do senatu wybierano 100 senatorów, metodą większościowa,
obowiązywał wymóg złożenia oświadczenia lustracyjnego(zgodnie z ustawą z 1997),
● Partie:
zgłoszono 22 komitety wyborcze, najważniejsze:
AWS - Akcja Wyborcza Solidarność
koalicyjne ugrupowanie polityczne, powstałe 8 czerwca 1996, z inicjatywy NSZZ „Solidarność”, skupiające większość ugrupowań prawicowych, które stopniowo łączyły się; w tym: NSZZ „Solidarność”, Porozumienie Centrum, Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe, Instytut Lecha Wałęsy,
deklaracje programowe AWS koncentrowały się na rozwoju tradycji narodowych, chrześcijańskich, demokratycznych oraz niepodległościowych w polityce i życiu społecznym. Postulowano m.in.: uchwalenie prorodzinnego ustawodawstwa podatkowego, przeprowadzenie reformy systemu emerytalno-rentowego, wprowadzenie samorządowych kas chorych, kontynuację starań o wprowadzenie Polski do struktur Unii Europejskiej, dekomunizację i lustrację;
przewodniczącym był Marian Krzaklewski, do AWS należeli: Jerzy Buzek, Stefan Niesiołowski, Ryszard Czarnecki;
hasła: „ZaAWZse Polska, Wolność , Rodzina”, „Prawa Polska”,
SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej
byłą to koalicja polityczna i komitet wyborczy o charakterze lewicowym; powstały w 1991(przekształcony w partię w 1999), skupiający w 1997 roku 33 ugrupowania, ale jej trzon stanowiła Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej,
postulowało zapewnienie stabilnego wzrostu gospodarczego, upełnomocnienie konkurencyjności polskiej gospodarki na forum międzynarodowym, obniżenie deficytu budżetowego i zadłużenia publicznego, obniżenie inflacji kontynuowanie przekształceń własnościowych prowadzących do ograniczenia własności państwowej, prywatyzacji z uwzględnieniem interesu pracowników, przeciwko powszechnemu uwłaszczeniu realizacji reformy powiatowej i terytorialnej; sprzeciwiano się dekomunizacji i lustracji, ograniczaniu prawa aborcji i konkordatowi,
przewodniczącym był Włodzimierz Cimoszewicz, do SLD należeli: Leszek Miller, Jerzy Szmajdziński, Marek Borowski, Józef Oleksy,
hasła: „Dotrzymaliśmy słowa”, „Dobre dziś - lepsze jutro”, „Polska wierzy w swoja przyszłość”
UW - Unia Wolnosci
polska partia polityczna powstała 23 kwietnia 1994 z połączenia dwóch działających od 1990 ugrupowań: Unii Demokratycznej (UD) i Kongresu Liberalno-Demokratycznego (KLD);
członkowie Unii Wolności tradycyjnie reprezentowali różne formacje ideowe od zbliżonych do socjaldemokracji poprzez chrześcijańskie i liberalne centrum aż do konserwatywnej prawicy ; koncentrowano się na postulatach rozwoju gospodarczego; sferze gospodarki UW deklarowała poglądy liberalne, natomiast w kwestiach obyczajowych nie zajmowała wyraźnego stanowiska; klubie parlamentarnym dominowali jednak przeciwnicy prawa do aborcji i zwolennicy ratyfikacji konkordatu; partia sprzeciwiała się radykalnie przeprowadzanej lustracji,
przewodniczącym był Leszek Balcerowicz, do UW należeli: Tadeusz Mazowiecki, Donald Tusk, Hanna Suchocka, Jan M. Rokita, Władysław Frasyniuk, Bronisław Geremek, Jacek Kuroń,
hasło: „W lewo? W prawo? Zawsze do przodu”
PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe
partia kontynuująca tradycję Stronnictwa Ludowego, należąca wlatach 1993-1997 do koalicji rządzącej;
była to partia bazująca na klasie rolniczej o tradycyjnym chrześcijańskich charakterze, postulowała ochronę i rozwój polskiej wsi, wejście do UE przy ochronie polskiego rolnictwa, rozwój gospodarczy, obniżenie inflacji i bezrobocia, częściową reprywatyzację, niejasno odnosiła się do dekomunizacji i lustracji, popierała karę śmierci, sprzeciwiała się aborcji,
przewodniczącym był Waldemar Pawlak, do PSL należeli: Jarosław Kalinowski, Jarek Sawicki, Józef Zych,
hasło: „Łączy nas polska”
ROP - Ruch Odbudowy Polski
powstał po pierwszej turze wyborów prezydenckich w 1995, która dla Jana Olszewskiego zakończyła się nadspodziewanie dobrym wynikiem (zajął 4. miejsce, zdobył 6,86% głosów),
określał się jako partia prawicowa i (radykalnie)antykomunistyczna, jednak w programie gospodarczym występowało wiele elementów charakterystycznych dla państwa opiekuńczego; ruch zajmował niejednoznaczne stanowisko w takich sprawach jak wejście Polski do Unii Europejskiej czy NATO,
przewodniczącym był Jan Olszewski, do ROP należeli: Antonii Macierewicz, Jacek Kurski,
UP - Unia Pracy
polska partia polityczna o charakterze socjaldemokratycznym, powołana do życia w czerwcu 1992 w wyniku fuzji kilku organizacji lewicowych; związana ze środowiskami „Solidarności”,
Hasło: „Zasługujesz na więcej”
przewodniczący Ryszard Bugaj,
KPEiR - Krajowa Partia Emerytów i Rencistów
to polska partia polityczna o lewicowym programie, które opowiada się za zmniejszeniem długu publicznego, walką z monopolami; związana z SLD,
nadrzędnym celem partii jest obrona ludzi starszych, emerytów, rencistów i osób niepełnosprawnych przed obniżaniem poziomu życia i degradacją społeczną,
Unia Prawicy Rzeczypospolitej
komitet wyborczy wyborców, stworzony na bazie Unii Polityki Realnej Janusza Korwin-Mikkego oraz Partii Republikanie Jerzego Eysymontta
liberalna prawica,
KPEiR RP - Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej Polskiej
polska prawicowa, partia polityczna założona 13 lipca 1997, jako konkurencyjne ugrupowanie dla związanej z SLD, Krajowej Partii Emerytów i Rencistów (KPEiR)
BdP - Blok dla Polski
polskie ugrupowanie polityczne powstałe 23 kwietnia 1997, powstało z połączenia BBWS, Stronnictwa Narodowego i polskiej partii Ojcowizna
hasło: „Nie będziesz sam, razem odbudujemy polskę”
● Głosowanie i wyniki:
upoważnionych do głosowania: 28 409 054
oddanych głosów: 13 616 378 z tego 96,12% ważnych - 13 088 231
frekwencja wyniosła 47,93%
Lista |
Komitet Wyborczy |
Głosy |
% głosów |
Mandaty |
% mandatów |
5 |
Akcja Wyborcza Solidarność |
4 427 373 |
33,83% |
201(29*) |
43,7% |
6 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
3 551 224 |
27,13% |
164(23*) |
35,7% |
4 |
Unia Wolności |
1 749 518 |
13,37% |
60(11*) |
13,0% |
7 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
956 184 |
7,31% |
27(6*) |
5,9% |
9 |
Ruch Odbudowy Polski |
727 072 |
5,56% |
6 |
1,3% |
1 |
Unia Pracy |
620 611 |
4,74% |
- |
- |
3 |
Krajowa Partia Emerytów i Rencistów |
284 826 |
2,18% |
- |
- |
8 |
Unia Prawicy Rzeczypospolitej |
266 317 |
2,03% |
- |
- |
10 |
Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej Polskiej |
212 826 |
1,63% |
- |
- |
2 |
Blok dla Polski |
178 395 |
1,36% |
|
|
* - ilość mandatów z listy krajowej,
Komitet Wyborczy |
Mandaty |
Akcja Wyborcza Solidarność |
51 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
28 |
Unia Wolności |
8 |
Ruch Odbudowy Polski |
5 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
3 |
Kandydaci niezależni |
5 |
Urząd marszałka przez całą kadencję Sejmu pełnił poseł Maciej Płażyński,
Funkcję premiera, w latach 1997-2001, pierwsze rządu koalicyjnego AWS-UW, a potem rządu mniejszościowego AWS pełnił Jerzy Buzek
Marszałkiem senatu IV kadencji została reprezentująca AWS Alicja Grześkowiak
*********************** WYBORY PARLAMENTARNE 2001 ************************
● Ordynacja wyborcza:
Wybory oparte o nową ustawę o ordynacji wyborczej z 12.IV.2001 roku, uchwalone glosami AWS, UW i PSL, na pół roku przed wyborami. Zmiany miały wyraźny charakter polityczny:
do sejmu wybierano 460 posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych; zniesiona została instytucja list ogólnopolskich(niekorzystne dla dużych partii);
41 okręgów wyborczych, którym przyznano od 7(Chrzanów) do 19(Warszawa) mandatów; zmniejszenie ilości okręgów było korzystne dla małych i średnich partii;
progi wyborcze wynosiły kolejno: 5% dla partii politycznej i 8% dla koalicji,
głosy przeliczano metodą Sainte-Laguë; korzystniejszą dla ugrupowań małych i średnich,
do senatu wybierano 100 senatorów w 40 okręgach wyborczych; na okręg przypadało 2, 3 lub 4 mandaty,
restrykcje dotyczące finansowania partii i pozyskiwania środków na kampanię(zakazano m.in: sprzedaży „cegiełek” i zbiórek publicznych); regulacja wysokości wpłat indywidualnych, itd.,
subwencje państwowe dla partii które przekroczą próg 3% i dla koalicji - 6%,
● Partie:
Komitet Wyborczy |
Głosy |
% głosów |
% głosów (zmiana) |
Mandaty |
Mandaty (zmiana) |
% mandatów |
Sojusz Lewicy Demokratycznej-Unia Pracy |
5 342 519 |
41,04% |
+ 9,17% |
216 |
+ 52 |
47,0% |
Platforma Obywatelska RP |
1 651 099 |
12,68% |
+ 12,68% |
65 |
+65 |
14,1% |
Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej |
1 327 624 |
10,20% |
10,20% |
53 |
+ 53 |
11,5% |
Prawo i Sprawiedliwość |
1 236 787 |
9,50% |
+ 9,50% |
44 |
+ 44 |
9,6% |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
1 168 659 |
8,98% |
+ 1,67% |
42 |
+15 |
9,1% |
Liga Polskich Rodzin |
1 025 148 |
7,87% |
+ 7,87% |
38 |
+ 38 |
8,3% |
Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy* |
729 207 |
5.60% |
- 28,23% |
- |
- 201 |
- |
Unia Wolności |
404 074 |
3.10% |
- 10,27% |
- |
- 60 |
- |
Alternatywa Ruch Społeczny |
54 266 |
0.42% |
+ 0,42% |
- |
|
- |