DRABINA, 5 PIERWSZYCH WIEKÓW CHRZEŚCIJAŃSTWA SKRYPT
Cześć I - chrześcijaństwo do roku 150.
1. Wprowadzenie.
*49 r. - Piotr - przepisy Tory nie obowiązują nowochrzczeńców nie żydów - chrześcijaństwo jako religia uniwersalistyczna.
* do roku 100 ostateczna redakcja ksiąg NT
*nowy kult=chrzest, nakładanie rąk, eucharystia, swiecenie niedzieli, wlasne modlitwy, inna koncepcja pobożności (dużo tez z judaizmu)
*pierwsze 2 pokolenia chrześcijan nie widzialy sprzeczności miedzy ST a NT
*kiepskie stosunki z Synagogą: uważani za odszczepieńców
*kiepskie stosunki z cesarstwem: uważani za niewykształconych prostaków, żydów hołdujących zbrodniczym zabobonom. Niechęć grekow i rzymian do ich obyczajów, lekceważenia tradycji przodków.
2. Struktura organizacyjna
a. gminy - kościoły lokalne
*Dzieje Apostolskie - wspólnota, wszystko mieli wspólne (sprzedawanie majątków osobistych i oddawanie pieniędzy do wspolnej kasy, z której wszystkim rozdzielane było po równo), codzienne wspólne przebywanie w świątyni, w kryzgankach Salomona.
-Tesalonika, Korynt, Galacja, Filippi, Kolosy, Rzym - pierwsze dzierży miejsce, Efez azjatycki, Magnezja nad Majandrem, Tralle azjatyckie, Filadelfia azjatycka, Smyrna azjatycka.
b. Hierarchia religijna gminy.
*I list Pawła do Tymoteusza - biskup i prezbiter
Biskup - nienaganny, mąż 1 żony, rozsądny, przyzwoity, gościnny, sposobny do nauczania, nie pijacy za dużo, opanowany, sprawiedliwy, nie chciwy, dobrze rządzący własnym domem i dobrze wychowujący swoje dzieci, doświadczony - a nie świeżo ochrzczony, majacy dobrą opinię.
Diakon - nie obłudni, nie chciwi, nie pijący za dużo, mają być najpierw poddawani próbie, mężowie 1 żony, dobrze rządzący dziećmi i domami
*I list do Tytusa
Prezbiter - w każdym mieście, nienaganny, mąż 1 żony, mający wierzące dzieci
*Dzieje Apostolskie
7 mężów do rozdawania jałmużny - wybrani na polecenie apostołów, zajmujący się praktycznym wymiarem służby Bogu, by apostołowie mogli bez ograniczeń nauczać, ludzie odznaczający się dobrą sławą, pełni Ducha i mądrości
*Pasterz Hermasa - apostołowie, biskupi, nauczyciele, diakoni jako spojone kamienie wieży, mają się zawsze ze sobą zgadzać, jeden ma zważać na drugiego.
*List Polikarpa do Filipensów - zalecenia moralne
Diakoni - bez zmazy, nie obłudni, nie chciwi, miłosierni, gorliwi, powściągliwi.
Prezbiterzy - miłosierni, mają nawracać, doglądać chorych, tłumic w sobie gniew i stronniczość, trzymac się z dala od niesprawiedliwości.
c. Członkowie gminy wobec przełożonych
*List Pawła do Hebrajczyków - posłuszeństwo i naśladownictwo nauczycieli przełożonych
*I List Klemensa do Koryntian -
-biskupów i diakonów ustalili Apostołowie,
-dobrych biskupów i diakonów nie można odwołać z urzędu, jest to grzech.
-Niepotrzebne kłótnie są złe, to ranienie ciała Chrystusa
*Listy Ignacego Antiocheńskiego
-myśl biskupów trwa w myśli Jezusa, dlatego należy się zgadzac z biskupem, starszyzna jest z nim zestrojona - posłuszeństwo biskupowi to posłuszeństwo Bogu
-biskup jest zastępcą Boga, a Bóg biskupem wszystkich, kto oszukuje biskupa na ziemi, oszukuje Boga
-prezbiterzy - grono apostolskie, należy za nimi podążać jak owce
-biskup jest 1 - otoczony starszyzną i diakonami
3. Kult.
a. Chrzest
*Dzieje Apostolskie
- chrzest daje nawrócenie, odpuszczenie grzechów, dar Ducha Św.
- Szymon, zajmujący się wcześniej magią, przyjmuje chrzest od Filipa
- chrzest przyjmuje przełożony synagogi Kryspus
- chrzest Janowy - wodą, chrzest Jezusa i apostołów - Duchem św.
*Nauka apostołów -Didache - chrzest w formule trynitarnej
- W Imię Ojca i Syna i Ducha św.
-W wodzie bieżącej (ale może tez być w innej, ostatecznie nawet w ciepłej lub trzykrotne wylanie wody na głowe.)
- przed chrztem chrzczący i chrzczony (1 -2 dni) mają pościć i inni
*Ignacy Antiocheński
- nie wolno chrzcić bez biskupa
b. Zgromadzenie wiernych - liturgia wspólnoty
*św. Paweł I list do koryntian
- upomina Koryntian, że nie spożywają razem Wieczerzy Pańskiej, gdy zasiadają jeden jest głodny, inny najedzony, a inny nietrzeźwy , nale,ży na siebie zaczekać
- Wieczerza Pańska = wspólne spozywanie chleba i wina na pamiątkę śmierci Pańskiej
- kto spozywa chleb lub pije kielich pańskie niegodnie winnym staje się ciała i krwi pańskiej
*Dzieje Apostolskie
- pierwszy dzien po szabacie - łamanie chleba - Eutych spadł z okna - Paweł go ożywił.
*Nauka 12 Apostolów
- modły dziękczynne za Kielich i za Łamany chleb i inne modły liturgiczne po „nasyceniu”
- tylko ochrzczeni mogą spozywać wino i chleb
*Ignacy Antiocheński
- duża moc modlitwy zbiorowej (eucharystii i modlitwy pochwalnej) - potępienie unikających zgromadzeń, bo unoszą się pychą
- chleb eucharystyczny środkiem, by nie umrzeć, ale żyć w Jezusie
- Eucharystia bardzo ważna, szczególnie ta pod przewodnictwem biskupa lub innego przełożonego, jest tylko jedna
*Pliniusz Młodszy
- chrześcijanie w oznaczonym dniu gromadzili się przed switem, przyżekali wiarę w Jezusa, zobowiązywali do przestrzegania przykazań i spożywali Eucharystię
c. Modlitwa
* Św. Paweł
- mężczyźni powinni modlić się bez nakrycia głowy, a kobieta z nakryciem
- modlitwy powinny być odprawiane za wszystkich ludzi
- mężczyźni powinni modlic się na każdym miejscu, podnosząc czyste ręce, a kobiety w skromnym ubraniu (mają być przyozdobione w dobre uczynki)
*Dzieje Apostolskie
- Piotr i Jan modlą się w świątyni, Piotr (i Paweł też) upada na kolana lub wchodzi na dach i modli się, Kościół modli się za piotra gdy ten jest w wiezieniu.
*Nauka 12 apostołów
- Ojcze Nasz…(w naszej wersji) 3 razy dziennie
*Ignacy Antiocheński
- modlitwa za innych ludzi, by się nawrócili
- modlitwa za wszystkich świętych, królów, prześladowców, nieprzyjaciół
d. Dzień Pański
*List Barnaby
- należy obchodzić nie szabat, ale dzień ósmy, w którym zmartwychwstał Jezus
*Ignacy Antiocheński
- zamiast szabatu czczony ma być Dzień Pański - kiedy poczeło się zycie ludzi przez śmierć Jezusa
*Nauka 12 apostołów
- w Dzień Pański należy się gromadzić, łamać chleb, wyspowiadać się i czynić dziękczyń nienie.
e. Post
* Nauka 12 apostołów - posty w środy i piątki
* List Barnaby
- moralny i duchowy wymiar postu - w poście nie chodzi o samoponiżanie, ale o samooczyszczenie, pomoc bliźnim
*Pasterz Hermasa
- zalecany post: przestrzeganie przykazań, nie czynienie złego
f. Nowy kształt pobozności
*Ew. św. Marka
-modlitwa w skrytości, bez zbędnych słów
- modlitwa Ojcze Nasz
- nie powinno się być smutnym podczas postu (tak robią obłudnicy)
- podczas postu - namaścić głowę i obmyć oblicze
4. Doktryna.
a. Kontrowersje wokół przestrzegania prawa żydowskiego
*Dzieje Apostolskie
- sprawa obrzezania nowo ochrzczonych pogan - Jakub w Jerozolimie (po wysłuchaniu Pawła, Barnaby i Piotra”) stwierdza, że nie należy nakładac na pogan obowiązku obrzezania, ale powinni wstrzymac się od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od jedzenia uduszonych zwierząt i krwi. - przez niektórych uznane to za odstępstwo od Prawa Mojżesza (publiczne oczyszczenie Pawła w świątyni, by nie uznano, że jest odszczepieńcem)
*Św. Paweł
List do Rzymian, Koryntian,
- obrzezanie wartościowe, jeśli przestrzega się reszty zaleceń Prawa, jeśli nie - obrzezanie jest bezwartościowe, na nic nie wpływa
- prawdziwa wiara jest wewnątrz człowieka, ważniejsze jest przestrzeganie przykazań niż zewnętrzne znaki. (ważniejsze „obrzezanie duchowe”)
Do Galatów
- obrzezanie zobowiązuje do przestrzegania przepisów Prawa, żyd nie może z tego zrezygnować
- szukanie usprawiedliwienia w Prawie - wyłączenie z łaski
- usprawiedliwienie przez wiarę a nie przez uczynki (np. ofiary)
*Euzebiusz z Cezarei
- Ebionici (Chrystus jest tylko człowiekiem, narzędziem w rękach Boga) uważali za wazne przestrzeganie przepisów zakonnych, a tak naprawdę zbawienie dostępne tylko przez samą wiarę, odrzucali listy Pawłowe, uznawali tylko Ewangelie Hebrajczyków, zachowywali szabat, ale swiecili tez niedziele.
b. Kontrowersje wokół osoby Chrystusa.
*Listy św. Pawła - najwcześniejsza chrystologia
- W Chrystusie jest Pełnia Bóstwa
- Chrystus to Syn Boga zrodzony z niewiasty
*Listy św. Jana Apostoła
- Jezus jest Mesjaszem
- kto uznaje Syna uznaje też Ojca (a kto nie uznaje Syna nie uznaje Ojca)
- Chrystus przyszedł w ciele ludzkim
*Ignacy Antiocheński
- Chrystus pochodzi z pokolenia Dawidowego
- jest Synem Bożym
- jest zrodzony z dziewicy
- jest ochrzczony przez Jana
- zabity na krzyżu dla naszego zbawienia
- zmartwychwstał
- był w ciele też po zmartwychwstaniu (ale duchem zjednoczony był z ojcem)
* Ewangelia Ebonitów
- Jezus ochrzczony przez Jana w wodzie, zstąpił na niego Duch święty (tyś moim synem umiłowanym, ja cię dziś zrodziłem)
- Chrystus utworzony z archaniołów, chociaż większy od nich, ma rządzić aniołami i wszystkim co stworzył Bóg
- przeczą, że był człowiekiem (interpretacja słów „Któż jest moją matką i moimi braćmi”)
c. Fundament wiary chrześcijańskiej - Kerygmat
*List św. Pawła do Koryntian
- Chrystus umarł za nasze grzechy, został pogrzebany, a 3 dnia zmartwychwstał i był widziany przez ludzi
- skoro zmartwychwstał Chrystus, my też zmartwychwstaniemy - jeśli nie zmartwychwstał cała wiara jest niepotrzebna i daremna
*Dzieje Apostolskie (przemówienie Piotra w zielone świątki)
- Żydzi zabili Chrystusa, ale Bóg go wskrzesił
Część II - chrześcijaństwo w latach 151- 210
1. Wprowadzenie.
*210 r - zamyka czas sporu z gnostycyzmem i kończy działalnośc Ireneusza biskupa Lyonu - największego teologa II wieku i Tertuliana.
*odłączenie chrześcijaństwa od Palestyny i zerwanie więzów z judaizmem
*walka z gnostycyzmem - kryzys tożsamości chrześcijaństwa
*dopracowanie koncepcji depozytu wiary, kryterium ortodoksji i domkniecie kanonu NT
*dopracowanie struktur organizacyjnych Kościoła (gmina, stosunki miedzy biskupami - kontrowersje wokół daty święcenia Wielkanocy, szacunek dla biskupa Rzymu)
*ubogacenie ceremonii
*niezmieniona sytuacja prawna chrześcijan -na porządku dziennym procesy i skazywanie ich na ciezkie kary
*czas apologii chrześcijańskich Justyna, Tertuliana i Orygenesa
*pojawiają się obok dzieł greckich, traktaty łacińskie - narodziny teologii po łacinie
2. Struktura organizacyjna.
a. Stosunek Kościoła rzymskiego do innych kościołów lokalnych
*Euzebiusz z Cezarei - Rzym wysyła zapomogi dla potrzebujących do innych miast
b. Stosunki między biskupem Rzymu a innymi biskupami
*Euzebiusz z Cezarei
- Kościoły Azji (Polikrates) - Wielkanoc 14 dnia księżyca, obojętnie jaki byłby to dzień tygodnia. Odbywały się w tej sprawie synody, reszta Kościołów twierdziła, że Wielkanoc można obchodzić tylko w niedzielę.
- Polikrates w liście do Wiktora biskupa Rzymu pisze, że trzyma się tradycji swoich ojców
- Wiktor z tego powodu odcina Kościoły azjatyckie, jako innowiercze
- Takie surowe postawienie sprawy nie spodobało się innym biskupom
- Ireneusz (z Galii) potwierdza, że Wielkanoc należy czcić w niedziele, ale apeluje o nie odcinanie Kościołów azjatyckich
c. Szczególna rola Kościoła rzymskiego
*Św. Ireneusz biskup Vienny i Lyonu
- Kościół w Rzymie - największy, najstarszy, wszystkim znany, założony przez 2 najchwalebniejszych apostołów Piotra i Pawła, jest strażnikiem prawdy
- Każdy Kościół musi się z nim zgadzać, bo jest dzierżycielem tradycji apostolskiej w najczystszej formie
- najpierw trzeba się zgadzac z Rzymem, a potem ewentualnie badać coś na własną rękę, przy pomocy nauczyciela, współbrata
- będąc heretykiem, nie można być chrześcijaninem
3. Kult.
a. Chrzest .
*Justyn Apologeta (IIw)
- chrzest + wspólna modlitwa za oświeconego i za wszystkich (by otrzymac łaskę pełnienia dobrych uczynków i życia wiecznego) + pocałunek pokoju + eucharystia (chleb i woda zmieszana z winem w imię ojca i syna i ducha św.) + modlitwa dziękczynienia + AMEN, potem diakoni rozdaja każdemu cząstkę chleba eucharystycznego, wina i wody.
*Tertulian o chrzcie
- po chrzcie święte namaszczenie - olej spływa fizycznie, ale przynosi duchowy owoc - tak jak sam chrzest - daje oczyszczenie z grzechów.
- potem wkładanie rąk - zaproszenie Ducha św. (potwierdzenie w ST)
- chrzest (w imie ojca i syna i ducha św) jest konieczny, bo Jezus tak powiedział, wiara nie wystarczy do dostąpienia królestwa bożego
- chrzest krwi - zastepuje nieprzyjęty zwykły chrzest i utracony przywraca
- prawo udzielania chrztu posiada biskup, nastepnie prezbiter i diakon z upoważnienia biskupa, a także laicy gdy nie można wezwać wymienioych wcześniej przełożonych (może być ostatecznie sprawowany przez wszystkich)
- nie można lekkomyślnie sprawować chrztu - prawidłowe jest odkładanie chrztu, zwłaszcza w przypadku dzieci (narażanie rodziców chrzestnych na niepowodzenia wychowawcze), lepiej gdy zostaną ochrzczone gdy dorosną i zaczną się uczyć, poznają Chrystusa
- najbardziej uroczysty dzień chrztu - Wielkanoc, potem Zielone świątki, ale w sumie to każdy dzień, każda godzina jest dobra
- przed przyjeciem chrztu - modlitwa, czuwanie na Kleczkach, post, wyznawianie grzechów, proszenie Boga
b. Eucharystia
* Justyn
- eucharystie przyjmują tylko wierzący, ochrzczeni
- chleb i wino - ciałem i krwią wcielonego Jezusa
- Przebieg:
1. w niedziele (w dniu słonca) odbywa się zebranie wspólnoty, bo to dzień kiedy zmartwychwstał Jezus, a Bóg zaczął stwarzanie świata
2. czyta się Ewangelię,
3. przełozony wygłasza kazanie (upomnienie i zachęta do naśladowania ewangelii),
4. wspólna modlitwa
5. przyniesienie chleba i wina
6. modlitwy kapłana, lud: Amen
7. rozdanie Eucharystii, również nieobecnym (rozsyła się przez diakonów)
8. zbieranie wolnych datków na ręce przełożonego, który pomaga potrzebującym
*Ireneusz
- Eucharystia jako ofiara Nowego Testamentu
- gnostycyzm i jego koncepcja ciała (ulega zepsuciu) lekceważą prawdę o Eucharystii, która karmi ciało
c. Spowiedź - pokuta
*Tertulian
- przyznanie się do winy usuwa grzech, a ukrywanie go powiększa
- pokuta musi objawić się na zewnątrz - EKSOMOLOGEZA - publiczne wyznanie grzechów, by zapoczątkować zadośćuczynienie i pokutę (bo Bóg przecież i tak zna nasze grzechy)
- publiczna spowiedź to ciężki obowiązek, wielu jej unika, należy być odważnym
- pokuta i spowiedź drugim po chrzcie ratunkiem od piekła
d. Modlitwa
* Tertulian
- modlitwa wymaga moralnej, a nie fizycznej czystości
- nie trzeba zdejmować ubrania wierzchniego przed modlitwą, ani siadać po modlitwie
- modlitwa ma być skromna, pokorna, wewnętrzna, bez zbytniej ekspresji, bo Bóg słucha serca, nie głosu
- w niedziele i zielone świątki należy wstrzymac się od kleczenia i każdej aktywności, poza tym czasem, każda modlitwa na klęcząco, zwłaszcza ta poranna. Padać na kolana należy szczególnie w środy i piątki Wielkiego Postu
- modlić należy się o każdej porze i na każdym miejscu. Czas sprzyjający modlitwie, to godziny: 3, 6, 9
- modlić należy się też na początku i końcu dnia, przed posiłkiem i kąpielą, z gośćmi
- gorliwi: modlą się z dodatkiem psalmów i alleluja
4. Doktryna
a. gnostycyzm - doktryna nieortodoksyjna
*Hipostaza archontów, Nag Hammadi
- Obraz odwiecznego odbijał się w wodach, moce ciemności zakochały się w tym odbiciu, ale nie potrafiły go dosięgnąć
- archonci (duchy rządzące poszcz. Sferami planetarnymi) tworzą człowieka z prochu, człowiek - twór całkowicie ziemski na ich i Boga odbitego w wodzie podobieństwo.
- archonci mają ciała męsko-żeńskie, twarze zwierzęce
- archonci chcieli by człowiek był jak najbardziej podobny do Boga, ale byli bezsilni w porównaniu z mocą Bożą
- Moce: w górze istnieje Wieczność. Sofia (pistis) chciała sama spłodzić jakiś twór - stworzyła niebo czyli zasłonę między eonami, poniżej tej zasłony cień czyli materia, poroniony płód, który stał się samolubnym, dwupłciowym zwierzęciem - ogłosił się Bogiem (Samael czyli bóg ślepych) i przez to zgrzeszył przeciwko Ojcu Wszechrzeczy. Wtedy Sofia wprowadziła światło w materię i zeszła na dół, w sferę chaosu, a potem wróciła i znowu z materią związała się ciemność.
- archont stworzył sobie Wielki Eon - bezbrzeżną przestrzeń i 7 synów dwupłciowych
- człowiek należy natomiast do ojca wszechrzeczy, jego dusza pochodzi ze światła, mieszka w nim Duch Prawdy, pojawi się Nasienie czyli Zbawiciel i uwolni ludzi z więzów ciemności
b. Ewangelie gnostyckie
*Ewangelia prawdy - Walentyn (zał. italskiej szkoły gnostyckiej)
- Pełnia - z niej przybyło Słowo, jest w Umyśle Ojca, przebywa w Nim, który jest wyższy od wszelkiej myśli.
- Nieznajomość Ojca stworzyłą strach - mgłę. Plane znalazła moc i stworzyła materie na niebie, zamieszkała w stworzeniu, które chciała upodobnić do piękna Prawdy. (?)
Plane zasługuje na pogardę, bo stworzyła kłamstwo, ale prawda i tak jest ustalona i piękna.
- to co naprawdę powstaje w Ojcu - to Gnoza, powstała by poznać Ojca, jest to ewangelia Jezusa Chrystusa, który oświecił ciemność zapomnienia - odkrył prawdę. Plane rozgniewała się na niego i prześladowała go.
* Ewangelia Tomasza
- Jezus mówi, że należy szukać, aż się znajdzie, wtedy będzie się panować na Pełnią
- królestwo boże tym co w ludziach i poza nimi, ludzie są synami ojca żywego - należy poznać siebie
- ludzie są ze światłości, są synami i wybrańcami ojca żywego. Znak ojca w ludziach: ruch i odpoczniecie
- Jezus jest Pełnią - jest w drzewie i pod kamieniem
- jedna lepsza odnaleziona owca od 99 wiernych
* Ewangelia Filipa
- poganin nie umiera, bo nigdy się nie narodził w Chrystusie
- chrześcijanie - mają ojca i matke, hebrajczycy - tylko matkę
- Chrystus przyszedł by wykupić, uratować i uwolnić ludzi
- archonci postanowili zwieść człowieka, bo zobaczyli w nim pokrewieństwo z prawdziwymi dobrami
- Chrystus przyniósł człowiekowi pokarm ludzki (chleb), do tej pory żywił się jak zwierzęta
- archonci myśleli, ze dokonują rzeczy przez swoją siłę, a to duch święty czynił
- Chrystus zawiera w sobie wszystko: człowieka, anioła, misterium, ojca
- Chrystus nie objawił się w rzeczywistej postaci, ale w takiej, w jakiej można go było zobaczyć (aniołom jako anioł, a ludziom jako człowiek), ukrył swe Słowo przed wszystkimi
- Jezus przyszedł by ukrzyżować świat- jest Eucharystią
- podstawą świata jest człowiek, podstawą człowieka jest małżeństwo
- prawda ukryta jest w symbolach i obrazach, bo świat nie przyjąłby jej inaczej
- Pan uczynił wszystko w tajemnicy: chrzest, namaszczenie, eucharystię, zbawienie i komnate małżeńską
- namaszczenie przewyższa chrzest, bo z jego powody nazywa się nas chrześcijanami. Kto został namaszczony posiada pełnię, zmartwychwstanie, krzyż, ducha świętego
- kto posiadł gnozę prawdy, jest wolny, a wolny nie popełnia grzechu
- gospodarka boża zależna jest od: wiary, nadziei, miłości i gnozy. Światło jest gnozą, przez którą dojrzewamy.
c. Ewangelia Piotra - opis pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa
- ściągniecie Jezusa z krzyża - godzina 9, zabłysło słońce
- oddanie ciała Józefowi z Arymatei, który złożył Go w grobie
- Żydzi biją się w piersi, widzą swój błąd, przepowiadają koniec Jerozolimy
- Piotr i apostołowie smucą się, poszczą i płaczą, bo żydzi uznali ich za ludzi którzy spalą Jerozolime
- faryzeusze proszą Piłata i straż przy grobie Jezusa, bo uczniowie go nie wykradli i nie mówili wzburzonemu i tak tłumowi, że zmartwychwstał, dostali centuriona Petroniusza i wojsko, przygnieciono grób kamieniem, założono 7 pieczeci i strzeżono
- w niedziele rano otwiera się niebo i zstepuje 2 aniołów, otwiera się grób i oni wchodzą tam
- obudzono zołnierzy, z grobu wyszło 3 mezczyzn: dwoch podtrzymywalo 1 z krzyżem , którego glowa przewyższala niebiosa
- niebo się otwiera, jakis człowiek zstepuje z nieba i wchodzi do grobu - wojsko uciekło by zawiadomić Piłata, że to był Syn Boży, on „umył ręce” od Jego śmierci
- w niedziele rano Maria Magdalena i kobiety znajduje otwarty grób, w srodku młodzieniec siedzący w grobie, mówił, że Jezus zmartwychwstał, kobiety uciekły
- apostołowie dalej się smucili
d. Protoewangelia Jakuba: opis ciąży Marii i urodzenia Jezusa
- zwiastowanie - Maryja urodzi z mocy Boga, jego Syna Najwyższego, Jezusa, który wybawi ludzi z grzechu
- kapłan - Maryja wywyższona
- wizyta u Elżbiety, podskoczyło w niej dziecie, pobłogosławiła Maryję, a ta zapomniała, że jest błogosławiona i się zdziwiła. 3 miesiace była u Elżbiety, miała wtedy 16 lat, poszła do domu i ukryła się, bo bała się reakcji ludzi
- W 6 miesiącu Józef ujrzał, że jest brzemienna i bił się w twarz i wstydził przed Bogiem, że nie ustrzegł dziewicy (tak jak Adam nie ustrzegł Ewy w raju i uwiódł ją inny mężczyzna)
- Pyta maryji dlaczego mu to zrobiła, ona na to, że nie wie skąd to dziecko z jej łonie, że jest czysta
- Józef rozważa co ma zrobić, boi się, postanawia potajemnie oddalić ją od siebie
- we snie anioł objawił mu prawdę, Józef odtąd strzegł Maryji i chwalił Boga
- Józef nie wie jak zapisać (spis ludności cezara augusta) Maryję, jako żonę czy córkę?
- Wyruszyli się z jego synami na osiołku
- W połowie drogi Maryja zaczęła rodzić, Józef zaprowadził ją do groty i nakazał synom znaleźć położną żydówkę w Betlejem
- Józef opisuje jak wszystko nagle się zatrzymało i znowu ruszyło
- Położna mówi, że zbawienie narodziło się dla Izraela, chmura osłaniająca jaskinie zaczęła znikać, w jaskini pojawiło się światło i urodziło się dziecię
e. Które ewangelie są kanoniczne?
*Fragment Muratoriego
- 3 ew. Łukasza, 4. Ew. Jana
-Dzieje apostolskie autorstwa Łukasza (dla Teofila) - cierpienia Piotra, podróże Pawłą
- Listy Pawłowe (1 do Koryntian - zakazuje kłótni i herezji, o charyzmatach ducha św. 2 do Galatów - o obrzezaniu, do Rzymian - o Pismie świetym, i że siłą ich jest Chrystus)
- Po kolei listy Pawła 1. do Koryntian 2. do Efezjan 3. do Filipian 4. do Kolosa 5. do Galatów 6. do Tesaloniczan 7. do Rzymian (po 2 listy do Koryntian i Tesaloniczan) + listy do Filemona, Tytusa i 2 do Tymoteusza.
- List do Laodycejczyków i Aleksandryjczyków (?)
- Listy Judy i 2 Jana
- Apokalipsa Jana i czasem Piotra
- Pasterz Hermasa (można czytać, ale nie podawać ludowi w Kościele)
Brak listy do Hebrajczyków, Listu Jakuba, 2 Piotra i 1 Jana
*Ireneusz
- Ebionici - tylko Ew. Mateusza
- Marcjon obciął Ew. Łukasza, odrzuca wszystkie ewangelie
- grzeszą ci co oddzielają Jezusa od Chrystusa i sądzą, że to Jezus cierpiał - odwołują się do Ew. Marka
- walentynianie posługują się Ew. Jana, uważają że mają więcej ewangelii - m.in. Ewangelie Prawdy, która nie zgadza się z ewangeliami apostołów
- są 4 ewangelie: Jana - „na początku było Słowo”, Łukasza - ma charakter kapłański, zaczyna się od kapłana Zachariasza składającego ofiare Bogu, Mateusz - narodzenie Jezusa jako człowieka, rodowód, Marek - na początku Duch proroczy zstepujący na ludzi
- wszyscy, którzy uznają mniej lub więcej ewangelii są heretykami
*Tertulian
- Heretycy nie przyjmują pewnych ksiąg biblii, albo je zmieniają, albo źle interpretują
- ale w sumie to kto ma rację?
f. ortodoksja
* Ireneusz
- Wszystkie kościoły na całym świecie jednoczą się w jednym wyznaniu wiary
- jest 1 Bóg wszechmogący, który wszystko stworzył przez Swoje Słowo i Ducha i uporządkował (nie przez aniołów, ani siły mu obce, bo nie potrzebuje pomocy, nie ma ponad nim niczego, ani mocy, ani pleromy - obrona przed gnostykami), jest ojcem Jezusa.
*Tertulian
- Jak u Ireneusza + słowo to syn boży, zrodzony z dziewicy maryji, bóg przemawiał przez proroków. Chrystus ogłosił owe królestwo i nowe prawo, czynił cuda, został ukrzyżowany i zmartwychwstał, wstąpił do nieba i siedzi po prawicy ojca, w swoje zastępstwo zesłał na ziemie moc ducha św jako przewodnika wierzacych, przyjdzie kiedys w chwale by sądzic żywych i umarlych i wskrzesic ich w dawnym ciele.
Część III - chrześcijaństwo w latach 211 - 313
1. Wprowadzenie
* 313 - edykt mediolański - koniec prześladowań (od 250 r za cesarza Decjusza w całym cesartwie, apogeum za Dioklecjana 284 - 305)
* różne postawy wobec prześladowań, problem: jeśli ktoś zaparł się wiary czy przyjmować go powrotem do gminy?
* budowa zrębów prawa kanonicznego (podejście do katechumenów i zaprzańców)
*rozwój myśli teologicznej na wschodzie (Orygenes, Klemens aleksandryjski) i zachodzie (Tertulian i Cyprian)
*”O zasadach” Orygenesa - pierwsza summa teologiczna
*Aleksandryjska szkoła filozoficzna - kształciła według klasycznego wzorca studiów, dawałą rozległą wiedzę filozoficzną, tam rozwija się chrześcijańska egzegeza Biblii
*Aleksandria i Antiochia centrami myśli teologicznej
2. Struktura organizacyjna
a. Wybory przełożonych gminy
* Cyprian
- kapłan wybierany w obecności ludu, na oczach wszystkich, uznany za godnego przez wszystkich ludzi - wtedy wybór jest właściwy publicznie też należy oskarżać złych i chwalić dobrych (tak napisane w Dziejach Apostolskich o wyborze biskupa - „cała reszta była zebrana” - tez przy wyborze kapłanów i diakonów). Do ludu przybywają pobliscy biskupi prowincji.
*Didaskalia - katolicka nauka 12 apostołów
- biskup czyli naczelnik kolegium prezbiterów ma być: człowiekiem prawym, co najmniej 50 letnim (ale gdy nie ma takiego, może być i młodszy jeśli spełnia reszte warunków), doświadczonym, wykształconym, by potrafił nauczać, musi przynajmniej znać Pismo św., przyzwoicie się prowadzić, mieć prawą żonę, wierzące dzieci, dobrze prowadzić dom, nie mieć jakiejś ułomności fizycznej, nie być skalanym w sprawach świeckich, być litościwy, uczynny, pełen miłości do bliźniego.
b. Biskup Rzymu i jego kompetencje
*Cyprian
- biskup Rzymu ma zawsze decydujące zdanie w róznych sporach
- O biskupie Rzymu Korneliuszu - został wybrany głosem zebranego ludu i biskupów
- Kościół w Rzymie zajmuje 1 miejsce
- Bazylides apostata wyprosił u biskupa Rzymu Stefana nie znającego sprawy, przywrócenie na biskupstwo hiszpańskie - na potepienie zasługuje nie Stefan, ale Bazylides, bo go oszukał
- Już Piotr podkreślał zwierzchność Rzymu nad resztą biskupstw - dał przy tym przykład cierpliwości i zgody jaki trzeba naśladować (słuchając Pawłą w sporze o obrzezanie)
- Stefan chlubi się swa pozycją o chwali, że jest następcą Piotra, wznosi nowe Kościoły - zdradza jedność, jest zbyt pobłażliwy wobec heretyków, bo mówi, że mogą zmyć grzech przez chrzest.
c. Kler niższych stopni
*Hipolit Rzymski
- lektora się nie wyświeca, ale mianuje przez wreczenie przez biskupa ksiegi z pismami apostolskimi
- subdiakona nie wyswieca się, ale mianuje, by służył diakonowi
*Cyprian
- mało kleru co codziennej służby, trzeba ustanowić nowych - Satur lektorem, Optat subdiakonem
- nie trzeba zbytnio uzależniać swiecen kleru od świadectw ludzi
- osoba, która przetrwałą prześladowania, jest doświadczona i rozsądna zasługuje na świecenie mimo młodego wieku (np. Aureliusz, ma zaczynac od godności lektora)
d. Instytucja katechumenatu
* Hipolit
- nowo przybyli prowadzeni do nauczyciela, który zapyta ich o motywy szukania wiary, ci którzy ich przyprowadzili składają oświadczenie o zdolności słuchania nauk.
- nastepne trzeba wybadać warunki ich życia (nakazy w zależności od stanu): niewolnik musi mieć zgodę swego pana i dobra opinię od niego (jeśli pan jest poganinem musi mu się przypodobac), mąż nie może cudzołożyć, nie żonaty ma zawrzeć małżeństwo lub żyć we wstrzemięźliwości, opętany przez demona musi być najpierw oczyszczony.
- wybadać jaki zawód wykonują: nie można prowadzić domu publicznego, artysta nie może sporządzać wizerunków bóstw, aktor ma zrezygnować z aktorstwa, nauczyciel dzieci świeckich ma zrezygnować z uczenia (ostatecznie może zostać)
- Zakazane zawody: woźnica cyrkowy, gladiator, poganiacz zwierząt, wysoki urzędnik ma porzucic zawód, zołnierz nie może zabijać, prostytutka, pederasta, dobrowolny kastrat, mag, guślarz, astrolog, wróżbita, twórca amultów.
- konkubina może zostac przyjeta jeśli jest niewolnica i zyje z 1 mezczyzną, meżczyzna mający konkubine powinien się z nią ożenić
- katechumen - nauka 3 lata (można skrócic jeśli dobrze się uczył)
- po nauce maja się modlic sami, a nie z wiernymi (a wśród wiernych osobno kobiety i mężczyźni)
- nie dają sobie pocałunku pokoju, bo nie SA jeszcze czyści (robia to tylko wierni, mezczyzna z mezczyzną kobieta z kobieta)
- kobiety podcas modlitwa zakryta płaszczem głowa
- po modlitwie nauczyciel wkłada ręce na katechumenów i odprawia do domu
- prześladowanie za wiare - chrzest krwi, cos godnego podziwu
- obserwacja zachowań katechumenów: czy dobrze się prowadzili, pomagali potrzebującym itp.
- codziennie trzeba na nich wkładać ręce i egzorcyzmować, przed chrztem egzorcyzmuje biskup, nieczystego należy wykluczyć
*Cyprian
e. Wykluczanie ze wspólnoty
*Cyprian
- wykluczenie aktora deprawującego dzieci przez nauke aktorstwa - zakon zabrania mężczyźnie przebierania się w kobiece szaty
- jeśli taki człowiek jest biedny, będzie finansowany z dóbr kościelnych po porzuceniu pracy
- wykluczenie diakona cudzołożącego i innych cudzołożników
- jeśli po badaniu akuszerskim okaże się, że dziewice są dalej dziewicami mogą być przyjęte, ale nie wolno im wracac do mężczyzn bo będą ukarane
- jeśli utracila dziewictwo musi pokutować
- wykluczenie prezbitera Gajusa Didensa i jego prezbiterów, bo utrzymywali wspólnote z upadłymi
- wykluczony Feliccissimus za cudzołóstwo, niechęć przyjecia posłusznych katechumenów
*Didaskalia
- uwaga na fałszywie oskarżających! A jeśli się sprawdzi (wywiad, obserwacja) należy nakłonic go do pokuty w 4 oczy, potem przy świadkach, potem wobec całego Kościoła, a potem wykluczyć (ale grzesznik zawsze może pokutować i wrócić)
- pokutnikom można przychodzic słuchac słowa bożego, ale nie można im brac udziału we wspolnej modlitwie - bodziec do pracy nad sobą i bodziec dla innych do przestrz. Przykazań
- gdy pokutnik się nawróci, należy go ochrzcić, pomodlic się za niego i na nowo wprowadzic do kościoła - powtórny chrzest
3. Kult.
a. Chrzest
*Hipolit
- przed chrztem w Wielki Czwartek należy wziąć kąpiel
- gdy kobieta ma okres, chrztu udziela się kiedy indziej
- post w piątek i sobotę
- w sobote biskup w obecności wszystkich kandydatów modli się razem z nimi, klekają i wkłada na nich ręce, wygania złe duchy, dmucha w twarz kandydata, czyni znak krzyża na czole, uszach i nosie i każe powstać, potem czuwanie całonocne i słuchanie nauk biskupa
- trzeba ze sobą przynieść tylko naczynie na Eucharystie - od razu składa się ofiarę
- o świcie kandydaci podchodzą do czystej i bieżącej wody (ostatecznie jakakolwiek), mają się rozebrać, zaczyna się od chrztu dzieci, potem mężczyźni, potem kobiety (rozpuszczone włosy i bez biżuterii), trzeba się pozbyc wszystkich cudzych rzeczy
- biskup odmawia modlitwe dziekczynną nad olejem - olej dziękczynienia
- nad innym egzorcyzmy - olej egzorcyzmów
- 1 diakon z olejem egz. Staje po lewej stronie prezbitera, 2 diakon z Ol. Dziekcz. Po prawej jego stronie
- prezbiter zaleca modlitwe ku zachodowi: wyrzekam się ciebie szatanie...+ olej egzorcyzmu
- potem w wodzie chrzciciel kładzie reke na głowie i pyta o wiare w Boga, Chrystusa, ducha św i chrzci trzykrotnie polewając wodą (zanurzając?) potem namaszczenie Ol.Dziękcz.
- potem każdy wyciera się, ubiera i wchodzą do kościoła, tam biskup wkłada na nich rece i modli się, prosi o łaskę dla nowoochrzczonych, namaszcza olejem, czyni znak krzyża i pocałunek pokoju, od tej pory mogą się modlic ze wszystkimi i dawac poc. Pokoju.
- diakoni podaja biskupowi dary ofiarne nad którymi odmawia modlitwe dziekczynną: chleb, wino, mleko i miód, woda, potem łamie i rozdaje chleb, kielich z wodą, mlekiem i winem
- synod stwierdził, że chrzcic można zaraz po urodzeniu, nikomu nie można odmawiac łaski, bo noworodki proszą o łąske kwilenie i płaczem
- także chorzy, chrzczeni przez pokropienie mają w pełni łaskę Boga
b. Eucharystia
*Hipolit
- diakoni przynoszą dary ofiarne, biskup + prezbiterzy wkładają ręce i modlą się w dialogu z wiernymi: „Pan z Wami”…itd., a potem sam (modlitwa o dziełach Chrystusa, wspomnienie ost. Wieczerzy, prosba o zesłanie ducha św.)
- Eucharystie należy spożyc jeszcze przed śniadaniem
- nie może jeść eucharystii ktoś niewierzący, ani nie może jej dotknąć jakieś zwierze, ani nie może upaść na ziemie, bo jest to ciało chrystusowe, a kielich to krew, nie można nic z niego rozlac, bo moglby to zlizac zły duch.
*Orygenes
- Eucharystia - chleb będący widzialnym symbolem wdzięczności ludzi wobec Boga
*Cyprian
- kielich=wino+woda (musi być wino, bo wyraża krew Jezusa)
- Eucharystia najlepiej rano, bo wtedy Jezus zmartwychwstał (On musiał to zrobić wieczorem, by wykazać wieczór świata)
- ofiarą, którą się składa jest męką Chrystusa
*Didaskalia
- wyznaczanie miejsc braciom w świątyni - na wschodzie prezbiterzy, pośrodku biskup, prezbiterzy wokół niego, od wschodu siedzą mężczyźni laicy. Potem kobiety.
- odmawiając modlitwe - zwracać się na wschód
- 1 diakon asystuje przy eucharystii, 2 stoi koło bramy na zewnątrz, przy składaniu ofiary asystują obaj
- młodzież siedzi osobno lub stoi gdy brak miejsca, osobno starsi, osobno stoją dzieci, osobno za dojrzałymi kobietami, młode kobiety, osobno młode mężatki z dziećmi, osobno staruszki i wdowy - pilnuje tego diakon
- nie wolno spać, szeptać, śmiac się, wiercić
- gdy ktos z innej gminy, diakon wypytuje kto zacz i usadza go odpowiednio do statusu
c. Spowiedź - pokuta - udzielenie pokoju
*Orygenes
- Sposoby odpuszczenia grzechu wg NT:
1. chrzest
2. przetrwanie męczeństwa
3. jałmużna
4. odpuszczenie grzechu braciom
5. nawrócenie grzesznika
6. wielka miłość
7. pokuta - gdy grzesznik nie wstydzi się grzechu i wyznaje go
*Cyprian
- czynienie pokuty za najmniejsze wystepki, wracaja do wspólnoty za sprawa kleru (Cyprian gani za nie przestrzeganie tego)
- udzielanie pokoju - w okresie prześladowań męczennicy za wiarę mogli udzielac pokoju apostatom tzn. ofiarować swe cierpienia za nich, by mogli uzyskać rozgrzeszenie
- udzielano pokoju np. umierającym, co nie znaczy ze musieli od razu umierać
- nie powinno się zniechęcać do pokuty, ale tez nie wolno być zbyt pobłażliwym
- o odpuszczeniu lub nie win, decyduje samodzielnie każdy biskup
- postulat szerokiego dostępu do pokuty i przebaczenia
- tylko zwierzchnicy chrzcza i odpuszczają grzechy
d. Święcenia duchownych
* Hipolit
- biskupa wybiera cały lud - wkładanie rąk przez biskupa w niedziele przy zgromadzeniu wiernych - prezbiterzy asystują biernie, lud modli się milcząc o zesłanie ducha św., biskup odmawia glosno modlitwe o moc ducha sw. I dobrą posługę biskupią
-prezbiterów wyswieca biskup nakładając reke,dotykaja go tez inni prezbiterzy, modla się j/w, prezbiter nie przekazuje władzy dalej
- diakona biskup wyswieca sam, bo diakon jest do usługiwania biskupowi(funkcje administracyjne), nie jest kapłanem, nie otrzymuje ducha
- męczennik za wiare uzyskuje godność prezbitera ad hoc
e. Modlitwa, znak krzyża
*Hipolit
- z rana (gdy kogut pieje - wtedy uczniowie zaparli się Jezusa) należy najpierw umyc rece i pomodlic się, potem znowu o 3 (wtedy Chrystus został ukrzyżowany), o 6 (zapanowały ciemności), 9 (krew i woda wylała się z przebitego boku), potem przed spaniem, i znowu o 12 w nocy (przyroda wstrzymuje bieg by chwalic Pana)
- najlepiej modlic się z zoną, jeśli nie jest chrzescijanka nie może być w izbie
- zamężni robią zmoczoną oddechem dłonią znak krzyża na sobie - oczyszczenie
- zawsze czynic znak krzyża na czole - tarcza obronna przeciw diabłu
- modlic należy się usilnie i czujnie
f. Post
*Hipolit
- wdowy i dziewice maja pościc jak najczęściej
- prezbiterzy i laicy poszczą kiedy chcą
- biskupi poszczą wtedy kiedy pości cały lud
- W święto paschy nie je się nic aż do odprawienia sw. Ofiary (kobiety w ciązy i chorzy niech poszczą przynajmniej w sobotę - chleb i woda)
- gdyby ktos zapomniał o poscie - należy go zachowac po zielonych swietach
g. Upamiętnianie dni śmierci męczenników
*Cyprian
- trzeba zapisywac dzien zgonu męczenników, aby obchodzic ten dzien uroczyscie - składać dary i sprawować ofiary, poza dniami wspomnień
4. Doktryna.
a. O istocie Boga
*Orygenes
- Bóg nie jest cielesny (jako ogień trawi złe myśli, uczynki i pragnienia) - przenika myśli wiernych, zamieszkuje w ich duszach
- „Bóg jest duchem” - przeciwieństwo cielesności
- Duch św. Nie jest cielesny - jest mocą uświęcającą, w której uczestniczą wszyscy, którzy zasłużyli
- bóg jest bytem niepojętym i niezgłębionym - przekracza wszelkie ludzkie wyobrażenia, bo umysł ludzki partycypuje w materii, dostrzega tylko tyle z Boga, na ile pozwala mu jego ograniczona cielesność (dostrzega iskierke, a nie widzi słońca)
b. Chrystologia
*Orygenes
- 2 natury w Chrystusie: boska (syn Ojca) i ludzka (postać)
- Syn boży nazywany Mądrością, Pierworodnym, jest mocą i mądrością Bożą, jako przedwieczna Mądrość istnieje substancjalnie
- hipostaza czyli substancja Syna Bożego nie zawiera w sobie nic cielesnego, bo mądrość nie ma takich atrybutów jak kształt
- Bóg zrodził Jezusa - Mądrość, ale obaj istnieją odwiecznie
- Syn jest obrazem niewidzialnego Boga - ojciec i syn mają jedną naturę, jedność działania
- natura Boga jest niepodzielna
- umysłowi ludzkiemu ciezko rozumiec jak cała moc boża mogła zmieścić się w człowieku - a jednak przeżywał on tak jak człowiek, tak się urodził i umarł, ale widac też przejawy jego boskości - należy podkreślać 2 natury Chrystusa
*Tertulian
- przeciwko prakseanom (utożsamiali Jezusa z Bogiem, Bóg miał zstąpic jako Jezus i cierpieć)
- Tertulian podkreśla wiare w 1 Boga, ale też w Syna - Słowo pochodzące z Boga czyli to nie Ojciec się wcielił, ale Syn i zesłał od Ojca Parakleta czyli Ducha św.
- Bóg przed dokonaniem stworzenia nie był całkiem sam, miał w sobie Logos (swój rozum, myśl,słowo), nie było za to nic na zewnątrz Niego
c. Eklezjologia
*Cyprian
- herezje i schizmy - ukryte, podstepne działanie szatana wewnątrz Kościoła - rujnują wiarę, wypaczają prawdę, rozrywają jedność przez swoją innowacyjność
- Kościół zbudowany na Piotrze - 1 czowieku czyli jest 1 Kościół chrystusowy (chociaż inni apostołowie mu równi)
- ci którzy się sprzeciwiają Kościołowi - nie należą do niego
- biskupi mają strzec jedności Kościoła, jest 1 urząd biskupi w którym wszyscy uczestniczą i 1 Kościół (jak slonce i promienie, pien i galezie)
- Kościół - oblubienica Chrystusa, kto odłącza się od Kościoła, łączy się z cudzołożnicą, nie mając Kościoła za Matke, nie można mieć Boga za Ojca
- jedność = wola boża
- Kościoł - podstawa istnienia
d. Eschatologia
*Orygenes
- nastąpi zmartwychwstanie ciała (duchowego też) pozbawionego skażenia i śmiertelności, nie umrze już 2 raz
- każdy grzesznik sam sprawia „ogień” kary - to naturalna konsekwencja nagromadzenia grzechów - swiadomość zapamietuje wszystko - jest oskarżycielką i świadkiem oskarżenia
- święci powstaną w ciałach chwalebnych, a grzesznicy w czarnych
*Hipolit
- powtórne przyjście Jezusa - królestwo świętych, niezniszczalne, niewidzialne - sąd nad światem, królowanie odda w rece świętych, na razie jeszcze zwleka z przyjsciem, zataił dzien przyjscia, ludzie mają pilnie oczekiwać i być uważnymi by nie stracic zbawienia
e. Kosmologia
*Orygenes
- różnorodność budowy świata: byty rozumne, ciała, zwierzęta, miejsca (wody, niebo, eter), rośliny
- bóg sprawia, że świat działa harmonijnie, jest doskonały
- wolne dusze maja wolną wolę od Boga
- dusze pomagają sobie lub walczą ze sobą - po walce uzyskują wieksza godność
- świat jako organizm, jest jednością choć składa się z wielu członków - jest obejmowany jednym rozumem bożym
- wszystko zostało stworzone w określonym czasie i przeminie w odpowiednim czasie - świat ma poczatek i koniec, bóg może to ogarnąć wiec jest skończone
- przed naszym światem były inne światy i będą kolejne, ale równocześnie nie istnieje wiele światów
Część IV - chrześcijaństwo w latach 314 - 395
1. Wprowadzenie.
*395 - umiera cesarz Teodozjusz Wielki, dzieli cesarstwo na wschodnie i zachodnie, wydaje dekrety likwidujące kulty pogańskie - chrześcijaństwo religią panujacą
*cesarze od Konstantyna Wielkiego wchodzą w spory doktrynalne i dotyczące hierarchii - chcą być strażnikami integralności Kościoła
*panująca rola chrześć. Sprawiła, że nie wszyscy przyjmujący chrzest robili to z religijnych powodów - osłabnienie dynamiki wewn. Kościoła
* cesarze staraja się by religia przeniknęła do sfer zycia prywatnego i społecznego
*pojawienie się arianizmu - cesarze przejściowo udzielali mu wsparcia
*sobór w Nicei 325 r - sprawa arianizmu
*sobór w Konstantynopolu 381 - sprawa macedonianizmu odmawiającego boskości Duchowi Św.
*Grzegorz z Nazjanzu, Ambroży, Augustyn
*dużo przekazów nt.kultu - sobory określają warunki udzielania sakramentów, ojcowie kościoła je komentują i objaśniają ich sens
*zapiski Eterii z pielgrzymki w 384 r. - relacja o świetach w Jerozolimie
*budowanie obszernych bazylik
*formowanie się wspólnot mniszych, a także samotni pustelnicy
*zaniepokojenie ojców kościoła rozległością władzy cesarskiej
2. Struktura organizacyjna.
a. Przepisy dotyczące zwierzchników gmin i ich współpracowników
*Sobór w Nicei
- zakaz wyswiecania samookaleczonych, nowoochrzczonych pogan
- zakaz mieszkania duchownych z kobietą (oprócz matki, siostry, ciotki)
- musi być zgoda wszystkich biskupów eparchii na nowego biskupa (obecnych przynajmniej 3 z zezwoleniem nieobecnych, potwierdzenia prawnego dokonuje metropolita)
- konieczność pomyślnego przejścia okresu próbnego
- duchowni mają zostać w swoich pierwotnych Kościołach
b. Problem zwierzchności jurysdykcyjnej
*Sobór w Nicei
- zwierzchnia jurysdykcja biskupa Aleksandrii i Rzymu, honorowe pierwszeństwo ma Jerozolima
*Sobór w Konstantynopolu
- biskupi mają respektować granice Kościołów, trzymać się swoich
- biskup Aleksandrii - zajmuje się tylko sprawami Egiptu
- biskupi nie powinni opuszczac swych diecezji np. by udzielac świecen, chyba, że są wzywani
- biskup Konstantynopola - ma honorowe starszeństwo po biskupie Rzymu bo Konstantynopol jest Nowym II Rzymem
c. Wykluczenie z kościelnej społeczności
*Sobór w Nicei
- kto został ekskomunikowany przez 1 nie może być przyjęty przez innych (chyba, że biskup wydał taki wyrok np. z przekory, nienawiści osobistej - by to zbadać w każdej prowincji 2 razy w roku zwoływać synod wszystkich biskupów prowincji. 1. przed Wielkim Postem, 2. na jesieni)
- pobłażliwość wobec upadłych, pokuta przez 3 lata z pokutnikami słuchającymi i 7 lat z klęczącymi, potem przez 2 lata mogą się modlic z wiernymi, ale nie mogą brac udziału w ofierze.
*Św. Bazyli
- aborcja = zabójstwo (czy płód ukształtowany czy jeszcze nie?) - 10 lat pokuty, przy czym ważny sposób pokuty, a nie czas
- pokuta za powtórne małżeństwo - 1 rok za drugie, 5 lat za trzecie
- heretycy wyznający skruche na łożu śmierci - przyjeci do wspólnoty, jeśli skrucha prawdziwa
- dożywotnie wykluczenie homoseksualistów, zoofilii, zabójców, cudzołożników, bałwochwalców (jeśli nieświadomie popełnione - 30 lat pokuty i przyjeci)
- za mimowolne zabójstwo - 11 lat pokuty, za zabójstwo np. na wojnie - 3 lata
- nierządnicy - 4 lata pokuty
- duchowni za grzech smietelny pozbawieni godności, ale nie wykluczeni ze wspólnoty
- zabójstwo, guślarstwo, kazirodztwo + skrucha = 20 lat pokuty
- krzywoprzysięstwo, zbeszczeszczenie grobu - 10 lat wykluczenia
- wyparcie się Chrystusa - pokuta przez całe życie, na łozu śmierci może przyjąć sakrament
- można zmniejszyc kare, jeśli pokutnik jest wyjątkowo gorliwy
- jeśli ktos nie uznaje swojej winy i nie pokutuje jest wyklęty z każdej wspólnoty, żyje sam
d. Cesarskie uprawnienia w Kościele
*List Hozjusza do cesarza Konstancjusza
- cesarz ma się nie wtrącać w sprawy kościelne - cesarz ma od boga swoje kompetencje a duchowieństwo swoje (cesarzowi co cesarskie, bogu co boskie), cesarz nie ma prawa składania ofiary kadzielnej
*Hilary z Poitiers
- zarzuty wobec cesarza: nie podporządkowuje się nakazom wiary, jakie ustala, żyje bezbożnie, rozdziela biskupstwa miedzy swoich zwolenników, dobrych zastepuje złymi, wstrca kapłanów do wiezienia, zwołuje sobory, zmusza do przyjecia blednej nauki
*Ambroży
- cesarzowi co cesarskie, bogu co boskie (podatek do cezara, ale koscioł do Boga)
- cesarz nie ma władzy nad kościołem, jest synem kościoła, dobry cesarz pomaga kosciołowi
e. Anachoreci - ojcowie pustyni
*św. Atanazy, Żywot św. Antoniego
- post antoniego w grobie, szatan zbił go w nocy bardzo dotkliwie (fizycznie), znajomy proszony wcześniej przez antoniego na drugi dzien przyniosl mu chleb i zabral do wsi by wykurowac, gdy antoni poczul się lepiej, znowu udal się do grobu
*Apoftegmaty ojców pustyni - Gerontikon (IVw.)
- aby podobac się Bogu trzeba mieć cały czas Boga przed oczami, opierac się na pismie sw. I nie przeprowadzac zbyt często - powiedział abba Antoni
- mnisi pozostający zbyt dlugo poza celą, albo wśród swieckich tracą zdolność skupienia
- mnisi na pustyni nie walczą o zmysły, ale o serce
- abbowie nie wymodlą nic nikomu, ludzie sami musza się za siebie modlic
- antoni przez swoja wstrzemięźliwość i poszluszeństwo przestal się bac boga i pokochal go
- byli tez mnisi, którzy unieśli się pycha z powodu swoich osiągnięć
f. Wspólnoty mnisze
*Reguła Pachoniusza
- nowoprzybyły zajmuje określone miejsce siedzące i nie zmienia go aż się mu to nakaże
- ma cały czas myśleć o pismie sw. i stawiac się na zebrania
- gdy będzie nieuważny podczas modlitwy, czytania, musi się ukorzyc i zostac ukarany
- przełożeni domów co tydzień wygłaszają 3 wykłady
- braciom można czytac, prosić o książki na tydzień i potem je oddawac
- kontrola czy praca została należycie wykonana - przełożeni domów
- na pogrzeb krewnego tylko za zgodą ojca klasztoru
- poza dom udają się tylko parami
- zakaz rozmowy o rzeczach swieckich podczas pracy
- nie wolno wchodzic co cudzego pokoju bez zgody starszego
- nie wolno pracować bez zgody starszego
- jest możliwe odejście z zakonu, pokuta i powrót, ale już na inne miejsce
- nowoprzybyły, zgadza się na reguły, potem ma się uczyc z pism lub od nauczyciela
- w klasztorze każdy musi umiec czytac i znac na pamiec co najmniej NT i Psałterz
*Reguła Bazylego - pochwała życia cenobitalnego
- zycie samotne - by nic nie rozpraszało i nie namawiało do grzechu, bo umysł pozostając z grzesznikami traci wrażliwość wlasnego grzechu, porównuje się do gorszych i czuje się cnotliwszy, niemozliwa jest wtedy prawdziwa pokuta
- życie w gromadzie braci zakonnych lepsze od samotnego, bo nikt nie jest samowystarczający, nie jest też wskazana samolubność zwiazana z samotnością, trzeba spełniać przykazanie miłości bliźniego, a nie nastawiac się na własną doskonałość.
- Człowiek osamotniony traci ostrość widzenia swoich grzechów, bo nikt go nie upomina
- łatwiej wykonywac przykazania razem niż samemu
- życie pustelnicze stawia w obliczu niebezpieczeństwa miłości własnej, pychy, bo nie ma komu współczuć, ani komu usługiwać
3. Kult.
a. Chrzest.
*Sobór w Nicei
- powtórny chrzest powracających do Kościoła paulinistów
*Synod w Neocezarei 314-325
- chrzest kobiety w ciąży kiedy tylko chce
- ochrzczony w czasie choroby, nie może być wyswiecony
*synod w Laodycei 343
- nie wolno przyjmowac chrztu po upływie pierwszych 2 tygodni Wielkiego Postu
- przed chrztem nauka zasad wiary i test przed duchownym
- ci co przyjeli chrzest podczas choroby - tez maja uczyc się zasad wiary
*Synod w Arles
- każdy chrzest w imie trójcy jest wazny
*Św. Ambroży
- jeśli wierzący umarł bez chrztu to liczy się czy bardzo pragnął go przyjąć, nie tak ważne są obrzędy (jak cesarz Walentynian II)
*Eteria - opis przygotowania do chrztu w Jerozolimie 384 r
- zgłoszenia do chrztu przed Wielkim Postem, kapłan spisuje imiona
- w dzien czterdziestnicy do Martyrium przybywa biskup i klerycy i kandydaci mężczyźni z ojcami, a kobiety z matkami swoimi
- biskup pyta krewnych kto zacz i czy dobrze zyje - „wywiad” jeśli jest ok. - zapisuje jego imie, jeśli nie, to go odsyła. Jeśli ktos jest obcy i nie ma krewnych ze soba to ma problem
- biskup naucza kandydatów przez 40 dni - wykłada pisma (katecheza, trwa 3 godziny)
- po 5 tygodniach otrzymują symbol - czyli ustne przekazanie podstawowych prawd wiary, biskup wyjasnia im symbol
- po 7 tygodniach kandydaci z krewnymi w Martyrium zdają egzamin przed biskupem, ale jeszcze nie mogą im być wyjawione głębsze tajemnice
*Cyryl Jerozolimski - katecheza wstepna
- godność ochrzczonego - jest duża różnica miedzy ochrzczonym, a katechumenem
- katechumen widzi wszystko z zewnatrz, a ochrzczony ma dostep do sedna prawd wiary, ma ducha sw.
- nie można próbować dostąpić chrztu kilkakrotnie, albo raz albo nigdy
- duchowe skutki chrztu - odpuszczenie grzechów, odrodzenie duszy, naznaczenie pieczęcią, przyznanie obywatelstwa w królestwie bożym
b. Eucharystia
*Sobór w Nicei
- nie wolno pozbawiac ostatniego wiatyku w obliczu śmierci, jeśli po rozgrzeszeniu nie umarł, należy go zaliczyc do pokutników
- diakoni przyjmują eucharystie po prezbiterach, od biskupa lub prezbitera
*Św. Bazyli
- komunie można przyjmowac nawet codziennie
- duchowni przyjmuja 4 razy w tygodniu w czartek, piątek, sobote i niedziele i w swieta
- w czasie pzresladowan można przyjąć komunie z rak wlasnych (np. mnisi na pustyniach)
*Ambroży
- w kielichu jest woda i wino czyli prawdziwa krew Chrystusa, wino staje się nią podczas konsekracji, a chleb staje się Ciałem (wypowiedzenia słów konsekracji przez Chrystusa, które powtarzane są podczas Eucharystii w świątyni).
*Cyryl Jerozolimski
- chleb i wino to prawdziwe ciało i krew Chrystusa - przyjmując je stajemy się nosicielami Chrystusa, uczestniczymy w naturze bożej - należy w to wierzyć
*Anafora eucharystyczna Jana Chryzostoma - podstawowy kanon liturgii mszalnej w kościołach bizantyjskich, wprowadził ją arcybiskup Konstantynopola, wywodzi się z anafory „dwunastu Apostołów”
c. Rok liturgiczny - święta - nabożeństwa
*Eteria - pielgrzymka do miejsc świętych
- Epifania - orszak przybywający o brzsku do Jerozolimy idzie do Anastasis gdzie biskup błogosławi wszystkich, potem wszyscy na wypoczynek do domu, mnisi zostają i spiewają hymny, o 8 zbiórka w kościele na Golgocie - kazania, hymny itp. Potem wszyscy spiewając do Anastasis gdzie o 6 konczy się nabożeństwo
- Ofiarowanie - 40 dzien po epifanii, procesja do Anastasis, ewangelia o przyniesieniu Jezusa do świątyni, odprawiana Msza.
- Wielki Post - eortae (czterdziestnica) - 8 tygodni przed Wielkanocą (bo nie posci się w soboty i niedziele oprocz wigili paschy). Hebdomadarze nie jedzą od niedzieli do soboty, aputaktykowie nie jedzą przez cały rok, ewentualnie raz dziennie.
- Niedziela Palmowa - rozpoczyna tydzień paschalny (wielki tydzień), od tego dnia Msze codziennie w Martyrium, w Niedziele o 7 na górze oliwnej w kościele w Eleona - hymny, lekcje, o 3 po południu ida na górę Inbomon, skąd Pan wstąpił do nieba, o 11 czytanie ewangelii, schodzą z góry, dzieci z gałązkami oliwnymi przy biskupie jak kiedyś przy Jezusie, idą do Anastasis
- Wielki czwartek - o 2 po południu lud gromadzi się w Martyrium, tam Msza, potem o 10 idą do Krzyża, tam psalm, modlitwa i Msza - tylko w ten dzień w roku pod krzyżem. Potem do Anastasis tam modlitwa i błogosławieństwo. Potem każdy do domu by się posilić, potem wszyscy do Eleona gdzie do 11 w nocy śpiewają hymny, lekcje, modlitwy, o 12 idą pod górę Inbomon tam lekcje i hymny, rano schodzą z góry śpiewając i idą do kościoła na miejscy gdzie modlił się Pan, stamtąd wszyscy schodza z biskupem do Getsemani tam modlitwa, hymnm, ewangelia o pojmaniu Pana, potem śpiewając hymny idą do miasta, prowadzą biskupa z Getsemani do bramy i przez całe miasto do krzyża.
- Wielki piątek - pod krzyżem ewangelia o sądzie Piłata nad Jezusem. Gorliwi idą modlić się na Syjon, potem odpoczywają w domach. Biskup zasiada na katedrze na Golgocie, przed nim nakryty stół, diakoni przynoszą skrzynke z drzewem z krzyża i kłądą je na stole razem z tablicą, bickup podnosi drzewo, a wierni podchodza i całują je, ale nie dotykają rękami. Potem zbieraja się pod krzyzem i przez 3 godziny czytają lekcje, o tym że wszystko zostało zapowiedziane, wzbudza to duże emocje, potem ewangelia o śmierci Jezusa z Ew. Jana. Potem wszyscy do Martyrium i tam msza, potem w Anastasis czyta się jak oddano cialo Jezusa Jozefowi, potem modlitwa, błogosławieństwa katechumenów i koniec.
- Wielka sobota - w Martyrium normalne wigilie paschalne, tylko ochrzczone dzieci prowadzi się najpierw z biskupem do Anastasis.
- tydzień Wielkanocny - nabożeństwa przez 8 dni paschalnych, po śniadaniu biskup i wszyscy do Eleona tam hymny, modlitwy, schodzą do Anastasis. A w pasche po nieszporach caly lud prowadzi biskupa na Syjon, tam hymny i modlitwa i ewangelia potem błogosławieństwo i do domu.
- Okres wielkanocny - od paschy do pięćdziesiątnicy nie poszczą
- Wniebowstąpienie - w przeddzień 40 dnia lud udaje się do Betlejem, na uroczystą wigilie
- Zielone Świątki - rano lud do Martyrium, potem biskup prowadzony na Syjon, tam czyta się dzieje apostolskie o zstepującym duchu świętym. Potem po sniadaniu lud idzie na górę oliwną, po drodze do Inbonom tam hymny i lekcje, ewangelia o wniebowstąpieniu Pana. Potem idą do Eleona tam modlitwa, błogosławieństwo. Potem do Martyrium i Anastasis spiewając cały czas. Potem znowu na Syjon i o północy do domu.
- po Zielonych świątkach - post jak zwyczajnie w całym roku.
4. Doktryna.
a. arianizm
*Sokrates scholastyk
- ojciec zrodził syna, wiec był czas kiedy syna nie było, syn ma substancje z niebytu - za te poglądy Ariusz pozbawiony urzędu kapłańskiego przez Aleksandra, biskupa Aleksandrii, który wyklina też wyznawców arianizmu
- arianie uważają, że: Syn jest stworzeniem i dziełem Boga, nie jest równy Ojcu i nie jest Słowem ani mądrością Ojca. Ma zmienną i skazitelną naturę jak inne istoty stworzone. Ojciec jest dla Syna okryty tajemnicą, bo syn nie zna nawet swojej wlasnej istoty. Bóg powołał go aby powołać nad do istnienia za jego pośrednictwem. Syn może zgrzeszyć.
b. polemika z arianizmem
*Atanazy - mowa przeciw arianom
- prezentacja idei Ariusza: na początku bóg był sam, potem zanim stworzył ludzi, stworzył syna, logos, mądrość i za jego pośrednictwem stworzył ludzi. Są 2 mądrości: odwieczna mądrość boża i stworzona przez te mądrość, mądrość syna. Logos nie jest Bogiem. Ojciec, Syn i Duch św. To trzy zupełnie obce sobie substancje, nie znają się wzajemnie.
- Atanazy twierdzi, że Jezus jest prawdziwym Synem Boga Ojca, z niego zrodzonym, a nie stworzeniem albo dziełem bożym, jest prawdziwym bogiem współistotnym Ojcu, kto widzi Syna, widzi Ojca. Syn istniał zawsze. Rózni się naturą od wszystkich stworzeń, jest doskonalszy od aniołów. Syn zesłał Ducha św., a przcież Ducha może udzielać tylko sam Bóg
c. sobór nicejski wobec arianizmu
*Symbol nicejski - przeciw ariuszowi
- syn współistotny ojcu, zrodzony a nie stworzony
*Sokrates scholastyk
- co to znaczy współistotny ojcu?
- z istoty znaczy, że jest z ojca, ale nie istnieje jako czesc ojca
- zgadza się z określeniem współistotny, by nie wprowadzac zamętu
- „zrodzony a nie stworzony” - czyli ma inna nature niż wszystkie stworzenia boskie, jest podobny tylko do Ojca
d. Macedonianie - duchoburcy
*Sokrates Scholastyk
- Macedoniusz - wyrzucony biskup Konstantynopola (IVw.) - zaprzeczał, że Duch św. Jest jedną z osób Trójcy, Eustacjusz tak samo, nie uważał też, że Duch jest stworzony - dlatego „duchoburcy”
e. Symbole wiary - o Duchu Świętym
*Sobór konstantynopolski 381
- Duch swiety - Pan i ożywiciel pochodzi od Boga, czci się go jednoczesnie z Ojcem i Synem
*Symbol Epifaniusza, biskupa Salaminy (IVw.)
- duch św. Przemawial przez apostołów, przez Zakon, nauczał proroków
- jest duchem bożym, doskonałym, niestworzonym, pochodzącym od Ojca, udzielonym przez Syna
- arianie i macedonianie wyłączeni z Kościoła
f. Synody lokalne o Duchu Świętym
* Synod rzymski 382
- duch sw. Posiada 1 substancje z ojcem i synem, jest prawdziwym Bogiem (kto mówi inaczej, jest wykluczony)
- duch swiety nie jest tym samym co ojciec i syn (wykluczenie sabeliusz i monarchianizmu)
- duch swiety tak jak ojciec i syn, jest wszedzie i wszystko może
- Są 3 prawdziwe osoby Ojca, Syna i Ducha, są równe, żyjące, stwarzają wszystko, zbawiają wszystko
g. Trójca w oczach teologów
*Grzegorz z Nazjanzu (IVw)
- chrześcijaństwo - monoteizm opierający się na równej naturze, harmonijnej woli, tożsamości działania i wspólnocie istot stworzonych
- na początku Boska Jednia przeszła w Trójce: Ojciec, Syn i Duch św. (przeciw emanacjonizmowi)
- Ojciec: rodziciel i twórca (ale nie cielesny, czasowy i zmienny), Syn: zrodzony, Duch: „pochodzi”
- Trójca istnieje odkąd istniał Ojciec czyli zawsze (chociaż takie określenia jak zawsze są odgórnie skażone czasowością)
- Ojciec jest przyczyną Syna i Ducha, choć nie jest przed nimi. Oni są wieczni, ale swój początek mają w Ojcu. Ale przyczyna nie zawsze jest przed skutkiem (tak jak słonce nie było przed światłem, ale równoczesnie)
- poród Jezusa był bezcielesny, bez bólu. Nie można pojąć Jego zrodzenia, nie należy nawet do tego dąrzyć.
- istnieje różnica między niezrodzonością a istotą Boga
*Św. Ambroży
- Bóg i Syn mają jedną istotę, obaj istnieją odwiecznie - słowo czyli syn zawsze istniało w Ojcu, za pośrednictwem Słowa słyszymy, że Bóg istnieje
- Bóg jest bezcielesny, nie posiada materialnego słowa
h. polemika z manicheizmem
* Św. Augustyn
- manichejczycy uważają, że zło na świecie pochodzi od Boga, należy do Jego natury, która zmuszona jest do odpokutowania swoich grzechów i od samej siebie otrzymuje przebaczenie. Natura Boga jest zmienna, szkode przynoszą jej cudze grzechy. Istnieje istota zła, której Bóg musi się poddać (Augustyn zaprzecza temu, ale potwierdza, że grzeszny człowiek musi pokutować i otrzyma łaskę przebaczenia, jego natura zmienia się z jego woli)
- Bóg nie grzeszy, ani nikomu nie szkodzi. Nie ma istoty z natury złej, Bóg jest najwyższa istotą, a od niego pochodzą wszystkie inne, które są dobre, bo on jest dobry.
Część V - chrześcijaństwo w latach 396 - 500
1. Wprowadzenie.
* całkowita likwidacja pogaństwa na terenie dawnego imperium - brak wroga zewnętrznego ale, pręznie rozwijał się arianizm wśród plemion germańskich (Wizygoci, Ostrogoci, Wandalowie), stał się ich religią narodową - w VI w. zbrojna walka z nimi.
* wróg wewnętrzny - procesy dezintegracji w Kościele
* arianie i donatyści (zwolennicy biskupa Kartaginy Donata, gł. W Afryce płn. Do VII w)
* nestorianizm potepiony na soborze w Efezie 431 - przeciwnikiem nestorianizmu Cyryl
*monofizytyzm - potępiony na soborze chalcedońskim 451
* sobór chalcedoński - wyodrębnienie się kościoła koptyjskiego, etiopskiego, syryjskiego (jakobickiego), armeńskiego, zarzewie schizmy wschodniej (przyznanie prymatu, równego papieżowi, biskupowi Konstantynopola nad biskupami Aleksandrii i Antiochii)
*zwierzchność papieża nad cesarzami bizantyjskimi
*reguła zakonna św. Augustyna
*poddanie klasztorów pod jurysdykcje biskupa danej diecezji
*anafora eucharystyczna Cyryla Aleksandryjskiego (reprezentuje aleksandryjski ryt liturgiczny. Jest jeszcze antiocheński, rzymski i bizantyjski)
*Augustyn - o woli, łasce, predestynacji
2. Struktura organizacyjna.
a. Prawa i obowiązki biskupów
*Sobór w Efezie 431
- poszczególni biskupi mają zarządzać tylko własnymi eparchiami
*Sobór w Chalcedonie 451
- zakaz symonii - wyświecania i sprzedawania łaski za pieniądze, grozi utratą godności
- parafie sporne należy zostawić pod jurysdykcją rządzących nimi biskupów, jeśli w ciagu 30 lat wybuchł spór można iść ze sprawą do synodu prowincji, a potem do patriarchatu Konstantynopola
- biskupi zbierają się 2 razy do roku, jeśli ktos się nie stawi bez ważnych powodów, trzeba go upomniec
- sakry biskupiej udziela się co 3 miesiące (by metropolici się nie ociągali)
- dochody Kościoła przechowuje ekonom, a nie biskup
b. Kler niższych stopni
* Sobór w Chalcedonie 451
- nie wolno wyswiecac kapłanów nie przeznaczonych do danej diecezji lub klasztoru, jeśli tak się stało,swiecenie jest nieważne.Przy swieceniu każdy musi mieć wyznaczone swoje miejsce.
- duchowni nie mogą pełnić służby wojskowej lub cywilnej
- duchowni nie mogą zwracac się do trybunału swieckiego i ignorowac swojego biskupa
- duchowny może należeć do kościoła w tylko 1 mieście
- lektorzy i dochowni aby sprawowac funkcje w innym mieście musza mieć list polecający od swojego biskupa
- lektorom i kantorom nie wolno żenic się z heretyczkami. Jeśli to już się stalo i są dzieci ochrzczone po heretycku należy dopuścić je do komunii w Kościele. Chociaż nie powinno się w ogole dopuścić do chrztu heretyckiego.
- duchownym nie wolno po śmierci swojego biskupa zagraniac jego dóbr
c. Przywileje kościoła konstantynopolitańskiego
* Sobór w Chalcedonie 451
- Konstantynopol II Nowym Rzymem, zaszczyconym pobytem cesarza - ma takie same przywileje jak Rzym, jest na drugim miejscu zaraz za nim
d. Próby określenia granic uprawnień cesarza w Kościele
*List papieża Feliksa II do cesarza Zenona 484
- protest papieża przeciwko uwięzieniu przez cesarskie otoczenie jego legatów i zmuszanie ich do cofniecia decyzji papieskiej o wykluczeniu ze wspólnoty Piotra z Aleksandrii
- cesarz ma się podporządkować duchownym, bo prawa kościelne są prawami boskimi
*List Gelazego 488
- atak na cesarza Zenona za przyjecie z powrotem do wspólnoty Piotra Mongosa
- powrót Piotra jest sprzeczny z kanonem Kościelnym
- cesarz jest synem a nie zwierzchnikiem Kościoła
- ma przywileje od Boga do kierowania sprawami państwowymi, ma się uczyć w sprawach wiary, a nie nauczać. Kierowanie Kościołem należy do kapłanów.
- tylko wladze duchowe mogą powoływać duchownych
- cesarze powinni przedkładać swoje edykty dotyczące Kościoła duchownym
*List Gelazego do cesarza Anastazego 494
- 2 wladze rządzące światem: biskup i cesarz
- wieksza godność posługi kapłańskiej, bo muszą zdawać sprawę przed samym Bogiem
- cesarz rządzi ludźmi, ale ma się ukorzyc przed wladzą duchowną by otrzymac zbawienie, być podległym. Cesarz nie może narzucac swojej woli kapłanom.
- kapłani w sprawach świeckich słuchają cesarza, bo ma on swiecką władzę od Boga
- posłuszeństwo papieżowi
*Traktat papieża Gelazego 496
- po przyjściu Chrystusa - prawdziwego Króla i Arcykapłana - król był tylko królem, a arcykapłan arcykapłanem - tak funkcje obu władz rozdzielił Chrystus
- cesarze potrzebują kapłanów do zbawienia, a kapłani mają stosowac się do zarządzeń cesraksich w sprawach ziemskich
- należy ostudzis swe ambicje do zagraniania nie swojego pola
*Sobór chalcedoński 451
- nie wolno dzielic prowincji kościelnych edyktami władców
- miasta, którym nadano tytuł metropolii przez cesarza mają ten tytuł tylko honorowo
- w nowych miastach, parafie kościelne rozdzielane są według administracji cywilnej
e. Życie wspólnotowe
*Reguła św. Augustyna 397 - 400
- mieszkanie w jednym domu: jedno serce i duch skierowany ku Bogu
- zakonnicy niczego nie mają na własność, wszystko jest wspólne, przełożony rozdziela wszystkim tyle ile potrzebują. Prywatną własnośc należy ofiarowac dla wspólnoty.
- bracia, którzy znaczyli coś wcześniej w świecie, niech się nie wywyższają ponad innych
- zachowywanie postów wg zdrowia i siły
- wolno patrzeć na kobiety, ale nie wolno ich podążać, ani tym bardziej dotykać
- pracować należy nie dla siebie, ale dla dobra wspólnego
- należy się myć
- w razie choroby trzeba skonsultować się z lekarzem
- należy unikać sporów, gdy wyrządzi się komus krzywde trzba szybko zadośćuczynić, a ten drugi ma odpuścić, trzeba prosić o przebaczenie.
- przełozonemu należy się ojcowskie posłuszeństwo
- przełożony ma sprawowac piecze nad wszystkim
- przełożony powinien być jednocześnie wyniosły w stosunku do zakonników, ale pokorny w stosunku do Boga, dawać dobry przykład, upominac, ale tez pocieszać, przyjmowac chorych, być cierpliwy. Ma mu zależeć by być kochanym, a nie budzic lek. Stoi wyzej od reszty, ale narazony jest tez na wieksze niebezpieczeństwo.
- należy miłowac Boga i bliźniego
- należy pracować, uczyc się, pracować w ogrodzie
- nie wolno szemrać
- należy być posłusznym i wiernym Bogu, ojcu, przełożonemu
- nie wolno próżnować, lenic się
- przy pracy należy milczec
Jeśli ktos nie będzie się stosowal do reguły podlega karze klasztornej lub chłoście.
f. Uprawnienia biskupów wobec wspólnot zakonnych
* Sobór chalcedoński 451
- potępienie samotnych mnichów włóczęgów
- mnisi mają słuchac swojego biskupa,zajmowac się modlitwą, a nie sprawami doczesnymi, nie wolno opuzsczac im swoich klasztorów
- mnichem nie może być niewolnik bez zgody swojego właściciela
- biskup nadzoruje kościoły, zakonnicy winni są mu posłuszeństwo. Podlega to karze kanonicznej bądź ekskomunice
- klasztory nigdy nie mogą się stac laickimi domami
3. Kult.
a. Bierzmowanie
*List papieża Innocentego I 416
- tylko biskup może bierzmować dzieci (tak jak w Dziejach tylko Piotr i Paweł mogli bierzmować). Kapłanom wolno namaszczać krzyżmem poświęconym przez biskupa, ale nie wolno im znaczyć czoła.
b. Namaszczenie chorych
* List Innocentego I 416
- chorzy mogą być namaszczenia olejem przygotowanym przez biskupa, nie tylko przez kapłanów, ale przez każdego wierzącego. Biskup jeśli chce też może to zrobić.
- Nie można namaszczać pokutujących, bo jest to sakrament.
- namaszczenie chorych odpuszcza grzechy chorego i wybawia go
c. Ceremoniał święcenia biskupów, kapłanów i diakonów
*Statua Ecclesiae Antiqua - zbiór 102 kanonów dyscyplinarnych V w.
- święcenie biskupa: 2 biskupów trzyma księgę ewangelii nad głowa kandydata, jeden udziela święcenia, inni dotykają głowy kandydata.
- święcenie kapłana: udziela biskup, inni biskupi trzymają ręke przy jego ręce nad głową kandydata
- święcenie diakona: tylko biskup wkłada na niego rękę
d. Eucharystia
*Anafora Cyryla Aleksandryjskiego
- eucharystia konieczna dla dusz ciał i duchów
- w imie Trójcy świętej
- podczas eucharystii należy patrzeć na wschód
- w kielichu woda i wino
*Anafora Apostołów Dadaja i Mariego V w. - misjonarze Wschodu , czczeni w Mezopotamii. Wieczerza mistyczna celebrowana w Kościele syromalabarskim.
* Sobór w Efezie 431
- ciało pańskie jest źródłem życia, jest ciałem Chrystusa
e. Post
* Św. Piotr Chryzolog, post 40 dniowy
- czas postu to czas bojów duchowych, należy odrzucić gnuśność ciała, żyć dla Boga, odłożyc troski domowe, czuwać, słuchac słowa bożego, nie jesc wykwintnych pokarmów, nie pic za dużo, dawac jalmuzną potrzebującym. Tak uzbrojonym trzeba stanac do walki z grzechami. Gdy ludzie poszczą - cierpi diabeł.
3. Doktryna.
a. Problem łaski, wolności woli i przeznaczenia
* Św. Hieronim, dialog przeciw pelagianom 415 r
- człowiek jest w pewnych okresach bez grzechu, ale tylko dzięki łasce Boga - Bóg dał ludziom przykazania możliwe do spełnienia, ale ludzie ich nie spełniają, dlatego cały świat potrzebuje bożego miłosierdzia. Obok wszechmocy Boga istnieje też wolna wola człowieka, dana człowiekowi z łaski Boga. Bóg pomaga człowiekowi w różnych czynnościach, ale do człowieka należy wybór czy grzeszyć czy nie. Stale bezgrzeszny jest tylko Bóg.
*Św. Augustyn, Łaska a wolna wola, 425
- człowiek posiada wolną wolę (inaczej przykazania nie byłyby potrzebne)
- Bóg nie kusi ludzi. Kusi pożądliwość, która rodzi grzech. Bóg daje wybór.
- każdy grzech, ale też dobry uczynek należy tylko do człowieka - konsekwencja wolnej woli
- zwrócenie się do Boga - głównie dar boży, zwrócenie się Boga do człowieka - akt łaski bożej
- Pelagianie mylnie twierdzą, że łaske bożą otrzymuje się za swoje zasługi.
- Nikt nie może się nawrócić bez łaski Boga, bóg udziela jej wszystkim, nawet złym
- łaska boża jest niezależna od naszych zasług, ale daje im początek, ale jeśli łaska się cofnie, wolna wola nie pomoże
- zasługi człowieka należą do Boga, są darami bożymi, jak wszystko co dostaje
- pelagianie sądza, że odpuszczenie grzechów jest łaską niezależną od czasach uczynków, a życie wieczne jest nagrodą za zasługi - niesłusznie
- wiare człowieka posiada z miłosierdzia bożego, jest darmowa. Uczynki są z wiary.
- człowieka godnym zbawienia czyni nie wolna wola, ale łaska boża
- Bóg przeznacza określonych ludzi do zbawienia przez dar łaski
b. Doktryna Nestoriusza
*Sokrates scholastyk
- Nestoriusz nie głosi, że Jezus był tylko człowiekiem (jak robił to Paweł z Samomaty), ale unika określenia Bogarodzicielka, nie uznaje za Boga małego Jezusa.
*Cyryl Aleksandryjski - antynestoriański
- nestorianie rozdzielają dwie istoty Syna: cielesną i boską. Jest wiec 1 Jezus - człowiek, i 2 - Bóg, który wcielił się w człowieka Jezusa. Maryja urodziła więc człowieka, a nie Boga.
*Nestoriusz kazanie z 430
- christotokos (Chrystus) oznacza 2 natury ludzką i boską = antropotokos i theotokos
- Nestoriusz nie zwalczał tytułu theotokos
- „człowiek” - oznacza substancje ktorą przyjął Chrystus, a „logos - bóg” - oznacza jedność tej substancji. Jedność obydwu natur nie jest rozdzielona, chociaż substancje są rozdzielone.
c. polemika z Nestoriuszem
* Anatematyzmy, Cyryla Aleksandryjskiego, każdy kończy się zwrotem „niech będzie wykluczony” Np. Jeśli ktoś odważa się mówić, że Chrystus-człowiek jest nosicielem Boga, a nie prawdziwym Bogiem - niech będzie wykluczony.
- Maryja zrodziła Syna bożego - prawdziwego Boga, a nie człowieka, jest Matką Bożą
- słowo Boga ojca zostało substancjalnie złączone z ciałem. Jezus jest jednoczesnie Bogiem i człowiekiem
*Cyryl do Arkadii i Mariny (młodszych sióstr cesarza Teodozjusza II)
- Jezus narodził się z Maryi jako Bóg, ale jego boska natura istniała już wcześniej
*Cyryl w obronie tytułu Bogarodzicy
- bluźnierstwo, że słowo tylko zamieszkało w zrodzonym z niewiasty człowieku, że Chrystus podzielil się na boskiego i ludzkiego.
- Maryje należy wysławiać jako matke boga
*Formułą zjednoczenia - podpisana przez Cyryla w 433 r (odchodzi od terminologii szkoły aleksandryjskiej na rzecz terminologi szkoły antiocheńskiej)
- Chrystus istniejący od zawsze w bogu, zrodzony jako bóg z Maryi, jest współistotny Bogu co do istoty i współistotny ludziom co do człowieczeństwa - nastąpiło zjednoczenie dwóch natur, bez pomieszania. Świeta dziewica jest matką bożą.
d. Sobór w Efezie 431 o nauce Nestoriusza
- wykluczenie Nestoriusza ze wspólnoty i złożenie go z urzędu biskupiego
- biskupi apostaci wykluczeni ze wspólnoty
- odwołane wszelkie godności i swiecenia nadane przez Nestoriusza
- zakaz układania innego wyznania wiary niż w Nicei
e. Sobór chalcedonski 451 o monofizytyzmie
- Chrystus doskonały w bóstwie i w człowieczeństwie, prawdziwy bóg i człowiek, złozony z duszy i ciała, współistotny ojcu co do bóstwa i nam co do człowieczeństwa
- Chrystus ma być uznamy w 2 naturach bez pomieszania zmiany, podziału i rozłączenia. Roznica natur nie zostałą usunieta przez zjednoczenie, ale nie można w nim rozróżniać 2 istot.
*List papieża Leona Wielkiego z 449 roku do biskupa Konstantynopola Flawiana
- Monofizyci uważali, że Jezus posiada tylko boską naturę
- ciało Jezusa zostało wzięte z ciała Maryi, ma on wiec pierwiastek ludzki w sobie
- 2 natury w 1 osobie (nieskazitelna i smiertelna)
- pod jednym względem mógł umrzec, a pod drugim nie podlegał śmierci
- wzbogacil nature ludzką bez uszczerbku dla boskiej, przyjal postac sługi bez skazy grzechu - miłosierdzie Boga a nie wyrzeczenie się mocy
- 2 połączone natury wykonuja to , co do każdej należy
f. rozważania o wierze chrześcijańskiej
*Św. Augustyn, de doctrina Christiana 427
- jest ojciec i syn i duch swiety, a każdy z nich jest bogiem, a wszyscy razem są 1 Bogiem, wszyscy stanowią 1 substancje
- wszystkim przysluguje ten sam majestat i ta sama potega przy czym duch nie jest synem, syn ojcem itd.
- w ojcu jedność, w synu równość, w duchu zgodność
- Bogiem jest to co ludzie stawiają wyżej ponad inne rzeczy, cos nie do konca pojętego
*Confesiones 397 - 401
- wszystkie rzeczy istnieją w bogu, w jego prawdzie
*O Trójcy św.
- ojciec, syn i duch są równi
- Chrystus jest mocą i mądrością bożą - nie jest wiec możliwe żeby bog był tego kiedykolwiek pozbawiony
- bog jest trojca ale nie jest potrojny
- nie można mowic o samym synu lub samym ojcu, są zawsze nierozdzielni
- sam ojciec, sam syn, i sam duch są tak samo wielcy jak wspólnie
- Bog Trójca a nie bóg potrójny\
25