„Ja i wizerunek własnej osoby” B.Wojciszke
JA = - ciało (+ jego obraz i ocena)
- wiedza o sobie (struktura ja)
- tożsamość (nadaje poczucie ciągłości „ja” w czasie i zmieniających się sytuacjach oraz odróżnia nas od innych)
- zdolność i skłonność do dokonywania wyborów, działań celowych i samoregulacji
+ wartości, które dzielimy z innymi:
- kochani przez nas ludzie
- pełnione role
- wyznawane przez nas wartości i normy
Dowody na złożoność i bogactwo JA jako struktury wiedzy:
JA FENOMENOLOGICZNE - uświadamiany w danej chwili fragment czy wersja JA
EFEKT ODNIESIENIA DO JA - lepsze zapamiętywanie informacji odnoszonych do własnej osoby niż do innych osób (lista cech, lepsze pamiętanie tych, które odnoszą się do nas)
EFEKT COCKTAIL-PARTY [przejaw chronicznie podwyższonej dostępności pamięciowej] - informacje dotyczące nas samych łatwiej do nas docierają nawet w warunkach pochłonięcia uwagi czym innym (tak jak własne imię poprzez rozmowy na c-p)
Odnoszenie informacji do innych ułatwia jej zapamiętywanie tym bardziej, im bardziej rozbudowana jest nasza wiedza o nich bo im bogatsza struktura wiedzy, do której odnosimy odebraną informację, tym więcej powstaje skojarzeń w momencie jej przetwarzania, co później ułatwia przypominanie.
Złożoność JA (różne koncepcje):
Człowiek ma wiele różnych JA [malarz, republikanin, mąż] - za tymi prezentowanymi wizerunkami jest jakieś ja „wewnętrzne” i prawdziwe | idea wielości ja wydaje się fałszywa, bo chodzi ciągle o tę samą osobę, a problemem jest wyjaśnienie jak ten samo człowiek może mieć tak różne tożsamości.
JA jest luźną strukturą różnych ról i tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne.
Nie wszystkie obszary JA są jednakowo dobrze wykształcone:
Hezel Markus AUTOSCHEMAT - obszar ja, w zakresie którego człowiek ma dobrze sprecyzowane poglądy i bogatą wiedzę o sobie
Autoschematy wykształcamy w dziedzinach, które są dla nas ważne [gdy odróżniają nas od innych, definiują wartość naszej osoby i dotyczy ich wiele podejmowanych przez nas aktywności]
np. autoschemat kobiecości (jeśli definiujemy ludzi przez pryzmat płci), osoby pomocnej (jeżeli opiekujemy się chorą babcią), studentki, osoby niezależnej.
Wskaźnikiem autoschematu jest krańcowość sądów o sobie w danej dziedzinie i uważanie jej za ważną.
Osoby posiadające autoschemat w jakiejś dziedzinie w porównaniu z aschematykami:
częściej oceniają nadchodzące informacje z uwagi na ich istotność dla tej dziedziny
łatwiej przetwarzają informacje o sobie w tej dziedzinie (tzn szybciej dokonują samoopisu)
lepiej zapamiętują informacje o sobie z tej dziedziny
częściej dokonują przewidywań własnych zachowań w tej dziedzinie
przejawiają większy opór wobec informacji niezgodnych z już posiadanymi na własny temat w tej dziedzinie
JA REALNE = rzeczywiste informacje na własny temat
JA IDEALNE = jaki człowiek chciałby być [pragnienia, nadzieje, aspiracje]
JA POWINNOŚCIOWE = jaki człowiek swoim zdaniem powinien być [obowiązki, powinności, obligacje]
Badania Higginsa dowiodły, że rozbieżności między ja realnym a idealnym smutek, rozczarowanie, apatia (em. depresyjne)
Rozbieżności między ja realnym a powinnościowym syndrom „agitacji” emocje o silnie zaznaczonym pobudzeniu - niepokój, strach, poczucie winy, wstyd
polskie badania emocje depresyjne częściej w następstwie porażki niż wykroczenia moralnego
emocje `agitacyjne' odwrotnie
treść ja jest po części uwarunkowana kulturowo:
kultury indywidualistyczne - niezależny charakter ja [ludzie myślą sobie jak o niepowtarzalnych jednostkach niezależnych] przejawy utrzymywania i podwyższania poczucia własnej wartości
kultury kolektywistyczne - współzależny charakter ja [ludzie myślą o sobie jako o części jakiejś wspólnoty] dbanie o wartość i interesy własnej grupy
ważnym źródłem zawartości naszego ja są inni ludzie:
myślimy o sobie to, co myślą o nas inni [symboliczny interakcjonizm] - jednak badania nad zgodnością wykazały, że jest niewielka, a zamiast tego skorelowane jest to, co człowiek myśli o sobie ze spostrzeganymi przezeń opiniami innych na jego temat
PORÓWNANIA SPOŁECZNE - porównywanie się z innymi ma wpływ na wysokość i treść samooceny [skłonność do wybierania obiektów gorszych oraz fabrykowania obiektów porównań gdy nie ma gorszych; wybór porównywanych aspektów lub zaprzeczanie ważności aspektów, z uwagi na które porównania wypadają niepomyślnie; unikanie porównań jeśli miałyby się okazać niepomyślne]
Źródła treści zawartych w ja:
TOŻSAMOŚĆ OSOBISTA - subsystem samowiedzy: cechy postrzegane przez podmiot jako dla niego najbardziej charakterystyczne, specyficzne i odróżniające go od innych.
TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA - identyfikacja z konkretnymi grupami [członkowie klubu], lub abstrakcyjnymi kategoriami [psychologowie], do których jednostka należy lub aspiruje.
Najważniejsze: WŁASNE ZACHOWANIE - [teoria autopercepcji Bema] - ludzie formułują sądy na własny temat podobnie jak na temat innych, na bazie własnych zachowań i warunków w jakich ona przebiega.
POZYTYWNE ZŁUDZENIA - siebie spostrzegamy lepiej:
Przecenianie swoich pozytywnych cech i osiągnięć
Przecenianie stopnia sprawowanej przez siebie kontroli nad biegiem wydarzeń
Skłonność do nierealistycznego optymizmu, przeceniając szanse wystąpienia w życiu zdarzeń dobrych, a nie doceniając szansy zdarzeń złych
są pożyteczne - utrzymanie człowieka w dobrej kondycji psychicznej, zachowanie aktywnej postawy wobec życia.
Naprawdę:
„Co za dużo to niezdrowo” - nadmiar złudzeń jest niekorzystny
Złudzenia mogą być pożyteczne w fazie realizacji, sprzyjają podejmowaniu wysiłków, ale nie w fazie działania, bo sprzyjają angażowaniu się w nieosiągalne cele
Obok pesymizmu depresyjnego, skłaniającego do bierności istnieje też pesymizm obronny, sprzyjający silnej aktywności zapobiegającej porażkom.
Funkcje Ja:
INTERPERSONALNE:
utrzymywanie i negocjowanie tożsamości.
wiedza o sobie jest podstawowym wyznacznikiem poczucia własnej tożsamości
rozpoznawanie naszej tożsamości przez innych [jeśli czujemy się wytrawnym psychologiem lub aktorem, nie sposób takiej tożsamości utrzymać, dopóki nie zostanie rozpoznana i uznana przez innych]
symulowanie psychiki innych ludzi - skuteczne interakcje wymagają odczytywania cudzych zamiarów, uczuć i reakcji na nasze postępowanie, czasem wszystko się dzieje według skryptu, a czasem się pojawia coś nieoczekiwanego - przewidywanie cudzych reakcji może się odbywać na podstawie wiedzy o własnych przeżyciach i zachowaniach, które pomagają wyobrazić sobie przeżycia partnera. [efekt fałszywej powszechności - często zakładamy fałszywie, ze zachowania i poglądy partnera są podobne do naszych; błędnie zakładamy, że zostaniemy przez kogoś tak surowo ocenieni jak przez siebie, tymczasem partner często nie ma dostępu do wszystkich danych]
INTRAPERSONALNE:
samoregulacja zachowania celowego - dokonywanie wyborów; ja zawiera pewne preferencje i standardy: postawy (np. pozytywny czy negatywny stosunek do czegoś), wartości (np. przekonanie że coś co chce zrobić jest dobre) i nasze przekonania o sobie (np. zainteresowania, które pomagają w wyborze kierunku studiów)
samokontrola - szczególny przypadek zachowania celowego, zamierzona i dowolna zmiana własnych reakcji
TEORIA PRZEDMIOTOWEJ SAMOŚWIADOMOŚCI - uwaga człowieka może być w dowolnym momencie skoncentrowana albo na jakimś fragmencie świata zewnętrznego, albo na samym sobie [czyli kiedy człowiek postępuje zgodnie ze swoimi postawami i wartościami a kiedy nie] - przedmiotowa samoświadomość ↓
STAN AUTOKONCENTRACJI - stan zaktywizowania ja, w którym ludzie uświadamiają sobie - istotne z uwagi na bieżącą sytuację - własne wartości, postawy czy własności, a także rozbieżności pomiędzy tymi standardami a ewentualnymi zachowaniami, co budzi przykre emocje, nasilone wskutek autokoncentracji.
Czynniki wywołujące autokoncentrację:
w warunkach naturalnych: najczęściej porównania społeczne oraz wyobrażenia, co myślą o nas inni ludzie [te czynniki mogą też wzbudzać lęk przed oceną, więc:]
w badaniach empirycznych: wprowadzanie bodźców symbolizujących własną osobę badanego, jak widok własnego odbicia w lustrze, czy słuchanie własnego głosu z taśmy [badania dowodzą, że w obecności takich bodźców ludzie zachowują się bardziej zgodnie z własnym ja niż w warunkach kontrolnych]
przyczyny załamania lub niedostatków samokontroli:
PARADOKSALNY EFEKT KONTROLI UMYSŁOWEJ - próby zahamowania myśli na jakiś temat, skutkują „hiperdostępnością”, czyli wzrostem częstości ich pojawiania. Dzieje się tak, ponieważ na mechanizm kontroli umysłowej składają się dwa procesy:
proces automatycznego monitorowania treści własnych myśli w poszukiwaniu niepożądanej treści, bądź treści blisko z nią skojarzonej („czy już myślę o..?”) - wymaga stałej, choć słabej, aktywizacji niepożądanego pojęcia.
proces kontrolowanej interwencji - modyfikowanie treści własnych myśli polegające na aktywnym i świadomym zastępowaniu niepożądanych treści innymi myślami.
Ponieważ pierwszy proces jest w dużym stopniu automatyczny, a drugi w dużym stopniu kontrolowany, to pojawienie się drugiego zadania w większym stopniu zdezorganizuje drugi proces niż pierwszy.
WYCZERPANIE ZASOBÓW WOLI - spadek zdolności do samokontroli w następstwie samego jej sprawowania - dokonanie jakiegoś aktu woli, obniża zdolność dokonania następnego aktu woli [bądź działania fizycznego - sprężyna] jeśli chcemy skutecznej samokontroli, poszczególne jej akty powinny być rozdzielone jakimiś okresami.
Uderzającą własnością ja jest jego zdolność i nieustająca skłonność do koncentrowania się na sobie, przede wszystkim w postaci aktów samooceny SAMOOCENA to afektywna reakcja człowieka na samego siebie `gorąca', intensywna emocja lub `zimny', zintelektualizowany sąd. Własności: wysokość, jasność, stałość w czasie
Samoocena związana z:
Poczuciem i pragnieniem wewnętrznej kontroli zdarzeń
Motywacja osiągnięć
Wytrwałość i potrzeba aprobaty społecznej
Zadowolenie z życia
Skłonność do częstego przeżywania uczuć pozytywnych
Skłonność do rzadkiego przeżywania takich negatywnych emocji jak lęk, depresja czy poczucie beznadziejności.
Osoby o wysokiej samoocenie cechują się:
Lepszym samopoczuciem psychicznym
Lepszym stanem zdrowia somatycznego
Wyższym poziomem osiągnięć życiowych
Niska samoocena |
|
Samoocena działa więc na zasadzie błędnego koła: w porównaniu z osobami o samoocenie wysokiej, osoby o niskiej samoocenie spostrzegają świat społeczny i swoje w nim szanse w sposób mniej optymistyczny co zniechęca je do podejmowania wysiłków co obniża uzyskiwane wyniki co utwierdza je w poczuci niskiej wartości.
Ludzie o wysokiej samoocenie widzą siebie w sposób pozytywny, mają sprecyzowane, subiektywnie pewne, pochlebne przekonania na własny temat
Ludzie o niskiej samoocenie mają samooceny neutralne wartościująco, niepewne, zmienne i wewnętrznie niespójne. Stopień JASNOŚCI SAMOOCENY silnie koreluje z jej wysokością.
Niepewność przekonań na własny temat wyjaśnia często obserwowane zjawisko większej plastyczności osób o niskiej niż wysokiej samoocenie, czyli większej podatności ich sądów i zachowania na informacje wrotne.
STAŁOŚĆ W CZASIE samooceny = odchylenie standardowe wielokrotnie powtarzanych pomiarów samooceny u tej samej osoby koreluje z wysokością samooceny, modyfikuje jej wpływ na zachowanie.
Ważnym zjawiskiem jest regulacja samooceny rozumianej jako bieżący stan (a nie cecha człowieka) - ludzie są silnie motywowani do myślenia na własny temat i samooceniania, a wielość motywów związanych z ja sprawia, że samoregulacja oceny jest skomplikowanym zjawiskiem i przedmiotem fascynujących badań.
Badania pokazują, e człowiek raczej przecenia siebie, niż nie docenia innych.
Motywy związane ze strukturą ja:
autowaloryzacja (dążenie: by ja było pozytywne) - badania wskazują, że najsilniejszy
autoweryfikacja (dążenie: by ja było wewnętrznie zgodne)
samopoznanie (dążenie: by wiedza zawarta w ja była prawdziwa)
samonaprawa (dążenie: by ja było faktycznie dobre)
AUTOWALORYZACJA - dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie - ludzie przejawiają bardzo konkretną skłonność do formułowania pochlebnych sądów na temat własnej osoby.
EFEKT BYCIA LEPSZYM NIŻ PRZECIĘTNIE - przeciętny człowiek uważa siebie za lepszego niż przeciętnie pod niemalże każdym względem [silniejszy przy cechach pozytywnych niż negatywnych, moralnych niż sprawnościowych kontrolowanych (np. życzliwość) niż niekontrolowanych (np. zdolność); spada, wraz ze spadkiem abstrakcyjności porównań (słabszy, gdy się porównamy z konkretnym studentem, niż ze studentami w ogóle) i wraz ze wzrostem natężenia osobistego kontaktu z obiektem porównań]
obraz przeszłości jest zniekształcony w pochlebny dla nas sposób - lepiej pamiętane są informacje o własnym sukcesie niż porażce.
ludzie szybciej przetwarzają pozytywne niż negatywne informacje na swój temat, a te pierwsze przetwarzają też chętniej - np. poświęcają na ich poszukiwanie i czytanie więcej czasu.
dwuznaczną informację chętniej odczytują jako pochlebną niż niepochlebną
sukcesy przypisują chętniej sobie niż innym czynnikom; porażki - odwrotnie.
własne wady są widziane jako powszechne, zalety jako bardziej wyjątkowe, cenniejsze.
prototypy kategorii są budowane w sposób pochlebny dla ja: podmiot umieszcza posiadane przez siebie cechy w prototypach kategorii pozytywnych, natomiast kategorie (stereotypy) negatywne zawierają cechy nieprzypisywane własnej osobie.
posiadane przez siebie cechy uważa się za ogólnie ważniejsze.
Autowaloryzacja dochodzi do skutku nie tylko na mocy formułowania prostych, pozytywnych sądów o sobie, ale także dzięki złożonym i rozbudowanym mechanizmom psychologicznym.
Najważniejsze mechanizmy autowaloryzacji:
Definiowanie własnego ja [ogólnie ważnymi i wyjątkowymi cechami są własne zalety]
Tendencyjne przetwarzanie informacji o sobie [pochlebne sądy o sobie, pochlebne zniekształcenie pamięci i znaczenia danych, efekt bycia lepszym niż przeciętnie]
Realizacja zadań i atrybucje osiągniętych wyników [dążenie do sukcesów, unikanie porażek, egocentryczny wzorzec atrybucji]
Porównywania społeczne - MUS model utrzymania samooceny [niekorzystne porównania społeczne a pławienie się w cudzej chwale, modyfikująca rola bliskości ja-inny, ważności dziedziny dla ja i poziomu wyników faktycznych lub ocenianych]
Dysonans poznawczy [unikanie i redukcja, która pojawia się gdy rozbieżności są ważne, dotyczą ja; ja jest odpowiedzialne za ich wystąpienie - swoboda wyboru]
Autoafirmacja [ekspresja cenionych wartości, przez ich obronę lub realizację w zachowaniu; przeniesienie uwagi na pozytywny aspekt ja]
Tożsamość społeczna [faworyzacja grupy własnej, deprecjacje grupy obcej]
Autoprezentacja [wywieranie korzystnego wrażenia na innych przez obronne i asertywne strategie autoprezentacji]
TOTALITARNE EGO [Greenwald] - bardzo silna skłonność do upozytywniania obrazu własnej osoby i własnej przeszłości, przyrównana do totalitarnego reżimu z jego skłonnością do zniekształcania i fabrykowania faktów.
Ad 4. MODEL UTRZYMYWANIA SAMOOCENY - jeśli inna osoba uzyskuje wyniki wyższe od jednostki, jednostka traci na samoocenie. Im większy jest sukces innego i im ta osoba jest bliższa, tym większy spadek samooceny jednostki.
PORÓWNANIA SPOŁECZNE
PŁAWIENIE SIĘ W CUDZEJ CHWALE - świecenie odbitym blaskiem - [utożsamianie się kibiców z `własną' drużyną, szczególnie gdy wygrała]
↓↓↓↓↓
Cudze sukcesy mogą podwyższyć lub obniżyć naszą samoocenę.
MUS zakłada, że czynnikiem decydującym o wystąpieniu obniżenia lub podniesienia samooceny jest osobista istotność dziedziny, której sukces dotyczy:
jeżeli dziedzina jest istotna dla ja cudzy sukces zagraża samoocenie i procesy porównań przeważają nad pławieniem się w cudzej chwali
w dziedzinie nieistotnej dla ja - odwrotnie
zabiegi, które pomagają podtrzymać samoocenę i osłabić czyhające na nią zagrożenia:
starać się zwiększyć lub zmniejszyć różnicę między własnymi i cudzymi wynikami
starać się nasilić lub osłabić bliskość w stosunku do innej osoby
zmiana spostrzegania dziedziny jako istotnej lub nieistotnej dla definicji własnego ja.
Ad 5. Istotna rola samooceny w powstawaniu i redukcji dysonansu:
dysonans podecyzyjny jest prawdopodobny bardziej lub wyłącznie u osób o pozytywnej samoocenie
dysonans wywołany postępowaniem sprzecznym z postawą - zagraża samoocenie
różne mechanizmy autowaloryzacji są równoważne, o czym świadczy ich wzajemna zastępowalność
autoafirmacja ochrona przed dysonansem, a w każdym razie angażowaniem się w jego redukowanie
przeżywanie dysonansu nasilenie autoafirmacji, oraz efekty postulowane przez MUS [odnośnie bliskości w stosunku do osoby]
zaangażowanie w porównania społeczne skłonność do afirmacji
obniżanie wartości grupy obcej zanika u osób, które bezpośrednio przed wydawaniem ocen zostały poinformowane, że świetnie wypadły w wykonywanym przedtem zadaniu
nadmierna pewność formułowanych sądów zanika pod wpływem autoafirmacji.
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
Dowolny sposób utwierdzenia się przez człowieka we własnej wartości powoduje czasowy zanik skłonności do angażowania się w inne sposoby jej potwierdzania
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
Ludzie nie maksymalizują poczucia własnej wartości, lecz jedynie podtrzymują je na zadowalającym poziomie.
Ad 6. AUTOAFIRMACJA - potwierdzanie integralności, czyli ogólnej wartości własnej osoby jako kogoś dobrze przystosowanego i moralnego, a więc sprawnego, dobrego, wewnętrznie spójnego, zdolnego do dokonywania wolnych wyborów, sprawowania kontroli nad ważnymi zdarzeniami itd.
Wykonanie dowolnego aktu autoafirmacji uodparnia ludzi na popadanie w stan dysonansu
Przed popadaniem w dysonans chroni także ekspresja ważnych wartości, z którymi człowiek się utożsamia wszelkie zagrożenia poczucia własnej wartości owocują przeniesieniem uwagi z zagrażającego na jakiś inny, pozytywny aspekt własnej osoby, albo wytworzeniem takiego podbudowującego aspektu [np. zwymyślany człowiek chętniej spełnia drobną prośbę]
AUTOWERYFIKACJA - dążenie do zgodności między już istniejącymi przekonaniami o sobie, a nowo nadchodzącymi informacjami na własny temat. [pewne uszczegółowienie teorii dysonansu poznawczego]
zapewnia pewien zakres przewidywalności i kontroli nad biegiem wydarzeń, przede wszystkim interakcji społecznych, w które jednostka wchodzi.
ludzie chętniej poszukują i lepiej zapamiętują informacje zgodne, niż niezgodne z już posiadaną koncepcją ja
w przypadku odebrania informacji niezgodnej, ludzie uważniej ją przetwarzają i są bardziej skłonni do kwestionowania jej diagnostyczności (tzn. uważania za mało rozstrzygającą) i podważania wiarygodności jej źródła, niż to jest w przypadku informacji zgodnej z przekonaniami na własny temat.
u osób o wysokiej samoocenie motywy autowaloryzacji i autoweryfikacji działają w tym samym kierunku
u osób o niskiej samoocenie oba motywy są sprzeczne - informacja pochlebna dla ja powinna być akceptowana z punktu widzenia motywu autowaloryzacji a odrzucana z punktu widzenia motywu autoweryfikacji [jako niezgodna z ja]
ludzie o niskiej samoocenie w jakiejś dziedzinie wolą negatywne niż pozytywne informacje na własny temat; prawidłowość ta jest ograniczona na dwa sposoby:
autoweryfikacyjne przyjmowanie informacji niepochlebnej, a zgodnej z koncepcją własnego ja, wymaga dysponowania zasobami umysłowymi, stanowiąc reakcję bardziej kontrolowaną i przemyślaną, podczas gdy akceptacja informacji pochlebnej ma charakter bardziej automatyczny czy spontaniczny i ludzie poprzestają na takiej akceptacji, gdy brak im wystarczających zasobów.
należy odróżnić poznawcze reakcje na informacje zwrotne (na wymiarze „wierzę - nie wierzę”) od reakcji emocjonalnych (na wymiarze „cieszy mnie - nienawidzę tego”); akceptacja niepochlebnej choć zgodnej z ja informacji jest bardziej prawdopodobna, jeżeli owa akceptacja ma charakter poznawczy; jeżeli mierzona reakcja ma charakter emocjonalny, bardziej prawdopodobne jest, że zostanie ona podyktowana motywem autowaloryzacji ↓
gdy idzie o uwierzenie (i poszukiwanie informacji by wierzyć), osoby o niskiej samoocenie lepiej reagują na informację negatywną niż pozytywną; jednak gdy idzie o cieszenie się (i poszukiwanie informacji, by cieszyła), osoby o niskiej samoocenie lepiej reagują na informację pozytywną niż negatywną.
SAMOPOZNANIE - dążenie do pozyskania prawdziwej i dokładnej informacji na temat własnej osoby
znaczenie adaptacyjne posiadania prawdziwej informacji - można lepiej dobrać aktywności z którymi sobie lepiej radzimy
ludzie poszukują wiarygodnych informacji, nawet jeżeli wiedzą, że informacje te mogą się okazać wiarygodne
poszukują diagnostycznych informacji na temat własnej zdolności [zarówno pochlebnych jak i niepochlebnych], gdy są przekonani o możliwości jej kontrolowania i rozwijania.
uzyskanie orientacji w sobie [o własnych cechach, zdolnościach, możliwościach] jest niezbędnym warunkiem takiego kształtowania własnej aktywności, by zakończyła się sukcesem, który jest dobrą podstawą do myślenia o sobie.
SAMONAPRAWA - dążenie do rzeczywistego poprawienia własnych cech, umiejętności, stanu zdrowia, czy dobrostanu.
uczucie nieadekwatności wzbudza motyw samonaprawa i poszukiwanie informacji, która pozwoli raczej zmienić siebie, niż podnieść o sobie mniemanie, zweryfikować dotychczasowe ja.
model samoregulacji postulowany przez teorię podmiotowej samoświadomości postulował w istocie samonaprawę - przez dostosowanie zachowania do własnych standardów.
samonaprawa jest motywem pojawiającym się głównie bądź jedynie w warunkach autokoncentracji
może wymagać czasowego narażenia się nieprzyjemne informacje o sobie, jednak na dłuższą metę rzeczywiste posiadanie zalet jest najlepszą podstawą dobrego myślenia o sobie.
najsilniejszym motywem - autowaloryzacja
pozostałe albo przeciwstawione autowaloryzacji okazują się słabsze, albo występują w ograniczonych warunkach, albo są jedynie krótkotrwałym odstępstwem od reguły dobrego myślenia o sobie po to, by reguła ta mogła obowiązywać w szerszym planie czasowym.
Poznawcza kontrola umożliwia pozytywne sądy na własny temat
ZJAWISKO NIEWDZIĘCZNOŚCI SPOŁECZNEJ - przypisywanie odpowiedzialności za własne życie pozostaje pod silnym wpływem autowaloryzacji, więc władze są widziane jako sprawca jedynie złych, ale nie dobrych rzeczy w życiu [których sprawcami jesteśmy sami].
Dlaczego ludzie pragną dobrze o sobie myśleć? Dlaczego jest to tak przyjemne?
Pozytywna samoocena jest dla jednostki pożyteczna, ponieważ przyczynia się do osiągania przez nią różnego rodzaju celów. podnosi oczekiwanie sukcesu wzmożone wysiłki, lepsze wyniki. [samoocena rozwiązuje dwuznaczności na zasadzie asymilacji - jeśli nie wiemy czy ktoś się podlizuje, czy serio prawi komplementy, to porównujemy je z własnymi sądami na dany temat] pozytywna samoocena może się więc utrwalać na zasadzie warunkowania sprawczego, dzięki któremu utrwalają się wszelkie reakcje prowadzące do nagradzających efektów
Pozytywna samoocena jest buforem chroniącym jednostkę przed lękiem, przede wszystkim lękiem przed śmiercią teoria opanowania trwogi - wskutek połączenia autorefleksji ze zdolnością do myślenia abstrakcyjnego - ludzie wiedzą że śmierć jest nieuchronna - ta świadomość działa silnie lękotwórczo i demotywująco, więc żeby sobie z tym poradzić ludzie stworzyli adaptacje: światopoglądy (zbiory przekonań i wierzeń objaśniających porządek świata i dostarczających wzorca życia godziwego) i dążenie do wysokiej samooceny. Teoria opanowywania trwogi pozwala także na przewidzenie że:
Wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywołany myślami o śmierci i innymi zagrożeniami
Myśli o śmierci nasilają akceptację światopoglądu własnego i pozytywne reakcje na innych jego współwyz
- 9 -