LP	Zagadnienie	Pytanie egzaminacyjne i odpowiedźi:		Ważne pojęcia:
1	Czym jest odporność organizmu?	1	Wskaż różnice między odpornością swoistą a nieswoista organizmu. ~odporność wrodzona polega zwykle na tym samym, fagocytozie lub wytwarzaniem przeciwciał unieczynniających patogen i fagocytozie,bez tworzenia pamięci o nim, to znaczy ze obrona przed danym patogenem nie zmienia się w czasie i zawsze jest taka sama. Odporność nabyta przebiega następująco: organizm identyfikuje czynnik przeprowadza znacznie bardziej złożony proces od wrodzonej w celu jego unieszkodliwienia (odpowiedź pierwotna) wytwarza pamięć immunologiczną która sprawia że po ponownym zetknięciu się z patogenem rozwija się odpowiedź wtórna, przebiegająca znacznie sprawniej. Rożnica między nimi jest taka że wrodzona odporność zachodzi szybciej i bez żadnych dodatkowych działań (po prostu zawsze działa tak samo) a odporność wrodzona ma dłuższy przebieg i komórki odpornościowe zapamiętują patogen tak żeby sobie z nim radzić w przyszłości (zazwyczaj w ogóle sobie z nim radzić).	~odporność swoista (nabyta) ~odporność nieswoista (wrodzona) ~fagocytoza (pochłanianie przez komórki jakichś elementów) ~odpowiedź pierwotna ~odpowiedź wtórna ~biale krwinki - leukocyty ~surowica - sztucznie przygotowany preparat w skład którego wchodzą gotowe przeciwciała.
					2	Jaką rolę w organizmie pełnią białe krwinki? Ich zadaniem jest obrona organizmu przed patogenami takimi jak np. wirusy i bakterie. Ich funkcja odpornościowa jest realizowana przez: ~fagocytozę ~odporność swoistą (przeciwciała) dla chcących więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Leukocyt
					3	Uzasadnij twierdzenie, ze szczepionki chronią przed chorobą. Szczepionki są formą uodpornienia organizmu na potencjalne antygeny. W szczepieniach chodzi o to, aby organizm osoby przyjmującej szczepienie przygotować na wszelki wypadek przed atakiem jakiegoś patogenu. Tzn, uczą układ odpornościowy jak sobie radzić np. przeciw żółtaczce, tak, żeby podczas pobytu w szpitalu ie złapać tego choróbska. Szczepi się przeciwko tym patogenom, z którymi zwykły organizm sobie nie poradzi w ogóle.
		2	Wydalanie umożliwia organizmowi zachowanie homeostazy.		1	Opisz budowę nerki i jej role w funkcjonowaniu organizmu. Nerka składa się z: Kory nerki,rdzenia nerki, miedniczki nerkowej moczowodu, naczyń krwionośnych. Podstawowa jednostką budowy nerki jest nefron. (nie znalazłem rysunku dlatego z opisem tego co gdzie jest musicie sobie jakoś poradzić :) ) Znaczenie: zasadniczo - wytwarzanie moczu. Usuwają uboczne produkty przemiany materii i utrzymują bilans wodny organizmu oraz prawidłowe ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych, stężenie elektrolitów, równowagę kwasowo - zasadową.	~nefron ~endocytoza (wydalanie z komórki „czegoś”) Para nerek Drogi doprowadzające krew Moczowody Pęcherz moczowy Cewka moczowa
					2	W jaki sposób organizm wydala niepotrzebne substancje? Proces ten zaczyna się już wewnątrz komórek, które w momencie gdy zlokalizują jakąś niepotrzebną substancję (lub szkodliwą) wiążą ją w związek który jest obojętny dla organizmu a następne wydalają poza komórkę na zasadzie endocytozy (czasem nawet w postaci niezmienionej). Dalej, poprzez płyn międzykomórkowy substancje te wnikają do krwi i wędrują do wątroby gdzie są albo rozkładane na drobne, przydatne części albo z powrotem trafiają do krwi i dalej nerek. Nerki „odsączają” te produkty który wraz z nadmiarem wody i mocznika trafiają w postaci moczu do pęcherza moczowego a dalej poza organizm. Jeżeli chodzi o pozostałości po trawieniu, z pokarmu zostaje odsączona woda i substancje przydatne, a reszta zostaje ostatecznie skondensowana w jelicie grubym aby stać się kalem i zostać wydalonym. (chyba wiecie jak :D ) Cześć substancji takie jak mocznik mogą być tez usuwane przez skórę w postaci potu.
					3	Wymień narządy układu wydalniczego i ich funkcje. Para nerek Drogi doprowadzające krew Moczowody Pęcherz moczowy Cewka moczowa Funkcje: wytwarzanie moczu. Usuwają uboczne produkty przemiany materii i utrzymują bilans wodny organizmu oraz prawidłowe ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych, stężenie elektrolitów, równowagę kwasowo - zasadową.
					4	Jak powstaje mocz? Tętniczka doprowadzająca ma WIĘKSZĄ średnicę, niż tętniczka odprowadzająca. Przepływająca przez kłębuszek naczyniowy krew naciska na ściany naczyń włosowatych. W kłębuszku nerkowym tworzy się wysokie ciśnienie hydrostatyczne przez co krew zostaje "wyciskana" do światła torebki nefronu. Proces ten to filtracja. W naczyniach włosowatych pozostają białka oraz krwinki. Reszta to mocz pierwotny. Składa się on z wody, soli mineralnych i mocznika, barwników, metabolitów po lekach, kwasów i jonów - składników zarówno potrzebnych, jak i zbędnych, a wręcz szkodliwych. Dalej przepływa przez kanalik nerkowy , gdzie otaczające go naczynia krwionośne odbierają wodę, sole mineralne kwasy organiczne, jony (sodu, potasu),aminokwasy i glukozę czyli wszystkie potrzebne produkty. Nazywa się to resorpcją zwrotną obowiązkową. Przepływając dalej przez kanalik II rzędu, odzyskiwana jest dalej woda (resorpcja nadobowiązkowa - o ile jest to konieczne) oraz sole. Następuje tu również zakwaszanie moczu przez dodawanie jonów wodorowych. Tak zostaje mocz ostateczny składający się z wody, jonów wodorowych i pochodnych leków.
		3	Układ nerwowy i dokrewny regulują i kontroluja czynnosci organizmu		1	Wymień cechy budowy komórki nerwowej i wyjaśnij do jakich funkcji są one przystosowane. (rys. 1 zał. 1) Dendryty - odbieranie bodźców (w receptorach) lub impulsów nerwowych Jądro neuronu -wytwarzanie lub kojarzenie substancji wewnątrz komórki Ciało komórki - przewodzenie impulsów i magazynowanie danych Przewężenia Raniviera, komórki Shwana i otoczka mielinowa służą do odizolowania od innych komórek (jak w kablu). Akson - przekazywanie sygnału dalej. Ogólne funkcje neuronu to odbieranie, przetwarzanie, przewodzenie, przechowywanie i przekazywanie informacji a wymienione funkcje są możliwe do wytwarzania i przewodzenia impulsów nerwowych.	~neuron ~dendryty ~aksony ~wszystkie elementy mógowia ~nazwy receptorów(pyt 4) ~depolaryzacja ~jony ~elementy oka (nazwy, jak w pytaniu 6) ucho: zewnętrzne: -małżowina uszna -trąbka słuchowa(przewód) środkowe: -błona bębenkowa -kosteczki słuchowe -trąbka Eustachiusza wewnętrzne: -ślimak i kanały półkoliste -nerw słuchowy
					2	Przedstaw budowę rdzenie komórkowego (chyba jej chodziło raczej o kręgowy:P ) i mózgu, elementów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) OUN składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego. Mózg dzieli się na pień mózgu i pnia mózgu. Mózg to przodomózgowie dzielące się na międzymózgowie i kresomózgowie. Pień mózgu dzieli się na śródmózgowie i tyłomózgowie. Kolejno wygląda to tak: Kresomózgowie → międzymózgowie → śródmózgowie → tyłomózgowie → rdzeń przedłużony który przechodzi w rdzeń kręgowy. W rdzeniu kręgowym możemy wyróżnić istotę szarą i biała i odchodzące od niego nerwy obwodowe. Od mózgu odchodzi VII par nerwów czaszkowych które są odpowiedzialne za „obsługę” głowy i wnętrzności.
					3	Na czym polega korekta krótko i dalekowzroczności? Polega na umieszczeniu między obrazem widzianym a okiem soczewki korygującej widziany obraz (okularów lub soczewki kontaktowej) lub chirurgicznemu zabiegowi laserowemu.
					4	Wymień podstawowe receptory i wyjaśnij schemat działania. Chemoreceptory - receptory węchu i smaku i wykrywające zmiany pH oraz stężenia gazów oddechowych Mechanoreceptory - są wrażliwe na odkształcenie tkanek pod wpływem dotyku ucisku rozciągnięcia wibracji. Termoreceptory - Odbierają zmiany temperatury otoczenia. Fotoreceptory - Są pobudzane przez fotony (światło) Nocyreceptory - receptory bólu, wrażliwe na uszkodzenie tkanek i temp. Powyżej 45 stopni Celsjusza. Schemat działania: bodziec (światło, smak itp.) → neuron czuciowy → ośrodek nerwowy.
					5	Wyjaśnij na czym polega przewodzenie impulsów między sąsiadującymi komórkami nerwowymi. W poprzek błony między komórkami powstaje różnica potencjałów. Samo przewodzenie impulsów jest przesuwaniem się fali depolaryzacji. Jeżeli na akson podziałamy bodźcem elektrycznym to przepuszczalność jego błony się zmieni. Otworzą się molekularne pory. Wskutek tego do aksonu napływają jony Na+ (sodu). Jeśli przyjmiemy ze neuron ma potencjał (-) to po napływie tych jonów najpierw nastąpi depolaryzacja. (czyli komórka nie będzie ani + ani - ) Dalsze napływanie jonów spowoduje ze ładunek elektrostatyczny zmieni się (odwrócenie biegunów tzw. nadstrzał, a wnętrze komórki będzie dodatnio naładowane) Między sąsiednimi fragmentami błony, tam gdzie się stykają komórki zacznie płynąć prąd który otwiera następne pory w drugiej komórce i jony wnikają do następnego neuronu. Caly proces ma miejsce między synapsami neuronów. (niestety łatwiej się tego nie da przedstawić : / )
					6	Opisz drogę światła w oku człowieka. Światło to fala elektromagnetyczna fotonów. Na pierwszym miejscu przechodzi przez rogówkę (ona ochrania oko),przez soczewkę gdzie obraz ulega odwróceniu przebiega w źrenicy (a tęczówka zwiększa lub obniża ilość światła które wchodzi do wnętrza oka) dalej przez ciało szkliste dociera do siatkówki która składa się z fotoreceptorów odbierających bodźce świetlne. (konkretnie pręcików i czopków,w nich foton zostaje zamieniony na impuls elektryczny ). Następnie z siatkówki poprzez nerw wzrokowy do płata potylicznego mózgu gdzie obraz zostaje ponownie odwrócony i przetworzony.
					7	Opisz budowę układu nerwowego i jego funkcje. Układ nerwowy składa się z ośrodkowego układu nerwowego (OUN) składającego się z mózgowia i rdzenia kręgowego i obwodowego układu nerwowego składającego się z nerwów (czaszkowych i rdzeniowych) i zwojów nerwowych (czaszkowych, rdzeniowych i autonomicznych) Funkcje: kierowanie mięśniami szkieletowymi i gładkimi, gruczołami, reguluje funkcje narządów wew., odbieranie bodźców, myślenie i uczenie się, zapamiętywanie.
					8	Przedstaw system przenoszenia się fal dźwiękowych w uchu człowieka. Przez małżowinę uszną fala dźwiękowa trafia do trąbki słuchowej docierając do błony bębenkowej. Błona jest bezpośrednio połączona ze ślimakiem trzema kosteczkami słuchowymi (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) które przekazują mu drganie mechaniczne błony bębenkowej. Tam narząd Cortiego przetwarza drgania mechaniczne na impulsy i dalej nerwem słuchowym do mózgu do kory mózgowej.
					9	Opisz podłoże, objawy i skutki cukrzycy. Cukrzyca jest skutkiem niewrażliwości tkanek na insulinę (typ 1) lub upośledzeniem wytwarzania insuliny przez trzustkę. Objawy to: podwyższona ilość glukozy we krwi, wielomocz, zwiększone pragnienie i żarliwość. Skutki: Hiperglikemia czyli za dużo cukru we krwi, pogorszenie wzroku, nie gojenie się ran, zapach acetonu z ust, spadek odporności, a nawet udar mózgu. Przewlekle nieleczona prowadzi do uszkodzenia nerek i mięśnia sercowego, drętwienie rąk i nóg i dużo dużo innych trudnych do wymówienia nazw chorób o które i tak nie będzie pytać.
					2	Przedstaw przebieg rozwoju zarodka człowieka. Podczas stosunku seksualnego następuje połączenie plemnika i komórki jajowej na wysokości jajowodów. Po połączeniu tych dwóch komórek, (gamet) powstaje zygota, dalej następuje wielokrotny podział mitotyczny komórek, tworzy się morula która przekształca się w blastule. Po tym procesie komórka osadza się w macicy. Najpierw tworzy się pierwotna jama ciała zwana blastocelem a w niej tarczka zarodkowa, z niej powstają trzy listki zarodkowe. Mezoderma, ektoderma i endoderma. Z nich tworzą się kolejno: zarodek, łożysko i owodnia. Następuje organogeneza, czyli tworzenie narządów wewnętrznych i całego organizmu człowieka. (mam nadzieje że nie będzie pytać o więcej, chodź to i tak jest duuużo.)
					3	Jaki wpływ w okresie dojrzewania mają estrogeny na org. Dziewczynki i testosteron u chłopca? Estrogeny powodują dojrzewanie jajeczek w jajnikach i pierwszą miesiączkę. Dodatkowo, uczestniczą w tworzeniu się piersi i zwiększenia popędu seksualnego. (dziewczynki dojrzewają szybciej). U chłopców testosteron wpływa na: tworzenie plemników przez jądra, obniżenie głosu, wytworzenie jabłka Adama. W dalszym czasie ogranicza wzrost faceta (rozwój kości długich).
					4	Jak jest zbudowany układ rozrodczy kobiety ? Składa się z: łechtaczki, warg sromowych większych i mniejszych, pochwy, macicy, jajowodów i jajników. Układ rozrodczy kobiety ma wspólne ujścia pochwy i cewki moczowej.
					5	Jakie czynniki mają negatywny wpływ na rozwój płodu? Alkohol, papierosy, niektóre leki, metale ciężkie, promieniowanie jonizujące (radioaktywne), kawa, używki „ciężkie”, stres, urazy mechaniczne, niedożywienie itd.
		5	Medycyna wykorzystuje osiągnięcia biologii.		1	Uzasadnij dlaczego dużą wagę przykłada się do wczesnego wykrywania choroby nowotworowej? Ponieważ wcześnie wykryta choroba nowotworowa ma duże szanse na wyleczenie. Dzisiejsze osiągnięcia medycyny pozwalają w większości z „raków” wyleczyć lub w ogóle zniszczyć choróbsko. (podczas odpowiedzi można walić ściemę jak się da ^^ )	-HIV to nazwa wirusa powodującego AIDS (zespól upośledzenia odporności). -WZW - wirusowe zapalenie wątroby, śmiertelne, zaraźliwe i w większości typów nieuleczalne.
					2	Przedstaw argumenty przeciw braniu narkotyków: -uzależnienie psychiczne i fizyczne -zmiana osobowości -pogorszenie kontaktów z innymi ludźmi -choroby zakaźne jak HIV i WZW
		3	Jakie są zagrożenia chorobami zakaźnymi w czasach współczesnych? Choroby zakaźne w dzisiejszych czasach to duży problem. Chorobami wirusowymi możemy się zarazić przypadkiem podczas seksu czy w szpitalu jak pobierają nam krew. Przede wszystkim trzeba uważać na partnerów seksualnych, nie dotykać i ograniczyć kontakt z ludzką krwią, nie dawać w żyłę itd. itd. (tu też można walić ściemę ile wejdzie ^^)

Załącznik 1.

rys.1 budowa ogólna neuronu.

rys.2 przekrojowy żeńskiego układu rozrodczego

rys 3. meskiego ukladu rozrodczego

rys.4 ucho

rys.4 oko

---