2.5. Kraina Śląska
CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA
Kraina Śląska znajduje się w południowo-zachodniej części Polski; od północy graniczy z krainą Wielkopolsko-Pomorską, od wschodu z krainą Małopolską a od południowego zachodu z krainą Sudecką. Podzielona została na 20 mezoregionów przyrodniczoleśnych, zgrupowanych w 6 dzielnic.
Większość obszaru znajduje się na terenie dwóch podprowincji fizycznogeograficznych: Nizin Środkowopolskich (makroregiony: Wał Trzebnicki, Nizina Śląska) oraz Niziny Sasko-Łużyckiej (makroregiony: Obniżenie Dolnołużyckie, Wzniesienia Łużyckie, Nizina Śląsko-Łużycka). Południowe i południowo-zachodnie tereny położone są w podprowincji Sudetów (makroregiony: Przedgórze Sudeckie, część północna Pogórza Zachodniosudeckiego), natomiast niewielki fragment na wschodzie - w podprowincji Wyżyny Śląsko-Krakowskiej (makroregion Wyżyna Śląska - część zachodnia). Mała, południowo-wschodnia część krainy znajduje się w zasięgu podprowincji Północnego Podkarpacia (makroregiony: Kotlina Ostrawska, część zachodnia Kotliny Oświęcimskiej) i Zewnętrznych Karpat Zachodnich (makroregion Pogórze Zachodniobeskidzkie część zachodnia).
Kraina Śląska należy do obszarów ciepłych, o długim okresie wegetacyjnym. Charakteryzuje się łagodną zimą (średnia temperatura stycznia ok. 1,1oC) i ciepłym latem (20.0oC). Średnia roczna temperatura powietrza wynosi w niej od 8,4oC do 9,2oC. Na obszarze krainy występuje znaczne zróżnicowanie warunków pluwialnych, średnia suma opadów waha się od 508 - 843 mm. Obszar Przedgórza Sudeckiego charakteryzuje się wyższą roczną sumą opadów i znacznie niższymi temperaturami lipca niż pozostała część krainy Śląskiej.
Na obszarze krainy dominują krajobrazy staroglacjalne, w części południowej (dzielnica Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego oraz dzielnica Kędzierzyńsko-Rybnicka) - wyżynne, a wśród nich - lessowy. Dość często spotykane są też krajobrazy dolin i równin akumulacyjnych - den dolinnych i tarasów z wydmami (głównie w dzielnicy Wrocławskiej).
Obszar krainy znajdował się w zasięgu zlodowacenia środkowopolskiego i na całym niemal terenie występują gliny zwałowe oraz piaski i żwiry lodowcowe z tego okresu. W wielu punktach obszaru, w mocno zredukowanej, szczątkowej postaci, spotykane są piaski, żwiry i głazy moren czołowych, stanowiące resztki dawnego łańcucha moren czołowych, wyznaczającego maksymalny zasięg nasunięcia lądolodu w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Obecnie tworzą one niewielkie wzgórza, zbudowane w większości ze żwirów i głazów pochodzenia północnego tkwiących bezładnie w glinie. Piaski i żwiry wodnolodowcowe mogą występować pod lub na glinie zwałowej. Rozprzestrzenienie ich jest nieco większe niż gliny zwałowej. Piaski rzeczne tarasów akumulacyjnych grupują się często w sąsiedztwie rzek, podobnie jak mady i mułki rzeczne. Większe powierzchnie tworzą w mezoregionie Borów Dolnośląskich, Obniżenia Ścinawskiego i Lasów Lublinieckich. Należy jeszcze wymienić, znajdującą się w części południowej, dzielnicę Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego, gdzie dominuje less oraz dzielnice Kędzierzyńsko-Rybnicką i Równiny Opolskiej z utworami starszymi - wapieniami, łupkami, marglami i piaskowcami triasowymi i kredowymi.
Ogólnie w krainie przeważają krajobrazy równin peryglacjalnych, przy czym w części południowo-zachodniej - krajobraz wyżynny lessowy, a w południowej - wyżynny na skałach węglanowych oraz na skałach krzemianowych. W środkowej części, głównie wzdłuż Odry, występują krajobrazy den dolinnych i tarasów z wydmami.
Największą powierzchnię w krainie zajmują siedliska nizinne. Dominują siedliska Bśw i BMśw (łączny ich udział wynosi ok. 45%), związane z uboższymi glebami bielicowymi i rdzawymi, wytworzonymi z piasków sandrowych lub piasków rzecznych tarasów plejstoceńskich. Tylko na fragmentach zwydmionych tych utworów spotyka się ubogie Bśw i Bs; siedliska te przeważają w dzielnicy Równiny Dolnośląskiej. Gleby brunatne oraz płowe charakteryzują siedliska LMśw i Lśw, których nieco większe powierzchnie występują się w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego oraz Kędzierzyńsko-Rybnickiej, a gleby opadowoglejowe, glejowe, murszowate, czarne ziemie - siedliska wilgotne LMw i Lw. Ubogie siedliska wilgotne z glebami glejo-bielicowymi wyróżniają zwykle siedliska Bw i BMw, których większe powierzchnie występują w dzielnicy Równiny Opolskiej, Równiny Dolnośląskiej oraz Kędzierzyńsko-Rybnickiej. Siedliska bagienne, związane z glebami torfowymi, spotykane są sporadycznie.
Na terenie krainy występują również siedliska wyżynne - głównie LMwyż i Lwyż - na glebach wytworzonych z lessów (dzielnica Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego) oraz utworów triasowych (dzielnica Kędzierzyńsko-Rybnicka).
Ponadto fragmentarycznie spotykane są także siedliska górskie, głównie LMG - w mezoregionie Przedgórza Sudeckiego na pagórach krystalicznych (Masyw Ślęży, Wzgórza Strzegomskie i Wzgórza Strzelińskie) oraz w mezoregionie Płaskowyżu Głubczyckiego - na należącym do Polski fragmencie Gór Opawskich.
Lesistość krainy Śląskiej nie jest duża - wynosi 26,3%. Obszar krainy znajduje się w zasięgu występowania wszystkich ważniejszych, lasotwórczych gatunków drzew: sosny, świerka, jodły, dębów, buka, olszy i jesionu.
S o s n a z w y c z a j n a (So) jest gatunkiem o największym znaczeniu lasotwórczym, występuje w drzewostanach na wszystkich siedliskach. Udział jej jako gatunku panującego wynosi 73,14%, co prawie odpowiada sumie powierzchni borów i borów mieszanych oraz około połowie powierzchni lasów mieszanych. Największy jej udział w lasach, ponad 80%, obserwuje się w dzielnicach: Równiny Opolskiej, Równiny Dolnośląskiej i Równiny Niemodlińsko-Grodkowskiej, a najmniejszy w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego, gdzie niewiele przekracza 20%.
Ś w i e r k p o s p o l i t y (Św) jako gatunek panujący najczęściej występuje na siedliskach typu podgórskiego i górskiego - w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego udział jego przekracza 27%. Na pozostałym terenie drzewostany świerkowe zajmują zaledwie kilka procent powierzchni, jednakże gatunek ten często stanowi domieszkę w drzewostanach na siedliskach świeżych i wilgotnych borów i lasów mieszanych.
J o d ł a p o s p o l i t a (Jd) jako gatunek panujący występuje bardzo rzadko. Na siedliskach wyżynnych i górskich jodła, wraz ze świerkiem, dębem i bukiem spotykana jest w drzewostanach na żyznych siedliskach lasów świeżych i mieszanych.
D ą b s z y p u ł k o w y (Dbs) oraz d ą b b e z s z y p u ł k o w y (Dbb) mają duże znaczenie w lasach krainy; łączny ich udział wynosi średnio ok. 10%, ale miejscami, np. w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego przekracza 33%. Niewielki udział mają tylko w Dzielnicy Równiny Opolskiej. Dąb bezszypułkowy występuje zwykle na siedliskach LMwyż lub LMśw, a dąb szypułkowy głównie na siedliskach wilgotnych lasów łęgowych oraz świeżych i wilgotnych grądów. Na uboższych siedliskach oba gatunki stanowią domieszki w składzie drzewostanu, z tym że dąb bezszypułkowy nie występuje na siedliskach wilgotnych.
B u k z w y c z a j n y (Bk) występuje w niewielkich ilościach na żyznych siedliskach lasów mieszanych i lasów. Lite drzewostany tworzy przede wszystkim na terenach podgórskich (LMwyż i Lwyż).
O l s z a c z a r n a (Ol) jako gatunek panujący występuje głównie na siedliskach bagiennych lasów liściastych i zabagnionych łęgów. Jako gatunek domieszkowy spotykana jest w większości drzewostanów na wilgotnych siedliskach mezo- i eutroficznych (LMw, Lw) i także na siedliskach wyżynnych. Udział jej sięga zaledwie kilku procent.
B r z o z a b r o d a w k o w a t a (Brzb) i b r z o z a o m s z o n a (Brzo) występują na większości siedlisk jako gatunki domieszkowe. Brzoza omszona preferuje siedliska mezo- i eutroficzne bardziej wilgotne.
Z innych gatunków drzew, które występują głównie jako domieszki w drzewostanach, wymienić należy: jesion wyniosły, wiąz szypułkowy, polny i górski oraz jawor - gatunki lasów wilgotnych i łęgowych; grab pospolity, klon zwyczajny, lipę drobnolistną, modrzew europejski - gatunki typowe dla grądów; osikę - stanowiącą domieszkę w drzewostanach mieszanych borów i lasów liściastych oraz lipę szerokolistną - gatunek domieszkowy w drzewostanach na eutroficznych siedliskach podgórskich.
TYPY SIEDLISKOWE LASU
A. SIEDLISKA TERENÓW NIZINNYCH
BORY
Bór suchy - Bs
Siedliska skrajnie ubogie i suche, z bardzo głębokim poziomem wody gruntowej. Występują z reguły w wierzchołkowej części wydm śródlądowych, na najbardziej suchych, gruboziarnistych piaskach. Charakterystyczną cechą jest silnie rozwinięta warstwa krzaczkowatych porostów z dominacją gatunków z rodzaju Cladonia sp. Warstwa zielna słabo rozwinięta (10-30%) złożona głównie z krzewinek i wąskolistnych traw o skupiskowym występowaniu. Drzewostan sosnowy o rozluźnionym zwarciu, niskiej jakości i ok. V bonitacji. Na terenie krainy Śląskiej spotykany jest tylko w dzielnicy Równiny Dolnośląskiej (ok.1% powierzchni leśnej) i być może w dzielnicach Wrocławskiej i Równiny Opolskiej.
Runo
Chrobotek leśny - Cladonia sylvatica
Chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina
Chrobotki - Cladonia pl. sp. (C. gracilis, C. furcata, C. cornuta)
Porost islandzki - Cetraria islandica
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Wrzos pospolity - Calluna vulgaris
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Szczotlicha siwa - Corynephorus canescens
Trzcinnik piaskowy - Calamagrostis epigeios
Szczaw polny - Rumex acetosella
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne I p. - So IV-V bon.
Gatunki dom. I p. - spor. Brzb
Podrost - brak
Podszyt - jał.
Zespół roślinny
- Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 - bór sosnowy suchy odm. suboceaniczna
Bór świeży - Bśw
Siedliska ubogie, świeże, bez wyraźnego wpływu wody gruntowej lub pod słabym jej wpływem. Są dość licznie reprezentowanym typem siedliska w dzielnicy Równiny Dolnośląskiej (ok. 40% powierzchni leśnej) oraz w dzielnicy Równiny Opolskiej (ok. 20%). Znacznie mniejszy udział mają w dzielnicy Wrocławskiej (13%), a na pozostałym terenie nie przekraczają 2%. Występują w niewielkich zagłębieniach międzywydmowych lub na terenie płaskim. Drzewostan sosnowy z domieszką brzozy brodawkowatej nieco lepszej bonitacji niż w Bs. W niektórych obniżeniach terenu pojedynczo może występować świerk, nie dochodząc jednak do II piętra.
Runo
Gatunki różnicujące Bśw od Bs
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Rokiet cyprysowaty - Hypnum cupressiforme
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Gruszyczka jednostronna - Orthilia secunda (Pyrola secunda)
Gatunki częste
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Wrzos pospolity - Calluna vulgaris
Bielistka siwa - Leucobryum glaucum
Turzyca wrzosowiskowa - Carex ericetorum
Kostrzewa owcza - Festuca ovina
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Śmiałek pogięty- Deschampsia flexuosa
Pomocnik baldaszkowy - Chimaphila umbellata
w wariancie Bśw2 - Molinia coerulea (do 5%) oraz pjd. w drzewostanie Brzo.
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So III bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb
Podrost - So
Podszyt - św, dbb, bk, jał., jrz,
Zespół roślinny
- Leucobryo-Pinetum (W.Mat. 1962) W.Mat.&J.Mat. 1973 - subatlantycki bór sosnowy świeży odmiana pomorsko-śląska, wariant typowy (Bśw1) i wariant z trzęślicą (Bśw2).
Bór wilgotny - Bw
Siedliska ubogie wilgotne - pod umiarkowanym i dość silnym wpływem wody gruntowej - woda w profilu glebowym utrzymuje się przez cały rok. Drzewostan sosnowy z większą lub mniejszą domieszką brzóz. Występują najczęściej w sąsiedztwie siedlisk Bśw; ich udział procentowy jest nieco wyższy w dzielnicach Równiny Dolnośląskiej i Równiny Opolskiej (ok. 8%). Na pozostałym terenie można spotkać tylko niewielkie fragmenty tych siedlisk.
Runo
Gatunki różnicujące Bw od Bśw
Trzęślica modra - Molinia coerulea (licznie)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
w wariancie Bw2 pojedynczo:
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum
Bagno zwyczajne - Ledum palustre
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
Izgrzyca przyziemna - Sieglingia decumbens
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So II.5 bon. , Brzb, Brzo
Gatunki dom. Ip. -
Podrost - pjd. So
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
Molinio caeruleae-Pinetum W.Mat.&J.Mat.1973 - bór sosnowy wilgotny, wariant typowy (Bw1) i wariant z bagnem zwyczajnym (Bw2)
Bór bagienny - Bb
Siedliska Bb występują w bezodpływowych obniżeniach terenu i związane są z głębokimi, kwaśnymi torfami torfowisk wysokich oraz wodą gruntową utrzymującą się przez znaczną część roku blisko powierzchni. Drzewostan ok. V bonitacji, o złej jakości technicznej. W runie przeważają torfowce oraz Ledum palustre i Vaccinium uliginosum.
Są to siedliska bardzo rzadko spotykane. W krainie Śląskiej występują śladowo - największy udział mają w dzielnicy Równiny Opolskiej, ale wynosi on zaledwie 0,1%.
Runo
Gatunki różnicujące Bb od Bw:
Żurawina błotna - Oxycoccus palustris (O. quadripetalus)
Torfowiec magelański - Sphagnum magellanicum
Modrzewnica zwyczajna - Andromeda polifolia
Wełnianka pochwowata - Eriophorum vaginatum
Płonnik sztywny- Polytrichum strictum
Próchniczek bagienny - Aulacomnium palustre
Gatunki częste
Bagno zwyczajne - Ledum palustre (licznie)
Borówka bagienna - Vaccinium uliginosum (licznie)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Borówka brusznica - Vaccinium vitis-idaea
Torfowiec całolistny - Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Typy lasu
SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So V bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo
Podrost - brak
Podszyt - krusz., wierzby krzew (wbsz., wbusz.).
Zespół roślinny
- Vaccinio uliginosi-Pinetum Kleist 1929 - bór sosnowy bagienny, odmiana śródlądowa środkowopolska
BORY MIESZANE
Bór mieszany świeży - BMśw
Siedliska świeże, o glebach mineralnych, z głębokim poziomem wody gruntowej. Tworzą często większe kompleksy z siedliskami Bśw. Największe powierzchnie zajmują w dzielnicy Niemodlińsko-Grodkowskiej - ponad 45% udziału oraz Wrocławskiej - 32,4%. Na pozostałym terenie stanowią ok. 25% siedlisk, z wyjątkiem dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego, gdzie jest ich bardzo mało - nie zajmują nawet 5% powierzchni.
Runo
Gatunki różnicujące BMśw od Bśw
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum )
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium (pjd.)
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella (pjd.)
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Turzyca pigułkowata - Carex pilulifera
ponadto w kwaśnych dąbrowach
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Jastrzębiec sabaudzki - Hieracium sabaudum
Jastrzębiec gładki - Hieracium laevigatum
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus (licznie)
Rokiet pospolity - Pleurosium schreberi (Entodon Schreberi)
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Pszeniec zwyczajny - Melampyrum pratense
Widłoząb miotlasty - Dicranum scoparium
oraz pjd. w wariancie BMśw2
Trzęślica modra - Molinia coerulea (do 5% pokrycia)
Typy lasu
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So I-II bon., Dbb, (Dbs)
Gatunki dom. I p. - Brzb, Os (Św, Jd)
Gatunki IIp. - pjd. Gb, So
Podrost - So, Dbb
Podszyt - jał., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany
Spotykany na terenie całej krainy, bardzo jednak rzadko w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Związany jest z utworami piaszczystymi, czwartorzędowymi, głównie piaskami wodnolodowcowymi i piaskami rzecznymi tarasów plejstoceńskich. Drzewostan sosnowy, z domieszką lub drugim piętrem dębowym (oba dęby mogą się zastępować) i warstwą krzewów dość dobrze rozwiniętą.
DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb (Dbs) III bon., So
Gatunki dom. I p. - (Bk), Św, Brzb
Podrost - So, Dbb
Podszyt - krusz., lesz., jrz
Zespół roślinny
- Calamagrostio arundinaceae-Quercetum (Hartm.1934) Scam.1959 - środkowoeuropejski acidofilny las dębowy.
Występuje na pojedynczych stanowiskach w całej krainie. Zajmuje utwory piaszczyste, rzadziej piaszczysto-gliniaste. W runie dominuje Calamagrostis arundinacea.
Bór mieszany wilgotny - BMw
Siedliska dość ubogie, wilgotne, spotykane zwykle w obniżeniach terenowych lub w strefie przejściowej między siedliskami BMśw i Bw. Na terenie krainy Śląskiej siedliska te występują stosunkowo licznie - średni ich udział wynosi 13,3%. Największe powierzchnie zajmują w dzielnicy Równiny Opolskiej, gdzie ich udział wynosi 27,5%, a najmniejsze - w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego (2,6%) oraz w dzielnicy Wrocławskiej (6,9%).
Runo
Gatunki różnicujące BMw od Bw
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
Gatunki różnicujące BMw od BMśw
Trzęślica modra - Molinia coerulea
Płonnik pospolity - Polytrichum commune (małe kępy)
Torfowiec całolistny- Sphagnum capilifolium (S. acutifolium)
oraz w typie lasu świerkowo-sosnowym:
Trzcinnik owłosiony - Calamagrostis villosa (licznie)
Torfowiec Girgensohna - Sphagnum girgensohnii
Gwiazdnica długolistna - Stellaria longifolia
Torfowiec ostrolistny - Sphagnum acutifolium
Gatunki częste
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokietnik pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
Typy lasu
BRZOZOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs III bon
Gatunki dom. I p. - Brzb, Brzo, (So, Św)
Podrost - Brzb, Dbs, So
Podszyt - krusz. (zwarcie 10-60%)
Zespół roślinny
- Molinio caeruleae-Quercetum Scam. 59 em. Brzeg, Kaspr., Krot.89 - środkowoeuropejski acidofilny las wilgotny (środkowoeuropejska mokra dąbrowa trzęślicowa)
Zajmuje rozległe obniżenia terenu na podłożu piaszczystym. Poziom wód gruntowych wysoki. Drzewostan, tworzy dąb szypułkowy z domieszką brzóz oraz miejscami sosny i świerka. Drugie piętro, jeżeli jest, nie zajmuje więcej niż 20%. W runie przeważa Molinia coerulea oraz Calamagrostis arundinacea i Holcus mollis.
ŚWIERKOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So II-III bon., Św
Gatunki dom. Ip. - Dbs, Brzb, Brzo
Podrost - Brzo, So, Dbs
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
- Calamagrostio villosae-Pinetum Staszk.1958 - bór wilgotny trzcinnikowy, odmiana dolnośląska
Spotykany w środkowej i południowo-wschodniej części krainy. Wyróżnia się, podobnie jak w przypadku Bw, masowym występowaniem Calamagrostis villosa oraz gatunków związanych z borami świerkowymi o typowo górskim charakterze.
Bór mieszany bagienny - BMb
Siedliska spotykane bardzo rzadko, głównie w środkowej i południowo-wschodniej części krainy; nieco więcej jest ich w dzielnicy Równiny Niemodlińsko-Grodkowskiej - gdzie stanowią 4,3% powierzchni leśnej. Zajmują gleby wytworzone z torfów torfowisk przejściowych. W runie występuje m.in. Calamagrostis villosa oraz Ledum palustre i Polytrichum commune.
Runo
Gatunki różnicujące BMb od Bb
Trzcinnik owłosiony - Calamagrostis villosa (licznie)
Torfowiec Girgensohna - Sphagnum girgensohni
Gwiazdnica długolistna - Stellaria longifolia
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca)
Gatunki różnicujące BMb od BMw i Bw
Bagno zwyczajne - Ledum palustre (licznie)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune (licznie)
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Torfowiec zakrzywiony - Sphagnum recurvum
Wełnianka pochwowata - Eriophorum vaginatum
Mochwian bagienny - Aulacomium palustre
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Rokietnik pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum )
oraz gatunki borów mieszanych
Typy lasu
ŚWIERKOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So II-III bon., Św
Gatunki dom. Ip. - Db, Brzb, Brzo
Podrost - Brzo, So, Św
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
- Calamagrostio villosae-Pinetum Staszk.1958 - bór wilgotny trzcinnikowy, odmiana dolnośląska
LASY MIESZANE
Las mieszany świeży - LMśw
Siedliska średnio żyzne, świeże, z głębokim poziomem wody gruntowej. W krainie Śląskiej udział tych siedlisk kształtuje się w granicach 18-20% w dzielnicach Wrocławskiej, Równiny Niemodlińsko-Grodkowskiej i Kędzierzyńsko-Rybnickiej, natomiast na pozostałym terenie wynosi tylko 4,5-7%.
Runo
Gatunki różnicujące LMśw od BMśw
Perłówka zwisła - Melica nutans
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Dabrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Turzyca palczasta - Carex digitata
Fiołek leśny - Viola reichenbachiana (V. sylvestris)
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Pszeniec gajowy - Melampyrum nemorosum
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Kokoryczka wielokwiatowa - Polygonatum multiflorum
Przytulia Schultesa - Galium schultesii
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
ponadto w lasach jodłowych
Tujowiec tamaryszkowy - Thuidium tamariscinum (T. tamariscifolium)
Przytulia wiosenna - Cruciata glabra
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Widłak jałowcowaty - Lycopodium annotinum
Gatunki częste
gatunki występujące w BMśw, głównie:
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Przetacznik lekarski - Veronica officinalis
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Konwalia majowa - Convallaria majalis
oraz Zachyłka trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris) - w LMśw2
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Bk III bon.
Gatunki dom. I p. - brak
Podrost - brak
Podszyt: -
Zespół roślinny:
- Luzulo pilosae-Fagetum W.Mat.&A.Mat.1973 - kwaśna buczyna niżowa, podzespoły: typicum i cladonietosum (LMśw1) oraz - dryopteridetosum (LMśw2).
Spotykany jest na terenie całej krainy, ale udział jego jest nieliczny. Drzewostan bukowy, niewysokiej bonitacji z pojedynczą domieszką grabu, lipy, sosny i dębu szypułkowego. W wariancie wilgotnym w runie występuje paproć - Gymnocarpium dryopteris.
SOSNOWO-DĘBOWY
DĘBOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne - So I-II bon. Dbs, (Dbb) III bon.
Gatunki dom. I p. - Brzb, Os, (Św, Jd)
Gatunki IIp. - pjd. Gb, So
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - jał., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Querco roboris-Pinetum coryletosum (W.Mat 1981) J.Mat. 1988 - kontynentalny bór mieszany podzespół leszczynowy
Spotykany na terenie całej krainy, bardzo jednak rzadko w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Związany jest głównie z piaskami wodnolodowcowymi i piaskami rzecznymi tarasów plejstoceńskich. Drzewostan sosnowo-dębowy lub sosnowy z drugim piętrem dębowym (oba dęby mogą się zastępować) i warstwą krzewów dość dobrze rozwiniętą.
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs II-II.5 bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Brzb, Os, Bk, Dbb, So
Gatunki II piętra - pjd. Gb, Bk
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., trz.., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski, podzespoły: polytrichetosum i lathyretosum
Spotykany na terenie całej krainy, zajmuje tereny płaskie o podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym. Największe powierzchnie zajmuje w dzielnicy Wrocławskiej. Drzewostan dębowy z udziałem lipy oraz domieszką gatunków liściastych. Runo ubogie w gatunki.
- Tilio-Carpinetum caricetosum brizoides Tracz.1962 - grąd subkontynentalny podzespół z Carex brizoides, odmiana małopolska (LMśw1, LMśw2)
Występuje w dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej. Wyróżnia się występowaniem domieszki świerka w drzewostanie oraz leszczyny i czeremchy w podszycie.
JODŁOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Jd, Św II-III bon.
Gatunki dom. I p. - So, Bk
Podrost - Jd, Bk
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
- Abietetum polonicum (Dziub.1928). Br.Bl.&Vlieg.1939 - wyżynny jodłowy bór mieszany, podzespół typowy (LMśw1) i circaetosum (LMśw2)
Spotykany na pojedynczych stanowiskach w dzielnicach: Wrocławskiej, Równiny Niemodlińsko-Grodkowskiej i Równiny Opolskiej. Uboższa postać tego zbiorowiska, występująca na stromych, bardziej nasłonecznionych stokach może mieć charakter boru mieszanego.
Las mieszany wilgotny - LMw
Siedliska spotykane zwykle wśród siedlisk LMśw; zajmują obniżenia terenu z wodą w zasiegu profilu glebowego. Dość znaczne powierzchnie zajmują w dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej (17,7%). Na pozostałym terenie udział ich nie przekracza 10%, a w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego wynosi zaledwie 1,2%.
Runo
Gatunki różnicujące LMw od BMw
Śmiałek darniowy - Deschampsia caespitosa
Sit rozpierzchły - Juncus effusus
Sit skupiony - Juncus conglomeratus
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Turzyca zajęcza - Carex leporina
Gatunki różnicujące LMw od LMśw
gatunki wymienione wyżej oraz:
Trzęślica modra - Molinia coerulea
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
Płonnik pospolity - Polytrichum commune (pjd.)
Gatunki częste
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Pszeniec leśny - Melampyrum nemorosum
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs II bon.
Gatunki dom. I p. - So, Lp, Bk, Brzb, Os
Gatunki II piętra - Gb, Lp, Jw
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski; podzespół ze Stachys sylvatica
Spotykany w całej krainie oprócz dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej. Występuje na terenach płaskich o podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym. Drzewostan wielowarstwowy dębowy z udziałem lipy i buka oraz domieszką różnych gatunków liściastych. Drugie piętro tworzy głównie grab oraz lipa i buk. Od grądu subkontynentalnego różni się występowaniem klonu polnego oraz Chaerophyllum temulum i Ranunculus auricomus w runie.
- Tilio-Carpinetum typicum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny, odmiana małopolska, podzespół ze Stachys sylvatica
W dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej drzewostan tworzy dąb, często z udziałem lipy oraz domieszką innych gatunków liściastych oprócz buka. W drugim piętrze występuje często grab, a w podszycie leszczyna.
Las mieszany bagienny - LMb
Siedliska bardzo rzadko spotykane. Powierzchniowy ich udział w lasach krainy Śląskiej jest zaledwie śladowy. Najwięcej ich występuje w dzielnicy Równiny Niemodlińsko-Grodkowskiej - 0,7%.
Występuje na glebach wytworzonych z torfowisk przejściowych, zwykle w izolowanych zagłębieniach z dala od cieków wodnych, gdzie ruch wód gruntowych zaznacza się słabo i brak jest powierzchniowych zalewów. Mogą stanowić strefę przejściową między siedliskami boru bagiennego i siedliskami świeżymi lub boru bagiennego i olsu. Drzewostan olszowy z brzozą omszoną, w runie częste występowanie gatunków borowych. Od olsu wyróżnia się występowaniem: Sphagnum squarrosum, stałą obecnością Sphagnum palustre, Sphagnum fimbriatum oraz brakiem Ribes nigrum.
Runo
Gatunki różnicujące LMb od BMb
Torfowiec - Sphagnum fimbriatum
Torfowiec nastroszony - Sphagnum squarrosum
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris
Siedmiopalecznik błotny - Comarum palustre
Turzyca nitkowata - Carex lasiocarpa
Bobrek trójlistkowy - Menyanthes trifoliata
Czermień błotna - Calla palustris
Gatunki częste
Torfowiec Girgensohna - Sphagnum girgensohnii
Torfowiec błotny - Sphagnum palustre
Trzcinnik lancetowaty - Calamagrostis canescens
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Turzyca pospolita - Carex nigra (C. fusca)
- oraz w wariancie mniej mokrym (LMb1) i na wyżej położonych kępach
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Kłosówka wełnista - Holcus lanatus
Typy lasu
BRZOZOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol III bon., Brzo
Gatunki dom. Ip. - So, Św
Podrost - brak
Podszyt - porz., wb sz., wb usz.
Zespół roślinny
- Sphagno squarrosi-Alnetum Sol.Górn. (1975) 1987 - ols torfowcowy odmiana środkowoeuropejska
LASY
Las świeży - Lśw
Udział siedlisk Lśw w ogólnej powierzchni Lasów Państwowych krainy nie jest duży - najczęściej kilkuprocentowy. Nieco większy jest tylko w dzielnicach Kędzierzyńsko-Rybnickiej (13,4%) oraz Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego (12,3%).
Runo
Gatunki różnicujące Lśw od LMśw
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
Żankiel zwyczajny - Sanicula europaea
Turzyca leśna - Carex sylvatica
Turzyca orzęsiona - Carex pilosa
Jaskier różnolistny - Ranunculus auricomus
Świerząbek gajowy - Chaerophyllum temulum
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Groszek wiosenny - Lathyrus vernus
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
ponadto w lasach bukowych
Perłówka jednokwiatowa - Melica uniflora
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
Gatunki częste
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Żurawiec falistolistny - Atrichum undulatum
Perłówka zwisła - Melica nuntans
w wariancie Lśw2 występują pojedynczo:
Kokorycz wątła - Corydalis intermedia (C. fabacea)
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Cienistka (Zachyłka trójkątna) - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris)
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne Ip. - Bk I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Jw I-II bon., pjd. Dbs, Gb, Kl, Lp
oraz Md, Dbb i So na siedliskach uboższych
Gatunki IIp. - Gb
Podrost - gatunki występujące w drzewostanie
Podszyt - gb, jrz, lesz.
Zespół roślinny:
- Galio odorati-Fagetum Rűbel 1930 ex Sougnez et Thill 1959 em. Dierschke 1989 (=Melico-Fagetum Lohm. In Seibert 1954 p.p.) - żyzna buczyna niżowa; podzespoły: typicum i deschampsietosum (Lśw1) oraz corydaletosum (Lśw2)
Występuje niezbyt licznie na obszarze całej krainy; nieco częściej spotykany jedynie w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Zajmuje piaszczysto-gliniaste i gliniaste wzniesienia moren dennych i czołowych oraz spotykany jest także na utworach lessowych.
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbs II.bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Bk, Brzb, Os, Dbb
Gatunki II piętra - Gb, Lp, Bk, Klp, Jw
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski;
Występuje na terenach płaskich o podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym. Drzewostan wielowarstwowy. W I piętrze występuje dąb z udziałem lipy i buka oraz domieszką gatunków liściastych. Drugie piętro jest utworzone głównie z grabu oraz lipy i buka, o zwarciu koron 60-80%.
- Tilio-Carpinetum typicum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny podzespół typowy, odm małopolska
Występuje na terenie dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej. Wyróżnia się brakiem domieszki buka w drzewostanie oraz występowaniem drugiego piętra grabowego i leszczyny w podszycie. Warstwa runa zajmuje 40-100% powierzchni i jest bogata w gatunki.
Las wilgotny - Lw
Siedliska wilgotne, bardzo żyzne. Na terenie krainy występują nielicznie - udział ich kształtuje się w granicach 1,3-5,3%. Często występują w sąsiedztwie siedlisk Lśw, zajmując gleby z gruntowym lub opadowym oglejeniem.
Runo
Gatunki różnicujące Lw od LMw
Jaskier kosmaty - Ranunculus lanuginosus
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Gwiazdnica gajowa - Stellaria nemorum
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
oraz geofity wiosenne:
Zawilec narcyzowy - Anemone ranunculoides
Złoć żółta - Gagea lutea
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Kokorycz wątła - Corydalis intermedia
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Łuskiewnik różowy - Lathrea squamaria
Gatunki częste
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Nerecznica samcza - Dryopteris filix-mas
oraz inne gatunki występujące w Lśw
Typy lasu
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs I-II bon.
Gatunki dom. I p. - Lp, Brzb, Os, Jw., Ol, Js, Wz
Gatunki II piętra - Gb, Klp
Podrost - Dbs, Lp, Js, Wzs, Jw.
Podszyt - krusz., trz., jrz
Zespoły roślinne
- Galio sylvatici-Carpinetum corydaletosum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski podzespół z kokoryczą
Zajmuje zwykle miejsca bardziej wilgotne wśród siedlisk lasu świeżego.
- Tilio-Carpinetum corydaletosum Tracz.1962 - grąd subkontynentalny podzespół z czyśćcem lub kokoryczą, odmiana małopolska
W dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej drzewostan jest często 3-4 warstwowy, brak jest klonu polnego w II piętrze drzewostanu oraz Chaerophyllum temulum i Ranunculus auricomus w runie.
Ols - Ol
Siedliska spotykane na terenie całej krainy w miejscach znajdujących się z dala od bezpośredniego wpływu cieków wodnych i jednocześnie pozostających przez znaczną część dni w roku pod wpływem wód gruntowych. W tych warunkach tworzy się kępowo-dolinkowa struktura runa z gatunkami szuwarowymi i gatunkami lasów liściastych. Udział tych siedlisk w krainie V kształtuje się w granicach 0,2-1,2%.
Runo
Gatunki różnicujące Ol od LMb
Turzyca błotna - Carex acutiformis
Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus
Szczaw lancetowaty - Rumex hydrolapathum
Porzeczka czarna - Ribes nigrum
Tarczyca pospolita - Scutellaria galericulata
Wiązówka błotna - Filipendula ulmaria
Krwawnica pospolita - Lythrum salicaria
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Knieć błotna - Caltha palustris
Szalej jadowity - Cicuta virosa
Gatunki różnicujące Ol od Lw
Turzyca ciborowata - Carex pseudocyperus
Turzyca brzegowa - Carex riparia
Trzcinnik lancetowaty - Calamagrostis canescens
Nerecznica błotna - Thelypteris palustris (Dryopteris thelypteris)
Gatunki częste
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Turzyca długokłosa - Carex elongata
Gorysz błotny - Peucedanum palustre
Przytulia błotna - Galium palustre
Turzyca pecherzykowata - Carex vesicaria
Siedmiopalecznik błotny - Comarum palustre
Niezapominajka błotna - Myosotis palustris
Tojeść bukietowa - Lysimachia thyrsiflora
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
ponadto na wyższych kępach:
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Typy lasu
OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol II bon.
Gatunki dom. Ip. - Brzo, Brzb, Js, Dbs
Gatunki II p. - brak
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., jrz, porz., czm, wb szerokolistne
Zespół roślinny
Ribeso nigri-ALnetum Sol.-Górn. (1975) 1987 - ols porzeczkowy odm. środkowoeuropejska
LASY ŁĘGOWE
Las łęgowy - Lł
Siedliska Lłw związane są najczęściej z tarasami rzecznymi większych rzek, rzadziej mniejszych cieków wodnych. W krainie Śląskiej tylko dzielnica Wrocławska, związana z doliną Odry, ma nieco większy udział tych siedlisk - 6,6%. Na pozostałym terenie powierzchnia ich występowania z reguły nie przekracza 1%.
Runo
Gatunki różnicujące Lł od OlJ
Przytulia czepna - Galium aparine
Czosnaczek pospolity - Alliaria petiolata (A. officinalis)
Jasnota plamista - Lamium maculatum
Skrzydlik cisolistny - Fissidens taxifolius
Jeżyna popielica - Rubus caesius
Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum (obficie)
oraz wiosenne geofity (łanowo):
Zawilec żółty - Anemone ranunculoides
Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna (Ranunculus ficaria)
Piżmaczek wiosenny - Adoxa moschatellina
Złoć mała - Gagea minima
Złoć żółta - Gagea lutea
Kokorycz pusta - Corydalis cava
Kokorycz pełna - Corydalis solida
Gatunki częste
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium
Merzyk fałdowany - Plagiomnium undulatum (Mnium undulatum)
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea
Perz psi - Agropyrun caninum
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Szczaw gajowy - Rumex sanguineus
Świerząbek korzenny - Chaerophyllum aromaticum
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (obficie)
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Świerząbek gajowy - Chaerophyllum temulum
Typy lasu
WIĄZOWO-JESIONOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Js I bon., Wz, Dbs I-II bon.
Gatunki dom. Ip. - Ol
Gatunki II p. - Bst, Wzs, Tpb
Gatunki IIIp. - czm, Gb, Lp, Kl, Klp, Jb
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - czm, bez c., trz., der.św., p. cz.
Zespół roślinny
- Ficario-Ulmetum minoris Knapp 1942 em. J.Mat. 1976 - łęg jesionowo-wiązowy, podzespół typowy;
- Ficario-Ulmetum minoris chrysosplenietosum Knapp 1942 em. J.Mat. 1976 - łęg jesionowo-wiązowy, podzespół ze śledziennicą.
Związany jest zwykle z dolinami wielkich rzek, ale może występować także w dolinach mniejszych rzek i cieków oraz na skrzydłach dolin, w strefie epizodycznych zalewów, powodujących osadzanie drobnoziarnistych osadów mineralnych i tworzenie się gleb typu mad rzecznych. Występuje również w rynnach o podłożu gliniastym, gdzie przy dość wysokim poziomie wód gruntowych istnieje ich spływ powierzchniowy. Charakterystyczny dla tego zespołu jest drzewostan, zwykle dwu lub trzywarstwowy, wiązowo-jesionowy z udziałem dębu szypułkowego oraz liczny udział czeremchy zwyczajnej w podszycie i dolnym pietrze drzewostanu. Runo odznacza się sezonową zmiennością - występowaniem geofitów wiosennych oraz aspektu letniego.
WIERZBOWO-TOPOLOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Wbb, Tpb, Tpc, Tpsz
Gatunki dom. Ip. - Wbkr, Ol, Wzp, Db
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - czm, bez c., trz., der.św, p. cz.
Zespoły roślinne
- Salicetum albo-fragilis Tx. 1955 - nadrzeczny łęg wierzbowy
- Populetum albae Br.-Bl. 1931 - nadrzeczny łęg topolowy
Na młodych piaszczystych aluwiach rzecznych, w dolinach rzek dużych i średniej wielkości, w strefie corocznych zalewów występują łęgi wierzbowe, natomiast na starszych piaszczystych aluwiach rzecznych łęgi topolowe. Gleby typu mad rzecznych inicjalnych lub właściwych. W runie występują m.in.: Glechoma hederacea, Aegopodium podagraria, Phalaris arundinacea, Calystegia sepium, Humulus lupulus. Siedliska te należy zaliczyć do Lł3.
Ols jesionowy - OlJ
Siedliska spotykane bardzo rzadko, udział ich w krainie nie przekracza 1%. Związane są z długo utrzymującymi się zalewami i jednocześnie niewielkimi zabagnieniami terenu.
Zajmuje tereny o powolnym przepływie wód - płaskie dna dolin wolno płynących mniejszych rzek i strumieni oraz brzeżne partie dolin większych rzek. Także spotykany jest w miejscach wysięku i dopływu wód z wyżej położonych terenów, na tarasach przyjeziornych, przy źródliskach oraz na obrzeżach dolin. Drzewostan olszowy z udziałem jesionu, wiązów, rzadziej brzozy omszonej. W II piętrze, o zwarciu ok. 20%, często występuje grab i czeremcha zwyczajna.
Runo
Gatunki różnicujące OlJ od Ol
Przytulia błotna - Galium palustre
Kuklik zwisły - Geum rivale
Czartawa drobna - Circaea alpina
Czartawa pośrednia - Circaea intermedia
Ostrożeń warzywny - Cirsium oleraceum
Gatunki różnicujące OlJ od Lł
Knieć błotna - Caltha palustris
Karbieniec pospolity - Lycopus europaeus
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Rzeżucha gorzka - Cardamine amara
Pępawa błotna - Crepis paludosa
Kozłek lekarski - Valeriana officinalis
Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus
Gatunki częste
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium (licznie)
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica (licznie)
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (licznie)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica (licznie)
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Kosaciec żółty - Iris pseudoacorus
Kuklik pospolity - Geum urbanum
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Jaskier rozłogowy - Ranunculus repens
Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Bodziszek cuchnący - Geranium Robertianum
Typy lasu
JESIONOWO-OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Ol I bon.
Gatunki domieszkowe Ip. - Js, Kl, Gb (Wz)
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - czm. , lesz., trz., jrz, krusz.
Zespół roślinny
- Fraxino-Alnetum W.Mat.1952 - łęg jesionowo-olszowy
B. SIEDLISKA TERENÓW WYŻYNNYCH I PODGÓRSKICH
Bór mieszany wyżynny świeży - BMwyżśw
Występują nielicznie, głównie w dzielnicach graniczących z krainą Sudecką. Spotykane w części wierzchołkowej wzniesień lub na stokach narażonych na działanie wiatru, a także na niewielkich płaskich wysoczyznach. Udział ich w Krainie V jest znikomy.
Runo
Gatunki różnicujące BMwyż od BMśw
Kosmatka gajowa - Luzula luzuloides (L. nemorosa)
Gatunki różnicujące BMwyż i BMśw (wspólne; od Bśw)
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Orlica pospolita - Pteridium aquilinum
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Malina kamionka - Rubus saxatilis
Przetacznik lekarski - Veronica officinalis
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum)
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosaella
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Nawłoć pospolita - Solidago virgaurea
oraz gatunki występujące na południowych stokach:
Janowiec barwierski - Genista tinctoria
Dzwonek brzoskwiniolistny - Capmanula persicifolia
Lilia złotogłów - Lilium martagon
Kokoryczka wonna - Polygonatum odoratum (P. officinale)
Gorysz pagórkowy - Peucedanum oreoselinum
Przytulia pospolita - Galium mollugo
Naparstnica zwyczajna - Digitalis grandiflora
Jastrzębiec baldaszkowy - Hieracium umbellatum
Gatunki częste
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet pospolity - Pleurozium schreberi (Entodon Schreberi)
Gajnik lśniący - Hylocomium splendens
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Gruszyczka jednostronna - Orthilia secunda (Pirola secunda)
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Widłoząb falisty - Dicranum polysetum (D. undulatum)
Pszeniec zwyczajny - Melampyrum vulgatum
Kosmatka gajowa - Luzula luzuloides (L. nemorosa)
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Typy lasu
BRZOZOWO-DĘBOWY
SOSNOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb II-III bon., Brzb
Gatunki domieszkowe - So, Św, Bk, Dbs
Gatunki podszytowe - krusz.., lesz., jrz
Zespół roślinny
- Luzulo luzuloidis-Quercetum genictetosum tinctoriae Hartm.1953 - podgórska dąbrowa acidofilna, odmiana sudecka, podzespół z Janowcem barwierskim
Bór mieszany wyżynny wilgotny - BMwyżw
Występuje bardzo rzadko. Wyróżnia się masowym występowaniem Calamagrostis villosa oraz gatunków związanych z borami świerkowymi o typowo górskim charakterze.
Runo
Gatunki różnicujące BMwyżw od BMwyżśw
Trzcinnik owłosiony - Calamagrostis villosa
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca)
Torfowiec Girgensohna - Sphagnum girgensohnii
Gwiazdnica długolistna - Stellaria longifolia
Typy lasu
ŚWIERKOWO-SOSNOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - So II.5 bon., Św
Gatunki dom. Ip. - Dbs, Brzb, Brzo,
Podrost - Św, Dbs
Podszyt - krusz., jrz
Zespół roślinny
- Calamagrostio villosae-Pinetum Staszk.1958 - bór wilgotny trzcinnikowy, odm. górnośląska
Las mieszany wyżynny świeży - LMwyżśw
Siedliska LMwyż najliczniej występują w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego, gdzie stanowią 16,9% powierzchni leśnej. Spotykane są nielicznie także w sąsiadujących z krainą Sudecką mezoregionach dzielnic Równiny Dolnośląskiej, Wrocławskiej i Kędzierzyńsko-Rybnickiej.
Runo
Gatunki różnicujące LMwyż od LMśw
Starzec Fuchsa - Senecio Fuchsii
Przenęt purpurowy - Prenanthes purpurea
Kosmatka gajowa - Luzula luzuloides (L. nemorosa)
Gatunki różnicujące LMwyż i LMśw (wspólne) od BMwyż
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Turzyca palczasta - Carex digitata
Przytulia Schultesa - Galium schultesii
Dabrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Perłówka zwisła - Melica nutans
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Kłosówka miękka - Holcus mollis
Kupkówka Aschersona - Dactylis polygama (D. Aschersoniana)
- na utworach węglanowych (buczyny storczykowe)
Buławnik wielkokwiatowy - Cephalanthera damasonium (=C. alba)
Gnieźnik leśny - Neottia nidus-avis
Podkolan biały - Platanthera bifolia
Traganek szerokolistny - Astragalus glycyphyllos
Czyścica storzyszek - Clinopodium vulgare (Calamintha vulgaris)
Kokoryczka wonna - Polygonatum odoratum (P. officinale)
Konwalia majowa - Convallaria majalis
Żłobik koralowy - Corallorhiza trifida
Gatunki częste
Konwalijka dwulistna - Majenthemum bifolium
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Orlica pospolita - Pteridium aguilinum
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum)
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Malina kamionka - Rubus saxatilis
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Siódmaczek leśny - Trientalis europaea
Turzyca pigułkowata - Carex pilulifera
Malina właściwa - Rubus idaeus
Typy lasu
BUKOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Bk III bon.
Gatunki dom. I p. - pjd. Lp, So, Gb
Gatunki dom. II p. - pjd. Dbb, Św
Podrost: - gatunki drzewostanu
Podszyt: -
Zespoły roślinne
- Luzulo pilosae-Fagetum W.Mat.&A.Mat.1973 - kwaśna buczyna niżowa; podzespoły: typicum i cladonietosum (LMwyż1) oraz dryopteridetosum (LMwyż2).
Występuje najliczniej w Dzielnicy Kędzierzyńsko-Rybnickiej. Zajmuje zarówno płytkie zwietrzeliny skał metamorficznych (gleby typu ranker brunatny) jak i utwory czwartorzędowe, przykrywające podłoże skalne. Drzewostan bukowy III bon. z pojedynczą domieszką grabu, lipy sosny i dębu bezszypułkowego.
- Taxo-Fagetum Etter 1947 - storczykowa buczyna sudecka
Występuje na wysokości 380-560 m n.p.m. na górze Miłek (Pogórze Kaczawskie). Zajmuje górne lub środkowe partie zboczy o znacznym nachyleniu i ekspozycji południowej lub południowo-zachodniej. Drzewostan bukowy II-III bon. z jaworem w II piętrze. Runo dość bogate w gatunki; występują także licznie różne gatunki storczyków.
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbs, Dbb II-II.5 bon.
Gatunki domieszkowe I piętra - So, Lp, Brz, Os, Bk,
Gatunki II piętra - Gb, Lp, Bk, Klp
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., trz.., jrz
Zespół roślinny
- Galio sylvatici-Carpinetum luzuletosum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski, forma podgórska
Spotykany najczęściej w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Zajmuje utwory czwartorzędowe - piaszczysto-gliniaste, lub bezwęglanowe lessy. Drzewostan dębowy z udziałem lipy oraz domieszką różnych gatunków liściastych oraz często sosny. Runo ubogie w gatunki.
BRZOZOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Dbb II-II.5 bon., Brz
Gatunki domieszkowe - Św, Bk, So Dbs
Gatunki podszytowe - krusz., lesz., jrz
Zespół roślinny
- Luzulo luzuloidis-Quercetum typicum Hartm.1953 - podgórska dąbrowa acidofilna odmiana sudecka, podzespół typowy
Spotykany tylko w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego. Zajmuje zbocza głównie o wystawie zachodniej w granicach wysokości 300-500 m n.p.m. Podłożem są bezwęglanowe skały; mogą być przykryte piaszczystymi lub piaszczysto-gliniastymi utworami czwartorzędowymi.
SOSNOWO-JODŁOWY
Drzewostan:
Gatunki główne I p. - Jd II-II.5 bon.
Gatunki dom. I p. - So, Bk,Św
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - jrz, krusz..
Zespół roślinny:
- Abietetum polonicum (Dziub.1928). Br.-Bl.&Vlieg.1939 - wyżynny jodłowy bór mieszany, postać kresowa
Występuje sporadycznie.
Las mieszany wyżynny wilgotny - LMwyżw
Występuje sporadycznie, zwykle razem z siedliskami LMwyżśw, zajmując zagłębienia terenowe i dolne partie stoków. Siedliska występujące na Przedgórzu Sudeckim, Płaskowyżu Głubczyckim, Przedgórzu Paczkowskim oraz w Górach Opawskich.
Runo
Gatunki różnicujące LMwyżw od LMwyżśw
Trzęślica modra - Molinia caerulea
Trzęślica trzcinowata - Molinia arundinacea
Płonnik pospolity - Polytrichum commune
Gatunki różnicujące lasy mieszane wyżynne od BMwyżw
jak dla LMwyżśw
Gatunki częste
jak dla LMwyżśw
Typy lasu
DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Dbb II-II.5 bon.
Gatunki domieszkowe Ip. - So, Bk, Brzo, Lp, Db, Brz, Os, Św
Podszyt - krusz., lesz.
Zespół roślinny
- Molinio arundinaceae-Quercetum Neuh.et.-Nov.1967 - podgórski acidofilny las wilgotny
Las wyżynny świeży - Lwyżśw
Siedliska Lwyżśw zajmują w dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego ponad 29% powierzchni leśnej. Występują jeszcze sporadycznie w dzielnicach Kędzierzyńsko-Rybnickiej, Równiny Dolnośląskiej i Wrocławskiej, jednakże udział ich tam kształtuje się w granicach 1%.
Runo
Gatunki różnicujące Lwyż od Lśw
Starzec Fuchsa - Senecio Fuchsii
Gajowiec żółty górski - Galeobdolon luteum ssp. montanum
Gatunki różnicujące Lwyżśw i Lśw (wspólne) od LMwyżśw
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Turzyca leśna - Carex sylvatica
Żankiel zwyczajny - Sanicula europaea
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Miodunka plamista - Pulmonaria officinalis
Nerecznica samcza - Dryipteris filix-mas
Trędownik bulwiasty - Scrophularia nodosa
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Groszek wiosenny - Lathyrus vernus
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Kłosownica leśna - Brachypodium sylvaticum
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
oraz
- w buczynach
Żywiec dziewięciolistny - Dentaria enneaphyllos
Jęczmieniec (Wydmuchrzyca) zwyczajny - Hordelymus (Elymus) europaeus
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
- w zboczowych lasach lipowo-klonowych na południowych stokach
Dzwonek brzoskwiniolistny - Campanula persicifolia
Naparstnica zwyczajna - Digitalis grandiflora
Ciemiężyk białokwiatowy - Vincetoxicum hirundinaria (Vincetoxicum officinale)
Lepnica zwisła - Silene nutans
Rozchodnik wielki - Sedum maximum
w wariancie Lwyż2
Zachyłka trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Bodziszek cuchnący - Geranium Roberianum
Gatunki częste
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Przytula Schultesa - Galium Schultesii
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
Narecanica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca)
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Poziewnik szorstki - Galeopsis tetrahit
Perłówka zwisła - Melica nutans
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Turzyca palczasta - Carex digitata
Typy lasu
BUKOWY
DrzewostanGatunki główne Ip. - Bk I-II bon. Gatunki domieszkowe Ip. - (Jd, Św) Jw, Bst - wilg Podrost - gatunki drzewostanuPodszyt - Zespół roślinny
- Dentario enneaphyllidis-Fagetum Oberd.1953 - żyzna buczyna sudecka, forma podgórska, odmiana: dolnośląska
Wystepuje w piętrze pogórza i na Przedgórzu Sudeckim. Zwykle zajmuje środkowe i dolne partie stoków, często północnych. Spotykany w Masywie Ślęży i Wzgórzach Strzelińskich. Od formy górskiej zespołu wyróżnia go występowanie gatunków lasów grądowych.
GRABOWO-DĘBOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Db II.bon.
Gatunki domieszkowe I piętra - Lp, Bk, Brz, Os, Dbb
Gatunki II piętra - Gb, Lp, Bk, Klp, Jw
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - krusz., trz.., jrz
Zespół roślinny
- Galio sylvatici-Carpinetum Oberd.1957 - grąd środkowoeuropejski; forma podgórska
Spotykany głównie w dzielnicach graniczących z Krainą Sudecką. Występuje na utworach lessowych, rzadziej na podłożu piaszczysto-gliniastym i gliniastym, a sporadycznie także na skałach węglanowych. Drzewostan dębowy, często z II i III piętrem utworzonym z gatunków liściastych. W runie oprócz gatunków grądowych występują gatunki siedlisk wyżynnych: Senecio Fuchsii i Prananthes purpurea.
KLONOWO-LIPOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Lpsz , Lp, Kl, Jw
Gatunki domieszkowe Ip. - Js, Bst, Wzp, Bk, Gb, Dbb, Brz, Brzo, Os, Św
Podrost - gatunki drzewostanu
Podszyt - lesz.
Zespół roślinny
- Aceri platanioides-Tilietum platyphylli Faber 1936 - zboczowy podgórski las lipowo-klonowy; podzespoły: A.-T.calamagrostietosum i A.-T.typicum - Lwyż na południowych stokach, A.-T.lathyretosum verni - Lwyż1 oraz A.-T.corydaletosum - Lwyż2
Spotykany sporadycznie w piętrze pogórza Sudetów - małe fragmenty występują w Mezoregionie Pogórza Nowogrodzieckiego (V.1c). Występuje na stromych zboczach o różnej ekspozycji w granicach wysokości 280-480 m n.p.m. Gleby kamieniste, często z rumoszem na powierzchni. Podłoże tworzą utwory trzeciorzędowe, kambryjskie, karbońskie i permskie. Zespół zajmuje najczęściej siedliska w warunkach dużej wilgotności powietrza, spowodowanej mikroreliefem i przemieszczaniem się wód wzdłuż stoku oraz występowaniem wysięków, bez możliwości stagnowania. Na południowych, podszczytowych zboczach występują zespoły A.-T.calamagrostietosum i A.-T.typicum - stanowią postać mało zwartego lasu z gatunkami ciepłolubnymi. W niższych partiach zboczy spotyka się zespół A.-T.lathyretosum verni, występuje on często z grądem Galio-Carpinetum. Najbardziej typowym zespołem jest zajmujący północne stoki A.-T.corydaletosum .
Las wyżynny wilgotny - Lwyżw
Występuje na stromych zboczach o ekspozycji północnej, w żlebach i wąskich dolinach. W krainie Śląskiej opisany został w Wąwozie Myśliborskim - Dzielnica Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego
Runo
Gatunki różnicujące Lwyżw od Lwyżśw
Miesiącznica trwała - Lunaria rediviva
Języcznik zwyczajny - Phtllitis scolopendrium
Gatunki częste
Szałwia lepka - Salvia glutinosa
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Nerecznica samcza - Dryopteris filix-mas
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Przytulia wonna - Galium odoratum
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Żywiec gruczołowaty - Dentaria glandulosa
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
Typy lasu
JAWOROWY
Drzewostan
Gatunki główne - Jw
Gatunki domieszkowe Ip. - Bk, Bst, Lpsz, Jd
Podszyt - pjd. lesz., such.
Zespół roślinny
- Phyllitido-Aceretum pseudoplatani Moor 1952 - las jaworowy wilgotny z języcznikiem
Las łęgowy wyżynny - Lłwyż
Występuje sporadycznie; opisany z terenu Przedgórza Sudeckiego, graniczącego z Niziną Śląską. Tereny epizodycznie zalewane, często na skrzydłach dolin.
Runo
Gatunki różnicujące łęgi wyżynne od łęgów nizinnych
Jarzmianka większa - Astrantia major(obficie)
Starzec Fuchsa - Senecio fuchsii
Starzec gajowy - Senecio nemorensis
Tojeść gajowa - Lysimachia nemorum
Świerząbek - Chaerophyllum aromaticum
Knieć błotna górska- Caltha palustris ssp.laeta
Gatunki różnicujące Lłwyżw od OlJwyż
Jeżyna popielica - Rubus caesius
Ostrożeń warzywny - Cirsium oleraceum
Gatunki częste
Psianka słodkogórz - Solanum dulcamara
Czartawa pospolita - Circaea lutetiana
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Piżmaczek wiosenny - Adoxa moschatellina
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Kostrzewa olbrzymia - Festuca gigantea (F. sylvatica)
Złoć żółta - Gagea lutea
Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Typ lasu
JESIONOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Js I-II bon., Olsz
Gatunki domieszkowe Ip. - Dbs, Jw
Podrost -Bst, Kl
Podszyt - bez c., trz., porz.
Zespół roślinny
- Astrantio-Fraxinetum Oberd.1953 - łęg jesionowy z jarzmianką
Spotykany jedynie na obszarach wyżynnych - przede wszystkim na Przedgórzu Sudeckim.
OLSZOWY
Drzewostan
Gatunki główne Ip. - Js I-II bon, Olsz
Gatunki domieszkowe Ip. - Db, Tpcz, Czm.
Podrost - Olsz, Js, Tpcz
Podszyt - czm.
Zespół roślinny
- Alnetum incanae Lüdi 1921 - nadrzeczna olszyna górska, odmiana sudecka
Występuje na terenach zalewanych epizodycznie, zwykle na skrzydłach dolin. Zbliżony jest charakterem do łęgów nizinnych wiązowo-jesionowych.
Ols jesionowy wyżynny - OlJwyż
Występuje sporadycznie w dolinach niewielkich potoków, często przy źródliskach na skrzydłach dolin oraz w miejscach rozlewisk, gdzie powstają warunki do zabagniania.
Runo
Gatunki różnicujące łęgi wyżynne od nizinnych
Świerząbek orzęsiony - Chaerophyllum hirsutum
Tojeść gajowa - Lysimachia nemorum
Starzec Fuchsa - Senecio fuchsi
Starzec gajowy - Senecio nemorensis
Gatunki różnicujące OlJwy z od Lłwyż
Czartawa pośrednia - Circaea intermedia
Skrzyp olbrzymi - Equisetum telmateia (E. maximum)
Szczaw gajowy - Rumex sanguineus
Gatunki częste
Wietlica samicza - Athyrium filis-femina
Śledziennica skrętolistna - Chrysosplenium alternifolium
Pępawa błotna - Crepis paludosa
Ostrożeń warzywny - Cirsium olraceum
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Gwiazdnica gajowa - Stellaria nemorum
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Jarzmianka większa - Astrantia major
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Dzióbkowiec Zetterstedta - Eurhynchium angustirete (E. zetterstedtii)
Typy lasu
OLSZOWO-JESIONOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Js, I-II bon., Olsz, Ol
Gatunki domieszkowe Ip. - brak
Podszyt - brak
Zespół roślinny
- Carici remotae-Fraxinetum equisetetosum maximii Koch 1926 - podgórski łęg jesionowy, postać ze skrzypem olbrzymim, forma podgórska
C. SIEDLISKA TERENÓW GÓRSKICH
Na terenie Krainy Śląskiej siedliska górskie występują jedynie na wznoszących się ponad powierzchnię lessową Przedgórza Sudeckiego fragmentach utworów starszych. Są to wzgórza: Strzegom, Ślęża i Strzelin.
Bór mieszany górski świeży - BMGśw
Występuje sporadycznie na najwyższych wzniesieniach i stokach o ekspozycji południowej. Spotykany fragmentarycznie, głównie w części skałkowej Ślęży, .
Runo
Gatunki różnicujące BMG od BMwyż
Podrzeń żebrowiec - Blechnum spicant
Podbiałek alpejski - Homogyna alpina
Płaszczeniec Plagiothecium undulatum
Fałdownik Rhytidiadelphus loreus
Gatunki częste
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Trzcinnik owłosiony - Calamagrostis villosa
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Gruszycznik (Gruszyczka) jednokwiatowy - Moneses uniflora (Pyrola uniflora)
Gruszkówka (Gruszyczka) jednostronna - Orthilia secunda (Pyrola secunda)
Kosmatka gajowa - Luzula luzuloides (L. nemorosa)
Konwalijka dwulistna - Maianthemum bifolium
Poziomka pospolita - Fragaria vesca
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum)
Typy lasu
JODŁOWO-ŚWIERKOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Św III bon.
Domieszkowe Ip. - Bk, Jw.
Podszyt -
Zespół roślinny
- Abieti-Piceetum Szaf., Pawł.et Kulcz.1923 em. J.Mat. 1978 - dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy
Las mieszany górski świeży - LMGśw
Występuje na Przedgórzu Sudeckim - Siedliska LMG w Krainie Śląskiej stanowią ok.7%.
Występowanie
Występuje tylko w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego (w Masywie Ślęży i na Wzgórzach Strzelińskich oraz w należącym do Polski fragmencie Gór Opawskich). Zajmuje zwykle zbocza o wystawie zachodniej i południowej w granicach wysokości 300-500 m n.p.m. Podłożem są bezwęglanowe skały, przykryte piaszczystymi lub piaszczysto-gliniastymi utworami czwartorzędowymi.
Runo
Gatunki różnicujące LMGśw od BMGśw (i LMśw)
Kosmatka gajowa - Luzula luzuloides (L. nemorosa)
Starzec Fuchsa - Senecio Fuchsii
Przenęt purpurowy - Prenanthes purpurea
Starzec gajowy - Senecio nemorensis
Gatunki różnicujące LMGśw od BMGśw
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Nerecznica samcza - Dryopteris filix-mas
Jastrzębiec leśny - Hieracium murorum
Gatunki częste
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Kosmatka owłosiona - Luzula pilosa
Konwalijka dwulistna - Majenthemum bifolium
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Trzcinnik leśny - Calamagrostis arundinacea
Płonnik strojny - Polytrichastrum formosum (Polytrichum attenuatum)
Śmiałek pogięty - Deschampsia flexuosa
Borówka czarna - Vaccinium myrtillus
Rokiet cyprysowaty - Hypnum cupressiforme
Widłoząbek jednoboczny - Dicranella heteromalla
ponadto w LMG2
Żywiec gruczołowaty - Dentaria glandulosa
Paprotnik kolczysty - Polystichum aculeatum (P. lobatum)
Zachyłka trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris)
Typy lasu
ŚWIEŻY BUKOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Bk III bon.
Gatunki domieszkowe - Św (Jw)
Gatunki podszytowe -
Zespół roślinny
- Luzulo luzuloidis-Fagetum Markgr.1932 em.Meusel 1937 - acidofilna buczyna górska; podzespoły: cladonietosum, typicum oraz dryopteridetosum
Podzespół chrobotkowy występuje na stokach południowych. W miejscach nieco wilgotniejszych występuje podzespół paprociowy - w runie pojawia się wtedy Dentaria glandulosa i Polystichum aculeatum.
Las górski świeży - LGśw
Siedliska spotykane tylko w masywie Ślęży, na Wzgórzach Strzelińskich i Strzegomskich oraz w należącym do Polski fragmencie Gór Opawskich. Związane są z ekspozycją północną, często sąsiadując z buczyną storczykową, zajmującą południowe stoki. Zwykle występuje w środkowych i dolnych partiach stoku o wklęsłej formie, w lejkach i rynnach ściekowych oraz na dnie dolinek. Udział tych siedlisk w krainie wynosi ok.12%
Runo
Gatunki różnicujące LGśw i Lwyżśw od Lśw
Starzec Fuchsa - Senecio Fuchsii
Gajowiec żółty górski - Galeobdolon luteum ssp. montanum
Przenęt purpurowy - Prenanthes purpurea
Gatunki różnicujące LGśw od LMGśw
Marzanka wonna - Galium odoratum (Asperula odorata)
Prosownica rozpierzchła - Milium effusum
Turzyca leśna - Carex sylvatica
Żankiel zwyczajny - Sanicula europaea
Miodunka ćma - Pulmonaria obscura
Nerecznica samcza - Dryipteris filix-mas
Trędownik bulwiasty - Scrophularia nodosa
Czworolist pospolity - Paris quadrifolia
Groszek wiosenny - Lathyrus vernus
Podagrycznik pospolity - Aegopodium podagraria
Kłosownica leśna - Brachypodium sylvaticum
Szczyr trwały - Mercurialis perennis
Paprotnik kolczysty - Polystichum aculeatum (P. lobatum)
Paprotnik Brauna - Polystichum braunii
Żywokost sercowaty - Symphytum cordatum
Żywiec dziewięciolistny - Dentaria enneaphyllos
Jęczmieniec (Wydmuchrzyca) zwyczajny - Hordelymus (Elymus) europaeus
Kostrzewa leśna - Festuca altissima (F. sylvatica)
Żywiec cebulkowy - Dentaria bulbifera
Czerniec gronkowy - Actaea spicata
w wariancie LG2
Zachyłka trójkątna - Gymnocarpium dryopteris (Phegopteris dryopteris)
Czyściec leśny - Stachys sylvatica
Kopytnik pospolity - Asarum europaeum
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Bodziszek cuchnący - Geranium Roberianum
Gatunki częste
Szczawik zajęczy - Oxalis acetosella
Sałatnik leśny - Mycelis muralis
Przylaszczka pospolita - Hepatica nobilis
Gwiazdnica wielkokwiatowa - Stellaria holostea
Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans
Wiechlina gajowa - Poa nemoralis
Nerecznica krótkoostna - Dryopteris carthusiana (D. spinulosa)
Nerecznica szerokolistna - Dryopteris dilatata (D. austriaca)
Wietlica samicza - Athyrium filix-femina
Perłówka zwisła - Melica nutans
Zawilec gajowy - Anemone nemorosa
Turzyca palczasta - Carex digitata
Fiołek leśny - Viola reichenbachiana (V. sylvestris)
Typy lasu
BUKOWY
DrzewostanGatunki główne Ip. - Bk Gatunki domieszkowe Ip. - (Jd, Św) Jw, Bst - wilg Podrost - gatunki drzewostanuPodszyt - Zespół roślinny
- Dentario enneaphyllidis-Fagetum Oberd.1953 - żyzna buczyna sudecka, forma podgórska odmiana dolnośląska
Ols jesionowy górski - OlJG
Niewielkie powierzchnie tych siedlisk występują jedynie w Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego wśród wzgórz Strzelińskich, Strzegomskich oraz Ślęży. Siedliska te występują w sąsiedztwie rzek na terenach często zalewanych. Dominują w dolinach małych cieków, gdzie tworzą się gleby typu mad rzecznych, ale także często spotykane są przy źródliskach.
Runo
Gatunki różnicujące łęgi wyżynne od nizinnych
Świerząbek orzęsiony - Chaerophyllum hirsutum
Tojeść gajowa - Lysimachia nemorum
Starzec Fuchsa - Senecio fuchsi
Starzec gajowy - Senecio nemorensis
Jarzmianka większa - Astrantia major
Gatunki różnicujące od innych łęgów górskich
Czartawa pośrednia - Circaea intermedia
Skrzyp olbrzymi - Equisetum telmateia (E. maximum)
Szczaw gajowy - Rumex sanguineus
Gatunki częste
Wietlica samicza - Athyrium filis-femina
Śledziennica skrętolistna - Chtysosplenium alternifolium
Pępawa błotna - Crepis paludosa
Ostrożeń warzywny - Cirsium olraceum
Tojeść pospolita - Lysimachia vulgaris
Gwiazdnica gajowa - Stellaria nemorum
Przytulia leśna - Galium sylvaticum
Turzyca rzadkokłosa - Carex remota
Merzyk fałdowany - Plagiomnium undulatum (Mnium undulatum)
Merzyk pokrewny - Plagiomnium affine (Mnium affine)
Żurawiec fałdowany - Atrichum undulatum (Catharinea undulata)
Dzióbkowiec - Eurhynchium angustirete E. zetterstedtti)
Próchniczek bagienny - Aulacomnium palustre
Typy lasu
OLSZOWO-JESIONOWY
Drzewostan
Gatunki główne - Js Olsz Jw
Gatunki domieszkowe Ip. - Bk, Kl, Klp, Bst
Porost i podszyt - lesz., trz.., wiciokrz czarny
Zespół roślinny
- Carici remotae-Fraxinetum Koch 1926 - podgórski łęg jesionowy, odmiana sudecka, forma podgórska
153