[Uwaga, plik został skasowany po czym odzyskany w bardzo skomplikowany sposób. Może zawierać błędy „graficzne” i nie wyglądać tak przejrzyście jak inne rozdziały]
Klasyczna teoria psychoanalityczna Freuda
[pomijam fragment o samym Freudzie]
Struktura osobowości
3 główne systemy : id, ego, superego.
Zachowanie jest wytworem interakcji tych 3 systemów.
Id :
ego i superego powstają z id.
zawiera całe dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne (z popędami)
zbiornik energii psych., w którą zaopatruje pozostałe systemy
pozostaje w związku z procesami fizjologicznymi (biologiczno - somatyczne), z których czerpie energię
Freud : id = -prawdziwa rzeczywistość psychiczna
nie potrafi tolerować przyrostów E
działa zgodnie z zasadą przyjemności
ma do dyspozycji :
czynności odruchowe kichanie, mruganie, itp.
proces pierwotny.(wytworzenie obrazu przedmiotu, który usunąłby napięcie).
Takie halucynacyjne doznania nazywane są spełnieniem pragnień.
Ego :
tworzy się ponieważ zaspokojenie potrzeb org. wymaga stosownych działań w obiektywnym świecie
odróżnia rzeczywistość od wyobrażenia, oraz przekształca wyobrażenie w spostrzeżenie, tzn. wyszukuje odpowiedni obiekt, zaspokajający potrzebę
podporządkowanie zasadzie rzeczywistości (Zapobiec rozładowaniu E, dopóki nie zostanie znaleziony odpowiedni obiekt. Zawiesza ona czasowo zasadę przyjemności)
działa za pomocą procesu wtórnego (myślenie realistyczne, tworzenia planu zaspokojenia potrzeby, sprawdzenie planu poprzez działanie - sprawdzian rzeczywistości)
funkcja integrująca : musi pogodzić często sprzeczne wymagania ID, SUPEREGO i ZEW. ŚWIATA
Superego :
stanowi wewnętrzną reprezentację tradycyjnych wartości i ideałów społ., przekazywanych dziecku w interpretacji rodziców (!) i wpajanych mu za pom. systemu nagród i kar
dąży do doskonałości (zamiast przyjemności)
zawiera w sobie subsystem - ja idealnego, powstający dzięki mechanizmowi introjekcji, tj. włączenia wszystkiego co rodzie aprobują[do ja idealnego].
Funkcje superego :
hamowanie impulsów , zwłaszcza seksualnych i agresywnych
przekonywanie ego, aby zastąpiło cele realistyczne, celami moralnymi
dążenie do doskonałości
tak jak id jest nieracjonalne
podobnie do ego, usiłuje sprawować kontrolę nad popędami
w odróżnieniu od ego, nie próbuje odroczyć zaspokojenia popędów, ale zablokować je na stałe
Dynamika osobowości
Założenia (pozytywistyczne) : Organizm ludzki jest złożonym systemem energetycznym. Energia, wykonująca pracę psychiczną, powinna być nazywana energią psychiczną. Zgodnie z zasadą zachowania energii może się przekształcać np. w energię fizjologiczną. Nie może jedynie zniknąć.
Popęd
Wrodzona reprezentacja psychiczna wewnętrznego, somatycznego źródła pobudzenia.
Inaczej : Wrodzona reprezentacja psychiczna potrzeby.
Jeszcze inaczej : Wrodzone pragnienie [zaspokojenia] potrzeby
Freud : Środowiskowe źródła pobudzenia mają znaczenie, ale mniejsze, niż popędy.
Uwaga ! Trudne :
Popęd to określona ilość energii psychicznej
Freud : Popęd to miara wymaganej od psychiki pracy.
Wszystkie popędy razem wzięte tworzą ogólnąsumę E psychicznej, będącej do dyspozycji osobowości.
Id jest zbiornikiem tej E.
E jest czerpana z metabolicznych procesów organizmu.
Popędy są dla psych. jedynymi źródłami E.
Cechy popędu :
źródło = potrzeba = stan organizmu = const (przez całe życie*, tylko dla danego popędu)
cel = usunięcie pobudzenia = const (przez całe życie* i dla każdego popędu)
przedmiot = aktywność pomiędzy pojawieniem się pragnienia i jego spełnieniem
siła = natężenie potrzeby
* - jeśli źródło nie zostanie zmienione lub wyeliminowane wskutek fizycznego dojrzewania
Nowe popędy mogą pojawiać się w miarę rozwijania się nowych potrzeb org.
Obiekt popędu może być zmieniany dzięki PRZEMIESZCZENIU [energii]
Gdy E ulokowana zostaje w obiekcie zastępczym, wynikające z tego zachowanie nazywa się POCHODNĄ POPĘDU
Model zaproponowany przez Freuda jest MODELEM REDUKCJI NAPIĘCIA.
Cel popędu ma charakter regresywny, ponieważ dąży do osiągnięcia stanu sprzed jego pojawienia się.
Popęd określa się jako konserwatywny, lub zachowawczy, ponieważ jego celem jest zachowanie równowagi.
Przymus powtarzania - Przejawia się w powtarzających się cyklach, rozpoczynających się pobudzeniem, a kończący uspokojeniem.
Rodzaje popędów
popędy życia (służą przetrwaniu jednostki i rozmnażaniu gatunku. Forma E = libido)
Najważniejsze z nich to pop. seksualne. Istnieje wiele popędów seksualnych. Wynika to z istnienia 3 stref -erogenicznych : wargi i jama ustna, okolice odbytu, oraz narządy płciowe.
popędy śmierci (celem wszelkiego życia jest śmierć).
Freud oparł się na zasadzie stałości Fechnera. : Wszelkie procesy życiowe wykazują tendencję do powrotu do stabilności świata nieorganicznego. Popęd śmierci stanowi psychologiczną reprezentację tej zasady.
Ważną pochodną pop. śmierci jest popęd agresji (autodestrukcja skierowana na zewnątrz !!!)
Popędy życia i śmierci mogą:
stapiać się ze sobą (jedzenie)
neutralizować (miłość i nienawiść)
zastępować wzajemnie (miłość / nienawiść)
Rozdział i wykorzystanie E psychicznej
Dynamika osobowości to sposób rozdziału i wyk. E psych.
Istnieje rywalizacja 3 systemów o E. Jeden z nich uzyskuje kontrolę nad E, kosztem pozostałych 2.
Kateksja obiektu = wybór obiektu popędu = zainwestowanie E w działanie lub wyobrażenie, które zaspokoi popęd.
Przekazanie energii z id, do EGO, dokonuje siędzięki mechanizmowi IDENTYFIKACJI.
Identyfikacja = dostosowanie reprezentacji psychicznej do rzeczywistości fizycznej.
Energia z subiektywnych procesów pierwotnych zostaje przekazana obiektywnym procesom wtórnym ego.
Ego stara się o to, aby symbol dokładnie reprezentował desygnat.
Proces wtórny skuteczniej redukuje napięcia. Tworzy się coraz więcej kateksji ego.
Ego może używać E psychicznej do innych celów, niż zaspokajanie popędów za pom. proc. wtórnego :
podnoszenie na wyższy poziom rozwoju procesów psychicznych, takich jak spostrzeganie, zapamiętywanie, ocenianie, różnicowanie, abstrahowanie, uogólnianie, rozumienie
powstrzymywanie id od impulsywnego działania (mech. obronne - ANTYKATEKSJA)
obrona przed naciskiem superego (mech. obronne)
kształtowanie nowych kateksji obiektów (ego tworzy się ? pochodnych zainteresowań, postaw i preferencji)
integrowanie wszystkich 3 systemów
Mechanizm identyfikacji umożliwia także na zaopatrzenie w E superego.
Pierwszymi kateksjami niemowlęcia są jego rodzice. Dziecko przyswaja sobie imperatywy moralne rodziców dzięki swym pierwotnym kateksjom, skierowanym na nich. Dokonuje ono kateksji ich ideałów (zakazów) i stają się one jego ja idealnym (sumieniem).
Superego uzyskuje dostęp do E dzięki identyfikacji dziecka z rodzicami.
Praca superego polega na ogół na bezpośrednim przeciwstawianiu się impulsom id.
Wyjątek : np. czasem ktośw napadzie moralistycznego gniewu daje upust popędowi agresji.
W ciągu pierwszych 20-tu lat życia : zdarzają się nagłe przemieszczenia E pomiędzy systemami. Utrzymują one osobowość w stanie dynamicznej płynności.
Lęk
Jeśli jednostce zagraża z zewnątrz ból, lub uszkodzenie ciała i nie jest przygotowana do przeciwstawienia się tym zagrożeniom, to reaguje ona lękiem.
Lęk :
realistyczny
neurotyczny (obawa, że popędy wymkną się spod kontroli)
moralny (obawa przed własnym sumieniem)
Funkcja lęku : ostrzeganie.
Lęk jest STANEM NAPIĘCIA.
Jest to POPĘD, jednak spowodowany (początkowo) przyczynami zewnętrznymi.
Lęk z którym nie można się uporać : traumatyczny.
Prototypem wszystkich lęków jest uraz spowodowany urodzeniem.
Gdy ego nie potrafi poradzić sobie z lękiem racjonalnie, musi uciekać się do sposobów nierealistycznych (mechanizmy obronne ego)
Rozwój osobowości
Decydujące znaczenie : niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo.
Osobowość dobrze ukszt. powyżej 5 r. ż. - -Dziecko jest ojcem człowieka.
(!) Rozwój osobowości jest reakcją na napięcia :
procesy rozwoju fizjologicznego
frustracje
konflikty
zagrożenia
Wzrost napięć :
powoduje potrzebę opanowania nowych metod redukcji napięcia, czyli rozwój właśnie.
Dwie metody, za pomocą których jednostka UCZY SIĘ pozbywać napięć to identyfikacja i przemieszczenie.
Identyfikacja
Tak na prawe jest to metoda, za której pomocą dana osoba przejmuje cechy innej osoby i czyni je integralną częścią własnej osobowości.
Za swe wzory wybieramy tych, którzy zdają się zaspokajać swe potrzeby z większym powodzeniem, niżmy.
Na początku są to rodzice, którzy wydają się wszechmocni.
Każdy okres życia ma własne, charakterystyczne i najczęstsze modele.
Identyfikacja może zachodzić wybiórczo (ta część zachowania, która najlepiej pomaga redukować napięcie)
Można identyfikować się również ze zwierzętami, urojonymi postaciami, instytucjami, ideami, przedmiotami, etc.
identyfikacja może być również metodą na odzyskanie utraconego obiektu.
można identyfikować się z kimś ze strachu
Przemieszczenie
gdy antykateksje czynią pierwotnie wybrany obiekt niedostępnym, tworzy się nowa kateksja (o ile nie doszło do silnego wyparcia)
obiekt zastępczy prawie zawsze gorzej redukuje napięcie, niż poprzedni, czy pierwotny.
w rezultacie licznych przemieszczeń, gromadzi się pula nie rozładowanego napięcia, działająca jako siła trwale motywująca zachowanie
SUBLIMACJĄ nazywa się przemieszczenie, które prowadzi do osiągnięć wyższych pod wzgl. kulturalnym
Napięcie można wyładować w postaci nerwowości lub podniecenia ruchowego
O kierunku przemieszczenia decydują2 czynniki :
podobieństwo do obiektu pierwotnego
sankcje i zakazy stosowane przez społeczeństwo
Mechanizmy obronne ego
to :
wyparcie - funkcja ego, polegająca na usunięciu ze świadomości obiektu (poprzez antykateksję), który wywołuje nadmierny niepokój i umieszczenie go w obszarze nieświadomym. projekcja. Wyparte emocje mogą się przedrzeć przez antykateksję, lub wyrazić się w postaci przemieszczenia.
projekcja _ Przekształcenie lęku neurotycznego lub moralnego, na lęk rzeczywisty.
Przykłady : Ja jej nienawidzę Ona mnie nienawidzi Sumienie mnie gryzie Ona mnie prześladuje.
Funkcje :
redukuje lęk
umożliwia wyrażenie impulsów pod maską obrony przed wrogami
formacja reaktywna : mechanizm, który zastępuje w obrębie świadomości wywołujący lęk impuls, czy uczucie, w jego przeciwieństwo. Przykład miłości reaktywnej (nienawiści). Formacje reaktywną cechuje przesadna demonstracyjność oraz kompulsywność.
Niekiedy forma reaktywna potrafi zaspokoić pierwotny impuls !!! (np. sadystyczna miłość przytłaczanie)
fiksacja : rozwój wiąże sięz nasileniem frustracji i większą ilością lęku. Jeśli staną się one zbyt silne, można zafiksować się na danym stadium.
regresja - jw.., pod wpływem traumatycznych wydarzeńcofnięcie do wcześniejszego stadium rozwoju
Fiksacja i regresja są stanami względnymi - rzadko obejmują całość osobowości.
Stadia rozwoju
I. Stadia pregenitalne
oralne (0-1)
analne (1-3)
falliczne (3-5)
II. Faza latencji
III. Stadium genitalne (okres dorastania)
Stadium oralne :
składa się z części inkorporacyjnej (połykanie) oraz sadystycznej (agresywnej) (gryzienie)
przyjemność czerpana z inkorporacji oralnej (może zostać przemieszczona na inne rodzaje inkorporacji (uczenie się)
agresywność oralna może ( sarkazm, kłótliwość powstają uczucia zależności
Stadium analne :
trening czystości i te sprawy
rygorystyczna matka ( powstrzymywanie (skłonność do zaparć)
(generalizacja) charakter osoby retencyjny ( skłonność do zatrzymywania myśli i rzeczy, np. skąpstwo inna opcja : dziecko gnębione, może wydala w najbardziej nieodpowiednich momentach (okrucieństwo, destruktywność, wybuchy złego humoru, bałaganiarstwo)
Stadium falliczne :
Najważniejszy - kompleks Edypa, tj. składający się z kateksji seksualnej wobec jednego z rodziców odmiennej płci, oraz kateksji wrogiej wobec jednego z rodziców tej samej płci. Uczucia te przejawiają się w fantazjach dziecka w trakcie masturbacji oraz ambiwalentnych działaniach wobec rodziców.
Kompl. Edypa zasadniczo determinuje postawy wobec płci przeciwnej i wobec ludzi mających władzę.
[Zawiłe i skomplikowane. Wycinam część ]
Chłopcy :
Lęk kastracyjny : [cut] powoduje wyparcie seks. pożądania matki i identyfikację z ojcem. Daje do zastępcze zaspokojenie swoich seksualnych impulsów, odn. się do matki. Erotyczne uczucie ( łagodne przywiązanie. Finalnie kształtuje się superego (-dziedzic męskiego kompleksu Edypa_, -osłona przeciw kazirodztwu i agresji)
1
„OSOBOWOŚĆ” autor notatek : Piotr Krokowski
Hall, Lindzey - Teorie osobowości, rozdz 2