Podatki, które umożliwiają sfinansowanie procesów alokacji dóbr publicznych SA narzędziem redystrybucji dochodów. Ta funkcja podatków może być wykorzystywana także do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Cel ten może być osiągany przez odpowiednie skonstruowanie podatków. Stabilizacyjne działanie podatków zwłaszcza dochodowych polega na tym ze w okresie nadmiernego wzrostu gospodarczego (ekspansji), którego skutkiem jest wzrost dochodów, progresja podatkowa hamuje nadmierna aktywność gospodarcza co ogranicza amplitudę wahań cyklu koniunkturalnego. Natomiast w okresie gdy aktywność gospodarcza słabnie, dochody spadają do niższych klas opodatkowania, co zmniejsza obciążenia podatkowe i zachęca do inwestowania, tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu produkcji.
Istnieją 2 typowe sposoby wykorzystywania instrumentów podatkowych w ich funkcji stabilizacyjnej.
- wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego
- dyskrecjonalne czyli uznaniowe regulowanie poziomu opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu koniunktury gospodarczej.
Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu dochodow, wydatków i salda budżetu na:
- skłonność do oszczędzania
- skłonność do inwestowania
- poziom stopy procentowej
- poziom bezrobocia
W gospodarce rynkowej kluczowe znaczenie ma zależność miedzy oszczędnościami i inwestycjami. Państwo może przez politykę podatkową i wydatkową zwiększać lub zmniejszać skłonność do oszczędzania oraz do inwestowania. Nadmierny fiskalizm ogranicza możliwości oszczędzania gospodarstw domowych i przedsiębiorców. Z drugiej jednak strony większe wydatki państwa tworzą nowy popyt, w tym także popyt inwestycyjny. Wynika stąd, że wszelkie posunięcia stabilizacyjne państwa dokonywane za pomocą instrumentów fiskalnych musza być wszechstronnie przeanalizowane ze względu na ich różne skutki - i negatywne i pozytywne.
Oddziaływanie państwa na poziom stopy procentowej jest związany z deficytem budżetowym i długiem publicznym. Finansowanie deficytu budżetowego oraz obsługa długu publicznego zmuszają państwo do zaciągania pożyczek na rynkach finansowych. Popyt na pieniądz (kapitał) zgłaszany przez państwo powoduje na ogol wzrost stopy procentowej jako skutek działania prawa popytu i podaży. Oferowane przez państwo oprocentowanie pożyczek wywiera tez pośredni wpływ na poziom stopy procentowej, kredytów i innych instrumentów pożyczkowych, np. obligacji przedsiębiorstw. W ten sposób działalność pożyczkowa państwa może kształtować zachowanie się inwestorów na rynku pieniężnym i kapitałowym a w konsekwencji wpływa na aktywność gospodarczą. Państwo może tez wpływać stabilizująco na rynek pracy. Polega to na tym ze zatrudnienie w sektorze publicznym podlega znacznie mniejszym wahaniom niż w sektorze prywatnym. w zakresie możliwości państwa leży też organizowanie na szerszą skale programów robót publicznych. Pociąga to za sobą najczęściej zwiększenie wydatków publicznych i pojawienie się deficytu budżetowego ze wszystkimi jego konsekwencjami.
Przedstawiony przegląd wybranych możliwości stabilizowania gospodarki za pomocą finansów publicznych wskazuje ze ich analiza teoretyczna i praktyczna weryfikacja jest procesem żmudnym. Najczęściej władze publiczne stoją przed dylematami które pojawiają się w trakcie wykorzystywania finansów publicznych, pastwo musi uwzględniać wszelkie pozytywne i negatywne skutki wykorzystywania instrumentów finansowych, cele realizowane w ramach jednej funkcji musza wiec być zharmonizowane z celami realizowanymi w ramach innych funkcji finansów publicznych.
PROBLEM SPRZECZNOSCI MIEDZY FUNKCJAMI FINANSOW PUBLICZNYCH
Scharakteryzowane wyżej 3 podstawowe funkcje finansów publicznych powinny skłaniać do sformułowania pytania czy cele wyznaczane w ramach poszczególnych funkcji są możliwe do zrealizowania. Inaczej mówiąc na ile cele te są koherentne, a na ile sprzeczne. Pytanie takie jest w pełni uzasadnione. Jeżeli np. państwo będzie nadmiernie rozbudowywać redystrybucje dochodów to trudno będzie jednocześnie wykorzystywać finanse do pełnienia ich funkcji stabilizacyjnej. Z kolei funkcja stabilizacyjna może pozostawać w sprzeczności z funkcja alokacyjna. Sytuacja taka wystąpi wówczas gdy cele stabilizacji gospodarki będą uniemożliwiać zgromadzenie odpowiednich dochodów do alokacji dóbr publicznych i społecznych.
Przykłady te w pełni potwierdzają podniesioną wątpliwość. Należy pamiętać, ze wiele instrumentów stosowanych w ramach realizowanych funkcji finansów publicznych wywołuje różnorakie skutki pozytywne i negatywne. Państwo (rząd) zawsze stoi wiec wobec wielu dylematów. Wybór optymalnego rozwiązania może oznaczać niekiedy wybór „mniejszego zła”. Dylemat władz publicznych może polegać np. na tym czy wprowadzać progresywne podatki które spowodują co prawda bardziej sprawiedliwy rozkład dochodów w społeczeństwie ale za to osłabia aktywność gospodarczą podmiotów - czy tez sankcjonować nierówności dochodowe które jednak sprzyjają ogólnemu wzrostowi gospodarczemu.
Nietrudno zauważyć ze dylematów tych nie można rozstrzygać abstrahując od rzeczywistości. SA one przedmiotem wyboru państwa (rządu) w konkretnym kraju, w danym czasie, w określonej sytuacji politycznej, społecznej, gospodarczej.
Konkludując można stwierdzić, że pewne sprzeczności miedzy funkcjami finansów publicznych są nieuniknione. Zadaniem państwa jest łagodzenie tych sprzeczności oraz eksponowanie tych funkcji i instrumentów finansowych, które skutecznie realizują konkretne cele społeczne i gospodarcze - takie jak np. ograniczenie bezrobocia, walka z inflacją, równowaga wewnętrzna gospodarki itd. - wg określonej w konkretnych warunkach hierarchii.