MSP w Polsce, Rozwój sektora Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Polsce


Rozwój sektora Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Polsce

Wprowadzenie:

We współczesnej gospodarce rynkowej sektor MSP odgrywa coraz większą rolę.

Również w Polsce po wprowadzeniu programu transformacji gospodarczej najbardziej spektakularne efekty rozwojowe notują na swoim koncie małe i średnie firmy.

Mała firma to podmiot gospodarczy, w którym:

Średnie przedsiębiorstwo to firma, w której:

Warunkiem tej klasyfikacji jest spełnienie wszystkich określonych kryteriów łącznie.

1)Przesłanki rozwoju MSP w Polsce

Przekształcenia ustrojowo-gospodarcze zapoczątkowane w 1989 r zaowocowały w liczne reformy systemowe, takie jak:

-restytucja lokalnej samorządności

Drugą przyczyną rozwoju sektora MSP ,szczególnie ważną w pierwszym okresie reformowania gospodarki ,była utrzymująca się nierównowaga rynkowa, tak globalna, jak i segmentowa, pozostała po gospodarce centralnie kierowanej.

Po zliberalizowaniu zasad funkcjonowania gospodarki przed producentami otworzyły się atrakcyjne nisze rynkowe ,wcześniej niedostępne.

Firmy sektora MSP jako pierwsze zaczęły odtwarzać zerwane więzi wymiany handlowej z krajami dawnego ZSRR .Ponadto małe i średnie firmy sprawnie i efektywnie wykorzystały popyt gości zagranicznych licznie odwiedzających Polskę z uwagi na różnice cen ,kursów dewiz i stan zaopatrzenia rynków w sąsiedzkich krajach.

2)Uwarunkowania rozwoju sektora MSP

Na kondycję i rozwój małych i średnich firm oraz ich konkurencyjność ma wpływ wiele czynników i uwarunkowań makroekonomicznych oraz mikroekonomicznych:

a) mikroekonomiczne:

-wielkość majątku jakim dysponuje przedsiębiorstwo,

-zdolność do wdrażania postępu technicznego i technologicznego,

-sprawność zarządzania posiadanymi zasobami,

-poziom wiedzy i kreatywność kadry,

-rzadkość i jakość oferowanych produktów i usług,

-ogólny poziom rentowności produkcji,

-system powiązań pomiędzy uczestnikami gry rynkowej.

b)makroekonomiczne:

-ogólny stan i tendencje wzrostu gospodarczego kraju

-stabilność waluty

-poziom popytu oraz podaży na rynkach krajowych i zagranicznych

Do elementów silnie oddziaływujących na rozwój MSP należy zaliczyć czynniki systemu finansowo-podatkowego, takie jak:

-wysokość stawek podatkowych,

-poziom stawek amortyzacji środków trwałych,

-wielkość składek na ubezpieczenie społeczne,

-stopa oprocentowania kredytu refinansowego ogłaszana przez Narodowy Bank Polski,

-kurs złotego,

-formy wspierania finansowego rozwoju firm,

-dostęp do pomocy z UE w ramach programów przedakcesyjnych ,

-dostępność usług bankowych i ubezpieczeniowych,

-regulacje prawne w zakresie windykacji wierzytelności.

3) Stan rozwoju sektora MSP w Polsce

Przekształcenia systemowe gospodarki narodowej w Polsce rozpoczęte zostały w 1989 r. Zapoczątkowały one proces wyzwalania się postaw przedsiębiorczych, które stały się motorem rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw .

3.1) Udział MSP w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych

   Lata1991-1998 to czas, w którym sektor małych i średnich przedsiębiorstw charakteryzował się wysoką dynamiką wzrostu. W roku 1998 (przyjmując rok 1997 - 100) dynamika wzrostu ilości przedsiębiorstw w sektorze MSP wynosiła 109,4 %. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw zarejestrowanych w systemie REGON (bez rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa oraz rybołówstwa i rybactwa) wzrosła z 494211 do 2785767. W1998 MSP stanowiły 99,76% wszystkich zarejestrowanych przedsiębiorstw w całej gospodarce.

LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH OBJĘTYCH REJESTREM REGON W LATACH 1991-1998( w liczbach bezwzględnych)

WYSZCZEGÓLNIENIE

91

93

94

95

96

97

98

DYNAMIKA ZMIAN

91=100

96=100

97=100

OGÓŁEM

502275

1988079

2301972

2099577

2379949

2552649

2792598

508,2

107,2

109,4

W tym MSP

494211

1980705

2294665

2093148

2373484

2546405

2785767

515,2

107,2

109,4

UDZIAŁ MSP (%)

98,39%

99,60%

99,68%

99,69%

99,73%

99,76%

99,76%

WYKRES1

    Zwiększenie się liczby przedsiębiorstw w tych latach wpłynęło w znacznym stopniu na wzrost zatrudnienia w sektorze MSP i było jednym z głównych czynników ograniczających bezrobocie w kraju.

3.2)Zatrudnienie w sektorze MSP

Przeciętne zatrudnienie w sektorze MSP w 1998 r. wyniosło 5.420.323 osób, co stanowiło 56,4 proc. (w 1997 r. udział ten stanowił 54,6 proc. ogółu zatrudnionych). Dynamika przeciętnego zatrudnienia w całej gospodarce w 1998 r. (przyjmując rok 1997=100) wyniosła 101,4 proc. podczas gdy w sektorze MSP - 104,6 %

PRZECIĘTNE ZATRUDNIENIE W GOSPODARCE NARODOWEJ(w tysiącach)

WYSZCZEGÓLNIENIE

93

94

95

96

97

98

DYNAMIKA ZMIAN(1997=100)

OGÓŁEM

8843,5

8835,8

9125,9

9187,9

9484,9

9610,5

101,4

W tym MSP

4206,4

4317,7

4676,0

4883,7

5182,6

5420,3

104,6

UDZIAŁ MSP(%)

47,56%

48,86%

51,23%

53,20%

54,64%

56,40%

WYKRES2


W 1998 r. w całej gospodarce (w stosunku do roku 1997 liczba pracujących uległa zmniejszeniu o 56.774 osoby tj. o 0,5 proc., natomiast w sektorze MSP wystąpił przyrost o 126.810 osób tj. o 1,8 proc. Liczba pracujących w sektorze MSP w 1998 r. wyniosła 7.098.111 osób, co w stosunku do pracujących w całej gospodarce stanowiło 62,6 proc. (w 1997 r. 61,1 proc.) Nastąpił więc wzrost udziału sektora MSP o 1,5 punktu procentowego.

3.3) Udział sektora MSP w nakładach inwestycyjnych

    W latach 1993-1998 przedsiębiorstwa zaliczane do sektora MSP zwiększały poziom nakładów inwestycyjnych. Jednakże udział sektora MSP w nakładach inwestycyjnych w sektorze przedsiębiorstw w latach 1993-1996 miał tendencję malejącą i wynosił w 1993 r. 38%, a w 1996 r. 37%. W 1997 r. udział ten wzrósł do 41,7%.
Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw sektora MSP w 1998 r. osiągnęły wartość 38.932,7 mln zł, co stanowiło 44,2 proc. nakładów inwestycyjnych całej gospodarki. Był to poważny wzrost w stosunku do roku poprzedniego .

NAKŁADY INWESTYCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW(ceny bieżące, w mln zł)

WYSZCZEGÓLNIENIE

93

94

95

96

97

98

OGÓŁEM

17427,2

24295,0

35357,7

49249,8

68490,8

88083,0

W tym MSP

6701,1

8558,8

12718,0

18396,8

28540,1

38932,7

UDZIAŁ MSP

38,4%

35,22%

36,0%

37,4%

41,7%

44,2%

WYKRES3

3.4) Udział MSP w tworzeniu PKB

    Według szacunków GUS udział sektora MSP w tworzeniu PKB kształtował się następująco w ostatnich latach:

1995-30%

1996-40%

1997-45%

1998-50.3%

3.5 Udział sektora MSP w obrotach towarowych z zagranicą

OBROTY TOWAROWE Z ZAGRANICĄ

LATA

SEKTOR MSP

OGÓŁEM

UDZIAŁ MSP(%)

EKSPORT

IMPORT

EKSPORT

IMPORT

EKSPORT

IMPORT

1993

3277,4

6705,9

14109,3

18729,5

23,22

35,8

1994

3797,6

7202,5

17216,9

21513,5

22,05

33,48

1995

4639,0

9492,0

22842,3

28950,1

20,31

32,78

1996

4945,5

12409,1

24366,3

37032,7

20,29

33,51

1997

5647,1

13981,4

25751,3

42307,5

21,90

33,00

1998

5892,2

14459,5

28191,4

47099,3

20,90

30,70

Wykres

    W omawianym okresie systematycznie wzrastała wielkość eksportu sektora MSP (5.892,2 mln USD w 1998 r.) Jednakże jego udział w eksporcie ogółem miał w latach 1993-1996 tendencję malejącą i stanowił 23,22% w 1993 r., 20,29% w 1996 r. W 1998 r. udział ten wyniósł 22%.
    Również import towarów realizowany przez sektor MSP zwiększył się(14459,5mln USD w 1998 r.). Natomiast udział importu towarowego sektora MSP w imporcie towarowym całej gospodarki w 1998 r. w stosunku do 1993 r. zmniejszył się (w 1993 r. stanowił 36%, w 1998 r- 30.7 %).

W sektorze MSP dynamikę obrotów towarowych z zagranicą w 1998 r. (przyjmując rok 1997=100) osiągnięto na poziomie w eksporcie 104,3 proc., a w imporcie - 103,4 proc. (w 1997 r. odpowiednio 114,2 proc. i 112,7 proc.), podczas gdy w całej gospodarce w eksporcie 109,6 proc., a w imporcie 111,2 proc. (w 1997 r. odpowiednio -105,7 proc. i 114,2 proc.).

    Powyższe dane wskazują, że sektor MSP, podobnie jak w krajach Unii Europejskiej, zaczął odgrywać kluczową rolę w gospodarce narodowej. Stanowi ważne źródło wzrostu gospodarczego i czynnik ograniczania bezrobocia.

3.6) MSP w układzie regionalnym

Rozwój sektora MSP odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju regionów .Pozwala efektywniej wykorzystywać ich wewnętrzny potencjał. Do rozwoju MSP dużą wagę przywiązuje się zwłaszcza w tych regionach , które przeżywają trudności wynikające z dokonującej się restrukturyzacji gospodarczej.

MAPA

Przestrzenne skupiska MSP powstają w obrębie dużych aglomeracji miejskich oraz w okręgach o dobrze rozwiniętym i zróżnicowanym przemyśle .Przemysł przetwórczy i ludność aglomeracji miejskich oraz okręgów przemysłowych decydują o potencjalnym popycie na produkcję MSP , a relacja między liczbą MSP i przeciętną liczbą mieszkańców, określa przestrzenną dostępność społeczeństw lokalnych Polski do produkcji oraz usług świadczonych przez MSP. Dostępność ta jest znacznie większa w zachodniej części kraju w porównaniu z częścią wschodnią oraz na obszarach zurbanizowanych w porównaniu z obszarami wiejskimi.

W analizie przestrzennego rozmieszczenia MAP w Polsce na szczególną uwagę zasługują przedsiębiorstwa małe o liczbie pracujących do 5 osób. Jednostki te , nie dość ,że tworzą najliczniejszą klasę przedsiębiorstw, to z uwagi na dużą swobodę lokalizacyjną są przedsiębiorstwami powszechnie reprezentowanymi na terytorium całego kraju .Nieco inne preferencje lokalizacyjne sprawiają ,że większość przedsiębiorstw małych lecz zatrudniających od 6 do 50 pracujących , skupia się w niewielkiej liczbie województw. W 19997 roku 31,3 tys. Przedsiębiorstw tej wielkości tj. prawie 36% ogólnej liczby przedsiębiorstw małych koncentrowało się na obszarze pięciu województw: warszawskiego, katowickiego , gdańskiego ,poznańskiego i krakowskiego)

Polityka rządu wobec sektora MSP

Koordynatorem polityki wobec MSP wobec MSP jest Ministerstwo Gospodarki .

   Rząd, doceniając rosnące znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw przyjął w 1995 r. program pt.: "Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce narodowej", w którym określił politykę wobec MSP do 1997 r..
    Polityka wobec MSP była realizowana przy pomocy instrumentów: prawnych, finansowych, organizacyjnych i informacyjno-szkoleniowych.
    Większość zadań programu w zakresie instrumentów prawnych została zrealizowana. Uchwalono następujące ustawy:

    Uchwalone ustawy niedawno weszły w życie, bądź też dopiero zaczną obowiązywać, dlatego rozwiązania w nich zawarte nie mają jeszcze pełnego wpływu na warunki funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Dopiero w przyszłości można będzie ocenić ich wpływ na rozwój sektora MSP.   

    W zakresie instrumentów finansowych ważne znaczenie dla działalności sektora małych i średnich przedsiębiorstw ma utworzony w 1995 r. Fundusz Poręczeń Kredytowych, przekształcony w 1997 r. w Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. Fundusz został zasilony kwotą 45 mln zł z budżetu państwa.

    W zakresie instrumentów organizacyjnych ważne było dla sektora MSP utworzenie Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw jako instytucji, która koordynuje działania na rzecz podniesienia konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw na rynku krajowym i zagranicznym oraz realizuje programy rozwoju MSP, oparte o środki pomocy zagranicznej.
    PFPiR MSP utworzyła Krajowy System Usług (KSU) dla małych i średnich przedsiębiorstw jako sieć współpracujących ze sobą instytucji. Do sieci KSU należy około130 regionalnych ośrodków wspierania biznesu świadczących usługi informacyjne, doradcze, szkoleniowe i finansowe na terenie całego kraju.
   Powstała również Agencja Techniki i Technologii. Agencja ta rozpoczęła tworzenie bazy informacyjnej o innowacyjnych projektach gotowych do wdrożeń i aktywnego kojarzenia twórców, producentów i inwestorów kapitałowych. W 1997 roku Agencja udzieliła wsparcia finansowego 13-tu innowacyjnym projektom wdrożeniowym na kwotę 5,5 mln zł.
    Duże znaczenie dla rozwoju MSP miały także różne programy regionalne m.in. program PHARE STRUDER realizowany przez Polską Agencję Rozwoju Regionalnego w sześciu województwach, którego efektem było utworzenie 11 tysięcy nowych miejsc pracy w tym sektorze. Ważnych wskazówek dostarczył także Polsko-Szwajcarski Program Regionalny .

    W zakresie instrumentów informacyjno-szkoleniowych podjęto działania mające na celu wspieranie rozwoju regionalnych i lokalnych instytucji promujących i wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa. Powołano Centra Wspierania Biznesu (30 ośrodków na terenie całego kraju) oraz stworzono Sieć Informacji Gospodarczej BIN (20 regionalnych ośrodków informacji).
    W ramach projektu TOR#10 zostało utworzonych 61 Ośrodków Wspierania Przedsiębiorczości, 34 Fundusze Rozwoju Przedsiębiorczości i 31 Inkubatorów Przedsiębiorczości.
    Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości prowadzą działalność szkoleniowo-
-doradczą m.in. w zakresie utworzenia i prowadzenia firmy. Przyczyniły się one do powstania 2855 firm, w których utworzono łącznie 6514 miejsc pracy.
    Fundusze Rozwoju Przedsiębiorczości udzielają bezrobotnym pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej. W wyniku podjęcia tej działalności utworzono 1494 firmy i 3187 miejsc pracy.
    Inkubatory Przedsiębiorczości wspierają małe przedsiębiorstwa, w początkowym okresie ich działalności. Łącznie inkubowane firmy (566) utworzyły 3120 miejsc pracy a firmy, które opuściły już inkubatory (ok.151) utworzyły 845 miejsc pracy.

    Zadania przyjęte do realizacji w ramach programu polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw wpłynęły niewątpliwie na poprawę warunków funkcjonowania tego sektora, ale nie rozwiązały wszystkich problemów i nie zlikwidowały barier jego rozwoju.

Powstawały kolejne programy mające na celu rozwój i promocję małych i średnich przedsiębiorstw.

W dniu 11 maja 1999r. Rząd przyjął dokument pt. „Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw ”

Polityka Rządu wobec MSP powinna stwarzać warunki dla kontynuacji i wzmacniania pozytywnych trendów rozwojowych. Wzrost gospodarczy powinien być generowany przede wszystkim w sektorze MSP. Taka właśnie sytuacja występuje obecnie w krajach Unii Europejskiej, gdzie małe i średnie przedsiębiorstwa wytwarzają około 2/3 wartości dodanej.
  „  Głównym celem polityki Rządu wobec MSP do roku 2002 jest kształtowanie warunków dla tworzenia i pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego sektora małych i średnich przedsiębiorstw.”
       Skuteczne działania wobec sektora MSP muszą być prowadzone w dwóch płaszczyznach tzn. poprzez stosowanie instrumentów i rozwiązań wspólnych dla ogółu przedsiębiorstw, uzupełnionych instrumentami szczególnymi, adresowanymi wyłącznie do MSP.

Strategia rządu wobec sektora MSP łączy w sobie trzy cele pośrednie:

1)Zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw

2) Wzrost eksportu sektora małych i średnich przedsiębiorstw

3) Wzrost nakładów inwestycyjnych w sektorze
małych i średnich przedsiębiorstw

Działania Rządu, służące zwiększeniu konkurencyjności sektora MSP, będą polegały przede wszystkim na:

 zmianach legislacyjnych służących obniżeniu kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników,

 finansowym wsparciu przedsięwzięć innowacyjnych i wdrożeniowych podejmowanych przez przedsiębiorstwa, w tym przedsięwzięć służących wprowadzaniu systemów jakości,

 rozwoju infrastruktury gospodarczej, w tym m.in. sieci doradztwa gospodarczego,

 tworzeniu sieci zapewniających powszechny dostęp przedsiębiorców do informacji istotnych z punktu widzenia prowadzonej przez nich działalności gospodarczej,

 ułatwianiu przedsiębiorcom dostępu do wiedzy w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa

Działania Rządu służące wzrostowi eksportu sektora MSP będą polegały m.in. na:

 dofinansowaniu środkami budżetowymi udziału przedsiębiorstw w zagranicznych imprezach wystawienniczych,

 rozbudowie systemu informacji o możliwościach eksportowych, opartego między innymi na informacjach gromadzonych przez polskie placówki ekonomiczno-handlowe za granicą,

 upowszechnianiu wśród przedsiębiorców wiedzy o regulacjach obowiązujących na jednolitym rynku europejskim,

 dofinansowywaniu udziału polskich przedsiębiorstw w programach Unii Europejskiej, służących nawiązywaniu transgranicznej współpracy handlowej,

 uproszczeniu zasad, warunków i procedur ubezpieczeń kredytów eksportowych przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) w celu ułatwienia dostępu MSP do tych ubezpieczeń.

Działania Rządu służące wzrostowi nakładów inwestycyjnych w sektorze MSP będą polegały m.in. na:

 wzmocnieniu proinwestycyjnego oddziaływania systemu podatkowego, w tym poprzez wprowadzenie korzystniejszych regulacji dotyczących amortyzacji,

 rozbudowie i dokapitalizowaniu systemu funduszy poręczeń kredytowych, ułatwiającego przedsiębiorcom dostęp do finansowania bankowego,

 promowaniu rozwoju pozabankowych instytucji finansowego otoczenia sektora małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: fundusze typu venture capital, pozagiełdowy regulowany rynek papierów wartościowych.

Wpływ integracji europejskiej na sektor MSP

Integracja z UE przebiega równolegle z kontynuowaniem transformacji systemowej w Polsce .Z tego też względu oba te procesy mają zasadniczy wpływ na rozwój MSP.

Przyszłe członkostwo Polski w UE wymaga przeprowadzenia trudnego procesu dostosowawczego, pozwalającego sprostać polityczno-gospodarczym kryteriom Unii. Dokonywane dostosowania niosą ze sobą konsekwencje dla polskich przedsiębiorstw . Pełna integracja Polski z Unią oznaczać będzie dla nich potencjalne korzyści, wynikające ze zniesienia barier i ograniczeń w przepływie towarów i usług, siły roboczej i kapitału oraz przyspieszenia procesów restrukturyzacji wielu sektorów. Z drugiej jednak strony wymagać będzie od nich wzrostu krótko- i długookresowej konkurencyjności.

Zestawienie największych szans i zagrożeń związanych z integracją Polski z UE Tabela 5

SZANSE WYNIKAJĄCE Z INTEGRACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z INTEGRACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

Ułatwienie dostępu do rynku europejskiego 

Skrócenie czasu transportu towarów do odbiorców z UE 

Zwiększenie liczby zamówień od odbiorców z UE 

Wzrost ogólnego poytu

Wzrost napływu kapitału i nowoczesnych technologii z krajów UE

Poprawa usług bankowych

Zwiększenie rynku zbytu 

Uproszczone procedury do certyfikacji i autoryzacji w Unii Europejskiej

Łatwiejszy dostęp do różnorodnych programów pomocowych

Zmniejszenie znaczenia sektora MSP w wyniku wzrostu przewagi wielkich koncernów i sieci handlowych

Upadek rzemiosła i usług w niektórych dziedzinach, w wyniku napływu taniej produkcji zagranicznej 

Narastająca dekapitalizacja majątku, z uwagi na brak dostępu do tanich źródeł finansowania

Brak ochrony niektórych branż powodujący ich upadek

Narzucenie przez UE niekorzystnych rozwiązań finansowych, 

Źródło: Oprac. własne na podstawie Praca zbiorowa pod redakcją M.Bąka i P.Kulawczuka, Dostosowanie małych i średnich przedsiębiorstw do funkcjonowania w Unii Europejskiej, IBnDiPP KIG, Warszawa 1999 r.

Proces integracji Polski z Unią Europejską ma charakter uporządkowany i trwa wiele lat . Przedsiębiorstwa stopniowo , poprzez kolejne kroki zmierzające do wzajemnego otwarcia rynków są przygotowane do podjęcia konkurencji z firmami europejskimi. Pełna integracja z Unią Europejską może być dla przedsiębiorstw zarówno szansą znacznie szybszego rozwoju, jak i zagrażać zdecydowanym pogorszeniem wyników. Potencjalne korzyści to przede wszystkim wzrost wielkości rynku, łatwiejszy dostęp do nowoczesnych technologii i wiedzy, wyższa jakość usług dla przedsiębiorstw spowodowana wzrostem konkurencji, takie same jak w przypadku firm unijnych zasady korzystania z pomocy publicznej oraz wzrostem konkurencji ze strony silniejszych przedsiębiorstw.

Prawie dwie trzecie przedsiębiorców uważa ,że integracja przyniesie Polsce więcej korzyści niż strat. Korzyści dla własnej firmy spodziewa się niemal połowa badanych przedsiębiorców.

Firmy spodziewają się raczej zagrożeń niż szans w zakresie otoczenia makroekonomicznego i efektywności gospodarowania. Odwrotnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do rynku pracy a zwłaszcza techniki i technologii.

Właściciele i menadżerowie MSP są zwolennikami szybkiej i pełnej integracji z UE. Negocjowanie długich okresów przejściowych uznają za wskazane tylko w obszarach , w których natychmiastowe przyjęcie wspólnotowego dorobku prawnego pociągałoby za sobą konieczność ponoszenia bardzo wysokich kosztów dostosowawczych przez przedsiębiorstwa.


Wyszukiwarka