Geo wyklady Falkowski, Wykład: 07


Nauki geograficzne:

  1. społeczne [Geografia ekonomiczna]:

  1. przyrodnicze [Geografia fizyczna]:

Geografia społeczno-ekonomiczna wyjaśnia genezę, przyczyny oraz sposoby formułowania się zjawisk społeczno-ekonomicznych w przestrzeni, w ścisłym powiązaniu z warunkami środowiska geograficznego.

Funkcje geografii:

    1. poznawcza (merytoryczna) - teorie, metodologia),

    2. kształtująca - wiedza i umiejętności,

    3. aplikacyjna.

I. METODYKA
Metoda (gr. methodos - `droga dojścia, sposób poznania')

  1. Świadomie i konsekwentnie stosowany sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu.

  2. Sposób naukowego badania rzeczy i zjawisk, ogół reguł stosowanych przy badaniu rzeczywistości.

Metodyka - zbiór zadań dotyczących sposobów wykonywania jakiejś pracy lub trybu postępowania prowadzącego do określonego celu.

Metodologia - nauka o metodach badań naukowych, o skutecznych sposobach dociekania ich wartości poznawczej.

Główne zespoły metod:

  1. realne (analityczne, jakościowe),

  2. formalne (matematyczne, ilościowe).

Metody zasadnicze:

a) indukcyjne a + b + c = A,

b) dedukcyjne A = a + b + c,

c) redukcyjne (weryfikacyjne) A = a/b/c

Wskaźnik korelacji:

Korelacja - współzależność, wzajemne powiązanie

Model - przedstawienie w uproszczonej formie stanów, przedmiotów, zdarzeń, procesów.

  1. Cechy konstrukcji modelowych:

    1. selektywność - eliminacja szumów informacyjnych,

    2. strukturalizacja - charakterystyczne układy, związki,

    3. sugestywność - ujawniają dodatkowe implikacje,

    4. aproksynacja - przybliżenie.

  1. Funkcje modeli:

    1. psychologiczna - ułatwiająca zrozumienie zjawisk,

    2. porządkująca - ułatwiająca zbieranie, przetwarzanie, przechowywanie i wykorzystywanie informacji,

    3. logiczna - wyjaśniająca związki,

    4. systematyzacyjna - pozwalająca sprawdzać systemy,

    5. konstrukcyjna - pozwalająca tworzyć nowe prawa i idee,

    6. komunikatywna - ułatwiająca przepływ idei naukowych.

  1. Rodzaje modeli:

    1. ikoniczne (obrazkowe) - przedstawienie w określonej skali stanów, przedmiotów, itp. (np. mapa, zdjęcie lotnicze),

    2. analogowe - przedstawienie określonych wartości przy pomocy innych właściwości (np. barwy i cieniowanie obiektów na mapie),

    3. symboliczne - własności rzeczy wyrażane są symbolicznie (np. modele matematyczne używają wzorów),

    4. opisowe i normatywne - funkcjonują w określonych warunkach,

    5. statyczne i dynamiczne - odwzorowujące system w jednym momencie czasu lub ukazujące proces zmiany,

    6. deterministyczne i stochastyczne - deterministyczne to zależności ścisłe za pomocą funkcji; stochastyczne, czyli losowe, za pomocą rachunku prawdopodobieństwa.

Modele przestrzenne:

  1. miast:

  1. przemysłu

  2. rolnictwa

0x01 graphic

Model Teorii progowej Malisza

0x01 graphic

Dyfuzja innowacji - proces rozprzestrzeniania się nowości

Typy dyfuzji innowacji:

Elementy dyfuzji innowacji:

Sposoby przedstawiania zjawisk społeczno-gospodarczych na mapach:

  1. metoda sygnaturowa - znaki lub symbole mające taki kształt lub obraz, który kojarzy się z danym zjawiskiem, np. znaki upraw, znaki surowców mineralnych;

  2. metoda kartogramu - intensywność zjawiska w danej jednostce terytorialnej przedstawia się za pomocą natężenia barwy lub szlafury po uprzednim utworzeniu przedziałów wielkości, np.. liczba turystów odwiedzających kraj rocznie na 2000 mieszkańców;

  3. metoda kartodiagramu - intensywność zjawiska w danej jednostce terytorialnej przedstawia się za pomocą diagramów (wykresów);

  4. metoda kropkowa - do każdej kropki przyporządkowana jest pewna wartość, np. gęstość zaludnienia;

  5. metoda izolinii (izarytmiczna) - linie łączące punkty (miejsca) o takich samych wartościach:
    - izotermy (temperatura);
    - izohiety (opady);
    - izobary (ciśnienie);
    - izohipsy (wysokość);
    - izobaty (głębokość).

  6. metoda dazymetryczna - przedstawienie jednakowych gęstości zjawiska o charakterze kropkowym;

  7. metoda chorochromatyczna (powierzchniowa lub barwnego tła) - oparta na tzw. liniach zasięgu; przedstawia zjawiska występujące powierzchnie na danym obszarze, np. mapa gleb, mapa roślinności, mapa stref klimatycznych.

Relacje występujące w geografii ekonomicznej:

Relacje służą do opisywania stanów lub procesów, którym podlegają różne elementy i zbiory społeczno-ekonomiczne w przestrzeni geograficznej:

Zależności - związki przyczynowo-skutkowe:

Środowisko geograficzne - wszystkie elementy środowiska przyrodniczego.

Elementy środowiska geograficznego:

  1. fauna i flora;

  2. klimat (opady, temp., ciśnienie, długość okresu wegetacyjnego),

  3. ukształtowanie terenu (budowa geomorfologiczna);

  4. położenie geograficzno-ekonomiczne;

  5. budowa geologiczna;

  6. wody (powierzchniowe i podziemne);

  7. gleby (I,II,III,IV,V,VI klasy).

Długość okresu wegetacyjnego maleje z SW (215-220 dni) do NE (160-165 dni).

Rodzaje gleb:

Determinizm geograficzny - mówi, że środowisko jest wiodącym ogniwem w interakcji człowiek-środowisko; środowisko determinuje nasze życie.

Nihilizm geograficzny - człowiek jest panem, podporządkowuje i kształtuje sobie środowisko.

Istnieje jednak współzależność człowiek-środowisko i środowisko-człowiek. Jest to tzw. posybilizm geograficzny.

Rola środowiska nie jest stała.

U'thant - sekretarz generalny ONZ w 1969r.; 26.V.1969r. powstaje raport U'thanta „Człowiek i środowisko” ukazujący jak środowisko bardzo jest zdegradowane i jakie kroki należy podjąć w celu naprawy ów środowiska.

Klub rzymski” - stowarzyszenie ok. 100 osób (wybitnie uczeni, sfery finansowe, sfery biznesowe, prezydenci) zajmujące się dbaniem o środowisko.

Degradacja środowiska:

Typy zanieczyszczenia środowiska:

Ochrona środowiska:

33% powierzni kraju zajmują różne formy ochrony środowiska (ok. 10 mln ha)

Formy ochrony środowiska:

  1. parki narodowe (23 parki - 315 tys. ha);

  2. rezerwaty (1370 - 160 tys. ha);

  3. parki krajobrazowe (52 parki - 2.500.000 ha)

  4. obszary (strefy) chronionego krajobrazu (wokół parków krajobrazowych; 7 mln ha).

Formy i metody kształtowania środowiska:

    1. oczyszczalnie ścieków,

    2. melioracje wodne (osuszanie lub nawadnianie),

    3. fitomelioracje (melioracje przez rośliny);

    4. rekultywacja gruntów,

    5. zabiegi przeciwerozyjne,

    6. odkrzaczanie,

    7. odkamienianie,

    8. racjonalny płodozmian,

    9. transformacja użytkowania ziemi,

    10. scalanie gruntów,

    11. kompleksowe zagospodarowanie nieużytków,

    12. lokalizacja miejsc na odpady poprodukcyjne i komunalne,

    13. kształtowanie krajobrazu.

nemo natura nisi parendo imperat”
[`nie można przyrody zwyciężyć inaczej, jak tylko przez to, że się jej słucha']

  1. Warunki państwowości w świetle prawa międzynarodowego:

  1. Liczba państw na poszczególnych kontynentach w 1995r.:

Ogółem: 195

W 1960r. 17 państw afrykańskich uzyskało niepodległość - tzw. „Rok Czarnej Afryki”.

Od 1990 roku w wielonarodowych państwach typu federacyjnego i ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja; tworzenie odrębnych, suwerennych jednostek politycznych.

  1. Próby integracji państw:

  1. Liczba państw suwerennych w XXw.:

1900r. - 55

1923r. - 73

1947r. - 76

1962r. - 126

1972r. - 150

1988r. - 169

1995r. - 195

  1. Największe obszarowo państwo świata - Rosja.

  1. Najludniejsze państwo świata - Chiny, Indie.

  1. Świat dzieli się na państwa:

  1. Modele ładu światowego (układ dwubiegunowy; w okresie międzywojennym):

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

  1. Współczesny model ładu światowego (układ hegemoniczny):

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

  1. WNP - Wspólnota Niepodległych Państw

  1. 45% ogółu państw świata to kraje o powierzchni ponad 100 tys. km².

  1. Pakt Morski - określa status prawny obszarów morskich oraz statków morskich.

Wody terytorialne - pas wód przybrzeżnych, na którym obowiązuje prawodawstwo i władza państwa, do którego należy dany odcinek wybrzeża.

Strefa ekonomiczna - pas wód, na którym prawo dołowienia ryb czy do wydobycia różnych surowców ma wyłącznie państwo, do którego ta strefa należy.

Mila morska - Mm = 1,852 km

Morskie wody wewnętrzne - wody znajdujące się między lądem a wewnętrzną granicą morza terytorialnego, zalicza się do nich zatoki morskie, zatoki historyczne, wody portów.

  1. Miasta - Państwa:
    - Watykan,
    - Monako,
    - Singapur,
    - Hongkong.

  1. Potencjał gospodarczy i strategiczno-polityczny:
    a) powierzchnia,
    b) liczba ludności,
    c) położenie geograficzne,
    d) środowisko geograficzne,
    e) odsetek użytków rolnych,
    f) dostępność komunikacyjna (dostępność kraju);
    g) stopień wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego.

  1. Syntetyczne miary poziomu rozwoju gospodarczego:
    a) PKB - `produkt krajowy brutto' - dochód narodowy bez kosztów materialnych i kosztu zakupu obcych usług,
    b) PKN - `produkt narodowy netto' - dochód narodowy netto, produkcja czysta sfery materialnej bez usług niematerialnych,
    c) PNB - `produkt narodowy brutto' - dochód narodowy brutto = PKB + dochody z własności zagranicznych,
    d) per capita - w $ USA,
    e) syntetyczne miary:
    - dochód narodowy na 1 mieszkańca,
    - zużycie energii na 1 mieszkańca,
    - spożycie kalorii i protein (2700kcal, 50-80g),
    - odsetek analfabetów,
    - śmiertelność niemowląt,
    - konsumpcja,
    - ubezpieczenia,
    - czas wolny,
    - jakość środowiska i miejsca zamieszkania, pracy.

  1. Typologia państw świata:
    a) wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne (Japonia, USA, Niemcy),
    b) kraje postkomunistyczne,
    c) kraje socjalistyczne,
    d) kraje rozwijające się:
    - kraje naftowe (Arabia Saudyjska, Kuwejt, Libia); 10-20 tys. $
    - kraje uprzemysłowione:
    * ”tygrysy azjatyckie” (Korea Płd., Tajwan, Singapur, Malezja, Tajlandia, Filipiny, Chiny)
    * Argentyna, Brazylia, Chile, Cypr, Meksyk,
    - kraje o niskim poziomie rozwoju; 300-5000 $,
    - kraje zacofane ekonomicznie (Mozambik, Etiopia, Tanzania, Nepal, Uganda, Somalia, Czad, Bangladesz, Malawi, Madagaskar); poniżej 300$

Ogólna liczba ludności świata: 6 mld 300 mln

W tym:

Chiny: 1 mld 300 mln

Indie: 1 mld 100 mln

Regulacja urodzin:

Chiny - można mieć tylko jedno dziecko (zgodnie z prawem),

Liczba ludności:

USA - 300 mln,

Indonezja - 220 mln,

Brazylia - 184 mln,

0x08 graphic
Pakistan - 151 mln, wzrost

0x08 graphic
Rosja

0x08 graphic
Białoruś

Ukraina tendencja spadkowa

Polska - 38,2 mln

0x08 graphic

PN = U - Z / 1000 mk = ‰

PRz = PN +/- M

M = I - E

Pn świata = 22‰ - 9‰ = 13‰

PN Polska = 9,6‰ - 9,7‰ = -0,1‰

Typy przyrostu naturalnego:

II eksplozja demograficzna w Polsce (1970-1975r.) - echo wyżu demograficznego

III eksplozja demograficzna w Polsce (~2000r.) - 2 echo wyżu demograficznego

Ukraina (-7‰)

Rosja (-6‰)

Estonia (-5‰)

Bułgaria (-5‰)

Litwa (-5‰)

Polska (-0,1‰)

Przyczyny migracji:

Obszary imigracji:

0x08 graphic

Funkcje miastotwórcze:

ENDOGENICZNE (wewnętrzne)

EGZOGENICZNE (zewnętrzne)

  • funkcje administracyjne,

  • funkcje usługowe,

  • funkcje przemysłowe,

  • funkcje komunikacyjne,

  • funkcje żywnościowe,

  • funkcje gosp. komunalnej,

  • funkcja mieszkaniowa,

  • funkcja edukacyjna,

  • funkcja kulturowa,

  • funkcja rekreacyjna (dla mieszkańców miasta)

  • funkcje administracyjne,

  • funkcja turystyczna,

  • funkcja przemysłowa,

  • funkcja handlowa,

  • funkcja usługowa,

  • funkcja komunikacyjna,

  • funkcja edukacyjna (dla ludności pozamiejskiej, okolice miast)

Czynniki lokalizacji rolnictwa:

~ Cechy (uwarunkowania) zewnętrzne:

A: Przyrodnicze:

0x01 graphic

B: Pozaprzyrodnicze:

Pozostałe uwarunkowania rolnictwa:

~ Cechy (uwarunkowania) wewnętrzne:

A: Cechy społeczno własnościowe:

0x08 graphic
B: Cechy organizacyjno-techniczne:

C: Cechy produkcyjne:

* to wszystko co rolnik wyprodukuje od 01.07.2005 do 30.06.2006 - rok gospodarczy,
produktywność ziemi, produktywność/wydajność pracy;

Czynniki lokalizacji przemysłu:

EKONOMICZNE

POZAEKONOMICZNE

  • baza surowcowa,

  • baza energetyczna,

  • siła robocza,

  • woda (surowiec, czynnik transportu,...),

  • rynek zbytu,

  • transport,

  • kooperacja (współpraca),

  • aglomeracja przemysłu (zespół zakładów przemysłowych),

  • deglomeracja („wyrzucanie” poza granice aglomeracji „trucicieli”),

  • inwestycje towarzyszące (drogi, oświetlenie, budynki, ...)

  • kulturowe,

  • polityczne,

  • społeczne (zapotrzebowanie - dużo siły roboczej),

  • psychologiczne (korzyści dla człowieka),

  • środowiskowe/ekologiczne.

0x01 graphic

Eksporterzy:

Importerzy:

ZSRR

USA

USA

Chiny

Rosja

Japonia

UE

PN - przyrost naturalny
U - urodzenia
Z - zgony
mk - mieszkańcy
PRz - przyrost rzeczywisty
M - migracje
I - imigracje (napływ ludności)
E - emigracje (odpływ ludności)

M Polska = (-15.000)
gdzie:
I = 5.000

E = 20.000

Brak części notatek - w dalszej części przepisane tylko najważniejsze punkty

Intensywność = nakłady
(na mechanizację, meliorację, nawożenie,...)

12



Wyszukiwarka