1. Zagadnienia Wprowadzające

1.1. Źródła regulacji prawnej prawa spółek

Rok 1989 przyniósł Polsce zasadnicze zmiany. Skończył się okres monopartyjnych rządów komunistycznych ; zaczął się proces demokratyzacji życia publicznego. Wielkie zmiany miały swój oddźwięk nie tylko w sferze politycznej , lecz także , a może nawet przede wszystkim, w sferze gospodarczej. Polska gospodarka z centralnie sterowanej w pełni poddała się demokratycznym zasadom wolnego rynku.

W kontekście tych zmian , koniecznością stało się unowocześnienie prawnych regulacji życia gospodarczego . Pamiętać bowiem należy , że zasadniczą regulacji tej kwestii do tej pory był Kodeks handlowy , jeszcze z 1934 r. Wobec powyższego Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przystąpiła do sporządzenia projektu nowej regulacji. Efektem tych prac jest Kodeks spółek handlowych uchwalony 15 września 2000 roku, który wszedł w życie 1 stycznia 2001 roku. Jednakże powstanie Kodeksu spółek handlowych nie odbywało się w próżni. W tym samym dniu co Kodeks spółek handlowych weszły w życie także inne akty tj.: ustawa Prawo działalności gospodarczej , ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym, przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym .Wszystkie te akty stanowią łącznie rodzaj konstytucji życia gospodarczego w Polsce. Dodać należy że regułą jest , iż w zakresie nie uregulowanym w K.s.h. stosuje się odpowiednio przepisy K.c. ; jednak tylko gdy jest to uzasadnione naturą stosunku prawnego.

1.2. Kodeks spółek handlowych w ogólności

Nowa rzeczywistość gospodarcza po 1989 roku nie była jedynym powodem wprowadzenia nowej regulacji. Ważna okazała się też konieczność dostosowania przepisów do dyrektyw UE , oraz nowoczesnych rozwiązań w innych krajach ,a także wyjaśnienie problemów prawnych powstałych na gruncie dotychczasowego K.h.

Chodź K.h. wydany był zupełnie w innej epoce to jednak stanowi on fundament na którym oparł się nowy K.s.h. Pamiętać bowiem należy , że na podstawie K.h. z 1934 roku ukształtowały się liczne poglądy doktryny i orzecznictwo. Niemożliwe więc ,a wręcz nie wskazane byłoby odejście od regulacji K.h.

K.s.h stanowi całościowe uregulowanie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, łączenia, podziału oraz przekształcania spółek handlowych. Szczególną uwagę zwraca jasna i przejrzysta systematyka kodeksu; w pełni odpowiadająca zasadom techniki prawodawczej. Wprowadzono także, pojawiającą się coraz częściej, nowość legislacyjną w postaci słowniczka pojęć (art. 5).

1.3. Klasyfikacja spółek

Doktryna, stosując różne kryteria, dokonuje klasyfikacji spółek. Ma to znaczenie nie tylko teoretyczne ale i praktyczne. Chodzi bowiem oto jakie przepisy znajdą w danym przypadku zastosowanie.

I tak , ze względu na kryterium źródła regulacji wyróżnić można spółkę cywilną unormowaną w K.c. oraz spółki handlowe unormowane w K.s.h

Ze względu na kryterium sformalizowania czynności związanych z utworzeniem spółki można wyróżnić spółki przy których konieczny jest akt założycielski sporządzony w formie aktu notarialnego oraz wpis do rejestru sądowego o charakterze konstytutywnym. Chodzi tu o spółkę partnerską, komandytową, komandytowo akcyjną , spółkę z.o.o. , i akcyjną . Drugą grupę stanowią spółka cywilna i jawna do powstania , których wystarczy umowa stron , która przy spółce jawnej wymaga formy pisemnej ad solemnitatem.

Ze względu na źródło kapitału, dzieli się spółki na krajowe i z udziałem kapitału zagranicznego.

Można podzielić spółki na prywatne i publiczne. Stosując kryterium udziału w publicznym obrocie papierami wartościowymi w charakterze emitentów akcji. Spółkami publicznymi będą tu więc spółki akcyjne i komandytowo akcyjne, pozostałe zaś będą spółkami prywatnymi

Ze względu na związek zachodzący pomiędzy spółką a innymi podmiotami wyróżnia się spółki dominujące i zależne

1.3.1. Spółki osobowe a spółki kapitałowe w K.s.h.

Zasadniczym wydaje się być jednak podział , ze względu na rodzaj substratu. Mianowicie mówi się o spółkach osobowych i kapitałowych. Jest to podział wyraźnie widoczny w systematyce K.s.h.; kodeks poświęca spółkom osobowym i kapitałowym osobne tytuły (tj. tytuł II i III). Rozróżnienia tego nie przewidywał wyraźnie K.h.. Systematyka ta to twór przede wszystkim doktryny pod rządami starego kodeksu który to twór dziś nabrał charakteru normatywnego. Z drugiej jednak strony zaliczenie do spółek osobowych nowych typów spółek , tak jak spółki partnerskiej i komandytowo akcyjnej z uwagi na liczne ich cechy kapitałowe, zaciera nieco ten podział.

Pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi zachodzą następujące główne różnice:

1. Spółki osobowe mogą być założone jedynie przez co najmniej dwie osoby; a gdy zdarzy się tak, że po utworzeniu spółki pozostanie tylko jeden wspólnik to spółka ulega rozwiązaniu. Zaś spółki kapitałowe mogą być założone przez jedną osobę , z wyłączeniem sytuacji gdy zakładającym jest jednoosobowa spółka z.o.o

2. Zasadniczą różnicą jest kwestia substratu. W spółkach osobowych na pierwszy plan wysuwa się substrat osobowy ; stosunki prawne zachodzą pomiędzy wspólnikami. W spółkach kapitałowych dominuje substrat kapitałowy ; stosunki zaś zachodzą między spółką , a wspólnikami lub akcjonariuszami.

3. Skład spółek osobowych ma co do zasady charakter trwały ; inaczej jest przy spółkach kapitałowych. Skład może podlegać tam zmianom , a to w związku z prawem rozporządzania udziałami lub akcjami. Wyłom wśród spółek osobowych stanowi tu spółka komandytowo akcyjna gdzie akcjonariusze także posiadają takie prawo.

4. Spółki kapitałowe są osobami prawnymi; osobowe zaś nie.

5. Za zobowiązania spółki w spółkach osobowych wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem osobiście. W spółkach kapitałowych nie ma odpowiedzialności osobistej wspólników to spółka odpowiada swoim majątkiem. Poza jednak spółką jawną , w pozostałych spółkach osobowych zachodzą wyjątki od tej zasady.

6. Wreszcie w spółkach osobowych wspólnicy sami prowadzą sprawy spółki i reprezentują ją na zewnątrz . Spółki kapitałowe z uwagi na swoją osobowość prawną działają przez swoje organy. I tu jednak z potykamy się z wyjątkami. W przypadku spółki partnerskiej możliwe jest powołanie zarządu (art. 97 K.s.h.);a w spółce komandytowo akcyjnej organem obligatoryjnym jest walne zgromadzenie akcjonariuszy (art. 145 K.s.h.) , fakultatywnie może być powołana rada nadzorcza (art. 142 zd. 1 K.s.h.)

1.4. Pojęcie prowadzenia spraw spółki

Rozważając zagadnienie prowadzenia spraw spółki niezbędnym jest określenie co oznacza owo pojęcie i jaki jest jego zakres. Opierając się na znaczeniu czysto leksykalnym, prowadzić - oznacza „ sprawować nad czymś nadzór, zarządzać czymś, kierować czymś „. Jednak wbrew pozorom pojęcie to nie jest jednolicie rozumiane przez doktrynę. S. Sołtysiński stwierdza, że prowadzenie spraw spółki polega na podejmowaniu decyzji i innych działań w stosunkach wewnętrznych dotyczących zarządzania jej majątkiem oraz wszelkiej działalności zgodnej ze statutem i celem spółki. S. Buczkowski uważa , że na zarządzanie składają się ` organizowanie , kierowanie , nadzorowanie wszystkich spraw i uprawnienia do wydawania wszelkich decyzji zastrzeżonych dla danej osoby' . K. Nędza pod pojęciem prowadzenia spraw spółki rozumie podejmowanie wszelkich decyzji związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, mając na myśli zarówno czynności faktyczne jak i prawne. Z kolei W. Pyzioł zawęża to pojęcie do podejmowania decyzji we wszelkich sprawach wchodzących w zakres tzw. zwykłych czynności spółki ; wyłącza z tej kategorii czynności przekraczające zakres zwykłych czynności.

Przyglądając się dokładnie stanowiskom doktryny można dojść do następujących kompromisowych wniosków :

1. Termin ów dotyczy sfery tzw. stosunków wewnętrznych spółki - wskazuje na to już sam K.s.h. , który w swej systematyce umieszcza te kwestie w rozdziałach ` stosunki wewnętrzne spółki'

2. Chodzi tu o sytuacje w których nie występują stosunki z osobami trzecimi; - odróżnić zatem należy prowadzenie spraw od kwestii reprezentacji , która to kwestia zalicza się już do sfery zewnętrznej.

3. Słusznym wydaje się też stwierdzenie , że na prowadzenie spraw składają się zarówno czynności faktyczne jak i prawne.

4. Czynności prowadzenia spraw mogą dotyczyć tak stosunków majątkowych jak i niemajątkowych

Przyjąć zatem można , że zakres powadzenia spraw spółki wiąże się z : podejmowaniem decyzji , które mają zapewnić prawidłowe działanie spółki w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa; podejmowaniem decyzji przygotowujących dokonanie czynności z osobami trzecimi; oraz podejmowanie decyzji związanych z wykonywaniem czynności prawnych.

2. Spółka jawna - charakterystyka ogólna

Spółką jawną jest spółka osobowa , która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą , a nie jest inną spółką handlową (art. 22 §1 K.s.h.). Spółka jawna ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, może nabywać prawa , zaciągać zobowiązania, może pozywać i być pozywaną, ma zdolność sądową. Spółka jawna nie jest jednak osobą prawną. Celem spółki jest prowadzenie przedsiębiorstwa tj.: prowadzenie we własnym imieniu, zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły działalności gospodarczej. Spółka jawna może być utworzona na trzy sposoby. Przez zawarcie umowy. Przez odpowiedni wpis spółki cywilnej jeżeli jej przychody osiągają wartość określoną w art. 26 §4 K.s.h. Oraz przez przekształcenie w spółkę jawną ( art. 551 i n. K.s.h.). Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (art. 23 K.s.h.).

Uwagę zwraca wiodąca rola regulacji prawnej spółki jawnej w zakresie innych spółek osobowych. Mówi się o modelowym charakterze spółki jawnej. I tak o odpowiednim stosowaniu przepisów o spółce jawnej w przypadku spółki partnerskie mówi art. 89 K.s.h. ; z tym , że do zarządu tej spółki stosuje się przepisy o zarządzi w spółce z.o.o. W spółce komandytowej art. 103 odsyła do uregulowań spółki jawnej. Wyłom stanowi tu spółka komandytowo akcyjna, gdzie za modelem francusko niemieckim mamy odesłanie do uregulowań spółki komandytowej ( a więc jedynie pośrednio do spółki jawnej ) i spółki akcyjnej. Oczywiście owe odesłania znajdują zastosowanie dopiero gdy dana kwestia nie jest regulowana w danym dziale kodeksu.

2.1. Prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki

Art. 39 K.s.h. mówi , iż każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Wyróżniają się zatem dwie sfery, z jednej strony prawo z drugiej zaś obowiązek. Niewątpliwie pojęcie obowiązku jest zakresowo szersze od uprawnienia. Każdy bowiem zobowiązany jest zarazem uprawniony, nie każdy zaś uprawniony jest zobowiązany. Powstaje zatem pytanie czy możliwe jest pozbawienie wspólnika samego tylko obowiązku prowadzenia spraw spółki przy jednoczesnym pozostawienia mu uprawnienia w tym zakresie.

Mając na względzie dyspozytywny charakter przepisów o stosunkach wewnętrznych w spółce jawnej (art. 37 K.s.h. ) należy dopuścić taką możliwość. Jest to sprawa o tyle ważka iż często sam wspólnik będzie zainteresowany tym by pozbawić go tego obowiązku; bowiem np.: nie ma czasu zajmować się tymi obowiązkami i nie chce więc ponosić odpowiedzialności za ich niewykonywanie. W jaki jednak sposób powinno dojść do pozbawienia tego obowiązku ? Kodeks możliwość pozbawienia wspólnika samego obowiązku wyraźnie przewiduje jedynie w art. 47 tj. : prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu; dotyczy to również zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki. Czy jest to zatem jedyna droga do pozbawienia obowiązku wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki. Konkretnie czy pierwotna umowa spółki albo jej późniejsza zmiana mogą stworzyć taką sytuację. Wydaje się , że tak . Podstawy tej tezy są następujące: Po pierwsze absurdalne było by twierdzenie iż jedynie na drodze kosztownego postępowania sądowego możliwe jest pozbawienie tego obowiązku , nawet w sytuacji gdy sam wspólnik jest tym zainteresowany. Po drugie z uwagi na zasygnalizowany już wcześniej dyspozytywny charakter przepisów o stosunkach wewnętrznych „uznać należy , że umowa może pozbawić wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki , zwolnić go z obowiązku prowadzenia spraw spółki, w końcu zwolnić go z obowiązku i uprawnienia prowadzenia spraw spółki” To samo dotyczy uchwały wspólników o zmianie umowy spółki. Wydaje się przy tym oczywiste , że jeśli chodzi o formę w jakiej należy pozbawić wspólnika omawianego obowiązku, to właściwa będzie tu forma w jakiej zawarto umowę spółki. Zatem przy spółce jawnej i paartnerskiej będzie to forma pisemna ad solemnitatem, a przy komandytowej i komandytowo akcyjnej forma aktu notarialnego.

2.2. Podmioty uprawnione i zobowiązane do prowadzenia spraw spółki

Jak już wspomniano wcześniej, postanowienia umowne w zakresie stosunków wewnętrznych w spółce jawnej, mają pierwszeństwo stosowania przed normami kodeksu (art.37 §1 ). Jedynym bezwzględnie obowiązujący przepisem jest art. 38 (art. 37 §2). Poniższe rozważania będą oparte o kodeksowy model prowadzenia spraw spółki.

Co do zasady do prowadzenia spraw spółki tak uprawniony jak i zobowiązany jest każdy wspólnik(art. 39 §1). Kodeks przewiduje jednak trzy odstępstwa od tej zasady :

1. Prowadzenie spraw spółki może zostać powierzone jednemu wspólnikowi.

2. Prowadzenie spraw można powierzyć kilku wspólnikom.

Obie te sytuacje następują bądź na mocy umowy spółki bądź też późniejszej uchwały wspólników; pozostali zaś wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Jeżeli uprawnienie to powierzono kilku wspólnikom, do prowadzenia przez nich spraw stosuje się przepisy dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników; a uchwałę wszystkich wspólników zastępuje uchwała tych wspólników , którym powierzono prowadzenie spraw spółki

3. Wreszcie prowadzenie spraw można powierzyć osobom trzecim. Stanowi o tym bezwzględnie obowiązujący art. 38. Zastrzega on na dodatek , że chociaż przy jednym wspólniku, uprawnienie prowadzenia spraw musi pozostać.

Należy jeszcze wspomnieć iż na mocy art. 78 K.s.h. do prowadzenia spraw spółki, upoważnieni są w granicach swoich kompetencji likwidatorzy spółki.

Zauważamy więc zatem iż K.s.h wyróżnia jak gdyby dwie kategorie wspólników tj: mających prawo prowadzenia spraw spółki i nie mających tego prawa. Jest to sprawa o tyle ważna , albowiem kodeks często uzależnia zakres przedmiotowy uprawnień wspólników od tego czy mogą oni prowadzić sprawy spółki.

2.3. Zakres przedmiotowy prowadzenia spraw spółki

Stosując kryterium ważności sprawy , można na gruncie K.s.h wyróżnić trzy grupy czynności :

1. czynności zwykłe

2. czynności przekraczające zakres czynności zwykłych

3. czynności nagłe

2.3.1. Czynności zwykłe

„Pojęcie zwykłych czynności spółki nie zostało zdefiniowane w kodeksie. Ze względu na to , że jest pojęciem niedookreślonym, jego znaczenie i treść należy ustalać w praktyce. W spółce jawnej prowadzącej np. sprzedaż samochodów sprzedaż taka będzie należeć do zwykłych czynności spółki, natomiast w spółce prowadzącej sprzedaż artykułów spożywczych, sprzedaż samochodów była by już czynnością przekraczającą zwykłe czynności spółki. Zatem sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki to takie sprawy , które w umowie spółki (lub późniejszej uchwale wspólników) zakwalifikowane zostały do przedmiotu działalności spółki.”

Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy , które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jednak w sytuacji gdy choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej przeprowadzeniu to wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Chodź przepis wyraźnie na to nie wskazuje. to chodzi tu także o wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki.

Umowa bądź ustawa może nałożyć obowiązek, wymogu uchwały wspólników, także przy zwykłych czynnościach. Konieczna jest wtedy jednomyślna uchwała wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.(art. 42)

2.3.2.Czynności przekraczające zakres czynności zwykłych

Z kolei w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki niezbędna jest zgoda wszystkich wspólników. W tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. W związku z definicją zwykłych czynności, „chodzi tu o takie sprawy , które nie zostały przyjęte i określone w umowie założycielskiej spółki lub późniejszej uchwale wspólników jako sprawy należące do zakresu działalności spółki”

2.3.3. Czynności nagłe

Także pojęcie czynności nagłych nie jest zdefiniowane na gruncie K.s.h. W nauce zgodnie przyjmuje się , że „pojęciem czynności nagłej mogą być objęte zarówno sprawy nie przekraczające , jak i przekraczające zakres zwykłych czynności spółki . Istota bowiem czynności nagłej leży w tym , że zachodzi potrzeba jej natychmiastowego spełnienia. Zaniechanie spełnienia takiej czynności mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.”

Czynność nagłą podjąć może wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. Wyłączenie z kręgu osób mogących wykonać taką czynność, wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki, budzi pewne wątpliwości. Wspólnik , który nie ma prawa prowadzenia spraw spółki , może być tak samo zainteresowany, aby nie doszło do takich zdarzeń , co wspólnik takie prawo mający. Dlatego takie sformułowanie przez ustawodawcę przepisu wydaje się być niezrozumiałe.

2.4.Charakter stosunku łączącego wspólnika ze spółką

Prawa i obowiązki wspólników, prowadzących sprawy spółki, ocenia się w stosunku między nimi a spółką według przepisów o zleceniu. Zlecenie co do zasady obejmuje dokonywanie czynności prawnych(art. 734 K.c.). Powiedzieliśmy my jednak wcześniej, że zakres pojęcia prowadzenia spraw spółki obejmuje tez , a może nawet przede wszystkim, czynności faktyczne. Dojść należy zatem do wniosku , że chodzi tu o odpowiednie stosowanie także przepisu art. 750 K.c. , który mówi , że do umów o świadczenie usług nie uregulowanych w innych przepisach stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Zaznaczyć jeszcze trzeba iż na mocy art..46 K.s.h. za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia; zatem mówiąc o zleceniu należy pamiętać o jego nieodpłatnym w tym wypadku charakterze ;( o ile oczywiście wspólnicy nie uregulowali tej sprawy odmiennie )

K.s.h reguluje też kwestię , gdy wspólnik działa w imieniu spółki bez umocowania albo gdy wspólnik uprawniony do prowadzenia spraw spółki przekracza te uprawnienia. Stosuje się wtedy odpowiednio reżim przepisów K.c. o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

3. Spółka partnerska - charakterystyka ogólna

Zgodnie z art. 86 §1 spółką partnerską jest ` spółka osobowa, utworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą'. Spółka ta jest historycznie najmłodszym typem spółki handlowej. Jest nowością w obecnym K.s.h. W odróżnieniu od innych typów spółek przewiduje ona normatywne zawężenie członkostwa w spółce do określonych ściśle w art. 88 przedstawicieli wolnych zawodów. Istotną cechą tego typu spółki jest ograniczenie odpowiedzialności partnerów za długi spółki związane z działalnością zawodową pozostałych partnerów.

Choć spółka partnerska uregulowana jest jako spółka osobowa to jednak szereg uregulowań wskazuje na jej „chybrydalny”charakter. Albowiem często łączy w sobie cechy spółek osobowych i kapitałowych. Z sytuacją taką mamy m. in. doczynienia w sytuacji problematyki prowadzenia spraw spółki.

3.1. Specyfika prowadzenia spraw spółki w spółce partnerskiej

Jak wspominano już wcześniej, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej, do prowadzenia spraw spółki partnerskiej, stosuje się odpowiednio reguły właściwe spółce jawnej. Jednakże może zdarzyć się tak , że prowadzenie spraw spółki partnerskiej na zasadach obowiązujących w spółce jawnej, będzie dla wspólników wysoce niedogodne. Z sytuacją taką spotkamy się np. w spółce z udziałem większej liczby partnerów. Dlatego też kodeks przewiduje możliwość ustanowienia zarządu spółki partnerskiej (art. 97 §1 K.s.h.). Zarząd ów ma charakter formalnego organu uprawnionego i zobowiązanego do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Do zarządu tego stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w spółce z.o.o. (tj. 201-211, 293-300)

3.1.1.Powołanie zarządu

Powołanie zarządu może nastąpić w pierwotnej umowie spółki albo w trakcie trwania spółki poprzez zmianę jej umowy. W tym pierwszym przypadku sprawa wydaje się być jasna; mianowicie wymagana jest tu zgoda wszystkich przyszłych partnerów. Sprawa komplikuje się gdy idzie o następcze powołanie zarządu. Słusznym wydaje się twierdzenie iż jest to czynność przekraczająca zakres zwykłych czynności, konieczna będzie zatem uchwała wszystkich wspólników (art. 43 K.s.h.).

3.1.2.Prowadzenie spraw przez zarząd spółki partnerskiej

Jeśli chodzi o prowadzanie spraw spółki partnerskiej przez jej zarząd napotykamy jeden zasadniczy problem. Otóż zgodnie z art. 97 K.s.h. zarządowi powierza się prowadzenie spraw spółki i jej reprezentowanie; nie ma wówczas zastosowania przepis statuujący prawo partnerów do reprezentowania spółki; o czym mówi art. 96. Kodeks zaś milczy o ewentualnym nie stosowaniu przepisów o prowadzeniu spraw spółki odnoszących się rzecz jasna do spółki jawnej. Z kolei art. 204 § 1 mówi , że członkowie zarządu mają prawo do prowadzenia wszystkich ( sądowych i pozasądowych ) spraw spółki. Wynikało by stąd zatem iż zarząd może bez udziału partnerów podejmować nawet decyzje w zakresie spraw przekraczających zakres zwykłych czynności , co de facto pozbawiło by partnerów z poza zarządu jakiegokolwiek niemal wpływu na sprawy spółki. Co prawda w spółce z.o.o. zarząd jest ograniczony w swych działaniach w wielu przypadkach przez zgromadzenie wspólników, jednak jak już wskazałem, odpowiednio stosuje się do spółki partnerskiej tylko przepisy dotyczące zarządu; o odpowiednim stosowaniu przepisów o zgromadzeniu wspólników kodeks milczy ! Takie stosowanie jest więc niedopuszczalne, chyba , że sami partnerzy postanowią tak w umowie spółki. Taka językowa wykładnia art. 97 § 2 w kontekście spółki osobowej, wydaje się być nie do przyjęcia. W szczególności w spółce partnerskiej w „ której ze względu na jej funkcję gospodarczą , wszyscy partnerzy, nawet jeżeli został powołany zarząd, powinni mieć zagwarantowany, przynajmniej w pewnym zakresie, wpływ na sprawy spółki” Należy zatem stosując wykładnię celowościową dojść do wniosku , że odpowiednie stosowanie, do spółki partnerskiej, przepisów o zarządzie spółki z.o.o. nie wyłącza odpowiedniego stosowania przepisów o spółce jawnej (art. 89 K.s.h.). Zatem w spółce partnerskiej posiadającej zarząd, w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki , wymagana jest zgoda wszystkich partnerów ( art. 43 w zw. z art.89 w zw. z art. 97).

4. Spółka komandytowa - charakterystyka ogólna

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia ( komplementariusz ) , a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika ( komandytariusza )jest ograniczona (art. 102 K.s.h). Spółka komandytowa jest więc spółką osobową mimo iż element kapitałowe są tu zauważalne jeszcze bardziej niż przy spółce partnerskiej. O kapitałowym charakterze tej spółki świadczyć mogły by przede wszystkim: po pierwsze , ograniczona odpowiedzialność osobista wspólnika ( komandytariusza ) za zobowiązania spółki do wysokości tzw. sumy komandytowej; po drugie , nieistnienie po stronie komandytariusza ustawowego prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki, oraz wyłączenie wobec komandytariusza prawa do ustawowego reprezentowania spółki.

Jak wspominano wcześniej do spółki komandytowej odpowiednie zastosowanie, w spawach nie uregulowanych, mają przepisy o spółce jawnej (art. 103 ). Odnosi się to też do stosunków wewnętrznych w spółce w tym do zagadnień prowadzenia spraw spółki. W spółce komandytowej występują jednak dwa rodzaje podmiotów tj. komplementariusz- którego można by określić mianem inwestora aktywnego, angażującego się w przedsięwzięcie nie tylko majątkowo lecz przede wszystkim poprzez pracę bezpośrednią polegającą głównie na prowadzeniu spraw; z kolei komandytariusz jako inwestor pasywny angażuje się co do zasady tylko majątkowo traktując to jako korzystną lokatę kapitału. Ten fakt sprawia iż z reguły nie będzie można przepisów o prowadzeniu spraw w spółce jawnej. stosować wprost.

4.1.Komplementariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki.

Co do zasady (art. 121 § 1) uprawnienie prowadzenia spraw spółki przysługuje komplementariuszom.

Komplementariusz, tak jak wspólnik w spółce jawnej, jest uprawniony do samodzielnego prowadzenia spraw nie przekraczających zakresu zwykłych czynności. Gdy jednak przed załatwieniem spawy, chociażby jeden ze wspólników sprzeciwił się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uchwała wspólników. Wydaje się iż uprawnienie do zgłoszeniu sprzeciwu należy przyznać nie tylko komplementariuszom lecz także tym komandytariuszom , którym przyznano prawo prowadzenie spraw spółki.

Z kolei w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników. Podobnie jak w spółce jawnej także tych wyłączonych od prowadzenia spraw spółki; zatem również komandytariuszy.

4.2.Komandytariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki.

Co do zasady komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa stanowi inaczej ( art. 121 §1 ).

Jednak pośrednio kodeks przyznaje komandytariuszowi, wyjątkowo wąskie uprawnienie do prowadzenia spraw spółki. Po pierwsze będzie to prawo do prowadzenia spraw spółki poprzez konieczność uzyskania zgody komandytariusza przy podejmowaniu decyzji w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności. Po drugie wymienić można uprawnienie kontrolne komandytariusza nad osobami prowadzącymi sprawy spółki, polegające na prawie otrzymywania sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądania ksiąg i dokumentów spółki celem sprawdzenia jej rzetelności (120 § 1).

4.3. Możliwe odstępstwa od modelu kodeksowego

Z uwagi na dyspozytywny charakter przepisów o stosunkach wewnętrznych w spółce komandytowej, wskazania wymagają kierunki w jakich najczęściej idą umowne regulacje kwestii prowadzenia spraw w spółce. Otóż będą to cztery następujące sytuacje :

1. Ograniczenie roli komplementariuszy bez zmian w znaczeniu komandytariuszy

2. Ograniczenie roli komplementariuszy przy poszerzeniu uprawnień komandytariuszy

3. Poszerzenie roli komandytariuszy przy pozostawieniu dotychczasowych uprawnień komplemantariuszom

4. Powierzenie uprawnień do prowadzenia spraw spółki osobom innym niż wspólnicy

Co ważne jednak, wspomnieć trzeba , że zakres uprawnień poszczególnych komplementariuszy i komandytariuszy do prowadzenia spraw spółki nie wpływa w żadnym wypadku na zakres ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

5. Spółka komandytowo akcyjna - charakterystyka ogólna

Spółką komandytowo akcyjną jest spółka osobową, mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń ( komplementariusz ), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem (art. 125).

Spółka komandytowo akcyjna, mimo , iż posiada szereg cech zbliżających ją do typu kapitałowego, jest drugim obok spółki partnerskiej nowym typem spółki osobowej. Jest to rozwiązanie niemal nie spotykane w krajach Unii Europejskiej , gdzie spółka ta ma charakter spółki kapitałowej .

Podobnie jak przy spółce komandytowej w spółce komandytowo akcyjnej także występują dwa rodzaje podmiotów. Rolę inwestora aktywnego spełnia ponownie komplementariusz ; z tym , że może on poprzez wniesienie wkładu stać się również inwestorem pasywnym (art. 132).Tym inwestorem pasywnym są jednak co do zasady akcjonariusze.

Przy spółce komandytowo akcyjnej także spotykamy się z zastosowaniem przez ustawodawcę metody odesłań. Mianowicie w sprawach nie uregulowanych co do stosunku prawnego pomiędzy samymi komplementariuszami, pomiędzy komplementariuszami i akcjonariuszami, i pomiędzy komplementariuszami i osobami trzecimi, stosuje się przepisy o spółce komandytowej (a tym samym w wielu przypadkach przepisy o spółce jawnej; art. 103). Natomiast w sprawach dotyczących : kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia, stosuje w sprawach nie uregulowanych odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej.

5.1. Podmioty prowadzące sprawy spółki komandytowo akcyjnej

Prowadzenie spraw spółki w spółce komandytowo akcyjnej podzielone jest pomiędzy komplementariuszy a organy spółki tj. radę nadzorczą i walne zgromadzenie.

5.1.1. Komplementariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki

Z godnie z art. 140 § 1 każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Przepisy odnoszące się do spółki komandytowo akcyjnej nie regulują w sposób szczególny kwestii zasad prowadzenia tych spraw. To tez na mocy przepisów odsyłających odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy w tej materii o spółce komandytowej a tym samy spółce jawnej. W szczególności chodzić tu będzie o sposób podejmowania decyzji w zależności od kategorii danej czynności.

W spółce komandytowo akcyjnej można także powierzyć prowadzenie spraw jednemu lub kilkorgu wspólnikom (komplementariuszom). Z tą jednak różnicą w porównaniu do innych spółek osobowych, iż może nastąpić to jedynie w pierwotnym statucie lub jego późniejszej zmianie.

Jeżeli zatem powierzenie prowadzenia spraw następuje przez zmianę statutu to rzecz jasna odbywa się to poprzez pozbawienie tego prawa wszystkich komplementariuszy z wyłączeniem tych , którzy mają od tej pory sprawy spółki prowadzić. Decyzja zaś taka zapada uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy bowiem to walne zgromadzenia decyduje o zmianie statutu (146 §2 pkt. 8). Nie jest w takim wypadku wymagana zgoda komplementariuszy , których pozbawia się prawa prowadzenia spraw. Dopuszcza się więc sytuację w której to wyłączenie komplementariusza odbywa się wbrew jego woli

5.1.2.Rola organów spółki komandytowo akcyjnej w prowadzeniu spraw spółki

Co do zasady tak rada nadzorcza jak i walne zgromadzenie prowadzi sprawy spółki jedynie w sposób pośredni. I tak, rada nadzorcza jest ze swej istoty organem sprawującym nadzór. Poprzez swoje uprawnienia kontrolne pośrednio wpływa na prowadzenie spraw spółki. Występują jednak sytuacje gdzie rada niejako bezpośrednio prowadzi sprawy spółki; będą to trzy zasadnicze sytuacje :

1. Rada może, w sytuacji gdy żaden z komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania nie może sprawować swoich czynności, delegować swoich członków do czasowego wykonywania czynności komplementariuszy (143 §2)

2. Ustawa może wprowadzić wymóg zgody rady na określone czynności spółki (art. 17 w zw. z art. 126 §1 pkt. 2)

3. W końcu w statucie spółki można powierzyć radzie kompetencje do wykonywania określonych czynności.

Możliwość powierzenia kompetencji do wykonywania określonych czynności istnieje także w stosunku do walnego zgromadzenia. Ponadto walne zgromadzenie ma wpływ poniekąd na prowadzenie spraw spółki, a to dzięki uprawnieniom wynikającym z art. 146. Między innymi sprawy w tym artykule wymienione, wymagają uchwały walnego zgromadzenia. W tym sprawy tak istotne jak : udzielenie komplementariuszom prowadzącym sprawy spółki absolutorium z wykonywania przez nich obowiązków; powierzenia prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki jednemu albo kilku komplementariuszom, czy też zmiana statutu spółki.

Podsumowując, można zdecydowanie stwierdzić iż Polski ustawodawca ustanawiając kodeks spółek handlowych stworzył ustawę naprawdę nowoczesną, odpowiadającą obecnym regułom życia gospodarczego. Szczególnie na tym polu wyróżnia się wprowadzeni dwóch nowych typów spółek osobowych. Przed wejściem w życie obecnego kodeksu spółki osobowe stanowiły zaledwie o k 1% wszystkich spółek handlowych. Należy wyrazić nadzieję iż nowe możliwości, także w zakresie prowadzenia spraw spółki, jakie stwarza K.s.h. uatrakcyjnią organizowanie się w życiu gospodarczym właśnie poprzez zakładanie spółek osobowych.

BIBLIOGRAFIA

1. W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, Prawo spółek, Oficyna wydawnicza - Branta, Bydgoszcz - Kraków 2002

2. K. Kruczulak, Prawo handlowe - zarys wykładu, Lexisnexis, W-wa 2002

3. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych - objaśnienia, Zakamycze, Kraków 2001

4. A. Kidyba, Status prawny komandytariusza, PWN W-wa 1998

5. M. Lityńska , Kodeks spółek handlowych - komentarz, C. H. Beck, W-wa 2002

6. S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, A. Szumański, Kodeks spółek handlowych - komentarz, C. H. Beck, W-wa 2002

7. A. Jakubecki A. Kidyba , J. Majak, R. Skubisz, Prawo spółek - zarys, PWN, W-wa 1997

8. J. Szwaja, Nowy kodeks spółek handlowych, cz. 1 , Prawo Spółek 2001/1/4

9. H. Urbańczyk, Prowadzenie spraw spółki w spółkach komandyto-akcyjnych, Prawo Spółek 2000/12/4

10. W. Kubala, Prowadzenie spraw i reprezentacja w spółce komandytowej, Prawo Spółek 1998/2/2

11. A. W. Wiśniewski, Niektóre problemy nowej regulacji prawa spółek handlowych, Palestra 2001/1/4

12. P. Szmitkowski , Stosunki wewnętrzne w spółce partnerskiej posiadającej zarząd, PPH 2001/10/12

13. J. Kraus , Praca wspólników w spółce osobowej, PUG 1991/6/74

14. M. Uliasz, Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, M. Prawn. 2002/18/825

15. A. Szumański, Nowe polskie prawo spółek, PPH 2001/1

16. M. Bieniak, Prowadzenie spraw spółki w spółce komandytowej , M. Prawn. 2002/19

17. A. Klank, Spółka partnerska w polskim kodeksie spółek handlowych i w prawie amerykańskim, Prawo Spółek 2001/1

Kodeks handlowy, Dz.U.34.57.502

Kodeks spółek handlowych, Dz.U.00.94.1037

ustawa Prawo działalności gospodarczej DZ.U. 99.101.1178

ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym Dz.U.97.121.976

przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym DZ.U.97.121.770

A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych - objaśnienia , Zakamycze 2001, s.18

A. Szajkowski, Refleksje nad nowym K.s.h. , PUG 2001/1

Szerzej na ten temat m.in. W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, Prawo spółek, Oficyna wydawnicza - Branta, Bydgoszcz - Kraków 2002

W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op.cit.

Słownik języka polskiego, pod red. M. Szymczyka, t. II, W-wa 1979, s. 945.

m. in. : B. Gawlik, System prawa cywilnego, t. I, cz. ogólna, Ossolineum 1985, s. 747; A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręczik praktyczny, t. I, W-wa, 1990; T. Dziurżyński, kZ. Fenichel, M. Chonzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Kraków 1995; A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spółek - zarys, PWN,W-wa 1997; S.Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy.Komentarz, t. I , W-wa 1994, s. 46, Patrz też - uchwała SN z 24 czerwca 1958r. - `Przez zarząd, administrację, prowadzenie cudzych spraw rozumie się zazwyczaj kierowanie sprawami majątkowymi innej osoby w taki sposób, w jaki czyni to sam uprawniony'

S. Sołtysiński, op. cit.

S. Buczkowski, K. Nowakowski, Prawo obrotu uspołecznionego, W-wa 1971, s. 60 (za A. Kidyba , Status prawny komandytariusza, PWN, W-wa 1998, s. 176 )

K. Nędza , op. cit.

W. Pysioł, Prawo spółek , pod red. S. Włodyki, s.330

A. Kidyba , Status prawny komandytariusza, PWN, W-wa 1998, s. 176

A. Kidyba, K.s.h., op. cit., str.55

W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op.cit

słusznie rozważa tę problematykę A. Kidyba, Status, op. cit. ; patrz też M. Bieniak, prowadzenie spraw w spółce komandytowej, Monitor Prawniczy 2002/19

umowa spółki jest bowiem także umową w rozumieniu K.c. ; mają zatem do niej zastosowanie m.in. przepisy tytułu VII o niewykonywaniu zobowiązań w tym art. 471 i n.

w nauce przyjmuje się , że owe ważne powody mogą mieć charakter subiektywny (np. nieudolność, nierzetelność) jak i obiektywny (np. nieuleczalna choroba, dłuższa nieobecność w kraju)

słusznie M. Bieniak, op.cit.

Pamiętać przy tym trzeba iż art. 47 wymaga jeszcze trudnej do udowodnienia przesłanki tj. `ważnych powodów'

M. Bieniak op. cit.

A. Kidyba, K.s.h. , op. cit., s.77, dodaje słusznie , że ' w przypadku jednoosobowego podejmowania decyzji, uchwała jedynego wspólnika upoważnionego do prowadzenia spraw zastępuje uchwałę wszystkich wspólników'.

np. ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.

S. Sołtysińskii, A. Szumański, J. Szwaja, A. Szajkowski, Kodeks spółek handlowych- komentarz, C.H. Beck, W-wa 2002

tak A. Kidyba , K.s.h., op. cit. s. 79,80

szerzej patrz M. Uliasz, Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, M. Prawn. 2002/18, „do spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki należy zaliczyć m.in. decyzje o zminaie profilu działalności, o inwestycjach, o zmianie firmy lub siedziby spółki, decyzję o utworzeniu filii spółki czy zawarcie długoterminowej umowy najmu”

patrz przyp. 24 ; W razie wątpliwości czy sprawa przekracza czy też nie zakres zwykłych czynności , zagadnienie to może rozstrzygnąć sąd.

Podobnie m.in. M. Ciepiela, Status prawny gminy jako komandytariusza, PPH 2001/4, „Konieczność podjęcia decyzji może powstać niezależnie od rangi czynności”

K.s.h. nie reguluje pojęcia szkody, sięgnąć zatem należy do K.c. Pojawia się zatem pytanie czy chodzi tu tylko o straty czy także o utracone korzyści. K.h mówił o szkodzie niepowetowanej- doktryna przyjęła , że oznacz to straty; W obecnym K.s.h. ustawodawca używa określenie poważnej szkody. Wydaje się , że zmiana ta nie ma jedynie charakteru kosmetycznego, a ma na celu właśnie rozszerzenie pojęcia szkody także o utracone korzyści.

patrz przyp.27

zauważa je m.in. A. Kidyba ,K.s.h., op.cit.

na temat genezy spółki partnerskiej patrz m.in. M. Asłanowicz, Charakter prawny spółki partnerskiej, PIP 1998/4

tak W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op.cit

tak M. Asłanowicz, op. cit.

pamiętać należy także o treści art. 207 - poddaje on zarząd ograniczeniom wynikającym z samego kodeksu ( tj. działu poświęconego zarządowi ) z umowy spółki i późniejszej uchwały wspólników ( chyba , że umowa stanowi inaczej )

P. Szmitkowsi, Stosunki wewnętrzne w spółce partnerskiej posiadającej zarząd, PPH 2002/10

P. Szmitkowski, op.cit.

W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op.cit , s. 168, 169

M. Bieniak, op. cit.

Trzeba także zaznaczyć , że ewentualne powierzenie prawa prowadzenia spraw spółki w umowie spółki komandytariuszowi ma charakter stricte osobisty; wynika to z art. 122 K.s.h. , który zaznacz iż w przypadku zbycia ogółu praw (art. 10 ) i obowiązków komandytariusza na nabywcę nie przechodzi prawo do prowadzenia spraw spółki.

za M. Bieniak, op. cit.; patrz też A. Kidyba, Status , op. cit. s. 193, 194

Aczkolwiek z określeniem spółka `komandytowo akcyjna' mogliśmy się już spotkać w polskim prawie. Mianowicie chodzi tu o rozporządzenie Rady Ministrów z 20 grudnia 1928 r. w sprawie dopuszczenia zagranicznych spółek akcyjnych i komandytowo akcyjnych do działalności na obszarze RP.

wyjątek stanowią Hiszpania i Portugalia. O zaliczeniu spółki komandytowo akcyjnej , w Polsce, do spółek osobowych zadecydowały głównie względy podatkowe; szerzej patrz m.in. W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op.cit op.cit, s. 219, 220

tak słusznie m.in. : W. Pyzioł, A. Szumański, J. Weiss, op .cit. s. 263, S. Sołtysińskii, A. Szumański, J. Szwaja, A. Szajkowski, K.s.h. op. cit. s.263

tak A. Szumański, Nowe polskie prawo spółek, PPH 2001/1

13

---