Helioterapia
(światłolecznictwo, fototerapia)
nazwa określająca różne działania mające u podstawy leczenie światłem. W zależności od długości fali rozróżniamy promieniowanie widzialne, podczerwone i nadfioletowe.
UVA długość fali 320-400 nanometrów
UVB długość fali 290-320 nanometrów
UVC długość fali 100-290 nanometrów
W fototerapii wykorzystuje się naturalne źródła światła (helioterapia) oraz sztuczne źródła światła (aktynoterapia), wśród których źródłem światła podczerwonego są lampy sollux, natomiast ultrafioletu - lampy kwarcowe.
Słońce jest najbliższą gwiazdą naszej planety, jest potężnym źródłem promieniowania elektromagnetycznego i korpuskularnego. Całkowitą energią wypromieniowaną przez Słońce w czasie jednej sekundy wynosi 3,9∙1033 ergów. Jest to główne źródło energii docierającej do Ziemi i warunkuje istnienie na niej życia. Promieniowanie słoneczne wykazuje widmo ciągłe i zawiera w swoim składzie 65% promieniowania podczerwonego, 33-40% promieniowania widzialnego oraz 1-2% promieniowania nadfioletowego.. Natężenie promieniowania słonecznego padającego na powierzchnię Ziemi ulega zmianie w zależności od:
Pory roku i dnia
Wysokości nad poziomem morza
Zachmurzenia oraz zawartości w powietrzu pary wodnej i pyłów
Zmiany w składzie promieniowania słonecznego w zależności od pory roku można ująć w następujący sposób:
W naszej szerokości geograficznej promieniowanie słoneczne zawiera w czasie całego roku mierną ilość promieniowania podczerwonego
Zimą zawiera ono mało promieniowania widzialnego i mało nadfioletowego
Wiosną zwiększa się ilość promieniowania widzialnego, podczas gdy ilość promieniowania nadfioletowego jest niewielka.
Latem występuje wzrost ilości promieniowania widzialnego i nadfioletowego
Jesienią ilość promieniowania widzialnego i nadfioletowego ponownie maleje
Promieniowanie zależy również od pory dnia. Rano i popołudniu ilość jest niewielka. Największa jego ilość występuje w czasie położenia Słońca w zenicie, a także położenie nad poziomem morza.
Helioterapia jest metodą leczenia przez naświetlenie całego lub części ciała promieniowaniem słonecznym, naturalnym, nadfioletowym i podczerwonym. Ta metoda leczenia wspomaga przemianę materii, podnosi odporność organizmu i wzmacnia procesy krwiotwórcze.
Promienie Słońca sprawiają, że w ciele wytwarzana jest witamina D, która odpowiedzialna jest za prawidłowy rozwój kośćca. Dlatego też helioterapię lekarze polecają szczególnie osobą chorym na gruźlicę kostno-stawową, z problemami skórnymi czy też nieżytami oddechowymi. Sprzyja ona również przy skłonnościach do krwawień i niewydolnością krążenia, jak i wykazuje działanie przeciwkrzywicze u dzieci.
Naukowcy przekonują również, że u par które starają się o dziecko, większe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę wystąpić może latem, gdy Słońca jest pod dostatkiem. Prawdopodobnie wpływa na to lepsze oczyszczenie organizmu, ze szkodliwych produktów przemiany materii, a także wytwarzania większej ilości witaminy D. Latem zwiększa się też popęd seksualny.
Jak wszyscy wiemy Słońce pomaga również leczyć depresje, ponieważ promienie słoneczne wpływają na zwiększenie wydzielania serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Kilka minut na słońcu i od razu nasz humor staje się lepszy.
Wpływ światła słonecznego polega między innymi na:
Pobudzeniu mechanizmów krwiotwórczych
Zwiększeniu odporności organizmu na zakażenia
Przyspieszeniu przemiany materii
Pobudzającym wpływie na gruczoły wydzielania wewnętrznego
Działaniu odczulającym oraz przeciwkrzywicznym
Złagodzeniu sztywności stawów i zmniejszeniu napięcia mięśni
Wpływ promieniowania słonecznego na organizm
Skóra staje się lepiej unaczyniona, odżywiona, staje się elastyczna, sprężysta, zwiększa się odporność skóry na zakażenia, odczyn rumieniowy zwiększa dopływ leukocytów do skóry, w związku z czym owrzodzenia, ubytki skóry goją się stosunkowo szybko poprzez pobudzenie ziarninowania. Ale w tym miejscu należy pamiętać, iż nadmiar światła UV powoduje wysychanie skóry, jej zgrubienie, pękanie a przy szczególnie długim działaniu może dojść do tworzenia nowotworów skóry.
Promieniowanie ultrafioletowe wykazuje właściwości bakteriobójcze (zwłaszcza wiązka C) i bakteriostatyczne, które powodują zahamowanie podziału komórek bakterii, zarówno na podłożu sztucznym, jak i żywym (np. prątek gruźlicy, paciorkowce, maczugowiec błonicy, pałeczka okrężnicy). Promienie UV działają również na wirusy (półpasiec), grzybice skórne, drożdżaki i pleśniowce. To bakteriobójcze działanie promieniowania tłumaczy się uszkodzeniem struktury białek bakterii przez powstające bezpośrednio w komórce reakcje biochemiczne, które równocześnie mogą prowadzić do zahamowania wzrostu i podziału bakterii, a także blokadą syntezy DNA, jak również powstawaniem w procesie utleniania pod wpływem promieni UV substancji toksycznych dla bakterii.
Promienie UV posiadają właściwości stymulujące produkcję erytrocytów, hemoglobiny, okresowo zwiększają ilość płytek krwi. W leczeniu promieniowaniem UV anemii wtórnej w licznych badaniach stwierdzono poprawę stanu krwi. Przy prawidłowej ilości erytrocytów nie ulegają one zwiększeniu natomiast gdy ich liczba jest obniżona wówczas po naświetlaniu następuje wzrost ilości erytrocytów.
Należy pamiętać, że u ludzi starszych naświetlanie promieniami UV może doprowadzić do powstania ryzyka zakrzepicy.
Promienie słoneczne, zwłaszcza UV zwiększają produkcję hormonów takich gruczołów jak przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza, trzustka i jajniki. O Wpływ na układ nerwowy .
Przy właściwym dawkowaniu obserwuje się korzystny wpływ na stan psychiczny (uspokojenie, powraca sen i stabilność układu nerwowego).
Po naświetlaniu następuje przyspieszenie ogólnej przemiany materii. Poziom cholesterolu wyraźnie spada w surowicy krwi (miażdżyca jest przeciwwskazaniem).
Promienie słoneczne wytwarzają w skórze witaminę D2 i D3, które przechodząc do układu krążenia, zwiększają przyswojenie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego oraz utrzymują ich prawidłowy poziom we krwi, zabezpieczając kości przed odwapnieniem. Stąd wynika zastosowanie promieniowania ultrafioletowego w leczeniu krzywicy, tężyczki, źle zrastających się złamań, złamań samoistnych, gruźlicy kości, próchnicy. Naświetlania ogólne powodują okresowo obniżenie ciśnienia krwi (nadciśnienie jest przeciwwskazaniem, ponieważ pod wpływem naświetlania występuje duże obciążenie mięśnia sercowego i może dojść do zapaści).
Najlepiej wychodzić na dwór rano, do godziny 11, i po południu, po 16, bo wtedy promieniowanie jest najmniej intensywne. Należy chronić skórę kremami z filtrami UVA i UVB, które dodatkowo ochronią skórę. Niezbędne są także dobre okulary przeciwsłoneczne - ochronią oczy przed zbyt silnym światłem, które może uszkadzać wzrok.
Młodzi ludzi korzystając z kąpieli słonecznych mogą stopniowo zwiększać oddziaływanie promieni słonecznych, zaczynając od 15-20 min, po dwóch tygodniach regularnej terapii osiąga się czas nawet do 2 godzin. U osób starszych czas ten się różni i jest uwarunkowany stanem ogólnym.
Przy stosowaniu helioterapii ważna jest rozwaga i umiar. Poprzez działalność człowieka zmniejsza się powłoka ozonowa wokół Ziemi, która odpowiedzialna jest za ochronę globu przed nadmiarem promieniowania. Dlatego zbyt długie przebywanie na słońcu może przyczynić się do rozwoju raka oraz szybszego starzenia się skóry.
Przeciwwskazaniami do stosowania kąpieli słonecznych są: gruźlica płuc, niewydolność krążenia, stany nowotworowe, skłonność do krwawień z narządów wewnętrznych, nadczynność tarczycy oraz zaawansowana miażdżyca.