Wykład 8-9 Dewiacje i kontrola społeczna. Tolerancja i jej granice
Ład społeczny, jego dwie podstawy: (1) zgoda i wspólnota wartości, (2) przymus w różnych formach.
Ład społeczny to stan funkcjonowania i przebiegu zachowań jednostek zapewniający istnienie, trwanie i rozwój zbiorowości jako całości. Jego dwie podstawy stanowią : zgoda i wspólnota wartości oraz przymus w różnych formach.
Czynniki zagrażające ładowi społecznemu we współczesnych społeczeństwach.
nędza, ubóstwo
rasizm
przestępczość
chuligaństwo i wandalizm
dewiacje
Kontrola społeczna
Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości.
Formy kontroli:
formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne które przy użyciu systemu sankcji społecznych a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.
wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę , norm , wartości i wzorów zachowań tak iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi , nie ma poczucia bezpośredniego zewnętrznego przymusu ( jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych )
Mechanizmy kontroli społecznej:
psychospołeczny - wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny)
materialnospołeczny - przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.
Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje.
Dewiacje: ogólne określenie, rola prawa w określaniu dewiacji, zmienność w czasie granic tolerancji.
Dewiacja społeczna to odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z przyjętymi w społeczeństwie lub jego części normami lub wartościami.
Zwana jest również społeczną dezorganizacją, oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych, utrudnienia w realizacji pewnych wartości i potrzeb, zachwianie systemu norm, oraz nieskuteczność kontroli społecznej.
W prawie działania takie jak kradzieże, gwałty itd. nazywane są przestępstwami, co oznacza, że traktuje się je jako odstępstwo (dewiację) od normy.
Granice tolerancji zmieniają się w czasie, co widać np. na przykładzie noszenia kolczyków przez mężczyzn-kiedyś było to nie do pomyślenia, dziś nie budzi już takich emocji!
Przyczyny dewiacji.
wczesne wyjaśnienie: siły nadprzyrodzone, opętanie, szatan itp.
wyjaśnienia biologiczne:
Cesare Lombrosa na podstawie pomiarów fizycznych ( ;) ) więźniów we włoskich więzieniach doszedł do wniosku, że mają oni odrębne, charakterystyczne cechy fizyczne : niskie czoło, wysuniętą szczękę, szerokie kości policzkowe, duże, odstające uszy i gęste owłosienie na całym ciele-> typ atawistyczny , z perspektywy biologicznej są niedorozwinięci ; w późniejszych, dokładniejszych badaniach Charles Goring stwierdził, że nie ma istotnych różnic fizycznych między zbiorowościami przestępców i nieprzestępców.
Sheldon w 1949 r. stwierdził, że „typ ciała” ma związek z przestępczością -> typ mezomorficzny -muskularny i atletyczny; w ogólnym zarysie jego teoria została wsparta badaniami Gluecków z 1950r. , choć nie twierdzili oni, że typ ciała jest bezpośrednią przyczyną przestępczości, tylko że typ mezomorficzny reprezentuje specyficzny rodzaj osobowości -jest niewrażliwy na innych i często reaguje agresją
najnowsza teoria- dodatkowy chromosom Y w chromosomie definiującym płeć, stwierdzono, że wzór XYY występuje częściej u przestępców płci męskiej (no trudno, żeby z takimi chromosomami były to kobiety :D ) niż w całej populacji tej płci; niestety liczba badanych była zbyt mała, by wyniki były wiarygodne
Wilson i Herrnstein w 1985 wykazali, że czynniki biologiczne mają minimalne znaczenie dla zachowań przestępczych i że środowisko społeczne odgrywa główną rolę w uruchamianiu lub powstrzymywaniu wpływu, jaki na takie zachowania może mieć charakterystyka biologiczna.
c) wyjaśnienia psychologiczne: źródła dewiacji tkwią w jednostce a nie w społeczeństwie
d) wyjaśnienia socjologiczne :
teoria zróżnicowanych powiązań (E. Stuherland) ; perspektywa interakcjonistyczna: główną ideą jest hipoteza, że jednostki uczą się przestępczości w trakcie socjalizacji
teoria kontroli : zachowania przestępcze jednostki wynikają z braku wewnętrznej kontroli jednostki i skutecznej kontroli społecznej
napięcia strukturalne ( R. Merton);perspektywa funkcjonalistyczna : (kładzie nacisk na Durkheimowskie pojęcie anomii )dewiacja powstaje na skutek napięcia strukturalnego, jakie wynika z braku jasnych związków między kulturowo zalecanymi celami a środkami, którymi dysponuje społeczeństwo do osiągania tych celów
innowacyjny typ adaptacji dewiacyjnej : osoba akceptuje standardowe cele kulturowe, ale nie zgadza się ze społecznie usankcjonowanymi środkami ich osiągania
rytualistyczny typ adaptacji dotyczy sytuacji, w których osoby nie akceptujące lub nie rozumiejące celów kulturowych mimo wszystko zachowują się w sposób społecznie akceptowany
wycofanie się opisuje sytuację osoby, która porzuciła zarówno kulturowo aprobowane cele, jak i środki
bunt jest sposobem adaptacji, w którym osoba nie akceptuje kulturowo aprobowanych celów i środków i zastępuje je innymi celami i środkami
teoria konfliktu: korzenie teorii tkwią w marksistowskim poglądzie, że kapitalizm to samo zło, więc łatwo się domyślić, że chodzi tu o konflikt między uprzywilejowanymi i uciskanymi grupami społecznymi
teoria naznaczania : traktuje dewiację jako niezdolność do skategoryzowania pewnych działań jako stosownych bądź niestosownych
dewiacja pierwotna-ktoś popełnia czyn dewiacyjny, ale za dewianta się nie uważa, a opinia publiczna też tego nie dostrzega
dewiacja wtórna- publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta; stygmat, który zmienia widzenie siebie przez daną jednostkę i zmusza ją niejako do kontynuowania tej „dewiacyjnej kariery”
Pkt. 6 to „socjologiczne wyjaśnienie przyczyn dewiacji” czyli patrz pkt. 5 .