CHOROBY ALERGICZNE
Alergia - jest to nabyta, jakościowo zmieniona odczynowość żywych tkanek, wywołana swoistym alergenem
Typy reakcji immunologicznych
I - reakcja anafilaktyczna, natychmiastowa
II - reakcja cytotoksyczna
III - reakcja kompleksów immunologicznych
IV - reakcja typu opóźnionego, komórkowa
Pokrzywka (Urticaria)
pokrzywka jest jedną z najczęstszych chorób skóry, dotyczy ok. 15-30% populacji; częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn
jest to niejednolity zespół chorobowy, wywoływany przez różnorodne czynniki
wykwitem podstawowym jest bąbel pokrzywkowy, który charakteryzuje się szybkim rozwojem i ustępowaniem w ciągu kilku lub kilkunastu godzin
zmianom skórnym towarzyszy świąd o różnym nasileniu
Główne czynniki wywołujące pokrzywkę
leki (np. antybiotyki, sulfonamidy, NLP)
pokarmy i dodatki pokarmowe
antygeny powietrznopochodne i pokarmowe
choroba posurowicza
zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe i robaczyce
jad owadów
czynniki fizykalne - zimno, ciepło, światło, ucisk, woda
choroby - kolagenozy
- krioglobulinemia
- nowotwory
- nadczynność i niedoczynność tarczycy
- uogólniona mastocytoza
- dziedziczny obrzęk naczynioruchowy
Podział kliniczny pokrzywek
ostra - do 6 tygodni trwania czynnych zmian skórnych
pokrzywka typu choroby posurowiczej
przewlekła - powyżej 6 tygodni trwania czynnych zmian skórnych
epizodyczna - przerywana, w której występują częste, różnie długo trwające remisje
pokrzywki fizykalne
- pokrzywka wywołana (dermographismus)
- pokrzywka z ucisku
- pokrzywka z zimna (urticaria e frigore)
- pokrzywka cholinergiczna (urticaria cholinergica)
- pokrzywka słoneczna (urticaria solaris)
pokrzywka kontaktowa
pokrzywka naczyniowa
dziedziczny obrzęk naczynioruchowy
Obrzęk naczynioruchowy Quinckego
jest odmianą pokrzywki, dotyczy tkanki podskórnej, skóry właściwej i błon śluzowych
obrzęk najczęściej dotyczy skóry twarzy (głównie okolica warg i powiek), jamy ustnej i nosowo-gardłowej (głośnia, język), narządów płciowych i dystalnych części kończyn
może mu towarzyszyć wysiew bąbli pokrzywkowych
towarzyszący świąd jest niewielki lub nieobecny
zmiany są zwykle pojedyncze lub nieliczne, trwają od kilku do kilkunastu godzin
w przypadku nawrotów często występuje w tym samym miejscu
obrzęk naczynioruchowy może być alergiczny (typ I alergii- po lekach, pokarmach i substancjach powietrznopochodnych), niealergiczny (wywołany wyzwalaczami histaminy) lub zależny od nabytego zaburzenia układu inhibitora C1 na podłożu autoimmunologicznym
Atopowe zapalenie skóry-AZS (Dermatitis atopica)
jest to uwarunkowana genetycznie choroba o przewlekłym i nawrotowym przebiegu
u członków rodzin chorych często występują rozmaite objawy atopii
zmiany skórne mają charakter ognisk wypryskowych z wybitnie nasilonym świądem i skłonnością o lichenizacji
w dużej części przypadków choroba ma tendencję do samoistnego wygasania
Wyróżniamy trzy fazy choroby
niemowlęcą - od 3.- 6. m.ż do 2. rż; są to zmiany grudkowo-pęcherzykowe na podłożu zapalnym, zlokalizowane głównie na twarzy, głowie, powierzchniach wyprostnych kończyn
dziecięcą - rozwija się albo z fazy niemowlęcej lub powstaje de novo między 4. a 12. rż.; zmiany lokalizują się na powierzchniach zgięciowych kończyn i wykazują skłonność do lichenifikacji
młodzieży i dorosłych - rozpoczyna się po 12. rż.; zmiany maja tendencję do zajmowania dużych powierzchni skóry, są symetryczne, wykazują cechy lichenifikacji
Wszystkim postaciom klinicznym towarzyszy bardzo uporczywy świąd
Kryteria rozpoznania
- cechy większe podstawowe
świąd
przewlekły i nawrotowy charakter
typowe umiejscowienie zmian skórnych
rodzinny lub osobisty wywiad atopowy
- cechy mniejsze
suchość skóry
wyprysk rąk i (lub) stóp
biały dermografizm
fałd Dennie-Morgana
świąd po spoceniu
nietolerancja pokarmów
zwiększone całkowite stężenie IgE
przedni fałd szyjny
zaostrzenie po emocjach
nietolerancja wełny
zaciemnienie wokół oczu
rogowacenie mieszkowe i (lub) rybia łuska
wczesny początek (do 5. rż)
nawrotowe zapalenie spojówek
łupież biały
wyprysk sutków
zaćma
stożek rogówki
akcentacja mieszków włosowych
skłonność do zakażeń bakteryjnych i (lub) wirusowych skóry
zapalenie czerwieni warg
natychmiastowe reakcje skórne
jednoczesne zblednięcie i zaczerwienienie skóry twarzy
Leczenie AZS
- leczenie atopowego zapalenia skóry jest trudne ze względu na jego różnorodność kliniczną i etiopatogenetyczną; powinno być ustalone indywidualnie dla każdego chorego; nie ma określonych zasad jego prowadzenia i powinno ono uwzględniać obecność następujących objawów:
sucha skóra - eliminacja czynników zaostrzających, ochrona jej przed podrażnieniami (maści, kremy, pasty, zawiesiny, olejki do kąpieli)
przewaga stanu zapalnego - środki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, dziegcie, promienie UV, cyclosporyna
obecność infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych - antybiotyki, leki przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne
czynniki psychosomatyczne - psychoterapia, leki sedatywne
podwyższony poziom IgE - ważne ustalenie w wywiadzie obciążenia atopią, obecność nadwrażliwości na alergeny pokarmowe i wziewne, zmiana klimatu: morze, wysokie góry (interferon, cyklosporyna)
mediatory stanu zapalnego, świąd - leki przeciwhistaminowe i przeciwzapalne, blokery mastocytów, promienie UV, inhibitory fosfodiesterazy, dieta
defekt immunologiczny - immunomodulatory
nadwrażliwość i nietolerancje pokarmowe - dieta, blokery mastocytów
wpływ czynników zawodowych - przestrzeganie higieny w warunkach pracy zawodowej, unikanie podrażnień skóry, alergenów kontaktowych, protein wywołujących kontaktową pokrzywkę i stresów
Wyprysk (Eczema)
- powierzchowny stan zapalny skóry powstały pod wpływem czynników zewnątrzpochodnych i/lub wewnątrzpochodnych; wykwitem podstawowym jest grudka wysiękowa wraz ze swoją wielopostaciowością, a zasadniczą cechą histopatologiczną jest stan gąbczasty naskórka
Odmiany wyprysku
wyprysk kontaktowy z podrażnienia (contact eczema)
alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (contact dermatitis)
wyprysk pieniążkowaty (eczema nummulare)
wyprysk łojotokowy (eczema seborhhoicum)
wyprysk potnicowy (eczema dyshidroticum)
wyprysk podudzi (eczema cruris)
Wyprysk kontaktowy (contact dermatiitis, contact egzema)
zmiany są wynikiem bezpośredniego kontaktu z alergenem w życiu codziennym lub w pracy zawodowej (eczema professionale)
wyprysk kontaktowy może być:
alergiczny (IV mechanizm alergii)
niealergiczny (z podrażnienia)
Najczęstsze czynniki wywołujące odczyny alergiczne:
chrom (skóra, zapałki, popiół, barwniki do materiałów, proszki do prania, farby wodne, oleje)
nikiel i kobalt (sztuczna biżuteria, guziki, suwaki, klamki, armatura)
guma ( obuwie, ubranie, rękawice, kable)
barwniki ( farby do włosów i rzęs, kosmetyki, ubrania, futra)
formalina ( ubrania, niektóre szampony i kosmetyki )
terpentyna
tworzywa sztuczne
Wyprysk pieniążkowaty (eczema nummulare)
jest to odmiana wyprysku, w którym ogniska chorobowe są liczne i dość wyraźnie odgraniczone od otoczenia
na ogół towarzyszy im silny świąd
w części przypadków występuje nadwrażliwość typu opóźnionego na bakterie
w innych przypadkach czynniki przyczynowe są nieuchwytne
Wyprysk łojotokowy (eczema seborhhoicum)
jest to wyprysk zależny od podłoża łojotokowego
zmiany skórne są rumieniowo -złuszczające i wysiękowe
zmiany umiejscowione są na owłosionej skórze głowy i w okolicach łojotokowych
prawdopodobnie role etiologiczną odgrywa Pityrosporum ovale
Wyprysk potnicowy (eczema dyshidroticum)
zmiany mają charakter pęcherzyków i pęcherzy o dobrze napiętej pokrywie
umiejscawiają się na dłoniach i podeszwach
alergeny mogą być zarówno pochodzenia zewnętrznego jak i wewnątrzustrojowego
Wyprysk podudzi (eczema cruris)
jest to odmiana wyprysku, który może towarzyszyć owrzodzeniom podudzi
czynnikami wywołującymi mogą być mikrourazy i zakażenia bakteryjne
w przypadkach owrzodzeń podudzi zmiany wypryskowe są głównie związane ze stosowanymi lekami zewnętrznymi
Powikłania wyprysku
alergizacja wtórna (alergisatio secundaria)
wyprysk uogólniony (eczema disseminatum)
w ustaleniu przyczyny wyprysku kontaktowego istotne znaczenie ma wywiad i obraz kliniczny, który u części chorych sugeruje czynnik wyzwalający
w każdym jednak przypadku badaniem potwierdzającym alergiczną nadwrażliwość kontaktową są naskórkowe testy płatkowe
zestaw standardowy obejmuje siedem grup alergenów (metale, składniki gumy, p-fenylenodiamina, żywice, leki zewnętrzne i zaróbki, konserwanty, substancje zapachowe)
dostępne są także zestawy dodatkowe, które opracowano dla poszczególnych stanowisk pracy
5