Procesy poznawcze-wykłady, Sylabus, Sylabus zajęć z przedmiotu:


Sylabus zajęć z przedmiotu:

1

Kod przedmiotu

21a

2

Nazwa przedmiotu

PSYCHOLOGIA PROCESÓW POZNAWCZYCH

3

Tytuł naukowy wykładowcy

doktor

4

Imię i nazwisko wykładowcy

Hanna Bednarek

5

Rok studiów, semestr

I rok, semestr II

6

Ilość godzin

30 godzin

7

Forma zaliczenia

Zaliczenie zajęć wymaga zdania egzaminu testowego (40 pytań).

8

Punkty ECTS

4 pkt

9

Warunki wstępne

brak

10

Pomoce dydaktyczne

Rzutnik multimedialny, laptop, video

11

Uwagi

  1. Założenia i cele przedmiotu

Ogólnym celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi problemami, pojęciami i metodami psychologii procesów poznawczych. Wiedza na temat poszczególnych procesów poznawczych będzie ilustrowana wynikami badań empirycznych.

Można wyróżnić dwa szczegółowe cele kursu.

Po pierwsze, chodzi o zrozumienie jak ważna, z punktu widzenia ogólnego wykształcenia psychologicznego, jest wiedza na temat pozornie prostych procesów np. percepowanie kształtów przedmiotów, wyobrażanie sobie znanej twarzy, selekcja zbędnych informacji czy pamięć wydarzeń z własnego dzieciństwa.

Po drugie, chodzi o wykazanie, że nasze intuicyjne wyjaśnienia np. takich procesów jak: wrażenia, spostrzeżenia, uwaga, wyobrażenia, pamięć, myślenie, decyzje, często odbiegają od naukowych koncepcji, dlatego warto się tym naukowym ujęciom bliżej przyjrzeć.

  1. Treść programu

  2. Wykład 1. Paradygmaty a modele umysłu.

    Podstawowa charakterystyka poznania i procesów poznawczych.

    Początki psychologii poznawczej.

    Przedmiot psychologii poznawczej. Koncepcja człowieka w psychologii poznawczej a koncepcja proponowana przez introspekcjonizm (odbiorca wrażeń), behawioryzm (kula bilardowa) i psychoanalizę (kocioł pod parą).

    Modele psychometryczne, informacyjne, koncepcje stylów poznawczych.

    Nurt informacyjny i ekologiczny w ramach psychologii poznawczej.

    Komputerowa metafora umysłu i jej ograniczenia.

    Główne założenia przetwarzania informacji: "od dołu do góry” /bottom-up/ i „od góry do dołu” /top-down/.

    Sekwencyjność czy paralelność procesów przetwarzania informacji.

    Problem reprezentacji poznawczej. Koncepcja Gibsona jako alternatywa dla pojęcia reprezentacji poznawczej.

    Miejsce psychologii procesów poznawczych wśród innych działów współczesnej psychologii.

    Słowa kluczowe: paradygmat, przetwarzanie informacji, reprezentacja, gibsonizm.

    Wykład 2. Spostrzeganie jako podstawowy proces odbioru informacji

    ♣ Odbiór wrażeń zmysłowych w procesie spostrzegania /receptor, analizator/.

    ♣ Spostrzeganie jako proces oddolny i odgórny

    • Wyodrębnianie cech / tzw. preprocesory, badania Hubela i Wiesala/

    • Kontekst w spostrzeganiu

    ♣ Różne ujęcia spostrzegania: koncepcja potoczna, koncepcje klasyczne /asocjacyjna; postaciowa/. Porównanie asocjacyjnej i postaciowej teorii spostrzegania.

    ♣ Wkład psychologii postaci do badań nad funkcjami percepcyjnymi. Podział pola percepcyjnego na figurę i tło, prymat całości nad częściami, prawa postaci.

    ♣ Koncepcja niezmienników /Gibsona/.

    ♣Detektory cech. Gatunkowe zróżnicowanie detektorów cech. (np. Detektory twarzy ludzkiej).

    ႧDane percepcyjne a dane pamięciowe. Konstruktywizm. Teoria dwóch systemów wzrokowych Normana (2001): „gibsonowski” system grzbietowy (dorsal) i „konstruktywi-styczny” system brzuszny (ventral).

    Słowa kluczowe: asocjacjonizm, Gestalt, figura-tło, prawa kojarzenia, prawa struktury, niezmienniki, detektory cech, receptory, bufor sensoryczny.

    Wykład 3.Współczesna teoria spostrzegania. Procesy organizujące percepcje wzrokową.

    Fazy procesu spostrzegania.

    ♣Dane percepcyjne a dane pamięciowe.

    ♣Cykl percepcyjny Neissera.

    Współczesne rozumienie procesu spostrzegania (rola VSTM, ruchy oczu, odbiór kształtów, głębi, ruchu, kategoryzacja percepcyjna, stałość spostrzegania, interpretacja znaczenia). Kody percepcyjne i nominalne w ujęciu Posnera.

    Gotowość i obronność percepcyjna jako mechanizm adaptacyjny.

    Słowa kluczowe: eksploracja, ruchy oczu: sakkady, dryfty, gotowość percepcyjna, kody.

    Wykład 4. Uwaga i świadomość.

    ♣Klasyczne i współczesne rozumienie uwagi.

    ♣Podstawowe funkcje uwagi /wg Maruszewskiego i Nęcki/. Zadania Stroopa.

    ♣Cechy uwagi /wg Nosala/.

    ♣Procesy przeduwagowe. Związki uwagi ze świadomością. Świadomość minimalna, percepcyjna i introspekcyjna /ujęcie Armstronga/.

    ♣ Czynności automatyczne i kontrolowane.

    ♣ Uwaga intensywna i ekstensywna /ujęcie Kolańczyk/.

    ♣Mechanizmy fizjologiczne i psychologiczne uwagi.

    Słowa kluczowe: habituacja, indukcja ujemna, układ siatkowaty, zjawisko coctail party,

    cieniowanie, detekcja sygnałów, fałszywy alarm, interferencja.

    Wykład 5. Uwaga selektywna i podzielna

    Uwaga jako system selekcji informacji: koncepcja Broadbenta i Treisman.

    ♣Formy uwagi selektywnej: skanning percepcyjny, detekcja sygnałów.

    ♣Dystraktory.

    ♣Uwaga jako system kontroli zasobów /uwaga podzielna/: koncepcje Kahnemana, Navona.

    ♣Proces automatyzowania czynności i jego konsekwencje. Błędy typowe dla automatyzmów. Refleksyjność i bezrefleksyjność. Wykorzystanie badań nad uwagą w życiu społecznym (np. reklama, media).

    Słowa kluczowe: metafora zwrotnicy albo filtru, dichotic listening, skanning percepcyjny, dystraktory, detekcja sygnału, zasoby poznawcze.

    Wykład 6. Wprowadzenie do problematyki pamięci

    ♣Pamięć jako zdolność i jako proces przetwarzania informacji.

    ♣Rodzaje pamięci wg Sguire'a.

    ♣Rodzaje pamięci w ujęciu strukturalno-magazynowym. Pamięć przemijająca (ultrakrótka i krótkotrwała). Pamięć trwała (epizodyczna, semantyczna, autobiograficzna). Koncepcja Tulvinga.

    ♣ Pamięć jawna i utajona. Badania Schactera.

    ♣ Mnemotechniki i ich skuteczność

    Słowa kluczowe: pamięć krótkotrwała, pamięć trwała, pamięć deklaratywna, proceduralna, efekt torowania (priming), habituacja, krzywa pozycyjna, efekt pierwszeństwa, efekt świeżości, zasada specyficzności kodowania, mnemotechniki.

    Wykład 7. Uwaga i pamięć jako formalne parametry procesów poznawczych.

    Pamięć operacyjna. Koncepcja Baddeleya. Metody badania uwagi i WM. Znaczenie uwagi i pamięci roboczej dla funkcjonowania poznawczego.

    ♣ Badania społeczne i laboratoryjne procesu pamięci.

    Słowa kluczowe: pamięć operacyjna, centralny wykonawca, pętla fonologiczna, notes wzrokowo-przestrzenny, hamowanie pro i retroaktywne.

    Wykład 8. Fałszywe wspomnienia

    ♣ Specyfika pamięci autobiograficznej. Trudności metodologiczne z badaniem pamięci autobiograficznej.

    ♣ Formy pamięci autobiograficznej

    ♣ Zjawiska charakterystyczne dla pamięci autobiograficznej: efekt względnej świeżości, amnezja wczesnodziecięca, reminiscencja.

    ♣ Fałszywe wspomnienia. "Efekt lampy błyskowej" (badania Browna i Kulika), wspomnienia wyparte i odzyskane.

    ♣ Emocje a pamięć.

    ♣ Psychologia zeznań świadków.

    Słowa kluczowe: pamięć autobiograficzna, metoda Galtona, metoda pamiętników, metoda terminarza, pamięć okresów życia, pamięć zdarzeń ogólnych, pamięć zdarzeń specyficznych, amnezja, reminiscencja, wyparcie, "efekt lampy błyskowej".

    Wykład 9. Wyobraźnia.

    ♣Wyobraźnia twórcza i odtwórcza.

    ♣Wyobraźnia u zwierząt.

    ♣Funkcje wyobraźni. Operacje wyobrażeniowe.

    ♣Współczesne pojęcie obrazu umysłowego. Polemika na temat istoty i formy wyobrażeń: stanowisko obrazowe i abstrakcyjne.

    Jeden kod -amodalny, abstrakcyjny (Anderson, Bower, Pylyshyn);

    dwa kody-werbalny i obrazowy (Paivio, Kosslyn);

    trzy kody -obrazowy, werbalny i abstrakcyjny (Ścigała, Maruszewski).

    ♣Badania nad reprezentacjami wyobrażeniowymi: rotacje umysłowe, efekt odległości, efekt wielkości.

    Słowa kluczowe: wyobrażenia twórcze, wyobrażenia odtwórcze, stanowisko obrazowe, stanowisko abstrakcyjne, rotacje umysłowe, skanning percepcyjny, efekt odległości, wielkości, reprezentacje symboliczne.

    Wykład 10. Wyobraźnia, orientacja w przestrzeni.

    ♣Wyobraźnia a pamięć. Rola imagenów i logogenów w kodowaniu informacji /koncepcja Paivio/.

    ♣Wpływ wyobraźni na procesy myślenia i twórczość.

    ♣Wyobraźnia a emocje. Procesy wizualizacji w praktyce psychologicznej.

    ♣ Wyobraźnia a orientacja w przestrzeni. Orientacja w przestrzeni u ludzi i zwierząt.

    ♣Pojęcie wiedzy przestrzennej (spatial knowledge) i "mapy poznawczej".

    ♣Strategie orientacji w przestrzeni. Różnice indywidualne i międzypłciowe w zakresie wyobraźni i orientacji w przestrzeni.

    Słowa kluczowe: imageny, logogeny, wizualizacja, wiedza przestrzenna, orientacja przestrzenna, ścieżki dostępu, mapa umysłowa, kod wyobrażeniowy, kod pojęciowy.

    Wykład 11. Pojęcia jako abstrakcyjne reprezentacje umysłowe

    ♣Wyjaśnienie pojęć i kategoryzacji. Jak tworzymy kategorie.

    ♣Tradycyjne teorie pojęć, oparte na regułach podobieństwa.

    Pogląd Klasyczny. Rola abstrakcji pozytywnej i negatywnej.

    Pogląd Probabilistyczny. Prototypy.

    Pogląd Egzemplarzowy. Efekt świeżości jako podstawa ewolucji struktur pojęciowych.

    ♣Wady koncepcji pojęć opartych na podobieństwie jako zasadzie konstytuującej kategorie.

    ♣ Proces kategoryzowania obiektów.

    ♣Fundamentalne zasady wyjaśniające jako podstawa teorii naiwnych. Czego dotyczą naiwne teorie świata.

    ♣ Funkcje poznawcze pojęć.

    ♣Po co nam pojęcia?

    Słowa kluczowe: kategoria, kategoryzacja, abstrakcja pozytywna i negatywna, pojęcia naturalne, pojęcia matrycowe, egzemplarz, prototyp, efekt zagnieżdżenia, teorie naiwne, fundamentalne zasady wyjaśniające.

    Wykład 12. Myślenie i rozwiązywanie problemów

    ♣Myślenie jako szczególny proces psychiczny. Badania struktury myślenia.

    ♣Rodzaje, struktura i funkcje myślenia.

    Struktura: informacje, operacje, reguły.

    Rodzaje: produktywne, reproduktywne, twórcze, nietwórcze, autystyczne, realistyczne, konwergencyjne, dywergencyjne.

    ♣Rozumowanie dedukcyjne i indukcyjne. Błędy w rozumowaniu i ich przyczyny.

    ♣Pojęcie problemu i rozwiązywania problemów. Strategie rozwiązywania problemów. Przeszkody w rozwiązywaniu problemów. Sztywność intelektualna. Fiksacja. Wgląd.

    ♣Rozwiązywanie problemów a twórczość. Badanie procesów myślowych.

    Słowa kluczowe: myślenie, operacje umysłowe, algorytm, heurystyka, myślenie dywergencyjne, myślenie konwergencyjne, sztywność nastawień, fiksacja, wgląd.

    Wykład 13. Podejmowanie decyzji.

    ♣ Podstawowe pojęcia psychologicznej teorii decyzji.

    ♣ Czym są decyzje, rodzaje decyzji.

    ♣ Czynności przeddecyzyjne.

    ♣ Dlaczego klasyczna teoria decyzji nie przystaje do rzeczywistości ?.

    ♣ Pułapki w procesie podejmowania decyzji. Heurystyki i złudzenia.

    ♣ Strategie podejmowania decyzji. Błędy popełniane przez decydentów i ich źródła.

    ♣ Przykłady strategii satysfakcjonujących /Tyszka/: koniunkcyjna, alternatywna, kompensacyjna. W jakich okolicznościach należy je stosować.

    Słowa kluczowe: decyzja, szacowanie ryzyka, subiektywne prawdopodobieństwo, obiektywne prawdopodobieństwo, użyteczność, SEU -subiektywnie oczekiwana wartość wyniku, heurystyka dostępności psychicznej, reprezentatywności, złudzenia walentne. Złudzenia posybilne, strategia satysfakcji, strategia eliminacji według aspektów, strategia perspektywy.

    Wykład 14. Różnice indywidualne a procesy poznawcze

    Biologiczne i kulturowe podłoże różnic indywidualnych.

    ♣Neuropsychologiczne prawidłowości funkcjonowania sfery poznawczej człowieka. Dwie półkule - jeden mózg. Przetwarzanie sekwencyjne i równoległe a funkcjonowanie poznawcze.

    ♣Płeć a funkcjonowanie poznawcze: mity i rzeczywistość.

    ♣Różnice indywidualne w sposobach funkcjonowania poznawczego, kompetencje umysłowe, strategie (style) poznawcze.

    Słowa kluczowe: asymetria półkulowa mózgu, lateralizacja, przetwarzanie sekwencyjne i równoległe, strategie, style poznawcze, zdolności umysłowe.

    Wykład 15. Prezentacja metod i technik badawczych. Repetytorium problematyki poruszanej na wykładach.

    Literatura obowiązkowa:,

    1.  Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne /rozdz. 1,2,6,7,8/.

    2. Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. PWN /rozdz. 5,6, 8, 9,10,11,12/.

    Literatura uzupełniająca:

    Sternberg, R. (2001). Psychologia poznawcza. Warszawa: WSiP.

    Wydział Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego

    Strona 5 z 5



    Wyszukiwarka