Wykład EKONOMIKA ZDROWIA 4.01.2011
Rola państwa w sprawiedliwym systemie zdrowotnym
Rolą panstwa w zakresie zabezpieczenia zdrowotnego obywateli jest uzyskanie jak najlepszych efektów zdrowotnych przez obywateli.
W zwiazku z czym istnieja koncepcje w mysl ktorych Panstwo powinno odchodzic od kontrolnej funkcji opartej na teorii agencji na rzecz funkcji opartej na zaangażowaniu.
Nowa funkcja ma dotyczyć takich procesow jak:
-efektywnosc systemu
-przejrzystosc
-celow systemu
*poprawa stanu zdrowia obywateli
*kontroli wydatków na opiekę zdrowotną
Powyzsze redefinicje roli panstwa nalezy łaćzyć z koncepcją stewarda (stewardship) w raporcie WHO z 2000 r.
Jest to koncepcja w mysl ktorej sposob sprawowania wladzy powinien łączyć orientacje efektywnosciową działań systemu publicznego z wymiarem etycznym jej działań.
Koncepcja stewarda nie stoi w sprzecznosci z ideą urynkowienia systemu zdrowotnego.
Aktywnosc wladz publicznych powinna byc nastawiona na:
-szacowanie potrzeb zdrowotnych
-ochrona interesow pacjenta (min. Redystrybucja)
-przejrzyste zasady współpracy sektora publicznego w prywatnym
Pojecie sprawiedliwosci
W opiece zdrowotnej wazny jest nie tylko wybor miedzy czysta alokacja rynkowa a alokacja zaplanowana administracyjnie ile umiejetne ich polaczenie w skali i proporcjach odpowiadajacych spolecznemu konsensusowi.
Zarowno panstwo jak i rynek są zawodne.
W opiece zdrowotnej sprawiedliwosc jest rozpatrywana najczesciej w kontekscie dystrybucji kosztow i korzysci.
W Polsce ugruntowalo sie przekonanie, ze jest ona synonimem rownosci w dostepie do swiadczen. Mamy wiec do czynienia z tak zwanym egalitaryzmem ukierunkowanym.
Negatywnia moralnie jest kazda alokacja srodkow finansowych, ktora burzylaby ten porządek.
W zwiazku z szybkim wzrostem kosztow opieki, wiekszym od rozwoju gospodarczego obecnie ten poglad powinien byc przedefiniowany.
Sprawiedliwym powinien nazywac sie system umozliwiajacy rowny dostep do uslug medycznych o potwierdzonej relacji kosztu do efektu w odpowiednim czasie.
Koszyk świadczeń gwarantowanych
Cele tworzenia „koszyka”:
-zapewnienie rownosci w dostepie do wybranych swiadczen
-okreslenie jednoznacznych praw ubezpieczonego zagwarantowanych w ramach srodkow publicznych
- okreslenie jednoznacznych zobowiązan dla platnika oraz swiadczeniodawcow
-optymalizacja wydatkow platnika w celu zapewnienia uprawnien dla wiekszej liczby osob do swiadczen w ramach tych samych nakladow
-wspieranie finansowane dzialan skutecznych klinicznie i potwierdzonych w doniesieniach naukowych oraz oplacalnych ekonomicznie
-eliminowanie technologii o niekorzystnych lub watpliwych efektach klinicznych
-zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego ubezpieczonych poprzez okreslanie priorytetow w sposobie finansowania swiadczen oraz nadzor nad ich dostepnoscią
-stworzenie mechanizmu wprowadzania nowych technologii medycznych do powszechnego stosowania
-wspieranie tworzen przejrzystych procedur dokonywania wyborow, podejmowania decyzji planistycznych oraz refundacyjnych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
-stworzenie motywacji do badania efektywnosci ekonomicznej swiadczen zdrowotnych w odniesieniu... (nie ma na slajdzie, a dr nie wiedzial o co tu moglo chodzic... :/ :O )
Świadczenia
Swiadczenie gwarantowane - swiadczenie opieki zdrowotnej w calosci finansowane albo wspolfinansowane ze srodkow publicznych
Swiadczenia niegwarantowane - swiadczenia opieki zdrowotnej niefinansowane ze srodkow publicznych
Rodzaj koszyka |
Skrócona definicja |
Tworzony aktywnie = zdefiniowany |
Tworzony przez wpisywanie swiadczen na okreslona liczebnie liste; obejmuje „obszar” zdefiniowany |
Utworzony biernie = niezdefiniowany |
Zawiera wszystkie swiadczenia, ktore nie zostaly wpisane do aktywnie tworzonych koszykow; obejmuje wszystko co nie trafilo do koszykow tworzonych aktywnie |
Pozytywny |
Swiadczenia oferowane w ramach ubezpieczenia okreslonego rodzaju |
Negatywny |
Swiadczenia zakazane (jednoznacznie negatywny) lub wykluczone (wzglednie negatywny); kryterium szkodliwosci lub braku oplacalnosci |
Gwarantowany/ podstawowy/ standardowy |
Zawiera swiadczenia finansowane w ramach ubezpieczenia podstawowego (100% refundacja lub progi odplatnosci) |
Pozastandardowy/ ponadstandardowy |
Zawiera swiadczenia finansowane z ubezpieczen dodatkowych (100% refundacja lub progi odplatnosci) |
4 proponowane scenariusze
1.Aktywnie tworzony pozytywny koszyk gwarantowany
(bardzo trudne, dlugotrwale i kosztowne) oraz biernie tworzony koszyk pozastandardowy
2.Aktywnie tworzony pozytywny koszyk pozastandardowy
(szybkie, latwiejsze, tansze) oraz biernie tworzony koszyk gwarantowany
3.Aktywnie tworzony koszyk pozastandardowy i lista świadczen preferowanych (inaczej „zalecanych”; aktywna polityka platnika i MZ; swiadczenia korzystne) w ramach koszyka gwarantowanego.
Ew. tworzone obydwa koszyki gwarantowany i pozastandardowy (malo realne i trudne)
Koszyk negatywny najlepiej w jurysdykcji Agencji HTA - nie mozna podjac decyzji o wlączeniu do koszykow pozytywnych dla tych swiadczen.
Inne ważne zagadnienia do uzgodnien i symulacji w ramach planowania:
1.Koszyk maly czy duzy? Tu nalezy rozwazyc inne mozliwe cele wprowadzenia koszyka
2.Koszyk jako never ending story, jakozmieniajacy sie w czasie produkt podlegly zdefiniowanemu ciąglemu procesowi zmian w okreslonej strukturze
3.Kto decyduje o wpisach - Komisja Refundacyjna czy Minister Zdrowia?
4.Rola Agencji HTA
Jednym z podstawowych problemów ekonomiki zdrowia jest ile Panstwo powinno wydawac na opieke zdrowotna.
To ile ludzie wydaja indywiduwalnie na opieke zdrowotna zalezy od:
-stanu zdrowia
-dochodow
-technologii medycznych
Takie czynniki jak zmiana indywidualnych stanow zdrowia obywateli w kontekscie wydatkow na ochrone zdrowia w skali makro nie ma wiekszego znaczenia w krotkim czasie.
Zaczynaja byc zauwazalne dopiero po dluzszym czasie np. Wzrost zachorowan na choroby „drogie” jak np. AIDS.
Dochód a wydatki
To jak duzo ludzie wydaja przy okreslonym dochodzie nazywamy funkcją konsumpcji.
W makroekonomii przyjmuje sie , ze calkowite wydatki na konsumpcje(w tym uslug zdrowotnych) w calej gospodarce, sa tym wyzsze, im wiekszy jest dochod rozporządzalny.
Dochod rozporządzalny (dochod osobisty do dyspozycji)
jest to ta częśc dochodu gospodarstwa domowego, ktorym moze ono dysponowac, przeznaczajac na konsumpcje, inwestycje lub oszczednosci.
Funkcja konsumpcji
John Maynard Keynes stwierdzil lakonicznie, ze ludzie konsumuja wiecej, gdy ich dochod jest wyzszy. To proste sformulowanie doprowadzilo do powstania tzw. Liniowej funkcji konsumpcji.
Zaklada ona, ze konsumpcja zalezy wprost proporcjonalnie od dochodu, ale nawet przy zerowym jego poziomie gospodarstwa domowe musza zaspokajac swoje podstawowe potrzeby.
Funkcja konsumpcji Keynes'a
C= Ca + cYd
C- oznacza poziomwydatkow konsumpcyjnych
Yd- dochod rozporzadzalny
Ca- konsumpcja stala(autonomiczna) zwiazana ze stalymi wydatkami
c- krancowa sklonnosc do konsumpcji
Tutaj wykres tradycyjnej funkcji konsumpcji (zdjecie 9405)
Hipoteza dochodu permanentnego
Milton Friedman badał miarę dochodów lekarzy, prawnikow, inzynierow.
Friedman odkryl, ze w grupach zawodowych, ktorych dochody zmienialy sie znacznie z roku an rok wydatki i dochody nie rownaly sie sobie w skali roku, lecz byly rowne w dlugim okresie. Ludzie Ci wydawali pieniadze zgodnie ze swoim oczekiwanym dochodem a nie realnym w danym roku. Nazwal go dochodem permanentnym.
Friedman twierdzil, ze przejsciowe zmiany dochodu ludzi nie powoduja wzrostu ich konsumpcji. Ludzie planujac swoja konsumpcje kieruja sie dochodem permanentnym, dlatego tez wzrost konsumpjci w danym okresie moze byc tylko wynikiem zmiany dochodu, ktora bedzie postrzegana przez konsumentow za stałą.
Teoria ta stała w opozycji wobec keynesowskiej teorii konsumpcji, ktorej podstawa byla liniowa funkcja konsumpcji.
Friedman podzielil dochod konsumenta na czesc permanentna i czesc nieoczekiwana. Dochod permanentny oparty jest na oczekiwaniach konsumenta dotyczacych wielkosci dochodu, jaką spodziewa sie on uzyskac w czasie trwania zycia. Dochod permanentny takze podlega zmianom w czasie, poniewaz oczekiwania na zawsze pokrywaja sie z rzeczywistoscia. Zmiany te sa jednak niewielkie.
Druga część dochodu wyodrebniona przez Friedmana, ktora nazwal dochodem przejsciowym jest roznicą miedzy dochodem biezacym i dochodem rozporządzalnym. Mimo, ze dochod przejsciowy podlega wiekszym fluktuacjom niz dochod permanenty to zdaniem Friedmana nie wplywa on w istotnym stopniu na zmiane poziomu konsumpcji w czasie. W sytuacji, gdy dochod biezacy jest nizszy od dochodu permanentnego konsumenci pozyczają. W przeciwnej sytuacji, oszczedzaja czesc pieniedzy.
Wzór Friedmana
C= K* YPT
YPT = beta * Yt + (1- beta) *YPT - 1
C- konsumpcja permanentna
K- krancowa sklonnosc do konsumpcji dochodu permanentnego
Ypt- dochod permanentny
Yt- dochod biezacy
Ypt - 1 - dochod permanentny poprzedniego okresu
beta - to wspolczynnik wagowy, oceniajacy preferencje zalezne konsumpcji od sytuacji biezacej lub przeszlej.
Podział dochodu
Rozbieznosc miedzy indywidualna a krajowa elastycznoscia jest wieksza w przypadku konsumpcji uslug zdrowotnych niz innego rodzaju konsumpcji.
Analizy wykazuja, ze indywidualna konsumpcja uslug zdrowotnych ma elastycznosc dochodowa ok. 0 do 0,4 . W skali makro wiemy zas, ze kraje bogate wydaja na opieke zdrowotna wiecej niz kraje biedne. Elastycznosc dochodowa jest: Większa od 1!
Dochod bedzie stawal sie coraz wazniejsza determinantą wydatkow na opieke zdrowotna, w miare jak przedmiot obserwacji bedzie rósł. W skali makro ta zaleznosc jest widoczna.
Jednoczesnie zmiany w systemie opieki zdrowotnej sa wolne, czesto nawet wolniejsze niz w innych dzialach gospodarki.
Dodatkowym czynnikiem powodujacym, ze zmiany w systemie opieki zdrowotnej sa wolniejsze jest fakt, ze:
-najczesciej funkcjonuje platnik trzeciej strony
-system ksztalcenia profesjonalistow trwa dlugo
-budowanie badz zamykanie szpitali jest przedsiewzieciem dlugotrwalym.