Czasowniki Kanōdōshi(可能動詞)

 

ホテルのみずはのめます。 ホテルの水は飲めます。

Woda w hotelu nadaje się do picia.

これはわたしにもきめられません。 これは私にも決められません。

Ja też nie umiem tego ustalić.

にほんごがはなせる。 日本語が話せる。

Potrafię mówić po japońsku.

パーティにこられますか。 パーティに来られますか。

Możesz przyjść na imprezę?

 

W powyższych zdaniach wyraża się, że:

•     ktoś ma możliwość albo umiejętność, która doprowadzi do charakterystycznego działania,

•     dla przymiotnika lub rzeczy, ewentualnie osoby istnieje możliwość, która doprowadzi do charakterystycznego działania.

Aby osiągnąć te własności należy użyć odpowiedniej formy czasownika, a mianowicie Kanōdōshi. Do tworzenia Kanōdōshi używa się Jōdoshi -(ra)reru, które odmienia się jak czasownik Ichidan-katsuy* i przyłącza do Mizenkei. Do czasownika Ichidan-katsuyō przyłącza się wariant -rareru.

 

taberu - taberareru

- móc jeść

okiru - okirareru

- umieć wstać

 

Najczęściej czasowniki Godan-katsuyō tworzy własną formę z -reru, przedstawianą w słownikach. W końcówce sylabowej Shūshikei wstawia się e i dodaje -ru. (W przestarzałym już, tradycyjnym języku, zamiast końcówki e, stosowano końcówkę a - odpowiednią dla Mizenkei i dodawano -reru). Powstałe w ten sposób Kanōdōshi odmieniać się będą jak czasowniki Ichidan-katsuyō:

 

kau - kaeru	- móc kupować		kaku - kakeru	- móc pisać
hanasu - hanaseru	- móc mówić		matsu - materu	- móc czekać
yomu - yomeru	- móc czytać		yobu - yoberu	- móc wołać
toru - toreru	- móc brać

 

Formy z -eru wyrażają na ogół, że nośnik działania jego fizycznych umiejętności jest w sytuacji, do której doprowadziło działanie. Podobnie zachowują się Kanōdōshi mieru „być widocznym” albo kikoeru „móc słuchać”, których działanie jest możliwe do zrobienia bez własnej decyzji. Oprócz tego istnieją regularne warianty mirareru albo kikeru i kikareru, które wyrażają, że działanie jest możliwe dzięki warunkom zewnętrznym, niezależnych od woli albo zamiaru czynników.

W przypadku suru (też w przypadku jego wyrazu złożonego z rzeczownikiem), powstaje forma dekiru „móc robić”, a w przypadku kuru - korareru (来る - 来られる). Rzeczowniki oznaczające pewien rodzaj działania (np. benkyō, shigoto, yakyū), mogą być używane w zdaniach warunkowych z wykorzystaniem dekiru.

 

にほんごができる。 日本語ができる。

Potrafię mówić (pisać) po japońsku. (Znam japoński.)

きょう、テニスができますか。 今日、テニスができますか。

Możesz dziś zagrać w tenisa?

 

Przy czasownikach Ichidan-katsuyō i przy kuru, w nowoczesnej japońskiej mowie, istnieje tendencja do tworzenia form skróconych, takich jak:

 

taberareru - tabereru		mirareru - mireru
okierareru - okieru		korareru - koreru

 

Wypada jednak stosować tą formę Kanōdōshi w bardzo nieformalnych sytuacjach.

Często nośnik działania charakteryzuje się również przez Joshi -ni wa, -ni mo albo też -ni totte. Struktura ta znajduje się w zdaniach z dalszym orzeczeniem. Możliwość i umiejętność można oddawać też przez budowę Rentaikei + koto-ga. Używanie jednak takiej struktury brzmi mało formalnie i nie jest ona, zbyt często, stosowana w potocznych konwersacjach.

 

にほんごをはなすことができる。 日本語を話すことができる。

Potrafię mówić po japońsku.

トイレにいくことができます。 トイレに行くことができます。

Mogę iść do łazienki. (Trafię do łazienki.)

きのうは、パーティーにいくことができませんでした。

Nie mogłem wczoraj iść osobiście na zabawę.

---