ROZUMIENIE BÓLU WYKŁAD XI

(Ok. 2 pytania na egzaminie)[e-mail]

Definicja bólu wg Komitetu Taksonomii Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu.

BÓL=> nieprzyjemne zmysłowo i emocjonalnie odczucie powstające wskutek uszkodzenia tkanki, lub też towarzyszące bodźcom aktualnie lub potencjalnie uszkadzającym. Ból jest zjawiskiem: psychicznym, subiektywnym, emocjonalnym związanym z wywołującym go bodźcem i pamięcią uprzednich doświadczeń. Percepcja bólu zależy od: intensywności bodźca bólowego, ale i od okoliczności wystąpienia.

SKŁADOWE BÓLU

• Element sensoryczny=> stanowi istotę bólu, odebrany sygnał bólowy informuje mniej lub bardziej precyzyjnie o tym fragmencie ciała w którym może dojść lub doszło do uszkodzenia tkanki w wyniku działania szkodliwego bodźca, następuje rozpoznanie intensywności i czasu trwania bólu.

• Element oceniający=> uaktywnia się w drugiej kolejności, skłania do poznania:

• Przyczyn-co się stało?

• Następstw- czy jest to coś poważnego?

• Sposobu radzenia sobie- co robić, aby ból zmniejszyć lub zlikwidować?

• Element motywacyjny=> obejmuje lęk lub ulgę, skłania do podejmowania leczenia samodzielnego lub z udziałem lekarza.

Zawsze występują dwa pierwsze elementy, natomiast z trzecim elementem jest bardzo różnie.

RODZAJE BÓLU

• Ból ostry=> odczucie rozrywania, świdrowania, palenia, miażdżenia itp. Bardzo wysoka intensywność.

Trzy wymiary:

• Intensywny lęk, związany z obawą, że stało się coś zagrażającego życiu lub zdrowiu,

• Niepewność związana z czasem trwania tego przykrego stanu,

• Traktowanie tego stanu jako przeszkody w strawnym myśleniu, w trwaniu w dobrym nastroju, w realizacji planów.

• Ból chroniczny=> dominują elementy oceniający i motywacyjny, zaś sensoryczny jest mniej intensywny, przypisywanie znaczenia, cierpienie somatyczne łączy się z psychicznym

• Ból psychogenny=> reakcja bólowa na wyimaginowane zagrożenie organizmu, stan psychiczny człowieka determinuje powstanie przekonania o uszkodzeniu organizmu i odczuwaniu bólu. Najczęściej występuje u osób neurotycznych, z poczuciem winy, z uogólnionym oczekiwaniem porażki, przyczyna to problemy życiowe.

Różnice między bólem ostrym i przewlekłym

kryterium	Ból ostry	Ból przewlekły
Uwarunkowania psychologiczne	słabe związki z cechami osobowości	Wyraźne związki z cechami osobowości
etiologia	Jedna przyczyna	Wiele przyczyn
Leczenie farmakologiczne	Możliwe, szybkie i skuteczne	Mało skuteczne, niewystarczające
Leczenie nie farmakologiczne	uzupełniające	Pierwszoplanowe i długotrwałe
symptomatyka	Wyraźne wzorce objawów	Nakładanie się objawów
funkcje	ostrzegawcza	Utrata funkcji ostrzegawczej
Korelaty emocjonalne	lęk	Depresja
Czas trwania	Krótszy, przewidywalne granice	Wydłużający się, trudny do określenia

FUNKCJE BÓLU:

• Ostrzegawcza,

• Prozdrowotna.

ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY BÓLU

NOCYCEPCJA=> fizjologiczna podstawa bólu, zbiór mechanizmów odbierania, przetwarzania, przewodzenia, modulowania oraz reagowania na bodźce uszkadzające lub potencjalnie uszkadzające tkankę (bodźce nocyceptywne).

NOCYCEPTROY=> wolne zakończenia włókien nerwowych, rozmieszczone na powierzchni ciała, w mięśniach, stawach, naczyniach krwionośnych i niektórych miąższowych narządach wewnętrznych, nie ma ich w większości narządów wewnętrznych, łącznie z mózgiem.

Impulsy są przesyłane do wyższych pięter układu nerwowego za pośrednictwem dwóch typów włókien:

• Typu A: osłonięte mieliną- pobudzenie wywołuje ostry ból, kłujący zwany pierwotnym lub szybkim (3 do 30 m/s)

• Typu C: cienkie, bezmielinowe , wolniej przewodzące, pobudzenie powoduje ból piekący, zwany wtórnym, powolnym (mniej niż 2,5m/s) lub prawdziwym, towarzyszy pobudzenie emocjonalne, wzrost napięcia mięśni szkieletowych, wszystkie impulsy bólowe pochodzące z organów trzewnych przewodzone są tymi włóknami.

Wstępujący układ nocyceptywny=> dwie drogi:

• Droga rdzeniowo- wzgórzowa (włókna A)=> kończy się w jądrach grupy brzuszno- tylno- bocznej oraz tylnej wzgórza, część dociera do tworu siatkowatego pnia mózgu.

• Droga rdzeniowo- siatkowata (włókna typu C)=> kończy się na różnych poziomach tworu siatkowatego pnia mózgu, we wzgórzu oraz w strukturach układu limbicznego (obróbka emocjonalna, reakcje motywacyjne, pamięć doświadczeń).

• Drogi wzgórzowo- korowe=> doprowadzają impulsy bólowe do ośrodków kory ciemieniowej i czołowej, a także zakrętu obręczy (lokalizacja- czuciowe ośrodki pierwszego rzędu w płacie ciemieniowym: okolica S I, jakość- korowe ośrodki somatosensoryczne drugiego rzędu: okolica S II)

ANTYNOCYCEPCJA=> systemy modulowania, czyli selekcjonowania i tłumienia impulsów bólowych

Antynocyceptywny układ zstępujący przewodzi impulsy do rogu tylnego rdzenia, gdzie następuje kontrola dopływu bodźców bólowych.

Teoria bramkowa- teoria radzenia sobie psychologicznego z bólem. Te bramki działają na poziomie rdzenia kręgowego.

Istotna rola ośrodków położonych w pniu mózgu: substancja szara okołowodociągowa, miejsce sinawe, jądra wielkiego szwu, twór siatkowaty=> pytanie na egzaminie

Substancje hamujące ból: endorfiny (endogenne morfiny, neuromodulatory opioidowe)

PSYCHOSPOŁECZNE MECHANIZMY PRZEŻYWANIA I REAGOWANIA NA BÓL:

1. Związek bólu z emocjami- modyfikacja emocji prowadzi do redukcji doświadczeń bólowych (w grupie mniej boli)

2. W odczuwaniu i reagowaniu na ból duże znaczenie mają doświadczenia wczesnodziecięce.

3. Kontrola doświadczeń bólowych poprzez modelowanie, włączanie procesów poznawczych, strategie zaradcze.

---