Ład powersalski, sytuacja polityczna w Europie w latach 20
Sytuacja po Traktacie Wersalskim
2 grupy państw:
państwa zwycięskie(beneficjanci)- polityka utrwalenia tego ładu np. Polska, Francja
państwa przegrane (rewizjonistyczne)- przegrane lub tracą pozycję polityczną . Dążenie do zmiany postanowień traktatu. Ta tendencja będzie tak silna, że złączy te kraje we wspólnym dążeniu- np. Rosja, Niemcy, Węgry
Sytuacja po 1918r.
kwestia Niemiec stanowi główny obszar zainteresowania polityki europejskiej. Niemcy po wojnie stają się republiką- Republika Niemiecka( Weimarska). Kraj zostaje zdefederalizowany. Na czele stoi prezydent. Brak akceptacji dla sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej. Po wojnie- Straty terytorialne: Alzacja, Lotaryngia, część Polski. Polska- odzyskuje niepodległość. ”wchodzi na mapę” powodując straty terytorialne dla Niemiec.(utrata Pomorza, Śląska, Wielkopolski). Gdańsk-miastem sporów pomiędzy Polską a Niemcami. Śląsk( jego bardziej uprzemysłowiona część) - drugi ośrodek przemysłowy Niemiec po Zagłębiu Ruhry, po wojnie należy do Polski. Traktat Wersalski jest uważany przez Niemców za akt dziejowej niesprawiedliwości. Stosunek Paryża do Niemiec: twarde egzekwowanie ustaleń powojennych, domaganie się spłaty reparacji, prowadzenie polityki izolacji Niemiec, również gospodarczej. Uważanie Niemiec za nadal niebezpiecznego dla Francji sąsiada. Polityka Francji nie przynosi efektów. Niemcy nie chcą płacić odszkodowań, nie stosują się do postanowień, chcą wydobyć się z tej izolacji .
Konferencja w Locarno w 1925 r.( „Pakt Reński”). Niemcy akceptują swoją zachodnią granicę, co do wschodniej- nie podpisały z Polską i Czechosłowacją traktatu gwarantującego nienaruszalność granic. Ustalenie ostatecznej granicy między Francją a Włochami. Powszechnie te traktaty interpretowano jako pośrednie wyrażenie zgody na zmianę wschodnich granic Niemiec. Postanowienia Konferencji w Locarno wywołały ogromne zaniepokojenie w Polsce.
Rosja - traci obszary przybałtyckie, oprócz zmian terytorialnych są też zmiany ustrojowe- komunizm.1922- powstaje ZSRR( Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich) Stosunki Radziecko- Niemieckie. Totalitaryzmy wyostrzają rewizjonizm, czyli chęć zmiany obecnej sytuacji. Konferencja w Rapallo w 1922 r- państwa te podpisują porozumienie, które jest nawiązaniem zerwanych stosunków dyplomatycznych. Państwa te- oba izolowane na arenie międzynarodowej, jednoczą się w tej sytuacji. Na początku podejmują decyzję o traktowaniu się systemem uprzywilejowania ekonomicznego. Następnie dochodzi do współpracy wojskowej. Na terenie Rosji Niemcy budują potencjał militarny, produkują broń( Niemcy zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego nie mogli się zbroić).Te dwa państwa łączy interes rewizjonistyczny, oba te kraje chcą zmienić mapę Europy (niechęć do akceptacji granic polskich, zakwestionowanie ładu wersalskiego)
Wielka Brytania:- po wojnie powraca do polityki izolacjonizmu. Wież francusko- brytyjska sprzed 1918 r obumiera. W Europie nie ma kraju, który mógłby równoważyć znaczącą rolę Francji. Dlatego W. Brytania nie zgadza się na tak restrykcyjna politykę wobec Niemiec, Osłabienie Niemiec oznaczało by jeszcze lepszą pozycję Francji, a tego W. Brytania nie chce. System polityczny :system dwupartyjny - konserwatyści i laburzyści ( partia pracy -LABOUR).1924 rok- I rząd lewicowy laburzystów.(J.R .McDonald). Przejmuje niemieckie kolonie.
Francja- III Republika Francuska ( 1871-1940). Słaba pozycja prezydenta-nikłe kompetencje), ciężar obowiązków przeniesiony do parlamentu. Wielopartyjna scena polityczna- antyteza sceny brytyjskiej. System parlamentarno- gabinetowy. Zróżnicowanie parlamentu, częste zmiany rządów. Tak samo jak W . Brytania przejmuje kolonie niemieckie.
Po I wojnie jest tendencja do zmiany systemów na totalitarne, ale są też państwa, które nadal hołdują tradycjom- Francja i W. Brytania.
Mała Ententa: Czechosłowacja, Rumunia, Jugosławia zawiązują sojusz do którego zmusza ich rewizjonizm węgierski. Terytoria na których znalazły się te kraje należały przed I wojną do Węgier. Jest to obszar słabo uprzemysłowiony, zurbanizowany, rolniczy, z wyjątkiem Czechosłowacji. Kraje te, które powstały po I wojnie światowej deklarują wolę systemu demokratycznego. Niestety nie sprawdza się on, następuje erozja demokracji. Zastępowanie demokracji systemami niedemokratycznymi. Czechosłowacja jest wyjątkiem, bo udaje się jej pozostać krajem demokratycznym, o wysokiej stopie życia. Wypracowała model funkcjonalny, który wyróżnił ją spośród innych krajów. Specyfika etniczna- inna mapa narodowościowa tej części Europy w porównaniu do Europy Zachodniej. Nieskonsolidowane występowanie tych narodów, (osadnictwo wyspowe)
Węgry- kraj, który nie godzi się na status polityczny, narodowy ekonomiczny jaki otrzymał po wojnie. Nie akceptują sytuacji w jakiej się znalazły.( Po wojnie straciły 70% terytorium i 60% ludności, Siedmiogród- istota państwowości Węgier jest teraz obszarem spornym z Rumunią. Ograniczenia wojskowe.) Potrzebują silnego partnera do działań rewizjonistycznych. Sytuacja wewnętrzna : próba odbudowania dynastii Habsburgów. Węgry są regencją( regent- zastępca monarchy), chęć powrotu do sytuacji Węgier jako królestwa. Kompetencje regenta są zagwarantowane w konstytucji: regent dominuje nad władzą wykonawczą, jest przywódcą sił zbrojnych, dominuje nad kompetencjami władzy ustawodawczej. System na Węgrzech przesuwa się w stronę modelu faszystowskiego, Węgry są pod wrażeniem Niemiec. Rozwijają się ugrupowania faszystowskie. Urzędowy antysemityzm.
Jugosławia powołana do życia w formie królestwa SHS(Serbia, Słowenia, Chorwacja). Polityka serbizacji (Serbia podstawowym elementem tego państwa, bo: Belgrad stolicą, przewaga narodu serbskiego, tradycja, największe terytorium).Kraje te tworzą naród jugosłowiański. Występują tu też różnice religijne- Serbowie: prawosławni, Chorwaci- katolicy, Bośniacy- muzułmanie.
Rumunia- kraj monarchiczny o demokratycznej konstytucji. Kryzys ładu demokratycznego( najbardziej spektakularna forma tego kryzysu)
Traktat Wersalski jest odebrany w Niemczech jako akt dziejowej niesprawiedliwości. Niemcy nie akceptują tej rzeczywistości( to spowoduje wybuch II wojny światowej). Dążenie państw rewizjonistycznych do zmiany traktatu będzie bezpośrednią przyczyną wybuchu II wojny światowej.