wykłady, Krążenie personalne (osobnicze) i płodowe., 9 listopad 2005


9 listopad 2005

Temat: KRĄŻENIE PERSONALNE (OSOBNICZE) I PŁODOWE

  1. Uwagi wstępne.

  2. Budowa serca.

  3. Krążenie płucne.

  4. Krążenie systemowe.

  5. Krążenie płodowe.

ad. 1.

W skład układu krążenia SYSTEMA CIRCULATORIUM seu VASCULATORIUM zalicza się 3 układy:

Układ żylny i tętniczy ma swą część ośrodkową i obwodową PARS CENTRALIS et PERIFERICA.

Natomiast układ chłonny nie ma części ośrodkowej (brak serca limfatycznego).

Częścią ośrodkową dla układu tętniczego i żylnego jest serce.

Natomiast częścią obwodową są naczynia, tj.:

Od powstania zawiązków serca, aż do porodu wyróżnia się tzw. krążenie płodowe CIRCULATIO FETALIS.

Natomiast od chwili narodzin, aż do śmierci trwa krążenie osobnicze.

W krążeniu osobniczym wyróżnia się:

Przepływem krwi w sercu i naczyniach zawiadują prawa fizyczne, np.:

ad. 2.

Serce jest typowym narządem wydrążonym tzn. ma ścianę PARIES i jamę CAVUM.

W sercu wyróżnia się 4 przedziały:

Pomiędzy równoimiennym przedsionkiem i komorą występuje ujście przedsionkowo-komorowe OSTIUM ATRIOVENTRICULARE DEXTRUM et SINISTRUM, zwane również ujściem żylnym OSTIUM VENOSA.

W ujściach żylnych znajdują się zastawki żylne przedsionkowo-komorowe prawa i lewa.

W ujściu żylnym prawym znajduje się zastawka trójdzielna VALVA TRICUSPIDALIS, a w lewym dwudzielna VALVA BICUSPIDALIS seu MITRALIS.

Obie zastawki przedsionkowo-komorowe do swego funkcjonowania wymagają aparatu pomocniczego jakim są struny ścięgniste CHORDAE TENDINEAE i mm. brodawkowate MM. PAPILLARIS.

W ujściu żylnym prawym znajdują się płatki przedni, tylny i przegrodowy, które przyczepiają się poprzez struny ścięgniste do równoimiennych mm. brodawkowatych komory prawej.

W ujściu żylnym lewym występują płatki przedni i tylny podłączone do równoimiennych mm. brodawkowatych komory lewej.

Ujścia żylne to jednocześnie droga napływu krwi do komór.

Ujścia, którymi krew opuszcza komory, to ujścia tętnicze OSTIA ARTERIOSEA, lewe zwane ujściem aorty OSTIUM AORTAE i prawe zwane ujściem pnia płucnego OSTIUM TRUNCI PULMONALIS.

Z powyższego wynika, że droga odpływu i dopływu krwi w komorze ma kształt litery „V”, z większym kątem rozwarcia po stronie prawej.

W lewej komorze serca napływ od odpływu oddziela płatek przedni zastawki mitralnej.

Drogę napływu od odpływu w komorze prawej rozdziela gruby wał mięśniowy CRISTA SUPRAVENTRICULARIS zwany grzebieniem nadkomorowym, który jest wywołany przebiegiem w stronę prawą początkowej części aorty.

Zastawki w ujściach tętniczych serca występują w postaci potrójnych gniazd jaskółczych jako tzw. zastawki półksiężycowate VALVA SEMIULNARIS.

Płatek w ujściu żylnym nazywa się CUSPIS, w ujściu tętniczym - VALVULA.

W ujściu aorty są 3 płatki:

W ujściu pnia płucnego są to płatki:

Serce jest pompą ssąco-tłoczącą.

Przedsionek prawy serca zasysa krew żylną, czyli odtlenowaną z obu żył głównych górnej i dolnej oraz z zatoki wieńcowej serca.

Krew ta przez ujście żylne prawe dostaje się w czasie rozkurczu do komory prawej, by w czasie jej skurczu zostać wtłoczoną do pnia płucnego.

W czasie rozkurczu komór zamykają się ujścia żylne, a otwierają ujścia tętnicze.

Przedsionek lewy zasysa krew żylną utlenowaną z czterech żył płucnych.

W czasie rozkurczu komory lewej otwiera się zastawka mitralna, a zamyka zastawka aorty; w czasie skurczu lewej komory zamyka się zastawka dwudzielna, otwiera zastawka aorty.

W przeciwieństwie do zastawek żylnych zastawki tętnicze są samowystarczalne (nie posiadają mięśni, ani brodawek), ich zamykanie zależy od ciśnienia wewnątrz komory i dużych naczyń.

Wszystkie naczynia, bez względu na jakość krwi, które uchodzą do serca są żyłami.

Żyły płucne wiodą krew natlenowaną.

Wszystkie naczynia wychodzące z serca są tętnicami.

Naczelnym zadaniem przedsionków jest nagromadzenie krwi.

Mają one kształt sześcianu, a ponadto z ich ścian wyrastają zachyłki tzw. uszka AURICULA.

Komora prawa jest cieńkościenna (5 mm), ma kształt trójściennego ostrosłupa z podstawą na zastawce trójdzielnej.

Działa na zasadzie pompy objętościowej, czyli przetacza duże ilości krwi pod niskim ciśnieniem.

Jej działanie porównuje się do działania miechów.

W błonie mięśniowej prawej komory przeważają włókna podłużne.

Komora lewa ma kształt stożka o grubej ścianie (15 mm) z podstawą na zastawce mitralnej.

Działa na zasadzie pompy wysokociśnieniowej, gdyż przetacza krew tętniczą na cały obwód, przeważają więc włókna koncentryczne (prawo Starlinga).

Strona lewa serca jest całkowicie oddzielona od strony prawej poprzez przegrodę serca, która od góry jest przegrodą międzyprzedsionkową, a u dołu międzykomorową.

ad. 3.

Krążenie płucne nie jest krążeniem małym, gdyż w jednostce czasu przepływa przez nie tyle krwi, co przez krążenie systemowe (równanie ciągłości).

Krążenie płucne nie jest krążeniem odżywczym dla płuc, jest ono krążeniem czynnościowym, a więc niezbędnym do funkcjonowania całego organizmu.

W krążeniu płucnym odbywa się wymiana gazowa dla potrzeb organizmu.

VASA PRIVATA = naczynia odżywcze

VASA PUBLICA = naczynia czynnościowe

Utlenowanie krwi oznacza, że Fe pozostaje na +II stopniu utlenienia.

Krążenie płucne rozpoczyna się w komorze prawej z krwią odtlenowaną, a kończy się w przedsionku lewym z krwią utlenowaną.

Ogniwa krążenia płucnego:

VENTRICULUS DEXTER → TRUNCUS PULMONALIS → ARTERIA PULMONALIS → ARBOR ARTERIOPULMONALIS → MICROCIRCULATIO PULMONALIS → ARBOR PULMONALIS VENOSUS → VENEA PULMONALES (4) → ATRIUM SINISTRUM

Najważniejszym ogniwem jest mikrokrążenie płucne, w którym cienkościenne naczynia włosowate oplatają pęcherzyki płucne.

Pole przekroju poprzecznego (CSA) w mikrokrążeniu płucnym wynosi 4 m2, krwinki poruszają się bardzo wolno.

Wymiana gazowa zachodzi zgodnie z gradientem stężeń.

Wdychane powietrze sprawia, że w pęcherzyku płucnym jest wysoki gradient O2 (PO2), wobec czego O2 przechodzi do naczyń włosowatych, gdzie PO2 jest mały.

Z kolei niskie ciśnienie parcjalne O2 umożliwia przechodzenie CO2 z naczyń do pęcherzyków płucnych.

ad. 4.

Krążenie systemowe jest krążeniem odżywczym dla wszystkich narządów ustroju.

Z lewej komory serca wybiega aorta, czyli tętnica główna, która jest naczyniem macierzystym dla wszystkich części organizmu.

Ma ona kształt pastorału.

Wyróżnia się w niej:

Każdy narząd jest unaczyniony przez gałęzie potomne aorty.

Naczynia tętnicze ulegają wielokrotnym podziałom, kończą się naczyniami włosowatymi, które oplatają poszczególne komórki ciała przez co wytwarza się mikrokrążenie obwodowe.

W nim następuje wymiana gazowa i metaboliczna.

Suma przekrojów mikrokrążenia obwodowego wynosi 40 m2.

Po wymianie metabolicznej i gazowej drobne naczynia włosowate żylne łączą się w coraz większe żyły, z których w końcu powstają dwie żyły główne VENA CAVA SUPERIOR et INFERIOR, które uchodzą do przedsionka prawego.

W krążeniu systemowym wyróżnia się:

Tylko w krwiobiegu dolnym występuje układ wrotny, tworzy go żyła wrotna, która ma na obu swych końcach sieć żylną włosowatą.

Sieć włosowata początkowa oplata jelito i umożliwia wchłanianie z nich metabolitów.

Sieć włosowata końcowa oddaje te metabolity hepatocytom (komórki wątroby).

Podczas wymiany metabolicznej w mikrokrążeniu powstaje płyn tkankowy poza naczyniem, który jednak nie trafia do komórki.

Proces wymiany metabolicznej jest procesem ciągłym, oznacza to, że nieustannie powstaje płyn tkankowy (śródmiąższowy).

Dla celów drenażu płynu tkankowego powstał układ limfatyczny, czyli chłonny.

ad. 5.

Krążenie płodowe powstaje w momencie zawiązania się serca i istnieją, aż do porodu.

Jest całkowicie zależne od krążenia matki.

Łącznikiem pomiędzy krążeniem matki, a krążeniem płodowym jest łożysko i zachodzące w nim tzw. krążenie matczyne.

Dzięki barierze łożyskowej nie dochodzi do mieszania się krwinek matki i płodu, a tylko do wymiany gazowej i metabolicznej.

Bogata w tlen i metabolity krew biegnie w kierunku serca płodu w żyle pępkowej i po przejściu przez pierścień pępkowy rozwidla się na:

Wątroba w tym czasie zajmuje się hematopoezą (wytwarzanie krwinek).

Oba wymienione wyżej naczynia dochodzą do żyły głównej dolnej.

W ujściu żył głównych dolnych znajduje się specjalna zastawka sierpowata, która ukierunkowuje przepływ krwi z żyły głównej dolnej przez otwór owalny przegrody międzyprzedsionkowej do przedsionka lewego.

Następnie krew dostaje się do komory lewej i do aorty, skąd jest rozprowadzana po całym ustroju.

Krew z głowy, szyi i kończyn górnych, która jest wybitnie odtlenowana i pozbawiona metabolitów, dociera do przedsionka prawego, komory prawej i pnia płucnego.

U płodu opór naczyń płucnych jest bardzo duży i tylko 15% krwi przepływa daremnie przez płuca.

Pozostałe 85% poprzez tzw. przewód tętniczy Botala dostaje się do aorty poniżej łuku i pogarsza jej parametry biochemiczne.

Najlepsza w parametry biochemiczne dla ustroju krew, występuje w części wstępującej aorty, z przeznaczeniem dla serca, głowy i mózgowia.

Z tych też powodów u płodu szybciej rozwija się głowa i kończyny górne.

Odtlenowana krew płodu wraz ze szkodliwymi metabolitami powraca tętnicami pępkowymi do łożyska.

Osobliwości krążenia płodowego